Seminelí
‘Iuniti 3: ‘Aho 3, 1 Nīfai 10–11


‘Iuniti 3: ‘Aho 3

1 Nīfai 10–11

Talateú

Naʻe hanga ‘e he ngaahi akonaki ‘a Līhai ‘o kau ki he ‘akau ‘o e moʻuí mo ‘ene ngaahi kikite ‘o kau ki he kau Siú, ‘o fakatupulekina ‘a e holi ‘a Nīfai ke ne sio, fanongo, mo ‘iloʻi ‘iate ia pē ‘a e ngaahi meʻa kuo mamata ki ai ‘a ‘ene tamaí. Lolotonga ‘a e nofo ‘a Nīfai ‘o fakalaulauloto ki he ngaahi meʻa kuo lea ʻaki ‘e heʻene Tamaí, naʻe “ʻave [ia] ‘e he Laumālie ‘o e ‘Eikí” (1 Nīfai 11:1) pea naʻá ne mamata ai ‘iate ia pē ki he meʻa-hā-mai ‘o e ‘akau ‘o e moʻuí. Naʻe mamata foki ʻa Nīfai ‘i heʻene mata-meʻa-hā-maí ki he moʻui ‘a e Fakamoʻuí, mo ‘Ene ngāue fakafaifekaú, mo e pekiá—naʻá ne fakamoʻoni ki he ‘ofa ‘a e Fakamoʻuí kiate kitautolú. ʻI hoʻo ako ‘a e lēsoni ko ‘ení, fakalaulauloto ki ha meʻa te ke lava ‘o ako mei he sīpinga ‘a Nīfaí ʻi heʻene fekumi ki ha fakahā fakatāutahá. Fakakaukau foki ki he moʻui mo e misiona ‘a e Fakamoʻuí mo ‘Ene ‘ofa lahi ‘iate kitautolu kotoa pē.

1 Nīfai 10:1–16

‘Oku kikite ‘a Līhaí

Hili hono fakamatalaʻi ‘e Līhai ‘ene meʻa-hā-mai ki he ‘akau ʻo e moʻuí, naʻá ne kikite ʻo kau ki ha ngaahi meʻa ‘e hoko ‘i he kahaʻú. ‘Oku tohi ‘ene ngaahi kikité ‘i he 1 Nīfai 10:1–16. Lau ‘a e 1 Nīfai 10:4–6, pea fakaʻilongaʻi ‘a e ngaahi tali ki he ngaahi fehuʻí ‘i hoʻo folofolá.

  • Ko e fē ‘a e taimi naʻe kikiteʻi ‘e Līhai ‘e hāʻele mai ai ‘a e Mīsaiá—ʻa ia ko e Fakamoʻuí?

  • Ko e hā ha meʻa naʻe pehē ‘e Līhai ʻe hoko kiate kinautolu ‘oku “ʻikai te nau falala ki he Huhuʻi ko ‘ení”?

1 Nīfai 10:17–11:6\

Naʻe kumi ‘a Nīfai ke ne mamata, fanongo, mo ‘iloʻi ‘a e ngaahi moʻoni tatau ‘o hangē ko ‘ene tamaí.

Fakakaukau ki he meʻa naʻe hoko ko ‘ení, mo e founga ʻo e kehekehe ʻa e ngaahi aʻusia ʻo ha kakai ʻoku nau ʻi ha tūkunga tatau. Naʻe ‘alu ha niʻihi kei talavou ‘e toko tolu ki ha fakataha tatau ‘a e Siasí. Naʻe pehē ‘e ha taha ‘o kinautolu, naʻe taʻeoli mo maumau taimi ‘a e fakatahá. Naʻe pehē ‘e ha taha ia, naʻe lelei ‘a e fakatahá ka naʻe ‘ikai te ne ako ha meʻa mei ai. Naʻe ongoʻi ʻe he fika tolú naʻe langaki ia ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní, peá ne maʻu ai ha ueʻi fakalaumālie mo e fakahinohino fakatāutaha naʻe laka hake ‘i he meʻa naʻe akoʻi ‘i he fakatahá.

ʻI hoʻo ako ki he meʻa naʻe aʻusia ʻe Nīfai ‘i he 1 Nīfai 10:17–11:6, fakatokangaʻi ange ‘a e meʻa naʻe fai ‘e Nīfai ‘o tupu ai haʻane maʻu ha toe fakahā kehe naʻe lahi ange ‘i he meʻa naʻe akoʻi ‘e heʻene tamaí.

Lau ‘a e 1 Nīfai 10:17, pea laineʻi ‘a e meʻa naʻe ongoʻi ‘e Nīfai hili ‘ene fanongo ki he mata-meʻa-hā-mai ‘a Līhaí.

Lau ‘a e 1 Nīfai 10:19, pea kumi ha kupuʻi lea ‘okú ne akoʻi mai ‘a e founga ‘oku fakahā mai ai kiate kitautolu ‘a e ngaahi meʻalilo ‘a e ‘Otuá.

Fakatatau mo e 1 Nīfai 10:19, ‘oku ‘iloʻi ‘a e ngaahi meʻalilo ‘a e ‘Otuá ‘e kinautolu ‘oku fekumi faivelengá. Hiki hoʻo fakakaukau ki hono ‘uhinga ‘o e fekumi faivelengá.

Naʻe fakahā mai ‘e Nīfai ha sīpinga lelei ‘aupito ‘o e fekumi faivelenga ki ha fakahaá. Lau ‘a e 1 Nīfai 10:17–19 mo e 11:1–6; fili ha taha ‘o e ngaahi kaveinga ‘e tolu ‘oku fokotuʻu atu ‘i he saati ‘i laló—ngaahi holí, tuí, mo e fakalaulaulotó; peá ke hiki hoʻo ngaahi tali ki he ngaahi fehuʻi ‘oku fekauʻaki mo ia ‘i he sātí.

Ngaahi Holí

Ko e hā ‘a e meʻa naʻe holi ‘a Nīfai ke ne ‘iloʻí?

ʻOkú ke pehē ‘oku anga fēfē hano uesia ‘e heʻetau ngaahi holí ‘a ‘etau malava ‘o maʻu ha fakahaá?

Ko e hā ha meʻa ‘okú ke holi ke ‘ilo mei he ‘Eikí?

Tui

Ko e hā ha ngaahi meʻa naʻe tui ki ai ‘a Nīfai naʻe tupu ai ʻene maʻu ha fakahaá?

‘Okú ke pehē ‘e uesia fēfē ‘e he ngaahi tui ko ‘ení ‘a ‘etau lava ke maʻu ha fakahā ‘i he ‘ahó ni?

‘Okú ke tui ki he meʻa kuo fakaha atu ‘e he ‘Eikí kiate koé?

Fakalaulaulotó (fakakaukau loloto ki ha meʻa, fakaava hotau ‘atamaí mo hotau lotó ki he Laumālie Māʻoniʻoní)

Ko e hā ‘a e meʻa naʻe hoko ‘i he nofo ‘a Nīfai ‘o fakalaulaulotó? (Vakai, 1 Nīfai 11:1.)

‘Okú ke pehē ‘e founga fēfē ha tākiekina koe ‘e he fakalaulaulotó ki he maʻu fakahaá?

Ko e hā ha meʻa te ke lava ‘o fai ke lahi ange ai hoʻo fakalaulauloto ki he ongoongoleleí ‘i hoʻo moʻuí?

Fakamatalaʻi fakanounou ha tefitoʻi moʻoni ‘o e ongoongoleleí kuó ke ako mei he meʻa naʻe hoko kia Nīfaí, ʻaki haʻo fakakakato ‘a e sētesi ko ‘ení: ʻOku fakahā mai ‘e he ‘Otuá ‘a e moʻoní kiate kinautolu kotoa pē ‘oku nau .

  1. Hiki hoʻo tali ki ha fehuʻi ‘e taha pe ongo fehuʻí fakatouʻosi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá.

    1. Ko e fē nai ha taimi kuó ke ongoʻi ai kuo tali mai ‘e he ‘Otuá hoʻo ngaahi lotú, pe te ke ongoʻi ai ‘a e ngaahi ueʻi mei he Laumālié lolotonga haʻo fekumi faivelenga ke maʻu ha tokoni pe fakahinohino mei he ‘Eikí?

    2. Ko e hā ha founga ‘e taha te ke lava ai ‘o fekumi faivelenga ange ke maʻu ha fakahinohino fakalaumālie mei he ‘Eikí?

1 Nīfai 11:17–36

‘Oku fakamoʻoni ‘a Nīfai ki he afeitaulalo ‘a Sīsū Kalaisí.

