Ioane, Natin Tebetaio
Temanna mai buakoia Abotoro ake Tengaun ma Uoman n te Nu Tetemanti, natin Tebetaio, ao tarin Iakobo. Ni moan maiuna boni ngaia te tia akawa (Mareko 1:17–20). Te katautau bwa ngaia ana reirei Ioane te Tia Bwabetito are e aki atongaki arana are e taekinaki ni Ioane 1:40. Rimwi riki ao e karekea te weweta bwa e na riki bwa ana reirei Iesu Kristo (Mat. 4:21–22; Ruka 5:1–11). E korea ana Euangkerio Ioane, teniua reeta, ao te boki ae te Kaotioti. Ngaia temanna mai buakoia ake teniman are raon te Uea ngke e kauta natin Iairo te aine man te mate (Mar. 5:35–42), n te Maunga ni Bitaki (Mat. 17:1–9), ao i Ketetemwane (Mat. 26:36–46). N oin ana koroboki e bon taekinna i bon ibukina bwa te reirei are tangiraki iroun Iesu (Ioane 13:23; 21:20) ao bwa te “reirei are temanna” (Ioane 20:2–8). Iesu e aranna ma tarina bwa Boanereke, “natin tabuariki” (Mar. 3:17). A mwaiti taai ae taekinaki iai n rongorongon taurakina n te kaibangaki ao te mangauti (Ruka 22:8; Ioane 18:15; 19:26–27; 20:2–8; 21:1–2). Rimwi riki Ioane e kakionakoaki nako Batemoti, ike e korea iai te boki ae te Kaotioti (Kaoti. 1:9).
Ioane e taekinaki n taai aika bati ni kaotioti ni boong aika kaitira (1Nib. 14:18–27; 3Nib. 28:6; Ita 4:16; R&B 7; 27:12; 61:14; 77; 88:141). Mwakoro ni kibu aikai a kakoauai rongorongo n te baibara ibukin Ioane ao a anga naba kamataata nakon kakannaton ao kakawakin ana mwakuri are e anganna te Uea bwa e na karaoia i aon te aonaba ni bongin te Nu Tetemanti ao ni boong aika kaitira. Koroboki aika tabu ni boong aika kaitira a kamataata bwa Ioane e aki mate ma e kariaiakaki bwa e na tiku i aon te aonaba bwa te tia mwakuri ni ibuobuoki ni karokoa tain kauaokin te Uea (Ioane 21:20–23; 3Nib. 28:6–7; R&B 7).
Ana reta Ioane
E ngae ngke te tia korei reeta aika teniua aikai e aki kaota arana, e korakora katootongan ana taetae Ioane are te Abotoro n te aro are e a katautauaki bwa e korei ni kabane ni kateniua.
1Ioane 1 e reireiniia Aomata aika Itiaki bwa a na karekea te reitaki ma te Atua. Mwakoro 2 e katuruturua bwa Aomata aika Itiaki a ata te Atua n te ongeaba ao e reireiniia bwa a na aki tangira te aonaba. Mwakoro 3 e weteia ni kabane bwa a na riki bwa natin te Atua ao bwa a na itangitangiri i marenaia. Mwakoro 4 e kabwarabwara bwa te Atua bon te tangira ao e maeka i nanoia naake a tangiria. Mwakoro 5 e kabwarabwara bwa Aomata aika Itiaki a bungiaki mai iroun te Atua rinanon kakoauaan Kristo.
T ka-2Ioane bon titebo ma te 1Ioane. I nanona e kimwareirei Ioane ibukin aia kakaonimaki natin “te aine ae rineaki.”
Te ka-3Ioane e kamoamoa te aomata ae aranaki bwa Kaio ibukin ana kakaonimaki ao ana ibuobuoki nakoia naake a tangira te koaua.
Ana Euangkerio Ioane
Ni bokin te Nu Tetemanti aio, Ioane te Abotoro e kaota koana bwa (1) Ieu bon te Kristo ke te Mesia ao (2) Iesu bon Natin te Atua (Ioane 20:31). Bwaai aika riki ni maiun Iesu ake e kabwarabwarai a karauaki raoi ni rineaki ao ni baireaki ma te kaantaninga aio. E moanaki te boki ma taekan aron Kristo n te maiu i mwain te maiu aei: E mena iroun te Atua, bon Ngaia te Atua, ao bon Ngaia te tia kariki bwaai ni kabane. E bungiaki n te iriko bwa te Nati ae te Rikitemanna iroun te Tama. Ioane e toua mwin ana waaki ni mwakuri ni ibuobuoki Iesu, e rang ni katuruturua arona n atua ao mangautina man te mate. E kakoaua raoi bwa Iesu bon Natin te Atua, e kaotaki raoi n taian kakai, irouia taan kakoaua, irouia burabeti, ao n oin bwanaan Iesu. Ioane e reirei ni kabotaua te ota ao te rotongitongi, te koaua ao te kairua, te raoiraoi ao te buakaka, te Atua ao te riaboro. Tao bon akea i nanon rongorongo riki tabeua ae taekinaki ni kamatataki mimitongin Iesu ao aia kakaonimaki taan tautaeka ake Iutaia.
Oin ana koroboki Ioane bon i aon Ana mwakuri ni ibuobuoki Kristo i Iutea, moara riki n te kabanea ni wiki n Ana mwakuri ni ibuobuoki n te maiu n rabwata, ma Mataio, Mareko, ao Ruka oin aia koroboki bon i aon Ana mwakuri ni ibuobuoki i Kariraia. A mwaiti bwaai man te Euangkerio aei ae a tia ni kamatataki ni kaotioti ni boong aika kaitira (R&B 7 ao R&B 88:138–141).
Ibukin karinanin bwai aika riki i nanon maiun te Tia Kamaiu ake a kabwarabwaraki n ana Euangkerio Ioane, taraa Nakoraoin taian Euangkerio n te abentekiti.