Naʻe mālohi lahi e ngaahi akonaki ‘a e Tuʻi ko Penisimaní ‘i he kakai naʻa nau fanongo kiate iá. Naʻe ngāue ʻaki ‘e he kakai ko iá ha tui ki he Fakaleleí, pea nau fakatomala, pea maʻu ha fakamolemole ‘o ‘enau ngaahi angahalá. Naʻe toe akoʻi leva ‘a kinautolu ‘e he Tuʻi ko Penisimaní ‘o kau ki he meʻa kuo pau ke nau fai ke nau tauhi maʻu ai ‘a e fakamolemole ‘o ‘enau ngaahi anghalá. Naʻá ne pehē ‘oku tau hangē ko ha kau kolekolé koeʻuhí he ‘oku tau fakafalala kotoa pē ki he ‘Otuá ki hotau fakamoʻuí. Naʻe fakatokanga mai ‘a e Tuʻi ko Penisimaní kuo pau ke tau tokanga ki heʻetau ngaahi fakakaukaú mo ‘etau ngaahi ngāué mo e ngaahi meʻa ‘oku tau faí.
Naʻe tō ‘a e Laumālié ki he fuʻu kakaí pea nau maʻu ha fakamolemole ‘o ʻenau ngaahi angahalá
Fakakaukau ‘oku fehuʻi atu ‘e haʻo kaungāmeʻa, Te u ‘iloʻi fēfē kuo fakamolemoleʻi haʻaku angahala? Ko e hā haʻo tali ‘e fai ki aí?
Ako ‘a e Mōsaia 4:1–3, pea kumi ki ha ngaahi fakakaukau ke tokoni ki haʻo tali ‘a e fehuʻi ‘a ho kaungāmeʻá. Hiki ha founga te ke tali ʻaki ʻene fehuʻí.
Ko e taha ‘o e ngaahi tefitoʻi moʻoni ‘oku akoʻi mai ‘i he ngaahi veesi ko ‘ení: Ko e taimi ‘oku tau ngāue ʻaki ai ‘a e tui kia Sīsū Kalaisí pea fakatomala kakató, ‘oku tau maʻu ai ha fakamolemole ‘o ‘etau ngaahi angahalá. ‘Oku hoko ‘a e faʻahinga fakatomala ko iá ko ha ‘elemēniti mahuʻinga ki hono maʻu ‘o e fiefia mo e melino ‘o e konisēnisí.
Ko e founga mahení, ko e taimi pē ‘oku fai mai ai ‘e ha taha ha fehuʻi, ‘oku tau loto ke tau tali leva ki ai. ‘I he taimi ko ‘ení ‘i hoʻo fakakaukau ki ha founga ke ke tali ai ‘a e fehuʻi ʻa ho kaungāmeʻá, fakakaukau ki ha founga te ke lava ai ‘o tali ‘ene fehuʻí ‘aki ha fehuʻi. Fakakaukau ki he Mōsaia 4:1–3 mo e fakamatala ko ‘eni naʻe fai ‘e ‘Eletā F. Peatoni Hauati ko ha mēmipa mālōlō ‘o e Kau Fitungofulú: “Ko e taimi ko ia kuó ke fakatomala kakato aí, ‘okú ke ongoʻi ha nonga ‘i ho lotó. ‘Okú ke ‘iloʻi kuo fakamolemoleʻi koe koeʻuhí ko e kavenga mafasia ko ia naʻá ke fuesia fuoloa maí, ‘oku fakafokifā pē haʻane puli atu. Kuo mole atu pea ʻokú ke ‘iloʻi kuo mole atu ia” (“Repentance,” Ensign, May 1983, 59).
Fakakaukau ki ha fehuʻi te ke lava ‘o fai ki ho kaungāmeʻá ke tokoniʻi ia ke ne ‘iloʻi ‘a e founga te tau lava ai ‘o ‘iloʻi pe kuo fakamolemoleʻi kitautolú.
‘E tokoni kapau ‘e mahino ha kupuʻi lea ‘e ua ‘i he Mōsaia 4:1–3 ‘i hoʻo fakakaukau ki ha fehuʻi ke ke fai angé. ‘I heʻetau vakai kiate kitautolu ‘i hotau “tuʻunga fakakakanó” ‘oku ‘uhinga ia ki heʻetau ‘iloʻi hotau tuʻunga tōkilalo pe fakamāmaní. ‘Oku ‘uhinga ‘etau vakai kiate kitautolu ‘oku tau “siʻi hifo ‘i he efu ‘o e kelekelé” he ‘oku talangofua ‘a e efu ‘o e kelekelé ki he ngaahi fekau ‘a e Otuá (vakai, Hilamani 12:7–8), ka ‘oku ‘ikai talangofua maʻu pē ‘a e fānau ia a e ‘Otuá ki Heʻene ngaahi fekaú.
Ko e sīpinga ‘eni ‘o haʻo tali ki he fehuʻi ‘a ho kaungāmeʻá ‘aki ha fehuʻi: ‘Okú ke ongoʻi nai ha nonga ho konisēnisí ‘i he taimi ‘okú ke fakakaukau ai kuó ke fakatomala mei hoʻo angahalá? ‘Oku fonu nai ho lotó ‘i he fiefia?
Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá:
Naʻe fakamolemoleʻi ‘a e kakai ‘o e Tuʻi ko Penisimaní koeʻuhí ko e “fuʻu tui lahi ‘a ia naʻa nau maʻu kia Sīsū Kalaisí” (Mōsaia 4:3). Ko e hā ha ngaahi ngāue ‘oku tohi ‘i he Mōsaia 4:1–2 naʻe fakaʻaliʻali mai ai ‘enau tuí? Ko e hā ha faʻahinga toʻonga fakakaukau mo ha ngaahi ongo ‘oku totonu ke ke maʻu ‘a ia ‘oku faitatau mo ia naʻe maʻu ‘e he kakai ‘o Mōsaiá?
Te ke fakaʻaongaʻi fēfē hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí ‘i hoʻo feinga ke maʻu ha fakamolemole ‘o hoʻo angahalá?
Hili ‘a e vakai ‘a e Tuʻi ko Penisimaní ki he tōʻonga fakatomala ‘a hono kakaí, naʻá ne akoʻi leva kiate kinautolu ha ngaahi meʻa kuo pau ke nau fai ke nau maʻu ai ‘a e fakamoʻuí. Kumi ‘i hoʻo lau ‘a e Mōsaia 4:4–8, ki he meʻa kuo pau ke tau fai ke tau maʻu ai ‘a e fakamoʻuí.
Fakamatalaʻi pe fokotuʻu mai ha ngaahi fakatātā ‘o e founga ‘okú ke feinga ai ke ke fai ‘a e ngaahi meʻa naʻe fakamatalaʻi ‘e he Tuʻi ko Penisimaní?
“Tuku [hoʻo] falalá ki he ‘Eikí”:
“Faivelenga ‘i hono tauhi ‘o ‘ene ngaahi fekaú”:
“Fai atu ‘i he tui ‘o aʻu ki he ngataʻanga ‘o [hoʻo] moʻuí”:
‘Oku akoʻi ‘e he Tuʻi ko Penisimaní ‘a e founga ke tau tauhi maʻu ai ‘a e fakamolemole ‘o ‘etau ngaahi angahalá
Hili hono maʻu ‘e he kau Nīfaí ha fakamolemole ki heʻenau ngaahi angahalá, naʻe akoʻi kiate kinautolu ‘e he Tuʻi ko Penisimaní ‘a e founga ke nau tauhi maʻu ai (pe nofo maʻu) ‘i he tuʻunga maʻa mo haohaoa ko iá. Fakatotolo ‘i he Mōsaia 4:9–11, 26, 28, 30, ‘o kumi ki he meʻa kuo pau ke tau tui ki ai mo fai ke tau tauhi maʻu ai ha fakamolemole ‘o ‘etau ngaahi angahalá. Lekooti ‘a e meʻa naʻá ke maʻú ‘i he saati ko ‘ení:
Tauhi Maʻu ha Fakamolemole ‘o e Ngaahi Angahalá
Tuí
Fakahokó
Naʻe akoʻi ‘e he Tuʻi ko Penisimaní ha ngaahi meʻa lahi ki hono kakaí, ‘o hangē ko ia kuo tohi ‘i he Mōsaia 4:9–30, ka ko e taha ‘o e ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga taha naʻá ne akoʻí ko e: Kapau te tau fakavaivaiʻi ‘a kitautolu ‘i he ‘ao ‘o e ‘Otuá pea tau feinga ke fakatupulaki ha ngaahi ‘ulungaanga faka-Kalaisi, te tau lava ai ‘o tauhi maʻu ha fakamolemole ‘o ‘etau ngaahi angahalá.
Naʻe akoʻi ‘e he Tuʻi ko Penisimaní, kuo pau ke tau “tui ki he ‘Otuá” (Mōsaia 4:9) pea manatuʻi maʻu pē ‘a e “māfimafi ‘o e ‘Otuá” (Mōsaia 4:11). Fakamatalaʻi ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ha ngaahi meʻa kuó ke aʻusia pe ko ha taha ‘okú ke ‘iloʻi ‘a ia naʻe tokoniʻi ai koe ke ke ‘iloʻi ‘oku ‘i ai moʻoni ‘a e ‘Otuá, pea ‘okú Ne māfimafi lahi, pea ‘okú Ne ‘ofa ʻiate koe. ‘Okú ke pehē ko e hā ‘a e ‘uhinga ‘oku mahuʻinga ai ke mahino pea manatuʻi ‘a e māfimafi, angalelei, mo e ‘ofa ‘a e ‘Otuá? Ko e hā ha me’a ‘oku hoko ki hoʻo moʻuí ‘i hoʻo manatu ki he ngaahi meʻa ko ‘ení?
Naʻe fakamatalaʻi ‘e he Tuʻi ko Penisimaní ‘a e ngaahi meʻa ‘oku fai ‘e he kakai ‘oku nau feinga ke tauhi maʻu ha fakamolemole ‘o ‘enau ngaahi angahalá. Ako ‘a e Mōsaia 4:12–16 ke ke ‘ilo ai ha niʻihi ‘o e ngaahi ngāue naʻe fakahā mai ‘e he Tuʻi ko Penisimaní. (Ko hono ‘uhinga ‘o e foʻi lea ko e tokoni ‘i he Mōsaia 4:16 ke fai ha fakafiemālie pe tokoni ‘i he taimi ‘o e faingataʻá.)
Hiki ʻi hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ha fakamatala ‘o kau ki he founga ʻo e ngaahi ngāue naʻe fakamatalaʻi ‘e he Tuʻi ko Penisimaní ʻo fakahaaʻi ‘oku feinga ha taha ke tauhi maʻu ha fakamolemole ‘o ‘ene ngaahi angahalá. Te ke lava nai ‘o hiki ha ngaahi ngāue kehe ‘a ia ‘oku fakahā ai ‘oku feinga ha taha ke tauhi maʻu ha fakamolemole ‘o ‘ene ngaahi angahalá? Hiki ha founga ‘e taha pe lahi ange ‘a ia kuó ke tokoni ai ki ha taha ‘oku faingataʻaʻia.
Naʻe fakatatau kitautolu takitaha ‘e he Tuʻi ko Penisimaní ki ha taha ‘oku kolekole, koeʻuhí he ‘oku tau fakafalala kakato kotoa ki he ‘Otuá ki he meʻa kotoa pē ‘oku tau maʻú. ‘Oku lava ‘e he fakafehoanaki ko ‘ení ‘o tokoniʻi kitautolu ke tau houngaʻia ʻi he ngaahi tāpuaki kuo tau maʻu mei he ‘Eikí. Lau ‘a e Mōsaia 4:19–21, pea kumi ki he founga ‘oku tau tatau kotoa ai mo ha tokotaha kolekole ‘i he ‘ao ‘o e ‘Otuá.
Fakakaukau ki hoʻo fakafalala ki he ‘Otuá. Ko e hā ha tāpuaki ‘e taha te ke lava ‘o fakamālō ai ki he Tamai Hēvaní ‘i he taimí ní?
Hili hono akoʻi ‘e he Tuʻi ko Penisimaní ‘oku tau fakafalala maʻu pē ke maʻu ha tokoni mei he ‘Otuá, naʻá ne kole mai leva ke tau fakakaukau ki he founga ‘oku tau tali ai ‘a kinautolu ‘oku nau kole tokoni meiate kitautolú. Ako ‘a e Mōsaia 4:26–27, pea kumi ki he founga ‘oku totonu ke tau fai kiate kinautolu ‘oku faingataʻaʻiá.
