Isireli

A solia na Turaga na yaca Isireli vei Jekope, na luvei Aisake ka makubui Eparaama ena Veiyalayalati Makawa (iVakate. 32:28; 35:10). Na yaca Isireli e rawa ni ko Jekope sara ga, o ira na nona kawa, se na matanitu era a taukena tu na nona kawa ko ya ena gauna ni Veiyalayalati Makawa (2 Samu. 1:24; 23:3). Ni sa kauti ira tani na luvei Isireli ko Mosese mai na veivakabobulataki e Ijipita (L.Y 3–14), era sa qai liutaki tiko mai vei ira na dauveilewai me rauta ni sivia na tolu na drau na yabaki. Me tekivu mai vua na Tui ko Saula era sa tekivu veiliutaki na tui vei ira na Isireli cokovata me yacova na mate nei Solomoni, ena nodra veisaqasaqa e tini na mataqali vei Riopoami me ra vakaduria e dua na matanitu. Ni ra sa tawase na matanitu o Isireli, era a maroroya tikoga na yavusa ena vualiku na yaca Isireli me vaka ni ra iwase levu cake, ka ra vakatokai na iwase ena ceva o Juta. Na vanua ko Kenani sa vakatokai talega ena gauna oqo ko Isireli. Ena dua tale na kena vakasama, na ibalebale ni Isireli na tamata vakabauta dina (Roma 10:1; 11:7; Kala. 6:16; Efe. 2:12).

Na mataqali i Isireli e tinikarua

Na makubui i Eparaama ko Jekope, o koya ka a veisau na yacana ki na Isireli, e tinikarua na luvena tagane. O ira na nodra kawa era sa vakatokai me ra tinikarua na mataqali i Isireli, se ra luvei Isireli. Oqo o ira na tinikarua na mataqali: Rupeni, Simioni, Livai, Juta, Isakari, kei Sepuloni (o ira na luvei Jekope kei Lia); o Tani kei Nafitalai (na luvei Jekope kei Pila); o Kata kei Aseri (na luvei Jekope kei Silipa); o Josefa kei Penijamini (na luvei Jekope kei Rejeli) (iVakate. 29:32–30:24; 35:16–18).

A solia ko Jekope ki vei ira na iliuliu ni veimataqali yadua e dua na veivakalougatataki ni se bera ni mate (iVakate. 49:1–28). Me baleta na itukutuku tale eso, raica na yacadra yadua na luvei Jekope.

Ko Rupeni na nona ulumatua na imatai ni wati Jekope ko Lia, a vakayalia na nona veivakalougatataki ni sucu kei na ivotavota e vakaruataki ena vuku ni nona voroka na lawa ni tiko savasava (iVakate. 49:3–4). A qai gole vei Josefa na isolisoli ni sucu, o koya na nona ulumatua na ikarua ni wati Jekope, ko Rejeli (1 Vei. 5:1–2). Ko Livai, na nona kawa sa digitaka na turaga me ra veiqaravi vakabete, a sega ni ciqoma e dua na ivotavota ena vuku ni nodra ilesilesi digitaki me ra veiqaravi vei ira kece sara na veimataqali. Oqori sa rawa kina me rau wasea na ivotavota vakaruataki nei Josefa koi rau na luvena, ko Ifireimi kei Manasa (1 Vei. 5:1; Jere. 31:9), ka ra a wili me ra so tale na mataqali i Isireli (VJS, iVakate. 48:5–6 [Ai Kuri]).

Era na veiliutaki tiko ko ira na lewe ni mataqali i Juta me yacova ni sa lako mai na Mesaia (iVakate. 49:10; VJS, iVakate. 50:24 [Ai Kuri]). Ena iotioti ni gauna ena nodra na mataqali i Ifireimi na galala ni kena kacivaki na itukutuku ni kena Vakalesui mai na kosipeli ki vuravura kei na kena vakasoqoni vata ko Isireli sa veiseyaki tu (iVaka. 33:13–17). Ena yaco mai na gauna, ena vuku ni kosipeli i Jisu Karisito, ena vakaitavi vakailiuliu ko Ifireimi ena nodra vakaduavatataki na mataqali kece sara i Isireli (Ais. 11:12–13; V&V 133:26–34).

Na veiseyaki kei Isireli

Sa veiseyakitaka ka vakararawataka na Turaga na tinikarua na mataqali i Isireli ena vuku ni nodra sega ni buladodonu kei na vakaduiduile. Ia, sa vakayagataka na Turaga na nodra veiseyaki oqo na Nona tamata digitaki ena kedra maliwa na veimatanitu ni vuravura me vakalougatataki ira kina na veimatanitu oqori.

Na vakasoqoni kei Isireli

Ena vakasoqoni vata na yavusa i Isireli ena iotioti ni gauna ni bera ni lako mai na Karisito (Y ni V 1:10). Sa vakasoqoni ira na Nona tamata na Isireli na Turaga ena nodra ciqomi Koya ka muria na Nona ivakaro.

Ni sa oti na nodra veiseyaki na Isireli, era na qai vakasoqoni vata tale, 1 Nif. 15:12–17.
Ena qai vakasoqoni ira vata tale na yavusa i Isireli na Turaga, 1 Nif. 19:16 (3 Nif. 16:5).
Era na kau tani mai na butobuto, ka ra na qai kila ni sa nodra iVakabula na Turaga, 1 Nif. 22:12.
Sa vakasoqoni ira ka kilai ira na luvena na Kalou, 1 Nif. 22:25.
Era na qai colati ira yani na Isireli ki na nodra vanua sa votai vei ira ko ira na Matanitu Tani, 2 Nif. 10:8 (3 Nif. 16:4).
Era na qai vakasoqoni vata me duabau na noqu tamata kei na noqu vosa, 2 Nif. 29:13–14.

Na mataqali e tini kei Isireli sa yali voli

Na tini na mataqali i Isireli era lewena na veimatanitu ena vualiku kei Isireli ka ra a kau yani vakavesu ki Asiria ena yabaki 721 B.K. Ena gauna ko ya era a lako yani ki na veimatanitu ena vualiku ka yali yani ena nodra kilai ira na tani. Ena veisiga mai muri era na lesu tale mai.