‘Iuniti 27: ‘Aho 1
3 Nīfai 23
Talateú
Hili hono lau ‘e Sīsū Kalaisi ‘a e ngaahi lea ‘a ‘Īsaiá, naʻá Ne fekau ki he kau Nīfaí ke nau fakatotolo ‘i he ngaahi lea ‘a e kau palōfitá. Naʻe toe fakatonutonu foki ‘e he Fakamoʻuí ‘a e kau Nīfaí koeʻuhi ko e ‘ikai ke totonu ‘enau tauhi lekōtí.
3 Nīfai 23:1–5
’Oku fekau ‘e Sīsū Kalaisi ki he kakaí ke nau fakatotolo ‘i he ngaahi lea ‘a e kau palōfitá
Fakalaulauloto ki he meʻa kuó ke aʻusia ‘i hoʻo ako ‘a e folofolá ‘i he taʻu kuo ‘osí. Hiki ha ngaahi foʻi lea pe ngaahi kupuʻi lea nounou ‘oku nau fakamatalaʻi ‘a e ngaahi tāpuaki kuo hoko mai ki hoʻo moʻuí koeʻuhi ko hoʻo ako ‘a e folofolá.
Fakakaukau ‘i hoʻo vakai ki hoʻo lisí ki ha meʻa ‘oku akoʻi mai ‘e he ngaahi tāpuaki ko ‘ení kiate koe ‘o kau ki hono mahuʻinga ‘o e ako ‘o e folofolá.
Hili hono folofola ‘aki ‘e he Fakamoʻuí ha niʻihi ‘o e ngaahi akonaki ‘a ‘Īsaiá (vakai ki he 3 Nīfai 22), naʻá Ne fekau ki he kakaí ke nau fakatotolo ‘i he ngaahi lea ‘a ‘Īsaiá pea mo e kau palōfitá. Lau ‘a e 3 Nīfai 23:1–5, pea kumi ke ‘iloʻi ‘a e ʻuhinga naʻe folofola ai ‘a e Fakamoʻuí ‘oku totonu ke tau fakatotolo ‘i he ngaahi lea ‘a ‘Īsaiá pea mo e kau palōfitá. Fakakaukau ke ke fakaʻilongaʻi ‘a e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea te nau tokoniʻi koe ke ke manatuʻi ‘a e meʻa kuó ke akó.
Ko e ‘uhinga ‘e taha ‘oku fekauʻi ai kitautolu ke ako ‘a e ngaahi lea ‘a ‘Īsaiá, koeʻuhí he “naʻá ne lea ki he ngaahi meʻa kotoa pē ‘oku kau ki [he kakai ‘o e fuakava ‘o e Eikí] ‘a ia ‘oku ‘o e fale ‘o ‘Isilelí” (3 Nīfai 23:2). Koeʻuhi kuó ke fai ha ngaahi fuakava mo e ‘Eikí, kuó ke hoko ai ko ha konga ‘o e fale ‘o ‘Isilelí. ‘Oku fekauʻaki mo koe ‘a e ngaahi tohi ‘a ‘Īsaiá. Ko e ‘uhinga ‘e taha ‘oku totonu ai ke tau ako ‘a e ngaahi lea ‘a ‘Īsaiá he kuo pau ke fakahoko kotoa ia (vakai, 3 Nīfai 23:3).
Fakatokangaʻi ‘i he 3 Nīfai 23:1 naʻe fekauʻi hangatonu ‘e Sīsū Kalaisi ‘a e kau Nīfaí ke nau “fakatotolo faivelenga” ‘i he ngaahi lea ‘a ‘Īsaiá.
-
Tali ‘a e ongo fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá:
-
‘Okú ke pehē ko e hā hano faikehekehe ‘i hono lau pē ‘o e ngaahi lea ‘a e kau palōfitá mo e fakatotolo faivelenga ‘iate kinautolú?
-
Ko e hā ha ngaahi founga ako folofola te nau lava ‘o tokoniʻi koe ke ke fakatotolo lelei mo mahuʻingamālie ange ‘i he ngaahi lea ‘a’Īsaia pea mo e kau palōfitá? (Mahalo te ke fie fakamanatu ‘a e lēsoni ‘Iuniti 1, ‘Aho 1, “Ko Hono Ako ‘o e Folofolá,” ke ke manatuʻi ai ha ngaahi tokoni mahuʻinga ki he ako folofolá.)
-
Naʻe fakamatalala ‘a ‘Eletā Meliolo J. Peitimani, ko ha mēmipa mālōlō ‘o e Kau Fitungofulú ki ha ngaahi tāpuaki ‘e niʻihi ‘oku maʻu ‘i heʻetau moʻuí ‘i heʻetau fakatotolo ‘i he folofolá: “ʻOku ‘i ai ha ngaah tāpuaki ‘e niʻihi ‘oku maʻu ‘i he taimi ‘oku fakatotolo ai ha taha ‘i he folofolá. Ko e taimi ko ia ‘oku ako ai ‘e ha taha ‘a e ngaahi folofola ‘a e ‘Eikí pea talangofua ki aí, ‘okú ne ‘unuʻunu atu ai ke ofi ange ki he Fakamoʻuí peá ne maʻu mo ha holi lahi ange ke ne moʻui māʻoniʻoni. ‘Oku tupulekina ‘a e mālohi ke tekeʻi ‘a e ‘ahiʻahí, pea ikunaʻi ‘a e ngaahi vaivai fakalaumālié. Pea ‘oku fakamoʻui foki mo e ngaahi kafo fakalaumālié” (“Coming unto Christ by Searching the Scriptures,” Ensign, Nov. 1992, 28).
Lau ‘a e 3 Nīfai 23:5, pea kumi ki he talaʻofa naʻe fai mai ‘e he Fakamoʻuí kiate kitautolu kotoa pē kapau ‘oku tau ako mo ngāue ki he ngaahi fakaafe ‘oku fai mai ‘i he folofolá.
-
3 Nīfai 23:6–14
‘Oku valokiʻi ‘e Sīsū Kalaisi ‘a ‘Ene kau ākongá koeʻuhi ko e ‘ikai te nau lekooti ha ngaahi meʻa mahuʻinga naʻe hoko
Lau ‘a e lea ko ‘eni meia Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo:
“Naʻe fakamamafaʻi tonu ‘e he ‘Eiki ko Sīsū Kalaisí hono mahuʻinga lahi ‘o e tauhi lekōtí ki he kau Nīfaí mo e kau Leimaná [vakai, 3 Nīfai 23:6–13]. …
“ʻOku ou fiefia koeʻuhi ‘oku ‘ikai ko au naʻe valokiʻí, neongo hono fai ia ‘i he leʻo-vaivai mo e loto-ʻofa koeʻuhi ko e ‘ikai te u fakahoko hoku fatongia ke tauhi totonu ‘eku ngaahi lekōtí. …
“… Manatuʻi, naʻe valokiʻi ‘e he Fakamoʻuí ‘a kinautolu naʻe ‘ikai te nau lekooti ‘a e ngaahi meʻa mahuʻinga naʻe hoko” (“The Angels May Quote from It,” New Era, Feb. 2003, 32, 34–35).
‘Oku kau ‘i hono toe ‘o e 3 Nīfai 23 ‘a e fakamatala naʻe fakamatala ki ai ‘a Palesiteni Kimipolo, ‘a ia naʻe valokiʻi ai ‘e he Fakamoʻuí ‘a e kau Nīfaí koeʻuhí ko e ‘ikai te nau fakakau ha ngaahi meʻa mahuʻinga naʻe hoko ‘i heʻenau ngaahi lekōtí. Lau ‘a e 3 Nīfai 23:6–11, pea kumi ke ‘iloʻi ‘a e meʻa naʻe ‘ikai lekooti ‘e he kau Nīfaí. Ko e hā ‘a e ‘uhinga ‘okú ke pehē ai naʻe mahuʻinga ke lekooti ‘e he kau Nīfaí ‘a hono fakahoko ‘o e kikite naʻe fai ‘e Samuela ko e Tangata Leimaná? ʻOku founga fēfē hano tokoniʻi kitautolu ‘i hotau ‘ahó ‘e hono maʻu ‘o e lekooti ko iá ‘i he Tohi ʻa Molomoná?
-
Kapau ‘oku ‘i ai ha meʻa fakalaumālie ne toki hoko ‘i hoʻo moʻuí ‘a ia kuo ‘ikai te ke lekooti, fakakaukau ke ke hiki ia ‘i hoʻo tohinoa fakafoʻituituí he taimí ni. ‘Oku feʻunga pē ha kiʻi pepa tohi pe ngaahi lauʻi pepa ke hiki ai haʻo tohinoa fakafoʻituitui. Lau ‘a e 3 Nīfai 23:12–14, pea kumi ki he meʻa naʻe fai ‘e he Fakamoʻuí hili ‘a e talangofua ‘a e kau Nīfaí ki he fekau ke nau hiki hono fakahoko ‘o e kikite ‘a Samuela ko e Tangata Leimaná.
Naʻe “fakamatalaʻi fakataha [‘e he Fakamoʻuí] ‘a e ngaahi folofolá,” ‘a ia ko hono ‘uhingá naʻá Ne fakamatalaʻi hono ‘uhinga ‘o e ngaahi folofolá.
Lau ‘a e 3 Nīfai 24:1, pea fakatokangaʻi ‘a e ngaahi meʻa ‘oku faitatau ai ‘a e konga ‘uluaki ‘o e veesi ko ‘ení mo e meʻa naʻe hoko ‘i he 3 Nīfai 23:12–14. Fakatokangaʻi ange, ‘i he hili hono lekooti ‘e he kau Nīfaí ‘a e meʻa naʻe akoʻi ‘e Sīsū Kalaisi kiate kinautolú, naʻá Ne foaki kiate kinautolu ha ‘ilo mo ha fakahā lahi ange ‘i Heʻene fakamatalaʻi ange ‘a e ngaahi meʻa ko iá.
Fakatatau ki he meʻa kuó ke ako mei he 3 Nīfai 23:6–14, fakakakato ‘a e tefitoʻi moʻoni ko ‘ení: Ko e taimi ko ia ‘oku ou tohi ai ‘a e ngaahi ueʻi fakalaumālie mo e ngaahi meʻa toputapu ‘oku hokó, ‘oku ou fakaafeʻi ai .
Te ke lava ‘o fakakakato ‘a e tefitoʻi moʻoni ‘i ‘olungá ‘i he founga ko ‘ení, pea ‘i ha ngaahi founga kehe foki: Ko e taimi ko ia ‘oku ou tohi ai ‘a e ngaahi ueʻi fakalaumālie mo e ngaahi meʻa toputapu ‘oku hokó, ‘oku ou fakaafeʻi ai ‘a e ‘Eikí ke Ne foaki mai ha fakahā lahi ange kiate au.
Lau ‘a e lea ko ‘eni ‘e ua meia ‘Eletā Lisiate G. Sikoti ʻo e Kōlomu ‘o e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, koeʻuhi ke mahino kakato ange kiate koe ‘a e moʻoni naʻá ke toki akó.:
“Ko e ʻilo ko ia ʻoku lekooti fakaleleí, ko e ʻilo ia ʻoku maʻu ʻi he taimi ʻo e faingataʻá. ʻOku totonu ke tauhi ʻa e fakamatala pelepelengesí ʻi ha feituʻu toputapu ʻoku fakahaaʻi ai ki he ʻEikí ‘a e lahi hoʻo mahuʻingaʻia aí. ‘Oku hanga ‘e hoʻo ngāue ko iá ‘o fakafaingamālieʻi lahi ange haʻo maʻu ha maama lahi ange” (“Acquiring Spiritual Knowledge,” Ensign, Nov. 1993, 88).
“Hiki ki ha feituʻu ‘oku malú ‘a e ngaahi meʻa mahuʻinga ‘okú ke ako mei he Laumālié…Te ke ‘iloʻi ai, ko e taimi ko ia ‘okú ke hiki ai ‘a e ngaahi fakakaukau pe ngaahi ueʻi fakalaumālie ‘okú ke maʻú, ‘oku faʻa lahi ange ha toutou hoko mai ia kiate koe. Ko e meʻa foki ‘e tahá, te ke maʻu ‘i hoʻo moʻuí kotoa ‘a e ‘ilo te ke maʻu aí” (“To Acquire Knowledge and the Strength to Use It Wisely,” Ensign, June 2002, 32).
-
-
Ko e hā ‘a e ‘uhinga ‘okú ke pehē ai ‘oku lava ke tokoni ‘etau hiki ‘a e ngaahi fakahā ‘oku tau maʻu mei he ‘Eikí ke tau maʻu ha fakahā lahi angé?
-
‘E tokoniʻi fēfē kitautolu ‘e heʻetau fakaʻaongaʻi ha taimi ke tohi ‘a e tākiekina ‘a e ‘Eikí ‘i heʻetau moʻuí, ke tau maʻu ha loto-houngaʻia koeʻuhi ko hotau ngaahi tāpuakí pea fakahā ‘etau fakafetaʻí kiate Ia?
-
Mahalo te ke hohaʻa ‘i haʻo pehē kuo ‘ikai te ke aʻusia ha ngaahi meʻa fakalaumālie makehe mo toputapu ke lekooti. Naʻe lea ‘a ‘Eletā Sione H. Kolipoki, ko ha mēmipa mālōlō ‘o e Kau Fitungofulú ‘o kau ki he meʻa ko ‘ení ‘o pehē: “ʻOku pehē ‘e ha kakai ‘e niʻihi, ‘ʻOku ‘ikai ke ‘i ai ha meʻa ke u lekooti. ‘Oku ‘ikai hoko mai kiate au ha meʻa fakalaumālie.’ ‘Oku ou pehē atu, ‘Kamata hoʻo lekōtí, pea ‘e hoko mai ‘a e ngaahi meʻa fakalaumālié. ‘Oku ‘i ai maʻu pē ha ngaahi meʻa fakalaumālie, ka ‘oku tau toki ongoʻingofua ia ‘i he taimi ‘oku tau tohi ai iá’” (“Writing Your Personal and Family History,” Ensign, May 1980, 48).
Te ke lava ‘o kamata haʻo fakahoko ‘a e meʻa kuó ke ako ‘o kau ki hono lekooti ‘o e ngaahi meʻa fakalaumālie ‘okú ke aʻusiá ‘aki haʻo ‘alu holo maʻu pē mo ha lauʻi pepa, kiʻi pepa tohi, pe tohinoa ‘i he uike ka haʻú. Lekooti ha ngaahi ueʻi fakalaumālie, ngaahi meʻa ‘okú ke aʻusia, ngaahi fakakaukau, pe ngaahi ongo te ke maʻu ‘i he uiké kotoa. Lekooti foki mo e anga ‘o hano ueʻi koe ke ke ngāue ki he ngaahi ueʻi fakalaumālie ‘okú ke maʻú. Hiki ha fakamatala ‘o kau ki he meʻa naʻá ke aʻusiá ‘i he hili hoʻo fakahoko ‘a e ngaahi ngāue ko iá.
Fakahā ki ha taha (ko ha mēmipa ‘o ho fāmilí, kaumeʻa,pe ha takimuʻa ‘i he Siasí) hoʻo palani ke ke tauhi ha lekooti ‘o e ngaahi meʻa fakalaumālie ‘okú ke aʻusiá. Fakakaukau ke ke fakaafeʻi ‘a e tokotaha ko iá ke kau mo koe ‘i he ngāue ko ‘ení ‘aki haʻane lekooti ha niʻihi ‘o e ngaahi meʻa fakalaumālie ‘okú ne aʻusiá. Te ke lava ‘i hoʻo fakaafeʻi ha taha kehe ke kau mo koe ‘i he ngāue ko ‘ení ke mo fepoupouʻaki peá mo lipooti ‘iate kimoua pē ‘a e fakalakalaka kuó mo aʻusiá. Ka neongo iá, ‘oku totonu ke ke manatuʻi ‘oku ‘ikai fie maʻu—pea mahalo ‘oku ‘ikai feʻunga—ke mo fevahevaheʻaki ‘iate kimoua ‘a e ngaahi meʻa toputapu kuó mo aʻusiá.
-
Kuó u ako ‘a e 3 Nīfai 23 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó).
Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ‘oku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: