“Papatisoga mo e ua Maliliu,” O Autu o le Talafaasolopito o le Ekalesia
“Papatisoga mo e ua Maliliu”
Papatisoga mo e ua Maliliu
O faaaliga ia Iosefa Samita na toe faamautu ai le tatau ai o papatisoga mo le faaolataga ma sa aoao mai ai faapea o lenei sauniga e manaomia ona faatinoina e le pule o le perisitua ua toefuataiina. Sa fia iloa e tagata o le Ekalesia, e aofia ai ma Iosefa ma lona aiga le tulaga o tagata o o latou aiga ua maliliu e aunoa ma le papatisoga.1 Sa latou mafaufau i fuaitau o le Feagaiga Fou e uiga ia Iesu o folafola atu i agaga i le falepuipui, ma sa taumatemate nisi o le Au Paia faapea o toeaina o le Au Paia o Aso e Gata Ai o le a papatisoina i latou o e ua “maliliu i lalo o le feagaiga motusia” i le taimi o le Afio Mai Faalua o Iesu Keriso.2
I le aso 15 Aokuso, 1840 a o lei leva ona masii mai le Au Paia i lo latou nofoaga i le lumanai o Navu, Ilinoi, sa lauga atu ai Iosefa Samita i le falelauasiga o se tagata o le Ekalesia o Seymour Brunson. O le matauina o se fafine i le aofia sa oti lana tama a o lei mafai ona papatiso, sa faailoa atu ai e Iosefa Samita e faapea o le Au Paia “ua mafai nei ona galulue mo a latou uo o e sa tuua lenei olaga” e ala lea i le papatisoina e fai mo latou sui. Sa ia sii maia aoaoga a le Aposetolo o Paulo e faatatau i le papatisoga mo e ua maliliu, ma fautuaina le Au Paia ina ia olioli “aua o le ata o le faaolataga na fuafuaina e faaolaina i latou uma o e na naunau e usitai i tulaga manaomia o le tulafono a le Atua.”3
Sa talia ma le naunautai e le Au Paia se faamatalaga e uiga i lenei faiga ma sa amata ai ona faatinoina ia papatisoga i vaitafe ma vaipuna latalata ane mo o latou aiga, uo, ma tagata iloga.4 Sa faatinoina ia papatisoga e alii e umia le Perisitua Mekisateko a o i ai molimau.5 O le uluai papatisoga na tusifaamaumauina na faia e Harvey Olmstead, o le sa papatisoina Jane Neyman mo lana tama tama o Cyrus, e lei leva ona maliu. Na faia le papatisoga i le Vaitafe o Misuri ma sa molimauina e Vienna Jacques, o le sa asa atu i le vaitafe i luga o lana solofanua e faalogologo i le tatalo.6
Ia Ianuari 1841, na maua ai e Iosefa Samita se faaaliga e faapea o papatisoga mo e ua maliliu sa faamoemoe e faatino i totonu o malumalu. Sa faamalamalama atu e le Alii e faapea “o lenei sauniga e o lo’u fale” ma sa poloaiina ai le Au Paia e faamaea le malumalu i Navu.7 I le konafesi na sosoo ai o Oketopa, sa faasilasila mai ai e Iosefa Samita e le toe faatagaina ni papatisoga mo e ua maliliu sei vagana ua maea le vaipapatiso i le Malumalu i Navu.8 E oo atu i lena Novema, ua faatuina e le Au Paia se vaipapatiso laau na vanelima i le fogafale i lalo o le malumalu, e ufitia i se taualuga e le tumau, ma sa faapaiaina ina ia mafai ai ona faaauau ia papatisoga.
I le toe manatunatu ai i le faaaliga sa ia mauaina, sa aoao atu ai Iosefa Samita i se tusi i le Ekalesia i le 1842 e faapea o papatisoga mo e ua maliliu e tatau ona tusifaamaumauina ma le faaeteete, ma folafola atu ai i le Au Paia o mea e “tusifaamaumauina i le lalolagi o le a tusifaamaumauina foi i le Lagi.”9 E tusa ai, sa tofia failautusi ia mautinoa sa tusifaamaumauina papatisoga uma mo e ua maliliu. I le va o le 1840 ma le 1845, i le leai o se taitaiga patino, o nisi taimi sa papatiso ai tamaloloa e fai ma sui mo fafine, ma fafine mo tamaloloa. I le 1845, ina ua mavae le maliu o Iosefa, sa faasilasila mai ai e Polika Iaga faapea mai lena taimi i luma o le a “le vaaia lava e le [Au Paia] se alii o alu atu e papatiso mo se tamaitai, po o se tamaitai foi mo se alii.” Sa ia faamalamalama atu e faapea “O Iosefa i le taimi na soifua ai na te lei mauaina mea uma e fesootai i le aoaoga faavae o le togiola” ae sa faaauau pea ona taitai e le Alii le Ekalesia e ala i faaaliga, “ma tuuina mai ia i latou o si mea itiiti i i ma si mea itiiti iina.”10 Sa faia lea suiga i se taimi na amata ai e le Au Paia ona faatino isi sauniga mo e ua maliliu, e aofia ai ma sauniga o le perisitua ma faamauga o faaipoipoga.11
O tekinolosi fou, faalapotopotoga ua tele atu, ma se faamamafa ua faateleina i le auai e le aunoa i le malumalu sa taunuu i se faatelega o le auai i papatisoga mo e ua maliliu i le seneturi 20. E le gata i le faatinoina o papatisoga mo aiga ua maliliu, ae sa amata foi e le Au Paia o Aso e Gata Ai ona faatino lenei sauniga mo isi o e sa latou aumaia faamatalaga tau gafa mai faamaumauga sa i ai. I nisi tulaga, na aofia ai tagata lauiloa ma tagata taitoatasi sa aofia ai i mea faasolopito na tutupu e pei o le Fasiotiga Tele o tagata Iutaia. E talitonu le Au Paia o Aso e Gata Ai faapea o papatisoga mo e ua maliliu e le avea ai tagata ua maliliu ma tagata o le Ekalesia. E na ona latou faia ia avanoa ia sauniga i agaga o i latou ua maliliu, ma ē e filifili e taliaina. Ae ui o lea, i le vaitau o le 1990, o nisi e le auai i le ekalesia sa matauina sa faaalia lo latou popolega e uiga i lea faiga. I se gaoioiga e faaali ai le faaaloalo ma le agalelei, sa aveesea ai e taitai o le Ekalesia ia igoa o nei tagata mai utuofaamatalaga a le Ekalesia, ma tuuina atu taiala sa faamoemoe e puipuia ai le auina mai pea lava pea o o latou igoa mo papatisoga, ma sa fautuaina tagata o le Ekalesia e taulai atu i le faatinoina o sauniga o le malumalu mo o latou lava augatama.12
O papatisoga mo e ua maliliu ua loa ona avea o se vaega o loo avanoa tele ma faatinoina o le tapuaiga i le malumalu a le Au Paia o Aso e Gata Ai. I Navu, i se taimi na folasia atu ai faaeega paia i le malumalu i se vaega toalaiti, sa faatinoina ai e alii ma tamaitai o le Au Paia o Aso e Gata Ai papatisoga e fiasefulu afe mo e ua maliliu. I le faaiuga o le seneturi lona 19, sa faatino ai e tagata uli o le Ekalesia e tupuga mai Aferika ia papatisoga mo o latou aiga i le Fale o Faaeega ma Malumalu o Sate Leki ma Logan Iuta, e ui ina sa le mafai ona latou mauaina isi sauniga o le malumalu seia oo i le 1978.13 Na amata i le vaitau o le 1920, sa faia ai e vaega o autalavou a uarota ni malaga masani i malumalu ina ia papatiso ai mo e ua maliliu, ua maua ai e tagata talavou o le Ekalesia se avanoa e o ai i le malumalu a o lei taitai ona oo i tausaga e maua ai a latou lava faaeega paia.14 Ua fautuaina tupulaga talavou o le Ekalesia i ona po nei e saili o latou augatama ma o i le malumalu e le aunoa e fai ma sui mo papatisoga. I le 2017, sa fofogaina mai ai e taitai o le Ekalesia e faapea o alii talavou e umia le Perisitua Arona i le tofi o le ositaulaga ua mafai ona faatinoina papatisoga mo e ua maliliu.15
O Autu Fesootai: Malumalu o Navu