Vahe 63

Ko e Kāingalotú ‘i he ‘Otu Mo‘unga Maká

(Siulai 1847)

Na‘e kamata leva ke langa ‘e he kau paioniá ha kolo ‘i he Fu‘u Tele‘a Sōlekí (Ano Māsimá). Na‘a nau ui ‘a e koló ko Sōleki Siti. Na‘e fili ‘e Pilikihami ‘longi ‘a e feitu‘u ke langa ai ‘a e temipalé.

Na‘e hanga ‘e Pilikihami ‘longi ‘o vahevahe ‘a e koló. Na‘e ma‘u ‘e he fāmili takitaha hano konga kelekele ke langa ai honau fale pea mo ‘enau ngoue. Na‘e langa ‘e he kau paioniá ha ngaahi fale na‘e tā meí he ‘akaú. Na‘e tō ‘a ‘enau ngaahi ngoué. Na‘a nau ngāue mālohi. Na‘e ako‘i ‘e Pilikihami ‘Iongi ‘a e Kāingalotú, kuo pau ke ngāue ‘a e tokotaha kotoa pē ki he me‘a te ne fiema‘ú.

Na‘e hanga ‘e Pilikihami ‘longi ‘o vahevahe ‘a e koló ki he uooti ‘e nima. Na‘e kamata ‘a e kakaí ke nau langa ha ngaahi falelotu. Ne toe tokolahi ange ‘a e kau na‘e a‘u mai ki he tele‘á. Na‘e ‘ikai ke fuoloa kuo a‘u ‘a e ngaahi uootí ki he uooti ‘e hongofulu-mā-hiva.

Na‘e fokotu‘u ‘e he kau paioniá ha ‘apiako. Na‘e fai pē ‘a e ngaahi kalasi ‘a e akó mo e ngaahi houalotú ‘i he fale tatau. Na‘e toki kamata ki mui mai ‘a e Lautohi Faka-Sāpaté.

Na‘e fekau‘i atu ‘e Pilikihami ‘longi ha kau faifekau ke nau folau atu ki ha ngaahi fonua kehe. Na‘e tokosi‘i pē ‘a e kakai na‘a nau kau mai ki he Siasí ‘i ha ngaahi feitu‘u ‘e ni‘ihi.

Na‘e tui ‘a e kakai tokolahi ia ki he kau faifekaú ‘i he ngaahi feitu‘u kehé. Na‘a nau kau ki he Siasí. Na‘e ‘i ai honau tokolahi na‘a nau fie ha‘u ‘o nofo mo e Kāingalotú ‘i he Tele‘a Sōlekí. Na‘a nau folau mai leva ‘i ha ngaahi vaka.

Na‘e fononga mai ‘a e ni‘ihi ‘o e kakaí ‘i he ngaahi toafa musie tokaleleí ‘i ha ngaahi sāliote na‘e fakafale. Ka na‘e ‘i ai ‘a e kakai ‘e ni‘ihi na‘e ‘ikai ke ‘i ai ha‘anau pa‘anga ke fakatau‘aki ha‘anau ngaahi sāliote. Na‘a nau hanga leva ‘o fa‘u ha ngaahi sāliote iiki na‘e ve‘e ua pē. Na‘a nau hanga ‘o toho mo teke mai ‘a e ngaahi sāliote ko ‘eni ‘i he ngaahi toafa tokaleleí. Ko e ngāue faingata‘a mo‘oni hono teke ‘o e ngaahi sāliote ko ‘eni. Na‘e puke lahi ‘aupito pea mate ha ni‘ihi ‘i he kakaí.

Ko e tangata poto ‘a Pilikihami ‘longi. Na‘á ne fekau‘i atu ha kau tangata pea mo honau ngaahi fāmilí ke nau ‘alu ki ha ngaahi feitu‘u kehekehe ‘i he Hihifó. Na‘e langa ha ngaahi kolo ‘i Kalefōnia. Na‘e ‘alu ha Kāingalotu ‘e ni‘ihi ‘o langa ha ngaahi kolo ‘i ‘Aitahō, ‘Alesona, mo Uaiōmingi. Na‘e ‘i ai ha kakai na‘a nau loto-mamahi ke nau mavahe mei honau ngaahi ‘apí. Ka na‘a nau talangofua pē kia Pilikihami ‘longi.

Na‘e lahi ‘a e ngaahi faingata‘a na‘e fehangahangai mo e Kāingalotú. Na‘e ‘i ai ‘a e taimi ‘e ni‘ihi na‘e ‘ikai ke tupu ‘a ‘enau ngoué. Na‘e ‘i ai ‘a e taimi ‘e ni‘ihi na‘e tāfea ‘a ‘enau ngoué. Na‘e ‘i ai ‘a e taimi ‘e ni‘ihi na‘e hanga ‘e he kau ‘Initiá ‘o kaiha‘asi ‘a enau koloá pē tamate‘i akinautolu.

Na‘e tala ange ‘e Pilikihami ‘longi ki he Kāingalotu ke nau ‘ofa ‘i he kau ‘lnitiá. Ko ia na‘e foaki ‘e he Kāingalotu ha me‘akai ki he kau ‘Initiá. Na‘e hoko ha tokolahi ‘o e kau ‘lnitiá ko e ngaahi kaume‘a ‘o e Kāingalotú.

Ne kamata leva ke langa ‘e he Kāingalotú ha ngaahi temipale ‘i he Hihifó. Na‘a nau kamata ‘i he ta‘u 1853 ke langa ‘a e temipale ‘i Sōleki Sití. Na‘a nau ngāue ‘i ha ta‘u ‘e fāngofulu ki hono langa ‘o e temipalé. Na‘e toe langa foki ‘e he Kāingalotú ha temipale kehe ‘e tolu kimu‘a pea toki ‘osi ‘a e temipale ‘i Sōleki Siti. Na‘a nau langa ‘a e Temipale Sā Siaosí, Temipale Lōkani, mo Temipale Menitaí.