Seminelí
‘Iuniti 1: ‘Aho 2, Ko e Palani ‘o e Fakamoʻuí


‘Iuniti 1: ‘Aho 2

Ko e Palani ʻo e Fakamoʻuí

Talateú

Kuo foaki mai ‘e heʻetau Tamai Hēvaní ha palani maʻatautolu ko ‘Ene fānaú, ‘a ia ko hono taumuʻá ke taki atu ‘a kitautolu kotoa pē ki he fiefia taʻengatá mo e hākeakiʻí. Ko e Uho ‘o ‘Ene Palaní ‘a e Fakalelei ‘a Sīsū Kalaisí. ‘Oku ikunaʻi ‘e he Fakaleleí ‘a e ngaahi tautea ‘o e Hingá pea ʻai ke tau malava ʻo fakatomala pea fakamaʻa ‘etau ngaahi angahalá koeʻuhí ke tau lava ‘o maʻu ‘a e fiefia ʻi he moʻuí ni pea ‘i he taʻengatá.

ʻĪmisi
Tā tongitongi ʻo e ʻīmisi ʻo Kalaisí

‘E ‘oatu ‘e he lēsoni ko ‘ení ha kiʻi fakamatala fakanounou ‘o e palani ‘o e fakamoʻui ‘a e Tamai Hēvaní. Te ne lava ‘o tokoniʻi koe ke ke ‘iloʻi ‘a e founga ‘oku fekauʻaki ai ‘a e ngaahi moʻoni ‘o e ongoongoleleí ‘a ia te ke ako ‘i he taʻu ní pea mo hoʻo tumuʻa ‘i he māmaní. Ko e taimi ‘e tupulaki ai hoʻo mahino ki he palani ‘o e fakamoʻuí, ‘e tupulaki ai foki mo hoʻo tui ki he ‘Otuá mo Hono ‘Alo, ko Sīsū Kalaisí, pea pehē foki mo hoʻo malava ke fakahoko hoʻo konga ‘i he palaní. Ko e palani ‘o e fakamoʻuí ‘a e “kakato ‘o e ongoongolelei ‘a Sīsū Kalaisí ‘a ia kuo palani ke fakahoko ai ‘a e moʻui taʻe-faʻa-maté mo e moʻui taʻengata ‘a e tangatá. ‘Oku kau ai ‘a e Fakatupú, Hingá, mo e Fakaleleí, fakataha mo e ngaahi fono, ngaahi ouau, mo e ngaahi tokāteline kotoa pē kuo foaki mai ‘e he ‘Otuá. ‘Oku hanga ‘e he palani ko ‘ení ‘o fakaʻatā ‘a e kakai kotoa pē ke nau maʻu ‘a e hakeakiʻí pea moʻui ‘o taʻengata fakataha mo e ‘Otuá” (Ko e Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Palani ‘o e Huhuʻí,” scriptures.lds.org).

ʻOku Tokoniʻi Kitautolu ‘e he Palaní ke Tau ‘Iloʻi ʻEtau Taumuʻa ‘i he Moʻui Fakamatelié

‘Oku tali mai ‘e he palani ‘o e fakamoʻui ‘a ‘etau Tamai Hēvaní ha ngaahi fehuʻi lahi ‘oku fakakaukau ki ai ha tokolahi ‘o e kakaí ‘i ha taimi ‘i heʻenau moʻuí. Kuó ke fakalaulauloto nai ki ha ngaahi fehuʻi hangē ko e: “Naʻá ku haʻú mei fē?” “Ko e hā ‘a e ʻuhinga ʻoku ou ʻi heni aí?” “Te u ‘alu ki fē ‘o ka hili ‘a e moʻui ko ‘ení?”

Kimuʻa pea fāʻeleʻi mai kitautolu ki he māmaní, naʻa tau nofo ʻi he ʻao ʻo ʻetau Tamai Hēvaní ko ʻEne fānau fakalaumālie. Ko ‘Ene fānau moʻoni ‘a kitautolu pea ‘okú Ne ‘ofa ‘iate kitautolu. Ko ‘Ene palani ‘o e fakamoʻuí ‘a e hala kiate kitautolu takitaha ke tau hoko ai ‘o hangē ko Iá pea fiefia ‘i Heʻene ngaahi tāpuaki kotoa pē. Naʻe mahino kiate kitautolu pea tau tali ‘Ene palaní kimuʻa pea tau toki haʻu ki he māmaní.

‘Oku ‘i ai ha tefitoʻi fatongia mahuʻinga ‘o e Tohi ‘a Molomoná ‘i he mahino kiate kitautolu ‘a e palani ‘o e fakamoʻuí. Naʻé ngāue ʻaki ‘e he kau palōfita ‘o e Tohi ‘a Molomoná ha ngaahi hingoa lahi kehekehe ‘i heʻenau lea ‘o kau ki he palaní.

  1. Lau ‘a e ngaahi potufolofola takitaha ‘oku ‘oatu ‘i laló, pea feinga ke ‘iloʻi ‘a e ngaahi hingoa naʻe ngāue ʻaki ai ki he palani ‘a e Tamai Hēvaní. Hiki ki hoʻo tohinoa ki he ako folofolá, ‘a e hingoá ‘i he tafaʻaki ‘o e potu folofolá. ‘Oku ‘osi ʻoatu ‘a e ‘uluakí maʻau.

    1. 2 Nīfai 9:6 “Ko e palani ‘ofa ‘o e Tupuʻanga lahí”

    2. 2 Nīfai 11:5

    3. ʻAlamā 12:25

    4. ʻAlamā 24:14

    5. ʻ.ʻAlamā 42:8

    6. ʻAlamā 42:15

‘Oku hanga ‘e he ngaahi foʻi lea hangē ko e ʻaloʻofá, fakahaofí, fakamoʻuí, fiefiá, mo e huhuʻí ‘o fakamamafaʻi mai ‘a e tokāteline naʻe faʻu ʻaki ‘a e palani ‘a e Tamai Hēvaní ke ne ‘omi ‘a e fakamoʻuí mo e fiefia taʻengata ki Heʻene fānaú.

  1. Tali ‘a e fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá: ‘Oku anga fēfē ha hoko ha liliu ‘i hoʻo moʻuí tuʻunga ‘i hoʻo ‘iloʻi ‘oku ‘i ai ha palani ‘a e Tamai Hēvaní ki hoʻo fiefiá mo e hakeakiʻí?

Ko e Fatongia ‘o e Tauʻatāina ke Filí mo e Hinga ‘a ‘Ātama mo ‘Iví ‘i he Palani ‘o e Fakamoʻuí

Ko ‘Ātama mo ‘Iví ʻa e ‘uluaki ‘i he fānau ‘a e Tamai Hēvaní ke haʻu ki he māmaní. Naʻá Ne tuku ‘a kinaua ‘i he Ngoue ko ‘Ītení pea foaki kiate kinaua ‘ena tauʻatāina ke filí—ʻa ia ko e “totonu mo e faingamālie … ke nau fili mo ngāue maʻanautolu pē” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Tauʻatāina ke Filí,” scriptures.lds.org). Naʻá Ne fekau kiate kinaua ke ‘oua te na kai ‘a e fua ‘o e ‘akau ‘o e ilo ‘o e leleí mo e koví. Kapau te na talangofua ki he fekau ko ‘ení, te na nofo maʻu ai ‘i he ngoué, ka he ʻikai te na lava ‘o fakalakalaka ‘i haʻana fepaki mo e ngaahi fakafepaki ‘i he moʻui fakamatelié. He ʻikai te na lava ‘o maʻu ‘a e fiefiá koeʻuhí kuo ‘ikai te na lava a‘usia ʻa e loto mamahí mo e mamahí.

Lau ‘a e 2 Nīfai 2:17–20 pea kumi ki he meʻa naʻe hoko kia ‘Ātama mo ‘Ivi hili ‘ena fili ke na talangataʻa ki he fekau ‘a e ‘Otuá. Fakamatalaʻi ‘i he konga ‘oku ‘oatu hení ‘a e meʻa naʻe fili ‘a ‘Ātama mo ‘Ivi ke na faí, mo ha meʻa ‘e ua naʻe hoko kiate kinaua tuʻunga ‘i heʻena filí—‘a ia ‘oku tau ui ko e Hingá:

Lau ‘a e 2 Nīfai 2:22–26 pea ʻiloʻi ha ngaahi nunuʻa lahi ange ‘o e fili naʻe fai ‘e ʻĀtama mo ‘Iví. Fakaʻilongaʻi ‘i hoʻo folofolá ha ngaahi moʻoni kehe kuó ke ako ‘o kau ki he ngaahi ola ʻo e Hingá.

  1. Fakakakato ‘a e palakalafi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá, ‘aki hoʻo fakamatalaʻi ‘a e ngaahi meʻa ‘oku hoko fakatāutaha kiate koe tuʻunga ‘i he Hinga ‘a ‘Ātama mo ‘Iví. Fakakau ki ai ha ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e ngaahi filí, tauʻatāina ke filí, ngaahi sino fakamatelié, maté, fānaú, mo e angahalá.

    “Koeʻuhí ko e maumau fono ‘a ‘Ātama mo ‘Iví, ‘oku ou kau ai mo au ‘i he tuʻunga ʻo e hingá, pea …”

Ko e Fatongia ‘o e Fakalelei ‘a Sīsū Kalaisí ‘i he Palani ‘o e Fakamoʻuí.

ʻĪmisi
ko Kalaisi kuo toetuʻú ‘i he fonualotó

‘Oku hanga ‘e he angahalá mo e maté ‘o fakamavaheʻi kitautolu mei he ‘ao ‘o ‘etau Tamai ‘i Hēvaní. He ‘ikai te tau lava ‘o foki ki he ‘ao ‘o e ‘Otuá kapau he ‘ikai te tau maʻu ha tokoni fakalangi. Kuo pau ke mahino kiate kitautolu ‘a e fatongia ‘o Sīsū Kalaisi mo ‘Ene Fakaleleí ‘i he palani ‘o e fakamoʻuí ka tau lava ‘o maʻu ha tui kiate Ia pea muimui ki he palani ‘a e Tamai Hēvaní. Ako ʻa e Mōsaia 3:17–19, ʻo kumi ha ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi ‘a e founga ‘oku ikunaʻi ai ‘e he Fakalelei ‘a Sīsū Kalaisí ‘a e ngaahi ola ‘o e Hingá pea tokoni ai ke tau maʻu ‘a e fiefiá pea foki ki heʻetau Tamai Hēvaní. Fakanounouʻi ‘a e ngaahi veesi ko ‘ení ‘i hoʻo fakalea pē ‘aʻau.

Ko ha tefitoʻi moʻoni ‘oku tau ako: Ko Sīsū Kalaisi ‘a e tokotaha mahuʻinga taha ‘i he palani ‘o e fakamoʻuí, pea ko ʻEne Fakaleleí ʻa e meʻa ʻokú ne ʻai ke ‘aonga ‘a e palaní ki he fānau kotoa ‘a e ‘Otuá.

  1. Lau ‘a e ngaaahi potufolofola ko ‘ení: 2 Nīfai 2:8; Mōsaia 3:7–11; 16:4–8; ʻAlamā 34:9, 15–16; Molomona 9:13–14. Hiki ha palakalafi ki hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ‘o fakamatalaʻi ‘a e meʻa ‘oku nau akoʻi mai ‘o kau ki he fatongia ‘o e Fakalelei ‘a Sísú Kalaisí ‘i he palani ‘o e fakamoʻuí. Mahalo te ke loto ke laineʻi ‘a e ngaahi kupuʻi lea ‘oku mahuʻingamālie kiate koé.

Ko Hotau Fatongia ‘i he Palani ‘o e Fakamoʻuí

Kuo foaki mai ‘e he Tamai Hēvaní ‘a ‘Ene palani haohaoá ke fakahoko ‘etau fiefia taʻengatá mo e hakeakiʻí fakataha mo Ia mo hotau ngaahi ‘ofaʻangá. Kuo fakahoko ‘e Sīsū Kalaisi ‘a hono fatongia ‘i he palaní, ‘i Heʻene ikunaʻi ‘a e maté pea ʻai ke tau lava ʻo ikunaʻi ‘a e angahalá pea foki ‘o toe nofo mo ‘etau Tamai ‘i Hēvaní. Neongo iá, ‘oku ‘ikai fakataʻeʻaongaʻi ai hotau fatongia ‘i he palaní.

  1. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ki he ako folofolá, ‘a e Niʻihi ‘o hoku ngaahi fatongia ‘i he palaní ‘o e fakamoʻuí, pea hiki mo e meʻa ‘oku akoʻi mai ‘e he ngaahi potufolofola ko ‘ení ‘o kau ki hotau fatongia fakatāutaha ke fakaafeʻi mai ‘a e mālohi ‘o e Fakaleleí ki heʻetau moʻuí pea tau maʻu kakato ai ‘a e ngaahi tāpuaki ‘o e palani ‘o e fakamoʻuí:

    1. 2 Nīfai 2: 25–27

    2. Mōsaia 3:12–13

    3. ʻAlamā 12:24–25, 32–34

    4. 3 Nīfai 27:13–14, 20–22, 27

‘Oku lava e ngaahi potufolofola ko ʻení ʻo tokoni ke mahino kiate kitautolu ko e taimi ko ia ‘oku tau fili ai ke moʻui ʻaki ‘a e ongoongolelei ‘o Sīsū Kalaisí pea muimui ki he palani ‘a e ‘Otuá, ‘oku tau teuteu ai ke tau maʻu ‘a e moʻui taʻengatá tuʻunga ‘i he Fakalelei ‘a e Fakamoʻuí.

  1. Tau pehē ne kole atu ke ke fai ha lea ‘i he lotú ‘o kau ki he palani ‘o e fakamoʻuí. Ngāue ʻaki ‘a e meʻa kuó ke ako mei he ngaahi potufolofola ‘i he ngāue ‘i ‘olunga ne vahe atu ke ke faí, hiki ki hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ha meʻa te ke lea ʻaki ‘o kau ki ho fatongia fakatāutaha ‘i he palani ‘a e Tamai Hēvaní.

Fakalaulauloto ki ha meʻa te ke lava ‘o fai ke fakahoko lelei ange ai ho fatongia ‘i he palani ‘a e Tamai Hēvaní pea fakaafeʻi mai ‘a e mālohi ‘o e Fakamoʻuí ki hoʻo moʻuí. Fakakaukau ke ke vahevahe hoʻo ngaahi fakakaukaú mo ha taha ‘o hoʻo ongomātuʻá, taha ‘i hoʻomou fānaú, pe ko haʻo kaungāmeʻa.

‘Oku ‘Omi ‘e he Palani ‘o e Fakamoʻuí ha Ngaahi Tali mo ha Fakahinohino

‘E lava ʻe hoʻo maʻu e mahino ki he palani ‘o e fakamoʻuí ʻo fakahinohinoʻi koe ‘i he taimi ‘okú ke fai ai ha ngaahi fili pe kumi ha ngaahi tali ki ha ngaahi fehuʻi te ke fehangahangai mo ia pea pehē ki he niʻihi kehé.

  1. Hiki ki hoʻo tohinoa ki he ako folofolá haʻo tali ki ha taha ‘o e ngaahi fehuʻi ‘i laló, ‘o fakamatalaʻi ai ‘a e founga ‘oku ‘omi ‘e he mahino kiate koe ‘a e palani ‘o e fakamoʻuí ha fakahinohino mo ha ngaahi tali.

    1. ‘Oku anga fēfē hano tokonia hoʻo fakakaukau ki ho mahuʻinga fakafoʻituituí ‘i hoʻo ‘iloʻi ko e foha pe ʻōfefine moʻoni koe ‘o e ‘Otuá?

    2. Ko e hā haʻo tali ki ha taha ‘e pehē atu, “Ko ʻeku moʻui—pea te u fai pē ‘a e meʻa ‘oku ou loto ke faí”?

    3. ‘E tokoni fēfē ʻa e mahino ‘a e palani ‘o e fakamoʻuí ki ha taha ke ne ikunaʻi haʻane fakakaukau ko e moʻuí ke te fiefia pē mo fakafiemālieʻi ‘ete ngaahi holi ki he fiefiá.

    4. Te ke lava fēfē ‘o fakaʻaongaʻi hoʻo ‘ilo ki he palani ‘o e fakamoʻuí ke tokoniʻi ha taha ‘oku fehangahangai mo ha ngaahi ‘ahiʻahi pea ‘okú ne pehē ‘oku tupu ia mei he ‘ikai ‘ofa ‘a e ‘Otuá ‘iate iá?

‘Oku lava ke tokoni ʻa e mahino kiate koe ‘a e palani ‘o e fakamoʻuí ke ke talangofua ki he ngaahi fekau ‘a e ‘Otuá, he ‘okú ne fakamatalaʻi mai ai ‘a e ʻuhinga ‘oku totonu ke tau talangofua ai kiate kinautolú (vakai, ʻAlamā 12:32).

  1. Lau ‘a e 2 Nīfai 2:25, pea fakamatalaʻi fakanounou ‘a e taumuʻa ‘o e palani ‘o e fakamoʻuí, ‘aki hoʻo tali ‘a e fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá: Ko e hā ha ngaahi founga kuo ‘omi ai ‘e he palani ‘o e fakamoʻuí ha fiefia kiate koe mo ho fāmilí?

  2. Hiki ‘a e fakamatala ko ‘ení ‘i lalo ‘i he ngaahi ngāue ke fai he ‘ahó ni ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e lēsoni ki he “Ko e Palani ‘o e Fakamoʻuí” peá u fakakakato ia ‘i he (‘ahó).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ngaahi ʻilo ‘oku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki