Laipelí
Ko e hā ha founga te u lava ʻo ʻai e sākalamēnití ke mahuʻingamālie ange kiate au?


Ko e hā ha founga te u lava ʻo ʻai e sākalamēnití ke mahuʻingamālie ange kiate au?

Lolotonga ‘a e sākalamēnití ‘i he uike takitaha, ‘oku totonu ke tau vakavakaiʻi ‘etau moʻuí, pea tau fakalaulauloto ki he Fakalelei ‘a e Fakamoʻuí, pea fakakaukau ki ha meʻa ‘oku fie maʻu ke tau fai ke tau fakatomala ai mei heʻetau ngaahi angahalá.‘Oku ‘ikai fie maʻu ke tau haohaoa pea tau toki maʻu ‘a e sākalamēnití, ka ‘oku totonu ke tau maʻu ‘i hotau lotó ‘a e laumālie ‘o e loto-fakatōkilaló mo e fakatomalá. ‘Oku lava ke hoko ‘a e sākalamēnití ko ha maʻuʻanga ivi mo ha faingamālie ke tau toe fakatukupaaʻi ai kitautolu ke tau moʻui ʻaki ‘a e ongoongoleleí.

Teuteuʻi fakalaumālie koe

Ko e hā ha meʻa ‘okú ke fai ke ʻai ai ‘a e sākalamēnití ke mahuʻingamālie angé? Kuo ‘i ai nai ha ngaahi meʻa kuo mou aʻusia fekauʻaki mo e sākalamēnití ‘a ia te mou lava ‘o vahevahe mo e toʻu tupú?

Ko e hā ha ngaahi tāpuaki ‘oku lava ke maʻu ‘e he toʻu tupú ‘i he mahino kiate kinautolu ‘a e natula toputapu ‘o e sākalamēniti? Ko e hā ha ngaahi meʻa te nau ala fakahohaʻasi ‘a e tokanga ‘a e toʻu tupú ki muʻa pea ‘i he lolotonga ‘a e sākalamēnití? Te nau lava fēfē ‘o ikunaʻi ‘a e ngaahi fakahohaʻasi ko ení?

Ako ʻi he faʻa lotu e ngaahi potufolofola mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení. Ko e hā ha meʻa te ke lava ‘o vahevahe mo e toʻu tupú ke tokoni ke mahuʻingamālie ange kiate kinautolu ‘a e ngaahi meʻa ‘oku nau aʻusia ‘i he sākalamēnití?

Mātiu 26:26–28; 3 Nīfai 18:1–13 (‘Oku kamata ‘e he Fakamoʻuí ‘a e sākalamēnití)

1 Kolinitō 11:23–29; 3 Nīfai 9:20; T&F 20:37; 59:8–12 (Ko e founga ‘o e teuteu ke taau ki hono maʻu ‘o e sākalamēnití)

Peter F. Meurs, “ ʻE Lava ke Tokoniʻi Kinautolu ʻe he Sākalamēnití ke Tau Māʻoniʻoni,” Ensign pe Liahona, Nov. 2016, 85–87

Dale G. Renlund, “Ke u Tohoakiʻi ʻa e Kakai Fulipē Kiate Au,” Ensign pe Liahona, Mē 2016, 39–42

Cheryl A. Esplin, “Ko e Sākalamēnití—ko ha Fakafoʻou maʻá e Laumālié,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2014, 12–14

Sākalamēnití,” Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí (2004), 177–79

Vitió: “ʻOku Tokoni ʻa e Sākalamēnití ke Tau Ofi Ange Ai kia Sīsū Kalaisi”

Ko e faiako ‘i he founga ‘a e Fakamo‘uí

Naʻe tokoniʻi ‘e Sīsū Kalaisi ‘a kinautolu naʻá Ne akoʻí ke nau ‘iloʻi ‘a e ngaahi lēsoni ‘o e ogoongoleleí ‘i he ngaahi meʻa kuo nau aʻusia ‘iate kinautolu peé pea ‘i he māmani ‘okú ne ‘ātakaiʻi ‘a kinautolú. Naʻá Ne folofola ‘o kau ki he toutaí, fanauʻí, mo e ngāue ‘i he ngoueʻangá, Te ke fakaʻaongaʻi fēfē ha ngaahi aʻusia ʻoku anga ki ai ʻa e toʻu tupú ke tokoniʻi ke mahino kiate kinautolu ‘a e ngaahi tefitoʻi moʻoni ‘o e ongoongoleleí?

ʻAi ke fakafehokotaki

Lolotonga e ngaahi fuofua miniti ʻo e kalasi kotoa pē, tokoni ke ʻai ke fakafehokotaki ʻe he toʻu tupú ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau ako ʻi he ngaahi feituʻu kehekehé (hangē ko e ako fakatāutahá, seminelí, ngaahi kalasi kehe ʻa e Siasí, pe ngaahi meʻa ne hoko kiate kinautolu mo honau kaungāmeʻá). Ko e hā ha founga te ke lava ʻo tokoni ai ke nau mamata ki hono mahuʻinga ʻo e ongoongoleleí ʻi he moʻui fakaʻahó? ʻE ala tokoni atu e ngaahi fakakaukau ʻi laló:

  • Kole ki he toʻu tupú ke nau vahevahe ha taimi ‘a ia naʻe akoʻi lelei ai ‘e ha faiako ha tefitoʻi moʻoni ‘o e ongoongoleleí.

  • Kole ki he toʻu tupú ke nau fakakakato ‘a e setesi ko ‘ení “Te u lava ‘o ngaohi ke mahuʻingamālie ange kiate au ‘a e sākalamēnití ‘aki ‘eku ___________.” Fakaafeʻi kinautolu ke nau hiki ‘enau ngaahi talí ʻi he palakipoé pea nau tānaki mai ki he lisi ko iá ‘i he hoko atu ‘a e lēsoní.

Ako fakataha

‘E tokoni e ngaahi ‘ekitivitī takitaha ‘i laló ke ako ʻe he toʻu tupú e founga ke ʻai ai e sākalamēnití ke mahuʻingamālie ange kiate kinautolú. Muimui ʻi he ueʻi ʻa e Laumālié, ʻo fili ha ʻekitivitī ʻe taha pe lahi ange ʻe ʻaonga lelei taha ki hoʻo kalasí:

  • Fakaafeʻi e toʻu tupú ke nau fakakaukau ki ha taimi ne hanga ʻe ha taha ʻoku nau ʻilo, ʻo fai ha meʻa maʻanautolu. Ko e hā ʻa e ongo ne nau maʻú? ʻE lava ke ke fakaafeʻi e toʻu tupú ke nau lau fakataha e palakalafi ʻoku kamaata ʻaki “Neongo pe ko e hā hotau huʻungá” mei he lea ʻa ʻEletā Dale G. Renlund “Ke u Tohoakiʻi ʻa e Kakai Fulipē Kiate Au,” ke tokoni ʻi hono fakamahino kiate kinautolu naʻe fakakakato ʻe he Fakamoʻuí ʻa e Fakaleleí maʻanautolu fakataautaha. Ko e hā e meʻa ne toki ʻilo ʻe he fefine ʻi he leá? Ko e hā ʻe lava ke fai ʻe he toʻu tupú ke ʻai ʻa e sākalamēnití ke hoko ko ha aʻusia toputapu ange? ʻE lava ke ke ʻoange ki he mēmipa takitaha ʻi he kalasí ha fanga kiʻi kaati iiki. Kole leva ki he kau akó ke nau lisi ha ngaahi meʻa ne nau fakakaukau ki ai ʻi he taimi fakamuimuitaha ne nau maʻu ai e sākalamēnití. Te nau lava ʻo hiki ha ngaahi meʻa ʻe niʻihi te nau fakakaukau ʻe tokoni ke tukutaha ai ʻenau tokangá ʻi he Fakamoʻuí ʻi heʻenau maʻu e sākalamēniti ka hokó. 

  • Fakaʻaliʻali ha fakatātā ‘o e Fakamoʻuí ‘okú Ne fakahoko ‘a e sākalamēnití (vakai, Tohi Fakatātā ‘o e Ongoongoleleí,54). Kole ki he toʻu tupú ke nau sio ki he fakatātaá lolotonga hoʻo lau ‘a e Mātiu 26:26–28, pea nau fakakaukau pe ‘e angafēfē nai kapau te nau ‘i ai tonu. Vahevahe ha ngaahi founga kuo fakamālohia ai ‘e he sākalamēnití hoʻo ‘ofa ki he Fakamoʻuí mo hoʻo fakamoʻoni ki he Fakaleleí. Fakaafeʻi ‘a e toʻu tupú ke nau vahevahe ʻenau fakamoʻoní. Poupouʻi ‘a e toʻu tupú ke nau fakalaulauloto ki he meʻa kuo nau aleaʻi he aho ní ‘i he taimi te nau toe maʻu ai ‘a e sākalamēnití. Ko e hā ha ngaahi meʻa kehe naʻe hoko ‘i he moʻui ‘a e Fakamoʻuí te nau lava ‘o fakakaukau ki ai lolotonga ‘a e sākalamēnití?

  • Fakaafeʻi ‘a e toʻu tupú ke nau vahevahe ‘a e himi sākalamēniti ‘oku nau manako taha aí (te nau lava ‘o kumi ki he fakahokohoko fakamotuʻalea ‘o e ngaahi kaveingá ‘i he konga ki mui ‘o e tohi himí kapau ‘e fie maʻu) pea nau fakamatala ki he ‘uhinga ‘oku mahuʻingamālie ai ia kiate kinautolú. Mou hivaʻi, fanongo, pe lau ha taha pe lahi ange ‘o e ngaahi himi ko iá, pea lau ‘a e ngaahi potufolofola ‘oku fokotuʻu atu ‘i he ngataʻanga ‘o e himi takitaha. Ko e hā ‘oku tau ako ‘o kau ki he sākalamēnití mei he ngaahi himí? ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ‘e he ngaahi himí ke tau teuteu ki he sākalamēnití?

  • Fakaafeʻi ‘a e mēmipa takitaha ‘o e kalasí ke ne fili ha taha ‘o e ngaahi potufolofola ‘i he fokotuʻutuʻu ko ‘ení ‘o lau ia, pea kumi ki he ngaahi meʻa ‘oku kole mai ‘e he ‘Eikí ke tau fai ke tau teuteu ai ki he sākalamēnití. Kole ki he toʻu tupú ke nau vahevahe ʻa e meʻa ʻoku nau maʻú. Ko e hā ‘oku finangalo ai ‘a e ‘Eikí ke tau teuteu ki he sākalamēnití ‘i he ngaahi founga ko ‘ení? Fakaafeʻi kinautolu ke nau vahevahe ha ngaahi meʻa kehe ‘oku nau fai ke ngaohi e sākalamēnití ko ha meʻa mahuʻingamālie ange. Kole ki he toʻu tupú ke nau fili ha meʻa te nau fai ke nau teuteu ai ki he sākalamēnití ‘i he uike kahaʻú.

  • Fakaafeʻi e toʻu tupú ke nau lau e lea ʻa ʻEletā Peter F. Meurs “ ʻE Lava ke Tokoniʻi Kitautolu ʻe he Sākalamēnití ke Tau Māʻoniʻoni” pe ko e talanoa ʻo kau ki he taki ʻo e Kau Finemuí ʻi he lea ʻa Sisitā Cheryl A. Esplin “Sākalamēnití—ko ha Fakafoʻou maʻá e Laumālié.” Kole ange ke nau kumi  ha ngaahi tali ki he fehuʻi: “Te u ʻai fēfē ʻa e sākalamēnití ke mahuʻingamālie ange kiate aú?” Fakaafeʻi kinautolu ke  hiki ‘enau ngaahi talí ʻi he palakipoé pea nau vahevahe ha meʻa ‘oku nau palani ke  fai ke fakahoko ai ‘a e faleʻi mei he ongo lea ko ‘ení. 

  • Kapau ‘e faingamālie, pea mou ‘aʻahi fakakalasi ki he tēpile sākalamēnití mo e loki teuteu sākalamēntí. Fakaafeʻi ha kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-‘Ēlone (kau akonaki pe kau taulaʻeiki) pe ko e pīsopé ke haʻu ‘o fakamatala ki he anga hono teuteuʻi ‘o e sākalamēnití, mo fai haʻane fakamoʻoni ki hono toputapu ‘o e ouau ko ‘ení. Fakaafeʻi ‘a e kau mēmipa kehe ‘o e kalasí ke nau vahevahe ‘enau fakamoʻoní mo ʻenau ngaahi fakakaukau ‘o kau ki ha meʻa te nau lava ‘o fai ke fakaʻapaʻapaʻi ai ‘a e sākalamēnití ‘i he loto-ʻapasia lahi ange.

Kole ki he toʻu tupú ke nau vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau ako he ʻaho ní. Ko e hā haʻanau ngaahi ongo pe fakakaukau? ‘Oku mahino nai kiate kinautolu ‘a e founga ke nau ʻai ai ‘a e sākalamēnití ke mahuʻingamālie ange kiate kinautolú? ʻOku toe ʻi ai nai mo haʻanau ngaahi fehuʻi kehe? ʻE ʻaonga nai ke toe tuku ha taimi lahi ange ki he tefito ko ʻení?

Ngaahi taukei ako ʻo e ongoongoleleí

Sio loto ki he ngaahi meʻa ‘oku hoko ‘i he folofolá. ʻOku poupouʻi ‘a e toʻu tupú ‘i he ‘uluaki ‘ekitivitī ‘o e konga ko ‘ení ke nau fakakaukauloto ki ha faʻahinga ongo te nau maʻu pe ko ha meʻa te nau fai kapau naʻa nau ‘i ai tonu ‘i he taimi naʻe hoko ai ha ngaahi meʻa ‘i he folofolá. ‘Oku lava ‘e he sio loto ki he ngaahi meʻa ‘oku hoko ‘i he folofolá ‘o tokoniʻi ‘a e toʻu tupú ke nau fakaʻaongaʻi ‘a e ngaahi talanoá ki heʻenau moʻui ‘anautolú. Poupouʻi kinautolu ke nau toutou fai ‘eni ‘i heʻenau ako fakataautaha ‘a e folofolá.

ʻĪmisi

Vitioó: “Fakaʻaongaʻi Fakatāutaha e Ngaahi Tokāteline ʻo e Ongoongoleleí”

Mamata lahi ange

Fakaafeʻi ke ngāue

ʻEke ki he toʻu tupú pe ko e hā ha meʻa kuó ne ueʻi kinautolu ke nau fai, ko e tupu mei he meʻa ne nau ako he ʻaho ní. Poupouʻi kinautolu ke nau ngāueʻi ‘a e ngaahi ongo ko ʻení. Fekumi ki he Laumālié ʻi hoʻo fakakaukauʻi ʻi he faʻa lotu ‘a e founga te ke lava ʻo toe vakaiʻi ai iá.

Paaki