Seminelí
‘Iuniti 30: ‘Aho 1, ʻEta 4–5


‘Iuniti 30: ‘Aho 1

ʻEta 4–5

Talateú

Naʻe fekau ‘e he ‘Eikí kia Molonai ke ne tohi pea fakamaʻu ‘ene lekooti ‘o e meʻa-hā-mai ‘a e tokoua ‘o Sēletí. Naʻe pehē ‘e Molonai ‘e fakahā mai ‘a e ngaahi lekooti ko ‘ení ‘i he taimi ‘e maʻu ai ‘e he kakaí ha tui tatau mo e tui ‘a e tokoua ‘o Sēletí. Ko e meʻa ‘e tahá, naʻe kikiteʻi ‘e Molonai ‘e ‘i ai ha kau fakamoʻoni ‘e toko tolu te nau fakamoʻoni ki hono moʻoni ‘o e Tohi ʻa Molomoná ‘i he ngaahi ‘aho fakaʻosí.

ʻEta 4:1–7

‘Oku tohi pea fakamaʻu hake ‘e Molonai ‘a e fakamatala kakato ‘o e meʻa-hā-mai ‘a e tokoua ‘o Sēletí

Fakakaukau ki ha meʻa ‘oku mahuʻinga makehe kiate koe pe ko ho fāmilí ‘a ia te ke loto ke tauhi ‘i ha feituʻu ‘e ‘ikai lava ke aʻu ki ai ‘a e fānau īkí. Ko e hā nai ha mea ‘e fie maʻu ke ako pe fai ‘e he fānaú ki muʻa peá ke toki falala ke ‘oange kiate ia ‘a e meʻa ko iá?

‘Oku pehē pē mo e ‘i ai ha ngaahi moʻoni mahuʻinga ‘oku finangalo ‘a e ‘Eikí ke fakahā mai kiate kitautolu, ka ‘okú Ne tatali kae ‘oua kuo tau mateuteu ke tau maʻu ia. Kumi ‘i hoʻo ako ‘a e ʻEta 4, ki he meʻa naʻe akoʻi ‘e Molonai ‘a ia te ne lava ‘o teuteuʻi koe ke ke maʻu ‘a e moʻoni mo e fakahinohino ‘oku mahuʻinga angé mei he ‘Eikí.

ʻI hoʻo lau ‘i he ʻEta 3, naʻe fakahā ‘e he ‘Eikí ki he tokoua ‘o Sēletí ha meʻa-hā-mai ‘o e kakai kotoa pē naʻa nau nofoʻi pe te nau nofo ‘i he māmaní—‘i he kuohilí, lolotongá, mo e kahaʻú—mo e ngaahi meʻa kotoa pē ‘oku kau ki he māmaní. Hili ia naʻe fekauʻi leva ‘a e tokoua ʻo Sēletí ke ne tohi ‘a e meʻa kuó ne mamata ki aí pea fakamaʻu ‘a e ngaahi meʻa naʻá ne tohí. Lau ‘a e ʻEta 4:4–5, pea kumi ki hono fakamatalaʻi ‘e Molonai ‘a e meʻa naʻe fakahā ki he tokoua ‘o Sēletí. Naʻe tohi ‘e Molonai ‘a e meʻa naʻe mamata ki ai ‘a e tokoua ‘o Sēletí pea naʻe fekauʻi foki ia ‘e he ‘Eikí ke ne fakamaʻu hake ‘a e meʻa-hā-maí ke toki ‘omi ‘i he taimi ‘oku finangalo ki ai ‘a e ‘Eikí. ‘Oku fakakau ‘a e meʻa-hā-mai ‘oku ‘uhinga ki ai ‘a e ngaahi veesi ko ‘ení ‘i he konga ‘oku ui ko e konga ‘o e Tohi ʻa Molomoná ‘a ia naʻe fakamaʻú.

Naʻe kikiteʻi ‘e Molonai ‘a e ngaahi tuʻunga ‘e hoko ki muʻa pea toki fakahā mai ‘a e fakahā ki he tokoua ‘o Sēletí. Te ke lava ‘o fakaʻilongaʻi ‘a e ngahi tuʻunga ko ‘ení ‘i he ʻEta 4:6–7.

  1. Toe lau ‘a e (ʻEta 4:7), ke tokoniʻi koe ke ke fakalaulauloto ki hono ‘uhinga ‘o e “ngāue ʻaki ‘a e tui [ki he ‘Eikí], ‘o hangē ko ia naʻe fai ‘e he tokoua ‘o Sēletí” ʻEta 1-3 pea hiki ki hoʻo tohinoa ako folofolá ‘a e ngaahi founga naʻe fakahā ai ‘e he tokoua ‘o Sēletí ‘a e tui mo e falala ki he ‘Eikí. Fili foki pea fakamatalaʻi ha taha ‘o e ngaahi sīpinga ko ‘ení ‘a ia ‘okú ke mahuʻingaʻia taha aí pea fakamatalaʻi foki mo hoʻo ‘uhinga ki aí.

Hangē ko haʻo falala pea toki ‘oange pē ki ha fānau ha meʻa mahuʻinga ‘o ka nau ka aʻusia ‘a e ngaahi tuʻunga ‘okú ke fokotuʻú, ‘oku pehē foki mo hono toki fakahā mai ‘e he ‘Eikí ha ngaahi moʻoni kehe ki Heʻene fānaú kapau te nau fakahā ‘oku nau mateuteu fakalaumālie, tui ki he ngaahi moʻoni mahuʻinga kuó Ne ‘osi fakahā maí, pea nau ngāue ʻaki ‘a e tui kiate Iá.

ʻEta 4:8–19

‘Oku akoʻi ‘e Molonai ‘a e meʻa kuo pau ke tau fai ke tau maʻu ai ha fakahā lahi ange.

Sio ki he ngaahi puipui ‘o ha matapā sioʻata pe matapā teke ‘i he loki ‘okú ke ‘i aí. Fakakaukau ki hono taʻofi ‘e he puipui ‘o e matapaá ‘a e meʻa ‘okú ke sio ki aí.

Naʻe ngāue ʻaki ‘e Molonai ‘a e fakatātā ‘o ha veili, ‘a ia ‘oku faitatau mo e puipui ‘o ha matapā, ke akoʻi ‘a e ngaahi tefitoʻi moʻoni ‘okú ne puleʻi ‘a e founga te tau taki taha lava ai ‘o maʻu ha fakahā. Lau ‘a e ʻEta 4:15, pea kumi ki he kupuʻi lea ko ia ‘oku kau ki ai ‘a e foʻi lea ko e veili. Fakatokangaʻi hono fakatatau ‘e Molonai ‘a e taʻetuí ki ha veili. Ko e hā ha ngaahi founga ‘oku tatau ai ‘a e taʻetuí mo ha veilí?

‘E lava ke tokoni kapau ‘e mahino kiate koe, ko e ‘uhinga ‘o e foʻi lea ko e tatala ‘i he ʻEta 4:15 ke haeʻi. Fakakaukau ki ha meʻa ‘e hoko ‘i haʻo tatala ‘a e veili ‘i ho vahaʻa ʻoʻou pea mo e ‘ilo ‘o e ‘Eikí.

ʻĪmisi
ko e veili ‘oku haeʻi ‘i loto mālie

‘Oku fakamatalaʻi ‘e Molonai ‘a e ngaahi meʻa ko ia ‘oku nau “tatala ‘a e veili ko ia ‘o e taʻetuí” pea tau lava ai ‘o maʻu ha fakahā lahi ange. Naʻá ne kamata ‘aki haʻane fai mai ha fakatokanga ‘o kau ki ha faʻahinga tōʻonga fakakaukau ‘a ia ‘okú ne taʻofi ‘etau maʻu ha fakahā lahi ange. Lau ‘a e ʻEta 4:8, pea fakaʻilongaʻi ‘a e meʻa ‘e taʻofi ai ‘e he ‘Eikí ha fakahā pea ‘ikai [te Ne] fakahā [mai] ha [ngaahi] meʻa ‘oku maʻongoʻonga angé.”

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ‘Okú ke pehē ko e hā hono ‘uhinga ‘o e “fakafepaki ki he folofola ‘a e ‘Eikí”? (ʻEta 4:8).

    2. Ko e hā ha ngaahi founga ‘oku lava ai ha talavou pe finemui ‘i he ‘ahó ni ‘o “fakafepaki ki he folofola ‘a e ‘Eikí”?

Naʻe fakakau foki ‘e Molonai mo e ngaahi folofola tonu ‘a e ‘Eikí ke fakamatalaʻi ‘a e founga ‘oku maʻu ai ha fakahā lahi ange meiate Iá. Kumi ‘i he ʻEta 4:11, 13–15, pea fakaʻilongaʻi ‘a e ngaahi kupuʻi lea ko ia ‘oku nau akoʻi ʻa e meʻa kuo pau ke tau fai ke fakaafeʻi mai ‘a e fakahā ‘a e ʻEikí mo e founga te Ne tali mai ai kapau te tau fai ‘a e ngaahi meʻa ko ‘ení.

Ko e hā ha ngaahi tefitoʻi moʻoni fekauʻaki mo e fakahaá mo e founga ke fakaafeʻi mai ai ia ki hoʻo moʻuí ‘okú ke ako mei he ngaahi veesi ko ‘ení? Te ke lava ‘o hiki ha tefitoʻi moʻoni ‘e taha ‘okú ke ako mei he ngaahi veesi ko ‘ení ki hoʻo folofolá ‘i he tafaʻaki ‘o e ʻEta 4:11.

Ko e tefitoʻi moʻoni mahuʻinga ‘e taha te tau lava ‘o ako mei he akonaki ‘a e ‘Eikí ko e taimi ko ia ‘oku tau ngāue ʻaki ai ‘a e tui ki he folofola ‘a e ‘Eikí, te Ne tāpuakiʻi kitautolu ‘aki ha fakahā lahi ange ‘i Hono taimi mo e founga pē ‘Aʻana.

  1. Fakamatalaʻi ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá ‘a e ‘uhinga ‘okú ke pehē ai ‘oku fie maʻu ke ke fakahā ha tui ki he folofola ‘a e ‘Otuá ‘a ia kuó ke ‘osi maʻú ki muʻa pea toki fakahā atu ‘e he ‘Eikí ha folofola lahi ange. Hili ia peá ke fakafuofuaʻi ‘i ha sikeili ‘o e 1 ki he 10 (ko e 10 ko e “lelei ‘aupitó” ia) ‘a e tuʻunga ‘okú ke ongoʻi ‘oku ‘i ai ‘a e tuʻunga ‘o hoʻo ngāue ʻaki hoʻo tui ki he ‘Eikí ‘aki hoʻo kumi mo muimui ki Heʻene folofolá ‘i he ngaahi tafaʻaki taki taha ko ‘ení:

    1. Lotu fakaʻahó

    2. Muimui ki he ngaahi ueʻi fakalaumālie ‘okú ke maʻu ‘i he Laumālie Māʻoniʻoní

    3. Poupouʻi mo e muimui ki he kau taki ‘i homou koló, uōtí, vahefonuá, pe siteikí

    4. Ako ‘o e folofola ‘a e ‘Otuá ‘i he lotú pe seminelí

    5. Ako folofola fakatāutahá

    6. Muimui ki he ngaahi lea ‘a e kau palōfitá mo e tauhi ‘o e ngaahi fekaú

  2. Fakamatalaʻi ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá, ha founga kuo hanga ai ‘e hoʻo talangofua ki he ‘Otuá ‘i ha taha ‘o e ngaahi tafaʻaki ‘oku fokotuʻu atu ‘i ‘olungá ‘o fakafaingofuaʻi haʻo maʻu ha fakahā lahi ange mei he ‘Eikí.

Fakalaulauloto ki ha founga te ke lava ai ‘o fakahoko ‘a e tefitoʻi moʻoni ko ‘eni ‘o e ngāue ʻaki ‘o e tui ki he folofola ‘a e ‘Eikí ‘i hoʻo ngaahi feinga ke fakaafeʻi mai ha fakahā mo ha fakahinohino lahi ange mei he ‘Eikí.

ʻEta 5

‘Oku fakahā ‘e Molonai ‘e mamata mo fakamoʻoni ha kau fakamoʻoni ‘e toko tolu ki he ʻū lauʻi peletí

ʻĪmisi
ko ha ‘āngelo ‘okú ne fakahā ‘a e ʻū lauʻi peleti koulá kia Siosefa Sāmita, ‘Ōliva Kautele, mo Tēvita Uitemā

Lau ‘a e ʻEta 5:1–3. Ko e hā ha meʻa naʻe tohi ‘e Molonai ʻi he ngaahi veesi ko ‘ení ‘a ia ‘oku fakataumuʻa ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá—‘a e tokotaha ko ia te ne liliu ‘a e lekooti ‘i he ʻū lauʻi peletí ‘i ha ‘aho? Fakakaukau ki ha meʻa ne mei hoko kia Siosefa Sāmita ‘i heʻene lau ‘a e ngaahi veesi ko ‘ení ‘i heʻene liliu ‘a e Tohi ʻa Molomoná.

ʻĪmisi
Palesiteni Henry B. Eyering

Lau ‘a e lea ko ‘eni naʻe fai ‘e Palesiteni Henelī B ‘Aealingi ‘o e Kau Palesitenisī ‘Uluakí, pea kumi ki ha kupuʻi lea ‘okú ke mahuʻingaʻia ai ‘o kau ki he fakamoʻoni ‘a e Kau Fakamoʻoni ‘e Toko Tolú: “Naʻe ‘ikai pē fakaʻikaiʻi ‘e he Kau Fakamoʻoni ‘e Toko Tolú ‘enau fakamoʻoni ki he Tohi ʻa Molomoná. ‘E ‘ikai te nau lava ‘o fakaʻikaiʻi ia koeʻuhí he ‘oku nau ‘iloʻi ‘oku moʻoni ia. Naʻa nau fai ha ngaahi feilaulau pea nau fehangahangai mo ha ngaahi faingataʻa ‘oku ‘ikai ‘ilo ki ai ‘a e tokolahi ‘o e kakaí. Naʻe fai ‘e ‘Ōliva Kautele ‘a e fakamoʻoni tatau ‘o kau ki hono tupuʻanga fakalangi ‘o e Tohi ʻa Molomoná ‘i heʻene tokoto ‘amanaki maté. … Naʻe hoko ‘enau fakapapauʻi ‘a e meʻa naʻa nau mamata mo fanongo ki aí ‘i he meʻa fakaofo naʻe hoko ko iá, ‘i ha vahaʻataimi fuoloa ‘o ‘enau mavahe mei he Siasí pea meia Siosefa, kuo hoko ai ‘enau fakamoʻoní ‘o mālohi ange” (“An Enduring Testimony of the Mission of the Prophet Joseph,” Ensign pe Liahona, Nōvema. 2003, 90).

Fakatatau ki he ʻEta 5:2–3, ko e hā ha meʻa naʻe monūʻia ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ke ne fai ‘aki ‘a e ʻū lauʻi peletí?

  1. Hangē ko e monūʻia ‘a e kau tangata ‘e toko tolu ko ia naʻa nau fakamoʻoni ki hono moʻoni ‘o e ʻū lauʻi peleti koulá, ‘e pehē foki mo haʻo lava ke hoko ko ha fakamoʻoni ki hono moʻoni ‘o e Tohi ʻa Molomoná. Hiki ki hoʻo tohinoa ako folofolá ha ngaahi founga siʻi te ke lava ai ‘o hoko ko ha fakamoʻoni ‘o e Tohi ʻa Molomoná. Hiki foki mo ha fakamatala ‘o kau ki ha founga ‘e lava ai ‘e hoʻo fakamoʻoni ki he Tohi ‘a Molomoná ‘o fakalotoa ha kakai kehe.

Kumi ‘i he faʻa lotu ki ha ngaahi faingamālie ke vahevahe atu ai hoʻo fakamoʻoni ki he Tohi ʻa Molomoná ki ha taha ‘i he uiké ni.

  1. Hiki ‘a e fakamatala ko ‘ení ‘i lalo ‘i he ngaahi ngāue ke fai he ‘ahó ni ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e ’Eta 4–5 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ‘oku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki