“O Molimau o le Tusi a Mamona,” O Autu o le Talafaasolopito o le Ekalesia
“O Molimau o le Tusi a Mamona”
O Molimau o le Tusi a Mamona
O le lomiga muamua o le Tusi a Mamona o loo i ai molimau e lua: o le tasi na tusia e se vaega o molimau e toatolu ae o le isi na tusia e se vaega e toavalu. O molimau e toatolu (Oliva Kaotui, Tavita Uitimera, ma Matini Harisi) na folafola mai o se agelu a le Atua na faaali ia i latou ma faaali atu ia i latou papatusi o le Tusi a Mamona ma na latou faalogoina le siufofoga o le Alii ua tautino mai e faapea o le faaliliuga a Iosefa Samita na faataunuuina “e ala i le meaalofa ma le mana o le Atua.” O lenei aafiaga na tupu ia Iuni 1829 i talaane o le fale o Pita Uitimera le Matua i Feieti, Niu Ioka. O se isi faaopoopoga o molimau e toavalu (tagata o le aiga o Samita ma le aiga o Uitimera)1 na folafola mai e faapea o Iosefa Samita lava ia na faaalia ia i latou papatusi ma faatagaina i latou taitoatasi ia “fetagofi” i le gaosiga anamua ma iloilo ona togitogiga. O nai isi tagata na oo foi i ni aafiaga tuusao ma papatusi pe na molimauina le faaliliuga a Iosefa Samita o le Tusi a Mamona.2
Ata a le tusiata o Moronae o loo faaali atu papatusi ia Oliva Kaotui, Tavita Uitimera, ma Iosefa Samita.
Isi Molimau o Papatusi
O tagata o le aiga o Samita na faamatalaina le fesoasoani atu ia Iosefa e aveese pe nana papatusi mai ona fili. Na tau mulimuli atu e le tuafafine laitiiti o Iosefa o Katarina i lona toalua na ia taumafai i se tasi taimi e aveese papatusi, o loo ufiufi i se ie, i le isi itu o le laulau, ae na matuai mamafa tele lava. Na manatua e le uso o Iosefa o Viliamu e faapea na vaai atu le aiga atoa o sii atu e Iosefa papatusi i se taga ma na oo lava ina latou lagonaina lo latou siepi i le tagotago atu i le ie. Na tau atu e le faletua o Iosefa o Ema i lana tama tama na ia lagonaina pito o papatusi ma tagotago i o latou laupepa, e ui lava na te lei vaai lava i papatusi. O le tuaoi o Lusi Maka Samita i Ohaio, o Sara Bradford Parker, na fesiligia Lusi i le taimi e uiga i le vaai i papatusi. E tusa ai ma le molimau a Parker, na tali mai Lusi “sa le tatau mo ia le vaai i ai ae na ia tagotago ma uuina i latou.”3 E faaopoopo atu i ai, o Tavita ma Ioane C. Uitimera na tuuina atu ni nai faatalanoaga i le va o le 1877 ma le 1888 lea na la folafola atu ai na faaali mai se agelu i lo la tina, o Maria Uitimera, ma faaali atu ia te ia papatusi.4
O Le Talitonuina o Molimau e Toatolu
Ao faamamafaina e le mau a Molimau e Toavalu le i ai tino lava o papatusi, na i ai i Molimau e Toatolu le tiutetauave faaopoopo ia molimau atu e faapea o lo latou aafiaga o ni molimau ma le faaliliuga lava ia na mafai ona faia e ala i le mana o le Atua. Na tuuina mai e se faaaliga ia Iuni 1829 ni faatonuga faapitoa i Molimau e Toatolu e faatatau i la latou molimau i papatusi. “Molimau atu na outou vaai i ai.” na poloai mai ai le Alii, “e pei lava ona vaai i ai la’u auauna o Iosefa Samita le Itiiti aua o lou mana na mafai ai ona ia vaai i ai.” Na faamatala atili mai e le faaaliga e faapea “o le a ala mai i lo outou faatuatua ona mafai ona outou vaai i ai.”5 Na faapena lava, na molimau mai Tavita Uitimera na ia vaai i papatusi “e ala mai i le meaalofa ma le mana o le Atua.”
I le 1838, na molimau mai ai se tagata o le Ekalesia ua le toe faaaogaina e igoa ia Stephen Burnett e faapea na faafitia e Matini Harisi lona vaai i papatusi “i ona mata faaletino.” I le ta’ua ai o le gagana o le faaaliga, na taua e Burnett e faapea ina ia vaai e ala i le mana o le Atua o lona uiga ua na o le pau le ala na vaai ai molimau i papatusi e ala lea “i faaaliga vaaia po o mafaufauga.” Na lagona e Harisi le tauseseina ma na vave lava ona taumafai e faamanino lana faamatalaga muamua. I le taumafai e tuu le aafiaga mamana i ni upu, na ia faapea ai, e tusa ai ma le molimau a Burnett, e faapea na ia vaai i papatusi e pei na ia “vaai i se aai e ala atu i se mauga.”6
O le toatele o Kerisiano i aso o Harisi na talitonu e lamatia tele pe le mafai foi ona molimau i mea faalelagi e faaaoga ai lagona faaletino. O lenei talitonuga na faamautu mai i tala o le Tusi Paia. Mo se faataitaiga, i le Feagaiga Tuai, o tagata Isaraelu na autilo i totonu o le atolaau o le feagaiga e aunoa ma le pule tatau na fasiotia. O le faatasi mai o le Atua na masani lava ona nana i tua o se veli po o se ao o le asu e pupuni ai mata o i latou e lei saunia faaleagaga.7 O se tasi o uluai faaaliga a Iosefa Samita na faamaonia ai lena lava vaega e faapea e le mafai e tagata ona vaai i le Atua i o latou “mata faaletino” e aunoa ma le fasiotia. Ae ui i lea, latou te mafaia, ona molimauina lona mamalu i “mata faaleagaga” pe a suia i latou pe “faavaveina e le agaga o le Atua.”8
Na mafaufau Matini Harisi i le aafiaga a molimau ma le agelu ma le faamaumauga anamua ua na o se feiloaiga ma le lagi e taitutusa lava ma faaaliga vaaia a Iosefa Samita. I le malamalama lelei i lapataiga maoae o tusitusiga paia, na masani ona ia saunoa i le le agavaa na ia lagonaina i le taimi na ia molimau ai i papatusi. I le aluga o tausaga, na ia faaaogaina ai le tele o fuaitau e faamatala ai lona aafiaga ofoofogia. Pe a uunaia malosi e le tele o tagata faatalanoa ia faamanino pe na ia vaai moni lava i papatusi, na ia saunoa atu na ia vaaia i latou i “mata faaleagaga,” ma faamamafa atu le tulaga ese ma le paia o le mea na tupu, ae faapea foi i ona lagona faaletino.9 “E pei lava o le moni o lo outou tutu mai iina ma vaai mai ia te au,” na ia tautino atu ai i se tasi taimi, “e faapena foi lou mautinoa na ou vaai i le agelu ma papatusi auro i lona lima.”10 Na faapena foi ona faamatalaina e Tavita Uitimera, ia le tulaga faaleagaga faapea ma le faaletino o le aafiaga o molimau. “E moni lava sa matou i ai i le agaga ao matou i ai i le molimauina o papatusi, aua e leai se tagata e mafai ona vaai i foliga o se agelu, sei vagana o se vaaiga faaleagaga,” na ia faamatala atu ai, ma faaopoopo atu, “ae sa matou i ai foi i le tino, ma o mea uma lava na avea o se mea masani ia i matou, e pei lava i soo se taimi.”11
Ata vali o Matini Harisi na saunia e Lewis A. Ramsey.
O Molimau uma e Toatolu na tuuina soo mai molimau i la latou aafiaga o le molimau i faamatalaga lolomiina, faatalanoaga, ma talanoaga taitoatasi. E le o tala uma o molimau e tutusa le talitonuina o ni punaoa. O nisi o taunuuga o ni faatalanoaga a tagata na agaleaga i le mau a molimau. O isi na faamaumauina i le tele o tausaga po o le fiasefulu tausaga ina ua mavae le tuuina mai o le molimau. E ui o lipoti o a latou faamatalaga e eseese i nisi o faamatalaga, o loo tutusa i le tulaga lautele ma o loo piimau pea i faatonuga o le faaaliga.12
E ui i eseesega ma Iosefa Samita lea na taitai atu i le o eseese o Molimau e Toatolu taitoatasi i o latou lava ala mai le Ekalesia (na toe foi mai mulimuli ane Kaotui ma Harisi), na la faaauau pea ona faamaonia le la mau o ni molimau i o la olaga atoa.13 Na faapena ona toefaamaonia e Molimau e Toavalu taitoatasi lana molimau o le iloiloina o papatusi, e ui na iu lava ina o ese nisi mai le Ekalesia. O le aofai tuufaatasi o a latou faamatalaga e tele, na tuuina mai i le tele o tausaga ma e ui i o latou uiga faaalia fesuisuiai agai ia Iosefa Samita ma le Ekalesia, o se molimau mamana mautu o faamatalaga na latou lolomiina i le Tusi a Mamona.
Autu e Fesootai: Book of Mormon Translation, Martin Harris’s Consultations with Scholars, Angel Moroni