Naʻe hokohoko atu ‘a e fakalaulauloto mo e kumi ‘a Nīfai ki ha tataki fakalangi lolotonga ‘ene mata-meʻa-hā-maí. Lau ‘a e lea ko ‘eni ʻa Palesiteni Poiti K. Peeka, Palesiteni ‘o e Kōlomu ‘o e Kau ‘Aposetolo ‘e Toko Hongofulu Mā Uá, pea feinga ke ‘iloʻi ‘a e meʻa naʻá ne pehē ko e tefitoʻi taumuʻa ia ‘o e mata-meʻa-hā-mai ‘a Nīfaí:

“ʻOku hā ‘i he Fuakava Motuʻá ‘a e ngaahi kikite ‘oku kau ki he Mīsaiá. Ka ‘oku tohi ‘i he Tohi ‘a Molomoná ha mata-meʻa-hā-mai ‘o e meʻa ko iá ‘a ia oku ʻikai hano tatau ‘i he Fuakava Motuʻá.

“Naʻe maʻu ‘e Līhai ha mata-meʻa-hā-mai ki he ‘akau ‘o e moʻuí, hili ‘a e mavahe mei Selusalema ‘a e fāmili ‘o Līhaí. Naʻe lotu hono foha ko Nīfaí ke ne ‘iloʻi hono ‘uhingá. Naʻe tali mai ia, ‘i hano ʻoange kiate ia ha meʻa-hā-mai fakaofo ‘o kau kia Kalaisi.

“Naʻá ne mamata ‘i he mata-meʻa-hā-mai ko iá:

  • Ki ha taaupoʻou ‘okú ne fua ha tama ‘i hono nimá,

  • Ki ha taha ʻoku totonu ke ne teuteu ʻa e halá—Sione ko e Papitaisó,

  • Ko e ngāue fakafaifekau ‘a e ‘Alo ‘o e ‘Otuá,

  • Ko ha toko hongofulu mā ua kehe ʻoku muimui ʻi he Mīsaiá,

  • Ki he matangaki ‘a e ngaahi langí pea tauhi ‘a e kau ‘āngeló kiate kinautolu,

  • Ki hono tāpuakiʻi mo fakamoʻui ʻo ha haʻofanga kakai tokolahi,

  • Ki hono tutuki ‘o Kalaisí,

  • Ki hono fakafepakiʻi ʻo ʻEne ngāué ʻe he poto mo e hīkisia ʻa e māmaní. (Vakai, 1 Nīfai 11:14–36.)

“Ko e mata-meʻa-hā-mai ko iá ‘a e pōpoaki mahuʻinga taha ‘o e Tohi ‘a Molomoná” (“The Things of My Soul,” Ensign, May 1986, 60–61).

Naʻe tokoni ha ‘āngelo kia Nīfai ke mahino hono fakaʻuhingaʻi ‘o e ‘akau ‘o e moʻuí, hili iá, peá ne fehuʻi ange, “ʻOkú ke ‘iloʻi koā ‘a e ‘uhinga ‘o e fuʻu ‘akau naʻe sio ki ai ‘a hoʻo tamaí?” (1 Nīfai 11:21). Toe vakai ki hono ‘uhinga ‘o e fuʻu ‘akaú ‘aki haʻo laineʻi ‘a e ngaahi kupuʻi lea naʻe ngāue ʻaki ‘e Nīfai mo e ‘āngeló ke fakamatalalaʻi ‘a e fuʻu ‘akaú ‘i he 1 Nīfai 11:21–24.

Lau ‘a e 1 Nīfai 11:16 pea laineʻi ha fehuʻi naʻe fai ‘e he ‘āngeló kia Nīfai kimuʻa ange. Te ke lava ‘o hiki ‘i hoʻo folofolá ko e ‘uhinga ‘o e foʻi lea ko e afeitaulaló ko e loto fiemālie ia ke ‘alu hifo mei ha tuʻunga māʻolunga ke tokoniʻi pe tāpuakiʻi ha kakai kehe.

Feinga ke ke ‘iloʻi ‘i he 1 Nīfai 11:17, ‘a e tali ‘a Nīfai ki he fehuʻi ‘a e ‘āngeló. Ko e hā ‘a e meʻa naʻe ‘iloʻi ‘e Nīfaí? Ko e hā ‘a e meʻa naʻe ‘ikai ke ne ‘iloʻí? Naʻe ‘osi ‘a e tali ‘a Nīfaí, naʻe fakahā ange ‘e he ‘āngeló kiate ia ‘oku fakahaaʻi mai ‘e he afeitaulalo ‘a Sīsū Kalaisí ‘a e ‘ofa ‘a e ‘Otuá kiate kitautolú.

Hili hoʻo ako ‘a e ‘uhinga ‘o e foʻi lea ko e afeitaulaló, lau ‘a e 1 Nīfai 11:13–21, peá ke toki lau ‘a e lea ko ‘eni naʻe fai ‘e ‘Eletā Seilati N. Lani, ‘i he taimi naʻá ne hoko ai ko ha mēmipa ‘o e Kau Fitungofulú, pea fakalaulauloto ki he founga ‘oku fakahā mai ‘e hono ‘aloʻi ‘o e Fakamoʻuí ‘a ‘Ene afeitaulalo mo ‘Ene ‘ofa ‘iate kitautolú: “Ko Sīsū ‘eni—ko ha mēmipa ‘o e Toluʻi ‘Otuá, ko e ‘Uluaki ʻAlo ʻo e Tamaí, ko e Tokotaha Fakatupú, ko Sihova ‘o e Fuakava Motuʻá—ka ko ‘eni ‘okú Ne tuku Hono tuʻunga fakalangi mo toputapú; pea tukuange meiate Ia ‘a e nāunau mo e tuʻunga fakaʻeiʻeiki kotoa pē pea hāʻele mai ‘i he sino ‘o ha kiʻi valevale: ʻoku ‘ikai te ne lava ha meʻa, pea fakafalala kakato ki Heʻene faʻeé, mo ‘ene tamai fakamāmaní. Pea ‘ikai hāʻele mai ki he fale fakatuʻi lelei taha ʻo e māmaní pea pulupulu ‘aki ‘a e pulupulu lanu fisiʻifekika (ko e fakaʻilonga ‘o e tuʻunga fakatuʻi) pe teuteuʻi ‘aki ‘a e ngaahi siueli, ka ‘oku fakaofo ‘a ‘Ene hāʻele mai ki ha ‘aiʻangakai ‘o e manu māʻulalo. ‘Oku ‘ikai te tau ofo ‘i he pehē ‘e he ‘āngeló kia Nīfai, “Vakai ki he afeitaulalo ‘a e ‘Otuá.” (Jesus Christ, Key to the Plan of Salvation [1991], 16).

  1. Hiki ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ‘a hono ‘uhinga kiate koe ‘o e “hāʻele hifo ‘[‘a Sīsū Kalaisi] mei hono taloni fakalangí” (“ʻOku Fakaofo,” Ngaahi Himi, fika 102) mo Hono tuʻunga nāunauʻia ‘i he maama fakalaumālié ke ‘aloʻi mai ko ha kiʻi pēpē valevale.

Lau ‘a e 1 Nīfai 11:27, pea fakakaukau ki he founga ‘oku toe fakahā mai ai ‘e hono papitaiso ‘o e Fakamoʻuí ‘a ‘Ene afeitaulaló. Neongo naʻe ‘ikai Haʻane angahala, ka naʻe papitaiso Ia ke fakahā ai ‘Ene talangofua ki he ngaahi fono ‘a e ‘Otuá. ‘Oku toe fakahā mai foki ai ‘Ene ‘ofa kiate kitautolú ‘i Heʻene tā mai ha sīpinga ke tau muimui ki aí.

ʻĪmisi
Ko Hono Papitaiso ‘e Sione Papitaiso ʻa Sīsuú

Lau ‘a e 1 Nīfai 11:28–31, pea fakakaukau ki hono fakahaaʻi mai ‘e he moʻui fie tokoni ‘a Sīsū Kalaisí ki he kakai kehé ‘a ‘Ene afeitaulaló. Fakatokangaʻi ‘a e kakai naʻe tokoniʻi mo fakamoʻui ‘e he Fakamoʻuí.

  1. Hiki ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ‘a e founga ‘oku fakaʻaliʻali atu ai ‘e he meʻa naʻá ke lau ‘i he 1 Nīfai 11:28–31 ‘a e ‘ofa ‘a e Fakamoʻuí ki Hono kakaí. Ko e hā haʻo ongoʻi ʻoku fekauʻaki fēfē ‘eni mo ‘Ene ‘ofa kiate koe ‘i he ʻaho ní?

Lau ‘a e 1 Nīfai 11:32–33, pea fakalaulauloto ki he founga ‘oku fakahā mai ‘e hono tutuki ‘o Sīsū Kalaisí ‘a ‘Ene afeitaulaló. Lau ‘a e lea ko ‘eni naʻe fai ‘e ‘Eletā ‘Eli C. Tingei, ‘a ia naʻe hoko he taimi ko iá ko ha mēmipa ‘o e Kau Palesitenisī ‘o e Kau Fitungofulú, peá ke kumi ki heʻene lea ‘o kau ki he founga ‘oku fakahā mai ‘e he Fakaleleí ‘a e Fakamoʻuí ‘a ‘Ene ‘ofá pea tāpuekina ai koe:

“ʻI he hoko ‘a Sīsū Kalaisi ko e tokotaha kuo fili ke Ne fakahoko ‘a e ngaahi fie maʻu ‘o e Fakaleleí, naʻá Ne [afeitaulalo] ai … ke fakataueleʻi, ʻahiʻahiʻi, manukiʻi, fakamāuʻi, pea mo tutuki ia, neongo naʻá Ne maʻu ‘a e mālohi mo e mafai ke taʻofi ‘a e ngaahi meʻa peheé.

ʻĪmisi
Palesiteni Sione Teila

“Naʻe fakamatalaʻi ‘e Palesiteni Sione Teila ‘a e [afeitaulalo] ‘a Kalaisí ‘aki ‘a e ngaahi lea fakaʻofoʻofa ko ‘ení: ‘Ne toe fie maʻu ke Ne hāʻele hifo ‘o māʻulalo ange ‘i he meʻa kotoa pē, kae lava ke Ne hiki hake ‘a e kakai kehé ke māʻolunga ange ‘i he meʻa kotoa pē. …’ [The Mediation and Atonement (1882), 144].

“ʻOku fakafōtunga ʻe he faingataʻaʻia ʻa Kalaisi ‘i he Ngoue ko Ketisemaní ʻa hono mahuʻinga kāfakafa ʻo e ngaahi natula kotoa ʻo Kalaisí, ʻa ʻEne ʻofa haohaoá. ‘Oku tau mamata heni ki Heʻene ‘ofa moʻoni ‘iate kitautolu kotoa pē. …

“Ko e Fakaleleí ko ha meʻa ʻokú ne fakaʻatā kitautolu ke tau fakalelei ki he ‘Otuá. … ʻOku ʻuhinga ia heʻene fekauʻaki mo e fāmilí, ke toe fakatahaʻi kitautolu mo e ʻOtuá mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí. ‘Oku ‘uhinga ia ʻe hoko ʻa e mamahi ‘i he māvaé ko e fiefia ‘i he toe fakatahá” (“Ko e Palani Lahi ʻo e Fiefiá,” Ensign pe Liahona, Mē 2006, 72–74).

‘Oku hoko ‘a e Fakalelei ‘a Sīsū Kalaisí ko e konga mahuʻinga ‘o ‘Ene afeiltaulaló, pea mo hono fakahaaʻi māʻongoʻonga taha ‘o ‘Ene ‘ofa ‘iate kitautolú.

  1. Hiki ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ‘a e founga ‘oku langaʻi hake ai ‘e hoʻo ‘ilo ki he afeitaulalo ‘a Sīsū Kalaisí ‘a hoʻo ngaahi ongoʻi mo hoʻo ‘ofa kiate Iá.

Fakaʻosi hoʻo ako ‘i he ‘aho ní ‘aki haʻo hivaʻi, fanongo, pe lau ‘a e fakalea ‘o e himi “ʻOku Fakaofo” (Ngaahi Himi, fika 102). Fakatokangaʻi ‘a e ngaahi kupuʻi lea ko ia ‘oku fakamoʻoni ki he ngaahi meʻa kuó ke ako he ‘aho ní. Fakalaulauloto ki he ‘uhinga ’oku “lelei taha” pea “fakafiefia taha” kiate koe ‘a e ngaahi tāpuaki ‘o e Fakalelei ‘a Sīsū Kalaisí (vakai, 1 Nīfai 11:22–23). Te ke hangē ko Nīfaí, ‘i hoʻo fekumi faivelenga ke maʻu ha ‘ilo ‘i he fakahā, te ke ‘unuʻunu atu ai ke ofi ange ki he ‘Eikí peá ke ongoʻi ‘a e mālohi ‘o ‘Ene feilaulaú ‘i hoʻo moʻuí mo e fiefia ‘okú ne ‘omaí.

  1. Hiki ‘a e fakamatala ko ‘ení ‘i lalo ‘i he ngaahi ngāue ke fai he ‘ahó ni ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e 1 Nīfai 10–11 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ‘oku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki