Seminelí
‘Iuniti 2: ‘Aho 1, 1 Nīfai 1


‘Iuniti 2: ‘Aho 1

1 Nīfai 1

Talateú

‘Oku kamata ‘aki ‘a e Tohi ‘a Molomoná ‘a e fakamatala ‘a Nīfai ki hono fakahoko faivelenga ‘e heʻene tamai, ko Līhaí ‘a hono ngaahi fatongia ‘i heʻene hoko ko ha palōfita mo e taki lakanga fakataulaʻeiki ʻo hono fāmilí. ʻI he mahino kiate koe ‘a e ngāue fakafaifekau ‘a Līhaí, ‘e tokoni ia ke mahino lelei ange kiate koe ‘a e fatongia ‘o e kau palōfita ‘i hotau ‘aho ní. Ko e toko taha ia ‘o e “kau palōfita tokolahi [naʻa nau haʻu] ‘o kikite ki he kakai [Siú] kuo pau ke nau fakatomala” (1 Nīfai 1:4). Koeʻuhí ko e talangofua ʻa Līhai ki he ‘Otuá mo ‘ene kikiteʻi ‘e fakaʻauha ‘a Selusalemá, naʻe manukiʻi ai ia ‘e he kakaí mo feinga ke tamateʻi ia, Ka neongo iá, naʻe fiefia ‘a Līhai ‘i he ‘aloʻofa ‘a e ‘Eikí mo Hono mālohi ke fakahaofí. ‘I hoʻo ako ‘a e 1 Nīfai 1, fakakaukau ki he anga ‘o hono fakahā mai ‘o e ‘aloʻofa ‘a e ‘Otuá mo ‘Ene kau tonu mai ‘i hoʻo moʻuí.

1 Nīfai 1:1–3

‘Oku kamata ‘e Nīfai ‘ene lekōtí

Lau ‘a e 1 Nīfai 1:1, pea feinga ke ‘ilo ‘a e ngaahi foʻi lea mo e kupuʻi lea mahuʻinga ‘oku nau fakamatalaʻi ‘a e anga e moʻui ‘a Nīfaí.

  1. Hiki ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ha meʻa ‘e taha naʻá ke ako ‘i hoʻo lau ‘a e veesi 1, ‘okú ke ongoʻi ‘oku faitatau ai hoʻo moʻuí mo e moʻui ‘a Nīfaí.

  2. Tali ‘a e fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá: ‘Okú ke pehē naʻe anga fēfē ha lava ‘e Nīfai ‘o “sio ki he ngaahi faingataʻaʻia lahi” neongo naʻe kei “ʻofeina lahi [ia] ‘e he ‘Eikí ‘i [hono] ngaahi ‘ahó kotoa pē”?

1 Nīfai 1:4–20

‘Oku maʻu ‘e Līhai ha meʻa-hā-mai peá ne fakatokanga ki he kakaí ‘e fakaʻauha ‘a Selusalema.

Fakakaukau angé ki ha taimi naʻe fakatokanga atu ai hoʻo ongomātuʻá pe kau taki ‘o e Siasí ‘o kau ki ha meʻa fakatuʻutāmaki. Ko e hā nai ‘enau taumuʻa ki heʻenau fakatokanga atu kiate koé?

‘Oku ‘ofa ‘etau Tamai Hēvaní ‘iate kitautolu pea finangalo ke tau malu mei he angahalá, ‘a ia ‘okú ne fakamamahiʻi kitautolú. Ko e taha ‘o e ngaahi founga ‘oku fakatokanga mai ai ‘a e ‘Otuá ki Heʻene fānaú, ko hono fai mai ia ‘i he kau palōfitá. ’Oku fakatokanga mai ‘a e kau palōfitá ‘o kau ki he angahalá pea nau akoʻi ‘a e fakamoʻuí tuʻunga ‘ia Sīsū Kalaisi. ‘I hoʻo ako ‘a e 1 Nīfai 1, kumi ki ha ngaahi fakamoʻoni ‘o e tefitoʻi moʻoni ko ‘ení. Naʻe kamata ʻaki ‘e Nīfai ‘a ‘ene lekōtí haʻane fakahā mai kiate kitautolu naʻe tokolahi ha kau palōfita naʻa nau malanga mo fakatokanga ki he kakaí ʻo kau ki he meʻa ‘e hoko kapau he ‘ikai ke nau fakatomala (vakai, 1 Nīfai 1:4). Lau ‘a e 1 Nīfai 1:5–7, pea fakaʻilongaʻi ‘i hoʻo folofolá ‘a e founga ‘o e lotu ‘a Līhaí mo e meʻa naʻá ne lotuá. ‘Oku hā mei he lotu ‘a Līhai ki he ‘Eikí naʻá ne tui ki he meʻa naʻe malanga ‘aki ‘e he kau palōfitá.

Lau ‘a e 1 Nīfai 1:8–10, pea siakaleʻi ‘i lalo ‘a e meʻa kotoa pē naʻe mamata ki ai ‘a Līhai ‘i he meʻa-hā-maí.

  • ʻOtuá

  • Sīsū Kalaisi

  • Kau ʻāngeló

  • Toko hongofulu mā ua kehe

ʻĪmisi
Līhai

Lau ‘a e 1 Nīfai 1:11–12, pea fakatokangaʻi e meʻa naʻe hoko kia Līhai ‘i heʻene lau ‘a e tohi naʻe ʻoange kiate iá. Naʻe teuteuʻi lahi ange ‘e he ‘Eikí ‘a Līhai ‘i he meʻa-hā-mai ko ‘ení ke ne ngāue ‘i he lotolotonga ‘o e kakai ‘o Selusalemá. Lau ‘a e 1 Nīfai 1:13, pea fakatokangaʻi ‘a e meʻa naʻe akoʻi kia Līhai ‘o kau ki Selusalemá. Fokotuʻu koe ‘i he tuʻunga ‘o Līhaí ‘i hoʻo lau ‘a e vēsí peá ke fakakaukau pe ko e hā haʻo ongoʻi kapau ‘e fakahā atu ‘e he ‘Eikí ‘e hoko ‘a e ngaahi meʻa ko ‘ení ki ho ‘apí mo ho koló.

‘Oku pau pē naʻe faingataʻaʻia ʻa Līhai hono fakatokanga mai kau- ki hono fakaʻauha ‘o hono kakaí mo e koló. Neongo iá, lau ‘a e 1 Nīfai 1:14–15, pea feinga ke ke ‘iloʻi ‘a e ‘uhinga naʻe fiefia ai ‘a Līhaí, neongo ‘ene mamata ‘e fakaʻauha ‘a Selusalemá.

  1. Hiki ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ‘a hoʻo ngaahi fakakaukau ‘o kau ki he fehuʻi ko ‘ení: ‘E founga fēfē nai hano tākiekina ‘e he ngaahi meʻa naʻe hoko kia Līhai ‘i he 1 Nīfai 1:5–15 ‘a ‘ene holi ke akoʻi ‘a e kakaí mo fakaafeʻi kinautolu ke nau fakatomalá?

Hili e fakatokanga kia Līhai ‘e fakaʻauha ‘a Selusalemá, naʻá ne vahevahe ki he kakaí ‘a e meʻa kuó ne ‘iloʻí. Naʻá ne fakatokanga ‘e fakaʻauha kinautolu kapau he ‘ikai ke nau fakatomala. Lau ‘a e 1 Nīfai 1:18–20, pea feinga ke iloʻi pe naʻe anga fēfē hono tali ia ‘e he kakai ‘o Selusalemá. Fakakaukau ko ha ‘ētita koe ki ha nusipepa pea ‘okú ke fie maʻu ke ke faʻu ha fakamatala ki he nusipepá ‘o kau ki he 1 Nīfai 1:18–20. Ko e hā haʻo ‘uluʻitohi ki hoʻo fakamatala ko iá?

ʻĪmisi
‘Oku Kikite ʻa Līhai ki he Kakai ʻo Selusalemá

Fakalaulauloto ki he fakamatala ko ‘ení:

“ʻOku fakamoʻoniʻi ʻe he kau palōfita ʻo e ʻaho ní ʻa Sīsū Kalaisi mo akoʻi ʻEne ongoongoleleí ʻo hangē ko e kau palōfita ʻo e kuonga muʻá. ʻOku nau fakaʻilo mai ʻa e finangalo mo e ʻulungaanga totonu ʻo e ʻOtuá. ʻOku nau lea fakahangatonu mo mahino, ʻo fakahalaki ʻa e fai angahala mo fakatokanga ki hono ngaahi nunuʻá. ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻe ueʻi fakalaumālie ai kinautolu ke nau kikiteʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻe hoko ‘i he kahaʻú ke ʻaonga kiate kitautolu” (Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: Ko ha Huluhulu ki he Ongoongoleleí [2004], 85).

  1. Hiki ha sētesi ‘i hoʻo fakalea pē ‘aʻau ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá, ‘o fakamatalaʻi ‘a e fatongia ‘o ha palōfita neongo ‘a e ngaahi fakafepaki te ne fehangahangai mo iá.

‘I he tohi ‘e Nīfai ʻo kau ki he ngaahi meʻa naʻe hoko ki heʻene tamaí ‘i Selusalemá, naʻá ne tānaki ai ‘i he 1 Nīfai 1:20 ha pōpoaki ki he tokotaha te ne lau ‘ene fakamatalá, ‘o ne kamata ‘aki ‘a e fakalea ko ‘ení “Kae vakai, ko au Nīfai, te u fakahā kiate kimoutolu … “Naʻe fokotuʻu mai ‘i he veesi ko ‘ení ha kaveinga naʻe toutou fakamamafaʻi ‘e Nīfai ‘i heʻene tohí. Laineʻi ‘a e kaveingá ‘i he 1 Nīfai 1:20, hili ia peá ke lau ‘a e Molonai 10:3 ‘o kumi ai ha kaveinga tatau. (Ko Molonai ‘a e palōfita fakamuimui taha ‘i he kau palōfita ‘o e Tohi ‘a Molomoná. Ko e taimi ‘i he vahaʻa ‘o Nīfai mo Molonaí ko e taʻu nai ‘e 1,000.)

Fakatokangaʻi ange, naʻe pehē ‘e Nīfai ‘i he vahe ‘uluaki ‘o e Tohi ‘a Molomoná te ne fakahā mai kiate kitautolu ‘i heʻene ngaahi tohí ‘a e “ngaahi ‘aloʻofa ongongofua [‘a e ‘Eikí”] (1 Nīfai 1:20). Naʻe fakahā mai ‘e Molonai ‘i he vahe fakaʻosi ‘o e Tohi ‘a Molomoná ke tau manatuʻi “hono lahi ‘o e ‘aloʻofa ‘a e ‘Eikí” (Molonai 10:3).

ʻĪmisi
ʻEletā David A. Bednar

Naʻe loto ‘a Nīfai ke mahino kiate kitautolu mei he kamataʻanga pē ‘o ‘ene lekōtí, ‘oku foaki mai ‘a e ngaahi ‘aloʻofa ongongofua ‘a e ‘Eikí kiate kinautolu ‘oku nau ngāue ʻaki ‘enau tui kiate Iá. Naʻe fakamatalaʻi ‘e ‘Eletā Tēvita A. Petinā ‘o e Kōlomu ‘o e Kau ‘Aposetolo ‘e Toko Hongofulu Mā Uá ‘a e ngaahi ‘aloʻofa ongongofua ‘a e ‘Eikí ‘i heʻetau moʻuí. Siakaleʻi ‘a e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea naʻe ngāue ʻaki ‘e ‘Eletā Petinā ke fakamatalaʻi ‘aki ‘a e “ngaahi ‘aloʻofa ongongofua ‘a e ‘Eikí” ‘i hoʻo lau ‘ene fakamatalá:

“Ko e ngaahi tokoni ‘aloʻofa ‘a e ‘Eikí ‘a e ngaahi tāpuaki, ivi, maluʻi, fakamahino, fakahinohino, ‘aloʻofa, fakafiemālie, poupou pea mo e ngaahi foaki fakalaumālie fakafoʻituitui ‘oku tau maʻú pea tuʻunga mo fakafou ‘i he ‘Eiki ko Sīsū Kalaisí. …

“… Ko e ngaahi tokoni ʻaloʻofa ʻa e ʻEikí ʻoku ʻikai hoko noa pe tupukoso pē. ‘Oku fakaafeʻi ‘e he angatonú, talangofuá, mo e loto fakatōkilaló ‘a e ngaahi tokoni ‘aloʻofá ki heʻetau moʻuí, pea ko e taimi ʻoku fakahoko ai ia ʻe he ʻEikí, ʻoku tau malava leva ke fakatokangaʻi mo fakamahuʻingaʻi ʻa e ngaahi tāpuaki mahuʻingá ni” (ʻi he “Tender Mercies of the Lord,” Ensign pe Liahona, Mē 2005, 99–100).

  1. Tali ‘a e fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá: Ko e hā ha sīpinga ‘o ha ngaahi tokoni ʻaloʻofa ‘a e ‘Eikí ‘i hoʻo moʻuí pe ko e moʻui ‘a ha taha ‘okú ke ‘iloʻi?

Kamata pe hokohoko atu hoʻo kumi mo hiki ʻi hoʻo tohinoa fakatāutahá ‘a e ngaahi tokoni ‘aloʻofa kuo fai ‘e he ‘Eikí kiate koé. ʻI hoʻo fai iá ʻe faingofua ange ai hoʻo fakatokangaʻi ‘a e ngaahi tāpuaki kuo foaki atu ‘e he ‘Otuá kiate koé.

  1. Hiki ‘a e fakamatala ko ‘ení ‘i lalo ‘i he ngaahi ngāue ke fai he ‘ahó ni ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e 1 Nīfai 1 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ‘oku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki