Ngaahi Talanoa ʻo e Folofolá
Kakai ke Tau ‘Ilo‘í


Kakai ke Tau ‘Ilo‘í

‘Ālani

Ko e tangata ‘eiki ko ‘Ālaní, ko e tangata‘eiki ‘eni na‘e kau ki he Siasií pea na‘e vali ‘aki ‘a e valitā pea fakapipiki ki hono sinó ‘a e fulufulu‘i moa.

‘Ālani, Kapiteni

Na‘e ‘eikitau ‘a Kapiteni ‘Ālani ‘i he sōtia ‘Ameliká. Na ‘á ne kole ‘a e kakai tangata ‘i he Siasí ke nau kau ki he konga tau ‘a e kau Māmongá (Patālione Māmonga).

‘Eikí

‘Oku tau fa‘a ui ‘i he taimi ‘e ni‘ihi ‘a Sīsū Kalaisi ko e ‘Eikí.

‘Ēpalahame

Ko e palōfita ‘a ‘Ēpalahame na‘e mo‘ui ‘i he taimi fuoloá. Pea ‘oku tu‘u ‘a e fakamatala kia ‘Ēpalahamé ‘i he Fuakava Motu‘á pea mo e Mata‘itofe Mahu‘ingá.

Felipisi, Uiliami W.

Na‘e tokoni ‘a Uiliami W. Felipisi ki hono kamata ‘o e ako ‘i he vahefonua (siteiti) Siakisoní ‘i Mísuli.

Haiti, ‘Oasoni

Ko e ‘Apōsetolo ‘a ‘Oasoni Haiti ‘i he taimi ‘e taha. Na‘á ne fakatapui ‘a e fonua ko Palesitainé, ke ma‘u ‘e he fānau a ‘Ēpalahamé ha feitu‘u ke nau nofo ai.

Heili

Ko e tangata. Ko e taimi ‘a ‘Ema Sāmitá ‘a e tangata ko ‘eni ko Heili.

Hālisi, Māteni

Na‘e tokoni ‘a Māteni Hālisi kia Siosefa Sāmita ‘i hono liliu ‘a e Tohi ‘a Molomoná meí he ū lau‘i peleti koulá. Ko ia na‘á ne hanga ‘o fakamoleki ‘a e ngaahi peesi mei he Tohi ‘a Molomoná.

‘Ilaiase

Na‘e foaki ‘e ‘Ilaiase ‘a e mālohi makehe ‘o e puletapú kia Siosefa Sāmita mo ‘Ōliva Kautele ‘i he temipale Ketilaní.

‘Ilaisiā

Ko e palōfita ‘a Ilaisiā na‘e mo‘ui ‘i he taimi fuoloá. Na‘á ne foaki ‘a e mālohi makehe ‘o e puletapú kia ‘Ōliva Kautele pea mo Siosefa Sāmita, ‘i he temipale Ketilani.

‘Initiá, Kau

Na‘e nofo‘i ‘e he kau ‘Initiá ‘a e ngaahi feitu‘u kotoa pē ‘o ‘Ameliká. Pea ‘oku fa‘a ui ‘a kinautolu ‘i he taimi ‘e ni‘ihi ko e kau Leimana.

‘Īnoke

Ko ‘Inoké, ko ha palōfita ia na‘e mo‘ui ‘i he taimi fuoloá. Ko ia na‘á ne langa ‘a e kolo ko Saioné. ‘Oku hā ‘a e fakamatala kia Īnoké ‘i he Mata‘itofe Mahu‘ingá.

‘longi, Fineasi

Ko Fineasi ‘longi, ko e tehina ia ‘o Pilikihami ‘longi.

‘Iongi, Pilikihami

Na‘e kau ‘a Pilikihami ‘longi ‘i he kau ‘Apōsetolo ‘e Toko Hongofulu-mā -uá. Ko e taki ia ‘o e kau paioniá. Ko e palōfita ia ‘o e Siasi na‘á ne fetongi pea na‘e hoko kia Siosefa Sāmitá.

‘Isilelí, Kakai

Ko e kakai Isilelí, ko e fa‘ahinga kakai na‘a nau nofo ‘i Palesitaine ‘i he taimi fuoloá.

Kautele, ‘Ōliva

Na‘e tokoni ‘a ‘Ōliva Kautele kia Siosefa Sāmita ‘i hono liliu ‘a e ‘ū lau‘i peleti koulá. Na‘e lahi ‘a e ngāue na‘á ne fai ke tokoni‘i ‘a e Siasi ‘o Sīsū Kalaisí.

Kimipale, Hipa C.

Ko e ‘Apōsetolo ‘a Hipa C. Kimipale (Kimipolo). Na‘e ‘alu ‘o ngāue fakafaifekau ki ‘Ingilani.

Kimipolo (Kimipale), Sipenisā (Spencer) W.

Ko e Palesiteni ia hono hongofulu-mā-ua ‘o e Siasí. Ko e ‘Apōsetolo pea mo e palōfita.

Kimipale, Sisitā Vilate

Ko e uaifi ‘eni o Hipa C Kimipalé (Kimipolo). Na‘á ne kau ‘i he uluaki Fine ‘ofa na‘e fokotu‘ú.

Koupilī, Līmani

Ko e mēmipa ‘o e Siasi ‘i Ketilani, ‘Ōhaiō, na‘e ‘ikai te ne fie vahevahe hono kelekelé ki ha kau mēmipa kehe.

Laumālie Mā‘oni‘oni

‘Oku ma‘u ‘e he Laumālie Mā ‘oni‘oni ‘a e sino fakalaumālie. ‘Oku tokoni ki he Tamai Hēvani mo Sīsū. ‘Okú Ne ma‘u ‘a e mālohi ke foaki ki he kāingalotú ha ngaahi me‘a foaki makehe. ‘Okú Ne tokoni‘i kinautolu ke nau ‘ilo‘i ‘a e me‘a ‘oku totonú.

Leimaná, Kau

‘Oku ui ‘a e kau ‘Initiá ko e kau Leimana ‘i he Tohi ‘a Molomoná.

Likitoni, Sitenei

Na‘e hoko ‘a Sitenei Likitoni ko e taha ‘o e ongo tokoni ‘o Siosefa Sāmitá.

Lisiate, Uiliate

Ko e kaume‘a ‘o Siosefa Sāmita ‘a Uiliate Lisiate. Na á ne ‘i he fale fakapōpula ko Kātesi fakataha pea mo Siosefa Sāmita.

Māmonga, Kau

‘Oku fa‘a ui ‘a e kāingalotu ‘o e Siasí ko e kau Māmonga, koe‘uhi ko ‘enau tui ki he Tohi ‘a Molomoná.

Melekisēteki

Ko e palōfita ‘a Melekisēteki na‘e mo‘ui ‘i he taimi fuoloá. Na ‘á ne ma‘u ‘a e puletapú.

Molonai

Ko e palōfita ‘a Molonai na‘e nofo ‘i ‘Amelika ‘i he taimi fuoloá. Ko ia na‘á ne tanu ‘a e ū lau‘i peleti koulá ‘i he Mo‘unga ko Komolá.

Mōsese

Ko e palōfita ‘a Mōsese na‘e mo ‘ui ‘i he taimi fuoloá. Ko ia na‘á ne tataki ‘a e kau ‘Isilelí mei Isipité. Na á ne foaki ha mālohi makehe ‘o e puletapú kia Siosefa Sāmita pea mo ‘Ōliva Kautele ‘i he temipale Ketilani.

Naiti, Niueli

Na‘e puke ‘a Niueli Naiti ‘i he taimi na‘e feinga ai ‘a Sētane ke ta ‘ofi ia ke ‘oua na‘á ne lotú. Na‘e fakamo‘ui ‘e Siosefa Sāmita ‘a Niueli Naiti.

Noa

Ko e palōfita ‘a Noa, na‘e mo ‘ui ‘i he taimi fuoloá. Na‘e ma‘u ‘e Noa ‘a e puletapu.

‘Otuá

Ko e ‘Otua kotoa ‘a e Tamai Hēvaní, Sīsū Kalaisi, pea mo e Laumālie Mā‘oni‘oni. ‘Oku Nau ma‘u kotoa pē ‘a e fu‘u mālohi lahi.

Paioniá, Kau

Ko e kau paioniá, ko e kāingalotu na‘a nau ‘alu atu ‘i he toafá ‘o fou atu ‘i he ‘Otua Mo‘unga Maká ‘o a‘u ki he Tele‘a ‘o e Ano Māsimá.

Palati, Paale P.

Na‘e ‘alu ‘a Paale P. Palati ‘o ngāue fakafaifekau ke ako ‘i a e kau Leimaná.

Patilisi, ‘Etuate

Ko e fuofua pīsope ‘o e Siasí ko ‘Etuate Patilisi.

Peisi,Hailame

Na‘e pehē ‘e Hailame Peesi, ‘oku ‘i ai ‘a ‘ene maka na‘á ne hanga ‘o fakahoko ange ki ai ha‘ane ngaahi fakahā kau ki he Siasí.

Pēneti, Sione C.

Na‘e pule fakakolo, (‘ōfisa kolo) ‘a Sione C. Pēneti ‘i Nāvū. Na‘e ‘ikai ke sai‘ia ‘ia Siosefa Sāmita.

Pita

koe taha ‘o e kau ‘Apōsetolo ‘e Toko Hongofulu-mā-ua ‘a Sīsuú, ko Pita. Na‘e foaki ‘e Pita, Sēmisi mo Sione ‘a e Puletapu Melekisētekí kia Siosefa Sāmita mo ‘Ōliva Kautele.

Pōkisi, Kōvana

Na‘e kōvana ‘i Mīsuli. Na‘e ‘ikai ke fietokoni ia ki he kāingalotu.

Sāmita, ‘Alavini

Ko e ta‘okete ‘o Siosefa Sāmita ‘a ‘Alavini. Na‘á ne mate. Pea na‘e mamata ‘a Siosefa Sāmita ‘i ha me‘a hā mai, oku ‘i he pule‘anga o e langí ‘a ‘Alavini.

Sāmita,‘Ema

Ko e uaifi ‘eni ‘o Siosefa Sāmitá. Ko e fuofua taki ‘eni ‘o e Fine‘ofá. Na‘á ne fa‘u ha tohi hiva ma‘á e Siasí.

Sāmita,Hailame

Ko e ta‘okete ‘o Siosefa Sāmita ‘a Hailame. Na‘e fakapoongi fakataha ‘a Hailame pea mo Siosefa ‘i he fale fakapōpula ‘i Kātesí.

Sāmita, Lusi

Ko e fa‘ē ‘a Siosefa Sāmit á ko Lusi Sāmita.

Sāmita,Samuela

Ko e tehina ‘o Siosefa Sāmita ‘a Samuela Sāmita. Ko e ‘uluaki faifekau ia ki he Siasí.

Sāmita, Siosefa

Ko Siosefa Sāmita na‘e hoko ko e ‘uluaki palōfita mo e palesiteni ‘o e Siasi ‘o Sīsū Kalaisi ‘o e Kau Mā oni oni ‘i he Ngaahi ‘Aho Kimuí Ni. Na‘e foaki ‘e Sīsū kia Siosefa Sāmita ‘a e ngaahi fakahā ‘oku hā ‘i he tohi Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá. Na‘e fakapoongi ‘a Siosefa ‘i he fale fakapōpula ‘i Kātesí.

Sāmita, Siosefa, ko e Lahi

Ko e tamai ‘a Siosefa Sāmitá ko Siosefa Sāmitá ko e Lahi.

Sanitilā, Misa

Na‘e fakatau atu ‘e Sanitilā ha ngaahi takainga pepa motu‘a ki he kāingalotú ‘i Ketilani. Na‘e ‘i he ngaahi takainga pepá ni ‘a e ngaahi fakamatala ‘oku hā ‘i he tohi a ‘ Ēpalahamè.

Sēmisi

Ko e taha ‘o e kau ‘apōsetolo ‘e Toko Hongofulu-mā-ua ‘i mu‘ á ‘a Sēmisi. Na‘e foaki ‘e Pita, Sēmisi, mo Sione ‘a e puletapu Melekisētekí kia Siosefa Sāmita mo ‘Ōliva Kautele.

Sētane

Ko e tēvoló ‘a Sētane. Na‘e loto ‘a Sētane ke ta ‘ofi ‘a e ngāue ‘a e Tamai Hēvaní ‘i māmani. Na‘á ne loto ke faka‘auha ‘a e Siasi ‘o Sīsū Kalaisí.

Sinou, ‘llisa R.

Na‘e kau ‘a ‘llisa R. Sinou ‘i he ‘uluaki fokotu‘u ko ia ‘o e Fine ofá.

Sione

Ko Sionè, ko e taha ia ‘o e kau ‘Apōsetolo ‘e Toko Hongofulu-mā-ua ‘a Sīsuú. Na‘e foaki ‘e Pita, Sēmisi mo Sione ‘a e Puletapu Melekisētekí kia Siosefa Sāmita pea mo ‘Ōliva Kautele.

Sione Papitaiso

Na‘e mo‘ui ‘a Sione Papitaiso ‘i he taimi tatau na‘e mo ui ai ‘a Sīsū ‘i māmani. Ko Sione Papitaiso na‘á ne foaki ‘a e Puletapu ‘Ēloné kia Siosefa Sāmita mo ‘Ōliva Kautelé.

Sīsū Kalaisi

Ko hotau Fakamo‘uí ‘a Sīsū Kalaisi. He ko e ‘Alo ia ‘o e Tamai Hēvani. ‘Oku fa a ui Ia ko e ‘Eiki.

Tamai Hēvaní

Ko e Tamai Hēvaní, ko e Tamai Ia ‘o hotau ngaahi sino fakalaumālié. ‘Oku tau lotu ki he Tamai Hēvaní. ‘Oku tau fa‘a ui ‘a e Tamai Hēvaní ko e ‘Otuá.

Teila, Sione

Ko e kaume‘a ‘o Siosefa Sāmita ‘a Sione Teila. Na‘e ‘i he fale fakapōpula ‘i Kātesí pea mo Siosefa Sāmita. Pea na‘á ne hoko ko e palesiteni hono tolu ‘o e Siasí.

Uiliāmisi, Feletiliki G.

Na‘e hoko ‘a Feletiliki G.Uiliāmisi ko e taha ‘o e ongo tokoni ‘o Siosefa Sāmita.

Uitemā, Pita

Na‘e tokoni ‘a Pita Uitemā ki hono fokotu‘u ‘o e Siasi ‘i he ‘aho 6 ‘o ‘Epeleli 1830.

Uitemā, Tēvita

Na‘e kau ‘a Tēvita Uitemā ‘i he kau fakamo‘oni ‘e toko tolu na ‘a nau sio mo mamata tonu ‘i he ū lau‘i peleti koulá. Na ‘á ne tokoni ki hono fokotu‘u o e Siasí ‘i he ‘aho 6 ko ‘Epeleli 1830.

Uitenī, Niueli

Ko e pīsope hono ua ‘o e Siasí ‘a Uitenī Niueli.

Paaki