Ngaahi Lea ke Tau ‘llo‘i

Ngaahi Talanoa ʻo e Folofolá

‘Ahi‘ahi‘i: ‘Oku feinga ‘a Sētane ke ne ‘ahi‘ahi‘i kitautolu. ‘Oku feinga ‘a Sētane ke tau fai ‘a e ngaahi me‘a ko ia oku koví.
Ākonga: Ko e ākongá ko ha taha ia ‘oku muimui kia Sīsū pea feinga ke hangē ko Iá.
Angatonu: ‘Oku fai ‘e he kakai angatonù ‘a e me‘a ‘oku totonù. ‘Oku nau talangofua ki he ngaahi fekau ‘a e ‘Otuá.
‘Āngelo: Ko e ‘āngeló ko e tokotaha ia ‘o e kau tokoni ki he ‘Otuá. Na‘e talanoa ‘a e ‘āngelo ko Molonaí mo Siosefa Sāmita.
Apōsetolo: Ko e ‘Apōsetoló ko e taki ia ‘i he Siasi ‘o Sīsū Kalaisí. Na‘e fakaha ‘e Sīsū kia Siosefa Sāmita ‘okú Ne fiema‘u ha kau ‘Apōsetolo ‘e Toko Hongofulu-mā-ua
‘Aukai: ‘Oku ‘uhinga ‘a e aukaí, ki ha‘ate ta‘e kai mo inu. Na‘e ‘aukai ‘a e kakaí ‘i he ‘aho ‘e tolu. Na‘e ‘ikai ke kai pē inu ‘a e kakaí ‘o fe unga pea mo e ‘aho ‘e tolu.
‘Enitaumeni: Ko e ‘enitaumení ko ha tala‘ofa makehe pe me‘afoaki ia mei he ‘Otuá.
Fai angahala: Na‘e fai angahala ‘a e tangatá. Na‘e fai ‘e he tangata ‘a e ngaahi me‘a ‘oku kovi.
Faingata‘a: Ko e faingata‘á ko ha kovi ia ‘oku hoko kiate kitautolu. Na‘e lahi ‘a e faingata‘a na‘e hoko ki he Kāingalotú ‘i Nāvū.
Faingata‘a‘ia: ‘Oku tau faingata‘a ia ‘i he taimi ‘oku mamahi ai ‘a hotau sinó. Na‘e faingata‘a‘ia ‘a Siosefa Sāmita pea mo hono ngaahi kaume‘á ‘i he fale fakapōpulá.
Faifekau: Ko e faifekaú ko ha taha ‘oku ‘alu ‘o ngāue fakafaifekau ke malanga‘i ‘a e ongoongoleleí.
Faitotonu: ‘Oku ‘ikai ke loi ‘a e kakai faitotonú. ‘Oku ‘ikai ke ‘ave ‘e he kakai faitotonú ha me‘a ‘oku ‘ikai ke ‘ave ‘e he kakai faitotonú ha me‘a ‘oku ‘ikai ‘anautolu.
Faka‘auha: ‘Oku ‘uhinga ‘a e faka‘auhá ki he holoki, maumau‘i, tutu pe tamate‘i. Na‘e faka‘auha ‘e he kau fakatangá ‘a e temipalé.
Fakamolemole: Ko e fakamolemolé ko e fakangalo‘i ‘a e ngaahi kovi na‘e fai ‘e ha taha kehe. ‘E fakamolemole‘i kitautolu ‘e he ‘Otuá ‘o kapau te tau fakatomala mei he ngaahi kovi na‘a tau faí pea tuku ‘o ‘ikai ke toe fai.
Fakanofo: Ko e ‘uhinga ‘o e fakanofó ko hono foaki ‘o e puletapú. Na‘e fakanofo ‘e Siosefa Sāmita ‘a e tangatá. Na‘e foaki ‘e Siosefa Sāmita ki he tangatá ‘a e puletapú.
Fakamo‘oni: Ko e fakam‘oní ko ha ongo ‘oku tau ma‘u ‘oku mo‘oni ‘a e ongoongoleleí. Na‘e ma‘u ‘e he tangatá ha fakamo‘oni ‘oku mo‘oni ‘a e ongoongoleleí.
Fakamo‘ui: Na‘e mate ‘a Sīsuú ke fakamo‘ui kitautolu. Na‘e mate ‘a Sīsú kae lava ke tau foki ‘o nofo fakataha pea mo e Tamai Hēvani.
Faka‘ofo‘ofa: ‘Oku tau manako ke sio ki he me‘a ‘oku faka‘ofo‘ofá. ‘Oku faka‘ofo‘ofa ‘a e ngoué. ‘Oku fakan‘ofo‘ofa ‘a e temipalé.
Fakapapau: Na‘e fifili ‘a ‘Ema pea mo Siosefa pe te na ‘alu ki Penisilivēnia pe te na nofo pē ‘i Niu ‘ioake. Na‘á na fakapapau ke na ‘alu ki Penisilivēnia.
Fakasisina: Na‘e fakasisina ‘e he kau tangatá ‘a Siosefa Sāmita.
Fakatapui: ‘I he‘etau fakatapui ha me‘á, ‘oku tau tāpuaki‘i ia ke ngāue‘aki ki he ngaahi ngāue ‘a e ‘Otuá. Na‘e fakatapui ‘e he Palōfitá ‘a e temipalé.
Fakatomala: Kapau te tau fai ha me‘a kovi, ‘oku totonu ke tau fakatomala. Kapau te tau fai ha me‘a kovi, ‘oku totonu ke tau ongo‘i loto-mamahi pea ‘e ‘ikai ke tau toe fai ia.
Fakatupu: Na‘e fakatupu ‘e Sīsū Kalaisi ‘a e māmaní. Na‘e ngaohi ‘e Sīsū Kalaisi ‘a e māmaní.
Fale: Ko e fale lahi ‘a e temipalé.

ʻĪmisi
jail
Fale fakapōpula: Na‘e fakahū ‘a e kau tangatá ‘i he fale fakapōpulá. Na‘e loka‘i ‘a e kau tangatá ke ‘oua na‘a nau hola.
Fanga kui: Ko ‘etau fanga kui ko e kakai ia ‘i hotau fāmilí na‘a nau mo‘ui ‘i mu‘a ‘iate kitautolu.

ʻĪmisi
oxen
Fanga pulu: Ko e fanga manu ‘a e fanga pulú.
Fili: Ko e filí ko ha taha ‘oku fehi‘a ki ha taha kehe. Na‘e feinga ‘a e ngaahi fili ‘o Siosefa Sāmitá ke nau tamate‘i ia.
Fili: Na‘e tuku pē ‘e he ‘Otuá ke tau fili ki he leleí pē koví. ‘Oku tau fili ‘a e kakaí ke nau hoko ko e kau taki. Na‘e fili ‘e he ‘Otuá ‘a Pilikihami ‘longi ke ne taki ‘a e Kāingalotú.
Fuakava: Ko e tala‘ofa ‘a e fuakavá. ‘Oku tau tala‘ofa ki he ‘Otuá te tau fai ha me‘a. ‘Oku tau fai ‘a e fuakava mo e ‘Otuá.
Hala Fakakavakava: Na‘e kolosi atu ‘a e kau paioniá ‘i he vaitafé ‘i ha hala fakakavakava.
Hola: ‘Oku ‘uhinga ‘a e holá ki he‘ete feinga ke te ‘alu mama‘o meí ha taha pe ha me‘a. Na‘e feinga ‘a e kau tangatá ke nau hola mei he fale fakapōpulá. Na‘e hola ‘a Siosefa Sāmita mei he kau fakatangá.
Hū: ko e ‘uhinga ‘o e hū ke te ‘ofa pe talangofua. Na‘e loto ‘a Sētane ke hū ange ki ai ‘a Mōsese. Na‘e loto ‘a Sētane ke ‘ofa pea hū ange ki ai ‘a Mōsese.
Kaiha‘a: Ko hono ‘uhinga ‘o e kaiha‘á ko ho‘o ‘ave hā me‘a ‘oku ‘ikai ‘a‘au. Na‘e kaiha‘asi ‘e he kau fakatangá ‘a e fanga manu ‘a e Kāingalotú. Na‘e ‘ave‘e he kau fakatangá ‘a e fanga manú.
Kāingalotu: Ko e mēmipa ‘o e Siasi ‘o Sīsū Kalaisi ‘o e Kau Mā‘oni‘oni ‘i he Ngaahi ‘Aho Kimuí Ni.
Kapekape: Na‘e kapekape ‘a e kau le‘o ‘i he fale fakapōpulá. Na‘e lea kovi ‘a e kau le‘o ‘i he fale fakapōpulá.
Kapiteni: Ko e kapitení ko e taki ia. Ko Kapiteni ‘Ālani na‘e taki ‘i he kau sōtiá.
Kau: Na‘e kau ‘a e kakaí ki he Siasí. Na‘e papitaiso ‘a e kakaí pea nau hoko ko e kau mēmipa ‘o e Siasí.
Kau Fakamo‘oni: Na‘e sio ‘a e kau fakamo‘oní ki he ‘ū lau‘i peleti koulá. Na‘a nau pehē ‘oku mo‘oni ‘a e ‘ū lau‘i peleti koulá.
Kau le‘o: ‘Oku le ‘ohi ‘e he kau le‘ó ‘a e kau tangata ‘i he fale fakapōpulá ke ‘oua na‘a nau hola.
Kaumātu‘a: Ko e kaumātu‘á ko e kau tangata ia ‘oku nau ma‘u ‘a e puletapú.
Kau mēmipa: Ko e kau mēmipa ‘o e Siasí ‘a e kakaí. Na‘e papitaiso ‘a e kakaí pea nau kau ki he Siasí.
Kau palesiteni: Ko e kau Palesiteni ‘o e Siasí, ko e Palesiteni pea mo hono ongo tokoní.
Kau sōtia: ‘Oku kau ‘a e kau sōtiá ki ha fu‘u kau tau.
Kau tīkoni: ‘E lava ke hoko ‘a e tamaiki tangata ko e kau tīkoni ‘i honau ta‘u 12.
Kau tulimanu: ko e kau tulimanú ‘a e kakai ‘oku nau tuli ‘a e fanga manu ‘i he vaó. ‘Oku nau fakatau atu ‘a e kili‘i manú pea mo hono fulufulú.
Kole: ‘I he‘etau kole ha me‘a, ‘oku tau lea ki ha taha pea ‘e lava ke tau ngāue‘aki ‘a e me‘a ko iá.
Kolosi: Na ‘e kolosi atu ‘a e kau paioniá ‘i he vaitafé. Na‘e ‘alu ‘a e kau paioniá ki he kauvai ‘e taha ‘o e vaitafé.
Kona: ‘Oku lava ‘e he me‘a koná ke ne tamate‘i ‘a e kakai ne nau kai pe inu iá. Na‘e feinga ‘a e kau fakatangá ke fakamālohi‘i ‘a Siosefa Sāmita ke ne inu ‘a e me‘a koná.
Konifelenisi: Ko e fu‘u fakataha tokolahi ‘a e konifelenisí. ‘Oku ‘alu ‘a e fu‘u kakai tokolahi ki he konifelenisí.
Kōvana: Ko e kōvaná ko ha taki ia ‘o ha vahefonua.
Kovi: ‘Oku ‘uhinga ‘a e koví ki ha me‘a ‘oku fu‘u ta‘efe‘unga lahi. Ko e laumālie kovi ‘a Sētane.

ʻĪmisi
quail
Kueili: Ko e kueilí ko ha fanga manupuna ia.
Langa: Na‘e langa ‘e he kau paioniá ‘a honau ngaahi falé meí he ‘akau.
Laumālie: ‘Oku ‘ikai ke ma‘u ‘e he Laumālié ha sino ‘o e kakano mo e hui.
Lavea: Ko e feitu‘u ‘i he sinó ‘oku hoko ki ai ha fakatu‘utāmakí.
Lea: Ko e ngaahi lea ‘oku tau tohi pē lea‘aki ki he kakai kehé ‘oku ui ia ko e ngaahi lea.
Liliu: Na‘e liliu ‘e Siosefa Sāmita ‘a e Tohi ‘a Molomoná. Na ‘e hiki ‘e Siosefa Sāmita ‘a e Tohi ‘a Molomoná ‘i he lea oku tau ‘ilo ki ai.
Lotu: ‘Oku ‘uhinga ‘a e lotú ki he ‘etau talanoa pea mo e Tamai Hēvani. Na‘e lotu ‘a Siosefa Sāmita ki he Tamai Hēvaní. Na‘e talanoa ‘a Siosefa Sāmita pea mo e Tamai Hēvani.
Malanga: Na‘e malanga ‘a Siosefa Sāmita ki he kakaí. Na‘e lea ‘a Siosefa Sāmita ki he kakaí ‘o tala kiate kinautolu ‘a e ongoongoleleí.
Mali: ‘Oku ‘uhinga ‘a e malí ki he fakahoko fakapule‘anga ‘a e ouau ‘o e malí ki he tangatá pea mo e fefiné. Na‘e mali ‘a ‘Ema pea mo Siosefa. Ko e husepāniti ‘o ‘Emá ‘a Siosefa pea ko e uaifi ‘o Siosefá ‘a ‘Ema.
Malu‘i: Na‘e ‘i ai‘a e me‘afana ‘a e kau le‘ó ke malu‘i ‘aki ‘a e kakaí. Na‘e ‘i ai ‘a e me‘afana ‘a e kau tangatá koe‘uhi ke lava ‘o nofo malu ai ‘a e kakaí. Na‘e malu‘i ‘e he ‘Eiki ‘a Siosefa Sāmita. Na‘e tauhi ‘e he ‘Eiki ‘a Siosefa Sāmita ke malu.
Me‘a-hā-mai: Ko e me‘a-hā-maì (vīsone) ko e me‘a ‘oku hanga ‘e he ‘Otua ‘o tuku mai ke tau sio ki ai. Na‘e sio ‘Siosefa Sāmita ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ‘i ha me‘a-hā-mai.
Mo‘oni: Na‘e ako‘i ‘e Sīsū ‘a e mo‘oní ki he kakaí. Na‘e ako‘i ‘e Sīsū ‘a e kakaí ki he me‘a ‘oku totonú.
Mo‘unga: Na‘e angi atu ‘e he kau paioniá ‘a ‘enau ngaahi salioté ‘o kaka hake ‘i he funga mo‘ungá
Ngaahi fekau: ‘Oku talangofua ‘a e kakai lelei ki he ngaahi fekau ‘a e ‘Otuá. ‘Oku fai ‘e he kakai lelei ‘a e me‘a oku loto a e ‘Otua ke nau faí.
Ngaahi fili: Na‘e tuku kitautolu ‘e he Tamai Hēvani ke tau fai ‘a e ngaahi filí. Na‘e tuku pē ‘e he Tamai Hēvaní ke tau fa‘iteliha ‘i he me‘a te tau faí.
Ngaahi folofola: Ko e ngaahi folofolá ‘a e ngaahi tohi ‘okú ne fakamatala kiate kitautolu ‘o kau ki he ‘Otuá. Ko e Tohi Tapú, ko e Tohi ‘a Molomoná, ko e ngaahi folofola ia ‘oku ngāue‘aki ‘e he Siasí.
Ngaahi laumālie kovi: Ko e ngaahi laumālie kovi ko e ngaahi laumālie ia ‘oku fu‘u ta‘efe‘unga lahi.
Ngaahi lotu: Na‘e fai ‘a e ngaahi lotu ‘a e kau paioniá pea nau toki mohe.
Ngaahi me‘afoaki: Ko e ngaahi me‘afoaki ko e ngaahi foaki ki he kakai. ‘Oku foaki ‘e he Laumālie Mā‘oni‘oní ‘a e ngaahi me‘afoaki ki he kakai ‘oku angatonú.
Ngāue fakafaifekau: Na‘e ‘alu ‘a e kau ‘Apōsetoló ‘o ngāue fakafaifekau. Na‘e ‘alu ‘a e kau ‘Apōsetoló ‘o tala ki he kakaí ‘a e ongoongolelei ‘o Sīsū Kalaisí.
Ngāue‘i: ‘Oku ‘uhinga ‘a e ngāue‘i ki he‘ete ma‘u ha me‘a na‘á te ngāue ki ai. Na‘e ngāue ‘a e kau tangatá ki he tangata fa‘á. Na‘a nau ngāue‘i o ma‘u ha pa‘anga.
Ngoue: Na‘e tō ‘e he kau paioniá ha ngoue. Na‘e tō ‘e he kau paioniá ‘a e koane, pateta, uite, mo e ngaahi me‘a kehe.
Nofo‘anga Fakafa‘ahita‘u Momokó: Ko e kolo ‘eni ‘i he feitu‘u tokalelei ko ia ‘o ‘Ameliká.
Ohi: Na‘e ohi ‘e Siosefa mo ‘Ema Sāmita ‘a e ongo ki‘i pēpē māhangá. Na‘e tauhi ‘e Siosefa mo ‘Ema ‘a e ongo ki‘i pēpē māhanga ko e konga hona fāmilí.
‘Ohofi: Na‘e ohofi ‘e he kau fakatangá ‘a e Kāingalotú. Na‘e kamata ke tau ‘a e kau fakatangá pea mo e Kāingalotú.
‘Olokaholo: ‘Oku ‘i ai ‘a e olokahol o ‘i he piá mo e uainé. ‘Oku ‘ikai lelei ke tau inu ‘a e ‘olokaholo.
Ongo tokoni: Ko e kakai ‘oku nau tokoni ki he takí. ‘Oku ‘i ai ‘a e ongo tokoni ‘o e palōfita ‘i he Siasi.
Ongoongolelei: Ko e ongoongoleleí ‘a e me‘a ko ia ‘oku ako‘i mai ‘e Sīsū ke tau fai. ‘Oku tui ‘a e ‘Otua ki he ongoongolelei ‘o Sīsū Kalaisí.
‘Ōseni: Ko e ‘ōsení ko e fu‘u vai lahi. ‘Okú ne takatakai ‘a māmani.
Paaki: Ko e ngaahi lea ‘i he tohi, na‘e paaki ia ‘i he pepa.
Palesiteni: Ko e Palesitení ko e takimu‘a. Ko e Palesiteni ‘o e Siasí ko e takimu‘a.
Palofita: ‘Oku tala ‘e he palōfita ki he kakaí ‘a e me‘a ‘oku loto ‘a e ‘Otua ke nau ‘ilo‘í. Ko e palofita ‘a Siosefa Sāmita.
Papitaiso: ‘Oku tau papitaiso ‘i he‘etau kau ki he Siasí. ‘Oku tuku hifo kitautolu ‘o tanu ‘i he vaí pea toe fokotu‘u hake ki ‘olunga.
Peteliake: ‘Oku foaki ‘e he pēteliaké ‘a e ngaahi tāpuaki makehe ki he kakaí. Na‘e hoko ko e pēteliake ‘a e Tamai ‘a Siosefa Sāmita.
Pīsope: Ko e pīsopé ko e taki faka-Siasi ia. Ko e taki ki he uootí ko e pīsope.

ʻĪmisi
bugle
Piukala: Ko e piukalá ko ha fa‘ahinga me‘aifi.
Polepole: Na‘e pōlepole ‘aki ‘e he kau ka‘ate le‘o ‘o e fale fakapōpula ‘a e me‘a na‘a nau faí. Na‘a nau fiefia ‘i he‘enau lava ke fakahokó.
Puke: Na‘e puke ‘e he kau sōtia ‘a Siosefa Sāmita. Na‘e ma‘u ‘e he kau sōtiá ‘a Siosefa Sāmita ‘o fakahū ‘i he fale fakapōpula.
Puke pōpula: Na‘e puke pōpula ‘e he kau sōtiá ‘a Siosefa Sāmita. Na‘e ma‘u ‘e he kau sōtiá ‘a Siosefa Sāmita pea na‘e ‘ikai ke nau tuku ange ia ke toe ‘alu.
Pule‘anga: Ko e pule‘anga ‘o Hēvani ‘a e feitu‘u ‘oku ‘afio ai ‘a e ‘Otuá.
Puletapu: Ko e puletapú ko e mālohi ia ‘o e ‘Otuá. ‘Oku mau ‘e he kau Taula‘eiki ‘a e Puletapú. Ko e kau taula‘eiki ko e kau tangata ‘oku nau tokoni ‘i he Siasi.

ʻĪmisi
sacrament tray
Sākalamēniti: ‘Oku tau to‘o pea ma‘u ‘a e sākalamēnití ke tau manatu‘i ‘a Sīsū. ‘Oku tau to‘o ‘a e mā mo e vai ke tau manatu‘i ‘a Sīsū.
Sapate: Ko e Sāpaté, ko e ‘aho ia ‘oku tau ‘alu ai ki he lotú, ‘Oua na‘a tau toe fai ha ngāue ‘i he ‘aho Sāpaté. Ko e Sāpaté ko e ‘aho toputapu ia.
Ta‘engata: ‘Oku ‘uhinga ‘a e ta‘engatá ko e ‘ikai hano ngata‘anga. Te tau lava ke nofo fakataha pea mo e Tamai Hēvani ‘o ta‘engata ‘o kapau te tau talangofua ki he‘ene ngaahi fekaú.
Taki: Ko ngāue ‘a e taki ‘o e kakaí ko hono fakahā pe tala kiate kinautolu ‘a e me‘a ke fai. ‘Oku taki ‘e he palōfita ‘a e Siasí.
Takimu‘a: Ko e palōfitá ko e takimu‘a ia ‘o e Siasí.
Talangofua: Ko e fai ‘a ia ‘oku fakahā mai ke tau faí. ‘Oku totonu ke tau talangofua ki he ngaahi fekau ‘a e ‘Otuá.
Tānaki: Ko e ‘uhinga ‘o e tānaki ko e fakatahataha ki ha feitu‘u ‘e taha. Na‘e fakahā e Siosefa Sāmita ki he Kāingalotu ke nau tānaki fakataha ki Mīsuli.

ʻĪmisi
dam
Tanaki‘anga vai: Na‘e langa ‘e he Kāingalotu ha tānaki‘anga vai ‘i he vaitafe. ‘Oku pukepuke ‘e he tānaki‘aga vai ‘a e vai.
Tanu: Na‘e tanu ‘e Molonai ‘a e ‘ū lau‘i peleti koulá. Na‘á ne fa‘o ‘a e ‘ū lau‘i peleti koula ‘i he ava ‘i he kelekele. Na‘á ne ‘ufi‘ufi‘aki ia ‘a e kelekelé.
Tangata Paaki: Ko e tangata paakí ko e tangata ‘oku paaki pea pulusi ‘a e ngaahi tohí.
Tapaka: ‘Oku ‘i ai ‘a e kakai ‘oku nau ifi pea fakateka ‘a e tapaká. ‘Oku ‘ikai ke sai ‘a e tapaká kiate kitautolu.
Temipale: ko e fale ‘o e ‘Eiki ‘a e temipalé
Toetu‘u: Na‘e toetu‘u ‘a Sīsū Kalaisi. Na‘e ‘osi mate. Kuo toe mo‘ui ia. ‘E toetu ‘u ‘a e kakai kotoa pē hili ‘a e maté.
Toputapu: Ko e fale toputapu ‘a e temipalé. Ko e fale ‘o e ‘Otua ‘a e temipalé.
Tui: Ko e ma ‘u ‘o e tuí ko e ‘ilo ‘oku mo‘oni ha me‘a. ‘Oku tau ma‘u ha tui kia Sīsū Kalaisi. ‘Oku tau tui kiate la pea talangofua ki ai.
Tui: ‘Oku ‘uhinga ‘a e tuí ko ‘ete fakakaukau ‘oku mo‘oni ha me‘a. ‘Oku tokolahi ‘a e kakai ‘oku nau tui ki he ongoongolelei ‘a Sīsū Kalaisi.
Tukuaki‘i: Na ‘e tukuaki‘i ‘e he kakai ‘a Siosefa Sāmita ko e tupu mei ai ‘a e faingata‘á. Na‘e pehē ‘e he kakaí ko e fakatupu ‘e Siosefa Sāmita ‘a e faingata‘á.

ʻĪmisi
Jesus was crucified
Tutuki ki he ‘akaú: Na‘e tutuki ki he ‘akaú ‘a Sīsū. Na‘e tamate‘i ‘a Sīsū. Na‘e tuki fa ‘o ia ki he kolosi pea tautau ai ‘o a‘u ki he ‘ene mate.
Tu‘usi: Ko e kau mēmipa fai kovi ‘i he Siasí ‘oku lava ke tu‘usi kinautolu. ‘E ‘ikai ke nau toe hoko ko e kau mēmipa ‘i he Siasí.
Vahehongofulu: Ko e vahehongofulú ko e pa‘anga ia ‘oku tau foaki ki he ‘Otuá.
Vahevahe: Na‘e vahevahe ‘e he taki ‘a e fonuá. Na ‘e foaki ‘e he taki ‘a e konga ‘o e fonuá ki he fāmili takitaha.
Vai papitaiso: ‘Oku ‘i ai ‘a e ngaahi vaí papitaiso ‘i he ngaahi falelotu pea mo e ngaahi temipalè. ‘Oku tuku hifo kitautolu ki he vaí pea toe ‘o hake ki olunga. ‘Oku papitaiso ‘a e kakai ‘i he vai papitaisó.