Lekooti ʻi hoʻo tohinoa ki he ako folofolá hoʻo tali ki he fehuʻi ko ‘ení: ‘E tokoniʻi fēfē koe ‘e hoʻo manatuʻi ‘a e akonaki ‘a e Tuʻi ko Penisimaní ‘i he Mōsaia 4 ke ke angaʻofa ange kiate kinautolu ‘oku nau faingataʻia fakalaumālie mo fakatuʻasinó?
Tuku ha kiʻi taimi siʻi ‘o fakalaulauloto ki he ngaahi potufolofola kuó ke ako ki ai he ‘aho ní. Kuó ke ongoʻi nai hano ueʻi koe ‘e he Laumālie Māʻoniʻoní ‘o kau ki ha meʻa ‘oku totonu ke ke fai, tuʻunga ‘i he meʻa kuó ke ako mei he ngaahi akonaki ‘a e Tuʻi ko Penisimaní? Hiki ‘a e ueʻi fakalaumālie ko iá ʻi hoʻo tohinoa ki he ako folofolá.
Manatuʻi ‘oku maʻu ‘e he ‘Eikí ha ‘ofa lahi ‘aupito kiate koe. Ko e taimi ko ia ‘okú ke fakatomala ai mei haʻo ngaahi faihalá, pea fai ho tūkuingatá ke muimui ki he sīpinga ‘a e Fakamoʻuí, te ke lava ‘o tauhi maʻu ai ha fakamolemole ‘o hoʻo ngaahi angahalá.
Lau leʻo lahi ‘a e Mōsaia 4:30. Ko e hā ʻa e fehokotaki hoʻo ngaahi fakakaukaú, leá mo hoʻo ngaahi ngāué?
ʻĪmisi
fakatāta ‘o e ngaahi fakakaukaú
Naʻe fakamatalaʻi ‘e Palesiteni ‘Eselā Tafi Penisoni ‘a e fehokotaki ko ‘ení ‘o pehē:“Fakakaukau maʻa. ‘Oku ‘ikai fai ha ngaahi ngāue ‘uli ‘e kinautolu ‘oku nau fakakaukau maʻá. ‘Oku ‘ikai ngata ‘i he pau ke ‘ekeʻi meiate kimoutolu ‘i he ‘ao ‘o e ‘Otuá ‘a hoʻomou ngaahi ngāué, ka ‘e ‘ekeʻi foki meiate kimoutolu mo e anga hoʻomou puleʻi hoʻomou ngaahi fakakaukaú. … ‘Oku kei moʻoni pē ‘a e lea mei muʻá, ‘okú ke tō ‘a e ngaahi fakakaukaú peá ke utu ‘a e ngaahi ngāué, ‘okú ke tō ‘a e ngaahi ngāué peá ke utu ‘a e ngaahi ’ulungāngá, ‘okú ke tō ‘a e ngaahi ‘ulungāngá peá ke utu ‘a e ngaahi angá, pea ‘oku fakapapauʻi ‘e he angá ‘a ho ikuʻanga ‘i he taʻengatá. ‘He ko e ngaahi mahalo ‘a ho lotó, ko ia ai pē ia.’ (Vakai, Lea Fakatātā 23:7.) ʻI he Conference Report, Oct. 1921, 159–60.
Kapau te ke ako ke ke mapuleʻi hoʻo ngaahi fakakaukaú, te ke utu ai ‘a e ngaahi tāpuaki ‘o e anga faka-Kalaisi lahi ange ‘i hoʻo leá mo e ngāué. Hiki ki hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ha founga ‘e taha pe lahi ange te ke lava ai ‘o mapuleʻi hoʻo ngaahi fakakaukaú pea ngaohi ia ke faka-Kalaisi maʻu pē.
Hiki ‘a e fakamatala ko ‘ení ‘i lalo ‘i he ngaahi ngāue ke fai he ‘aho ní ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá:
Kuó u ako ‘a e Mōsaia 4 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó).
Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ‘oku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: