Laipelí
ʻE tokoni fēfē hono fokotuʻu ʻo e ngaahi taumuʻá ke u moʻui fakafalala ai pē kiate aú?


ʻE tokoni fēfē hono fokotuʻu ʻo e ngaahi taumuʻá ke u moʻui fakafalala ai pē kiate aú?

ʻE lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he ngaahi taumuʻa ʻoku mahuʻingamālie mo palani fakaleleí ke tau lavaʻi ai e ngāue ʻoku tuku mai ʻe he ʻEikí ke tau faí. Ko e konga mahuʻinga ʻo e moʻui fakafalala pē kiate kitautolú ko hano fokotuʻu haʻatau taumuʻa ki heʻetau moʻuí. ʻOku lahi ange e meʻa ʻoku kaunga ki aí ʻi ha foʻi fakaʻamu pe misi pē ki ai. Hangē ko e meʻa ne akoʻi ʻe Palesiteni Tōmasi S. Monisoní: “He ʻikai hoko ha meʻa ʻi he foʻi fakaʻamú pē. ʻOku ʻamanaki mai e ʻEikí ke tau fakakaukauʻi ha meʻa. ʻOkú Ne ʻamanaki mai ke tau ngāueʻi e meʻa ʻoku tau fie maʻú. ʻOkú Ne ʻamanaki mai ke tau ngāue. ʻOkú Ne ʻamanaki mai ke fai ʻetau fakamoʻoní. ʻOkú Ne ʻamanaki mai ke tau mateaki”. ʻI he taimi ʻoku tau palani ai ʻi he faʻa lotu mo ngāue faivelenga ke lavaʻi ʻetau taumuʻá, ʻoku fakatupulaki ʻe he ʻEikí ʻetau ngāué mo tokoni ke tau aʻusia e meʻa te tau malavá.

Teuteuʻi fakalaumālie koe

Ko e hā ha ngaahi taumuʻa kuó ke fokotuʻu ki hono kotoa hoʻo moʻuí? Ko e hā e meʻa naʻá ke fai ke lavaʻi ai hoʻo ngaahi taumuʻá? Ne tokoniʻi fēfē koe ʻe hono lavaʻi e ngaahi taumuʻá ke ke moʻui fakafalala lahi ange ai kiate koé?

Ko e hā ha ngaahi taumuʻa ʻokú ke ʻiloʻi ʻoku fokotuʻu ʻe he toʻu tupú? Te ke lava fēfē ʻo poupouʻi kinautolu ke fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa mahuʻinga?

Ako ʻi he faʻa lotu e ngaahi potufolofola ko ʻení mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni kehé. Ko e hā ʻe tokoni ki he toʻu tupú ke nau ako ai e mahuʻinga hono fokotuʻu ha ngaahi taumuʻá ki he moʻui fakafalala pē kiate kinautolú?

1 Ngaahi Tuʻi 18:21; Mātiu 6:24 (He ʻikai ke tau lava ʻo tauhi ha ʻeiki ʻe ua)

Filipai 3:13–14 (Te tau lava ʻo aʻusia ʻetau ngaahi taumuʻá pea vivili atu ki muʻa kiate kinautolu)

2 Nīfai 32:9 (ʻOku totonu ke tau fekumi ki he tataki ʻa e ʻEikí ʻi he meʻa kotoa pē ʻoku tau faí)

ʻAlamā 34:32–33 (Ko e moʻuí ni ko e taimi ia ke teuteu ai ke feʻiloaki mo e ʻOtuá)

T&F 58:27–29 (ʻOku totonu ke tau femoʻuekina ʻi he ngaahi ngāue leleí)

M. Russell Ballard, “Foki ʻo Maʻu” Ensign pē Liahona, Mē 2017, 62-65

Quentin L. Cook, “Fili Fakapotopoto,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2014, 46–49.

L. Tom Perry, “Hikiʻi Hake ʻa e Tuʻunga Moʻuí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2007, 46–49

Ko e Founga Hono Fokotuʻu ʻo e Ngaahi Taumuʻá,” Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí (2004), 176-77

Vitiō: “Ko ha Ngāue ʻOku Lolotonga Fai”

Ko e faiako ‘i he founga ‘a e Fakamo‘uí

Naʻe ʻofa ʻa e Fakamoʻuí ʻiate kinautolu naʻá Ne akoʻí. Naʻá Ne ʻafioʻi e meʻa ʻoku nau saiʻia aí, ʻenau ʻamanakí, mo e fakaʻamú mo e meʻa ʻoku hoko ʻi heʻenau moʻuí. Ko e hā ha meʻa te ke lava ʻo fai ke mahino ai kiate koe e fie maʻu mo e meʻa ʻoku manako ai e toʻu tupu ʻokú ke akoʻí? ʻE tokoniʻi fēfē ʻe he meʻá ni e founga hoʻo akoʻi kinautolú?

ʻAi ke fakafehokotaki

Lolotonga e ngaahi fuofua miniti ʻo e kalasi kotoa pē, tokoni ke fakafehokotaki ʻe he toʻu tupú ʻa e meʻa ʻoku nau ako ʻi he ngaahi tūkunga kehekehe (hangē ko e ako fakatāutahá, seminelí, ngaahi kalasi kehe ʻa e Siasí, pe meʻa ne nau aʻusia mo honau kaungāmeʻá). Te ke lava fēfē ʻo tokoni ai ke nau mamata ki hono mahuʻinga ʻo e ongoongoleleí ʻi he moʻui fakaʻahó? ʻE ala tokoni atu e ngaahi fakakaukau ʻi laló:

  • Fakaafeʻi e toʻu tupú ke nau vahevahe ha ngaahi meʻa ne nau toki aʻusia ʻa ia naʻá ne fakamālohia ha moʻoni ʻo e ongoongolelei ne nau ako ki aí.

  • Vahevahe mo e toʻu tupú ha niʻihi ʻo e ngaahi taumuʻa kuó ke fokotuʻu maʻau he kotoa hoʻo moʻuí. Fakatou fakakau ai e ngaahi taumuʻa taimi lōloa mo taimi nounoú. Fakamatalaʻi e ʻuhinga naʻá ke fakakaukau ai ke fokotuʻu e ngaahi taumuʻa ko iá, meʻa naʻá ke fai ke lavaʻi ai kinautolú, mo e founga ne tāpuekina ai hoʻo moʻuí ʻi hoʻo ngāué. Poupouʻi e toʻu tupú ke nau vahevahe haʻanau ngaahi aʻusia tatau.

Ako fakataha

ʻE lava ke tokoni e ngaahi ʻekitivitī takitaha ʻi laló ki he toʻu tupú ke nau moʻui fakafalala lahi ange ai kiate kinautolu ʻaki ʻenau ako e founga ki hono fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa fakatāutahá. ʻI he fakahinohino ‘a e Laumālié, fili ha ‘ekitivitī ‘e taha pe lahi ange ‘e ‘aonga taha ki hoʻo kalasí:

  • Fakaafeʻi e toʻu tupú ke vahevahe e ngaahi taumuʻa kuo nau fokotuʻu maʻanautolú. Ko e hā ʻokú ne tokoniʻi kinautolu ke aʻusia ʻenau ngaahi taumuʻá? Kole ki he toʻu tupú ke nau toe vakaiʻi e fuofua palakalafi ʻe hongofulu ʻo e lea ʻa ʻEletā M. Russell Ballard “Foki ʻo Maʻu” pea lisi ʻi he palakipoé ‘a e faleʻi ʻokú ne faí ki hono fokotuʻu ʻo ha ngaahi taumuʻa. Ke tokoni ke ueʻi hake ʻa e toʻu tupú ke nau fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa lōloa ʻoku fakalaumalié, vahevahe kinautolu ki ha kulupu ʻe ua. Fakaafeʻi ha kulupu ʻe taha ke toe vakaiʻi e “Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani” pea ki he kulupu ʻe tahá ke toe vakaiʻi e “Ko e Kalaisi Moʻuí: Ko e Fakamoʻoni ʻa e Kau ʻAposetoló.” ʻOku totonu ke kumi ‘a e kulupu takitaha ha founga ʻe tokoniʻi ai kinautolu ʻe heʻenau fakamatalá ke fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa ʻa ia ʻoku fakatefito ʻi heʻenau hoko ʻo hangē ko Sīsū Kalaisí mo moʻui ʻaki ʻEne ongoongoleleí.

  • Vahe ki he vaheua ʻe taha ʻo e kalasí ke nau lau e talanoa ʻa ʻEletā Quentin L. Cook fekauʻaki mo ʻene fetalanoaʻaki mo ha talavou kei taʻu hongofulu tupu (mei heʻene lea “Fili Fakapotopoto”), pea vahe ki he vaheua ʻe tahá ke nau lau e talanoa ʻa ʻEletā L. Tom Perry kau ki he ako puna māʻolunga ʻa hono fohá (mei heʻene lea “Hikiʻi Hake ʻa e Tuʻunga Moʻuí”). Kole ki he toʻu tupú ke nau fakamatalaʻi fakanounou ʻenau talanoa ne vahe angé ki he toenga ʻo e kalasí pea fakamatalaʻi e meʻa ne nau ako mei he talanoá kau ki hono fokotuʻu ha ngaahi taumuʻá. Fakaafeʻi ke nau vahevahe ha ngaahi talanoa tatau mei heʻenau moʻuí. Te nau fakaʻaongaʻi fēfē e meʻa ʻoku nau ako mei he ngaahi talanoá ni ke ola lelei ange ai hono fokotuʻu mo lavaʻi ʻenau ngaahi taumuʻá?

  • ʻEke ki he toʻu tupú e niʻihi ʻo ʻenau ngaahi taumuʻá mo e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke ʻi ai ha ngaahi taumuʻá. Fakaafeʻi ke nau lau e “Ko e Founga Hono Fokotuʻu ʻo e Ngaahi Taumuʻá” ʻi he Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí (peesi 176-77), ʻo kumi e ngaahi ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai e taumuʻá, pea kole ke nau vahevahe e meʻa ʻoku nau ʻiló. ʻI hano fakangofua ʻe he pīsopé, fakaafeʻi e kau faifekau taimi kakató pe ko ha faifekau ne toki ʻosi mai ke ne fakamatalaʻi e mahuʻinga ʻo hono fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa ʻi he ngāue fakafaifekaú. ʻE lava fēfē ke tokoni ki he toʻu tupú hono ako e founga ki hono fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa he taimi ní ke nau hoko ai ko ha kau faifekau lelei ange? Fakakaukau ke fakaafeʻi ha kau mēmipa kehe ʻo e uōtí ke nau aleaʻi mo e toʻu tupú e mahuʻinga ʻo hono fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa ʻi he ngaahi tapa kehekehe ʻo e moʻuí.

  • Fakaafeʻi e toʻu tupú ke hiki e ngaahi taumuʻa ʻoku nau fokotuʻu maʻanautolú. Vakaiʻi mo e toʻu tupú e ngaahi fakahinohino ki hono fokotuʻu ha ngaahi taumuʻá ʻi he peesi 176-77 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí. Ko e fē ʻi he ngaahi fakahinohino ko ʻení te ne tokoniʻi e toʻu tupú ke nau lavaʻi e ngaahi taumuʻa ne nau hikí? Fakaafeʻi kinautolu ke nau fili ha taha ʻo ʻenau ngaahi taumuʻá pea hiki e ngaahi founga te nau fakaʻaongaʻi ai e ngaahi fakahinohino ko ʻení ke tokoniʻi kinautolu ke lavaʻi ai e taumuʻa ko iá. Fakaafeʻi hanau niʻihi ke nau vahevahe e meʻa ne nau hikí.

  • Kole ki he toʻu tupú ke nau lau e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:27–29, pea fakaafeʻi ke nau hiki ha lisi ʻo e ngaahi taumuʻa te nau loto ke fokotuʻú ʻa ia ʻe tokoniʻi ai kinautolu ke nau “femoʻuekina ʻi ha ngāue lelei” pea “fakahoko ʻa e māʻoniʻoni lahi.” Poupouʻi ke nau vahevahe ʻenau lisí mo ha mēmipa ʻe taha ʻo e kalasí mo fakamatalaʻi e meʻa ʻoku nau faí pe lava ke fai he taimí ni ke lavaʻi ai e ngaahi taumuʻa ko iá. Fakaafeʻi ke nau lau e ngaahi potufolofola lahi ʻoku ʻoatu ʻi he fokotuʻutuʻu ko ʻení mo vahevahe ha faʻahinga fakakaukau ʻoku nau maʻu mei he ngaahi potufolofolá ni kau ki hono fokotuʻu ha ngaahi taumuʻá.

  • Huluʻi e foʻi vitiō “Ko ha Ngāue ʻOku Lolotonga Fai,” mo ʻoange ki he toʻu tupú ha ngaahi miniti siʻi ke hiki e meʻa ʻoku nau ako mei he vitioó kau ki hono fokotuʻu mo lavaʻi ha ngaahi taumuʻá. Fakaafeʻi ke nau vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú mo e kalasí. Ko e hā e ʻuhinga ne fili ai ʻe Taila ke fakahoko ʻene taumuʻa ke ngāue fakafaifekaú, neongo ʻe uesia ai ʻene taumuʻa ke vaʻinga pasiketipoló? (Mahalo te ke loto ke lau ʻa e 1 Ngaahi Tuʻi 18:21 mo e Mātiu 6:24 ko ha konga ʻo e fealeaʻaki ko ʻení.) Kole ki he toʻu tupú ke nau fakakaukau ki ha meʻa ʻoku nau manako ʻaupito ai. Kuo nau fehangahangai nai mo e fili ʻi he vahaʻa ʻo e meʻa ko iá mo ha taumuʻa mahuʻinga ʻe taha? Ko e hā ʻoku nau ako mei he sīpinga ʻa Tailá?

Kole ki he toʻu tupú ke nau vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau ako he ʻaho ní. ʻOku mahino nai kiate kinautolu e founga ki hono fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa fakatāutahá? ʻOku toe ʻi ai nai haʻanau ngaahi fehuʻi kehe? ʻE ʻaonga nai ke fakamoleki ha taimi lahi ange ʻi he kaveingá ni?

Tokoni fakafaiakó

“ʻE lava ʻe he ngaahi fealēleaʻaki fakakulupu īkí ʻo fakakau mai leva ʻa kinautolu ʻoku hangē kuo mole ʻenau mahuʻingaʻiá mo ʻenau tokangá” ({21}ʻOku ʻIkai ha Ui ʻe Mahuʻinga Ange ʻi he Faiakó [2000], 80).

ʻĪmisi

Vitiō: “Fakaafeʻi ke Ngāue”

Mamata lahi ange

Fakaafeʻi ke ngāue

ʻEke ki he toʻu tupú pe ko e hā ha meʻa kuo ueʻi kinautolu ke nau fai, koeʻuhí ko e meʻa ne nau ako he ʻaho ní. Poupouʻi kinautolu ke nau ngāueʻi e ngaahi ongo ko ʻení. Fakakaukauʻi ha ngaahi founga ke muimuiʻi ai.

Paaki