Seminelí
‘Iuniti 24: ‘Aho 3, 3 Nīfai 6–10


‘Iuniti 24: ‘Aho 3

3 Nīfai 6–10

Talateú

Naʻe hili hono fakahaofi fakaofo ‘a e kau Nīfaí mo e kau Leimaná mei he kau kaihaʻa ‘a Katianetoní, naʻa nau nofo fiefia ‘i he melino ‘i ha taʻu ‘e tolu. Naʻe tupu hake ‘a e loto-hīkisiá, fakamāvahevahe ‘i he tuʻunga fakasōsialé, mo e ngaahi fakatangá ‘o hoko ai ha fai angahala lahi ‘aupito ‘o iku ki hono liua ‘o e puleʻanga ‘o e kau Nīfaí. Naʻe kau ‘i he ngaahi fakaʻilonga ‘o e pekia ‘a Sīsū Kalaisi ‘i Selūsalemá ha ngaahi fakaʻauha lahi ne fakaʻauha ai ha ngaahi kolo lahi ‘o e kau Nīfaí, pea mate ai honau kakai fai angahalá. Naʻe ‘ufiʻufi ‘e he fakapoʻulí ‘a e fonuá ‘i ha ‘aho ‘e tolu. Naʻe ongo mai ‘a e leʻo ‘o e Fakamoʻuí lolotonga ‘a e fakapoʻulí ‘o fakaafeʻi ‘a e kakaí ke nau foki mai kiate Ia. Ko ia, ‘i he matoʻo atu ‘a e fakapoʻulí, naʻe liliu ‘a e tangi ‘a e kakaí ‘o hoko ko e fiefia mo e fakalāngilangiʻi ‘o Sīsū Kalaisi.

3 Nīfai 6–7

Naʻe fakaʻau ‘o loto-hīkisia ‘a e kau Nīfaí, pea movete ‘a e Siasí, pea fakaʻauha ‘e he ngaahi kautaha fufuú ‘a e puleʻangá, pea māvahevahe fakafaʻahinga ‘a e kakai

Fakakaukau ki ha taimi naʻe pau ai ke ke fai ha fili pe te ke muimui ki he palōfitá pe ʻikai. Hangē ko ia kuo tohi ‘i he 3 Nīfai 6–7, naʻe aʻusia ‘e ha niʻihi ‘o e kau Nīfaí ‘a e ngaahi ola fakamamahi ‘o hono fakasītuʻaʻi ‘o e kau palōfitá, kae aʻusia ‘e ha niʻihi ia ‘a e ngaahi tāpuaki ‘oku maʻu ‘i he fakatomalá mo e fanongo ki he kau tamaioʻeiki kuo fili ‘a e ‘Eikí.

Hangē ko ia naʻá ke lau ‘i he 3 Nīfai 5, naʻe fakatomala ‘a e kau Nīfaí pea nau tauhi faivelenga ki he ‘Otuá pea fakahaofi fakalangi kinautolu mei he kau kaihaʻa ‘a Katianetoní. Hili ia pea tuʻumālie ‘a e kau Nīfaí ‘i ha vahaʻa taimi nounou. Neongo iá, naʻe vave ‘a e toe hū mai ‘a e loto-hīkisiá ki he loto ‘o ha tokolahi, ‘a ia naʻe fakatupu ai ‘a e ngaahi māvahevahe ‘i he Siasí. Naʻe fekauʻi mai ha kau palōfita ke nau malanga ‘o valokiʻi ‘a e fai angahala ‘a e kakaí, ka naʻe ‘ave kinautolu ia ‘e he kau fakamaú ‘o tāmateʻi fakafufū (vakai ki he 3 Nīfai 6:4–23). Naʻe teʻeki ‘osi ha taʻu ‘e ono kuo tukulolo ‘a e kakaí “ki he mālohi ‘o Sētané” (3 Nīfai 7:5) pea naʻa nau fuʻu fai angahala fau ‘o nau tauʻi ai ‘a e māʻoniʻoni kotoa pē. Naʻe hanga ‘e he ngaahi kautaha fufuú ‘o fakaʻauha ‘a e puleʻanga ‘o e fonuá pea fakatupu ‘a e māvahevahe fakafaʻahinga ‘a e kakaí.

Neongo ‘a e fai angahala ‘a e kakaí, naʻe kei hoko atu pē ‘a e fakamoʻoni ‘a Nīfai ‘o valokiʻi ‘enau ngaahi angahalá mo kalanga kiate kinautolu ke nau fakatomala (vakai ki he 3 Nīfai 7:15–20). Lau ‘a e 3 Nīfai 7:21–22, pea fakaʻilongaʻi ha ngaahi sīpinga ‘e niʻihi ‘o e anga hono tāpuekina ‘o e kakaí ‘i heʻenau muimui kia Nīfaí. ‘Oku tau ako mei he ngaahi veesi ko ‘ení kapau te tau fakatomala pea muimui ki he kau tamaioʻeiki ‘a e ‘Eikí, te tau fiefia ‘i he mālohi tākiekina ‘o e Laumālie Māʻoniʻoní ‘i heʻetau moʻuí.

  1. Hiki ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ha fakamatala ‘o kau ki ha taimi naʻá ke fili ai ke ke muimui ki he akonaki ‘a e palōfitá pe ko ha kau taki lakanga fakataulaʻeiki kehe. Naʻe founga fēfē hono tāpuekina koe ‘i hoʻo fai iá?

3 Nīfai 8:1–18

‘Oku fakahoko ʻe he ngaahi fakaʻauha lahi ‘a e fakaʻilonga ‘o e pekia ‘a Sīsū Kalaisí

Fakakaukau ki he ‘aho ‘e hoko ai ‘a e Hāʻele ‘Anga Ua Mai ‘a Sīsū Kalaisí. ‘Okú ke pehē ko e hā ha faʻahinga ongo te ke maʻu ‘i he hokosia ‘a e taimi ko iá? ‘Oku pehē pē mo e tatali fuoloa ‘a e kau Nīfaí ki he hāʻele mai ‘a Sīsū Kalaisí. Naʻe kikiteʻi ‘e Samuela ko e Tangata Leimaná ‘a e ngaahi fakaʻilonga ‘e hoko ‘i he pekia ‘a Sīsū Kalaisí (vakai, Hilamani 14:20–27). Lau ‘a e 3 Nīfai 8:3–4, pea fakatokangaʻi ‘a e faikehekehe ‘i he fakakaukau ‘a e kau Nīfaí ‘o kau ki he ngaahi fakaʻilongá.

Lau ‘a e 3 Nīfai 8:5–7, pea kumi ki he meʻa naʻe hoko ‘i he taʻu ‘e 34 mei he ‘aho ‘o e fakaʻilonga ‘o e ‘aloʻi ‘o e Fakamoʻuí. Lau fakavavevave ‘a e 3 Nīfai 8:8–18, ‘o kumi ki he meʻa naʻe hoko ki he kakai ‘o e ngaahi kolo naʻe uesia ‘e he afaá fakataha mo e ngaahi mofuiké. Lau ‘a e 3 Nīfai 10:11–12, pea fakaʻilongaʻi pe ko hai naʻa nau hao mei he fakaʻauha ko ‘ení. Neongo ko kinautolu naʻe haó, ko kinautolu ia “naʻe mā’oniʻoni ange” ‘i he kau Nīfaí, ka naʻe kei fie maʻu pē ke nau fakatomala pea haʻu kia Sīsū Kalaisi.

  1. ha peesi ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ‘o faʻu ki ai ha fakamatala fakanusipepa ‘o lipooti ai ‘a e ngaahi meʻa naʻe hoko ‘i he 3 Nīfai 8:5–18. Fakakau ki ai ha ‘uluʻi fakamatala, tā ha fakatātā, pea hiki mo ha lipooti ‘o e fakaʻauha ne hokó.

3 Nīfai 8:19–25

‘Oku ‘ufiʻufi ‘e he fakapoʻulí ‘a e fonuá ‘i ha ‘aho ‘e tolu

Fakakaukau ki ha taimi naʻá ke nofo ai ‘i ha feituʻu fakapoʻuli ‘aupito, hangē ko ha ‘ana pe ha loki ‘oku ‘ikai ke ‘i ai hano matapā teke pea tāmateʻi ‘e ha taha ‘a e ngaahi māmá (pea fakakaukau pe ‘e hoko fēfē ia). Ko e hā ha faʻahinga ongo ‘okú te maʻu ‘i haʻate ‘i he fakapoʻulí pea ‘ikai te te lava ‘o sio ki ha meʻa? Lau ‘a e 3 Nīfai 8:19–23, pea kumi ki he meʻa naʻe hoko ‘i he hili ‘a e ‘osi ‘a e afaá mo e ngaahi fakaʻauhá. (Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ha ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ‘oku nau fakamahinoʻi hono lahi ‘o e fakapoʻulí.)

Lau ‘a e 3 Nīfai 8:24–25, pea kumi ki he lau ‘a e kau Nīfaí ‘o kau ki he meʻa naʻá ne mei lava ‘o taʻofi ‘a e mate mo e fakaʻauha ‘o ha fuʻu tokolahi pehē ‘o honau kakai.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá:

    1. Ko e hā ha founga ʻoku faitatau ai e nunuʻa ‘o e angahalá mo haʻate nofo ‘i he fakapoʻulí?

    2. Ko e hā ha founga ʻoku faitatau ai e fakatomalá mo hano fakaulo mai ha maama ki ha loki fakapoʻuli?

3 Nīfai 9:1–14

Naʻe ongo mai ‘i he fakapoʻulí, ‘a e leʻo ‘o Sīsū Kalaisí ‘o fakaafeʻi ‘a kinautolu naʻe hao ‘i he fakaʻauhá ke nau fakatomala pea haʻu kiate Ia.

Naʻe folofola mai ‘a e leʻo ‘o e Fakamoʻuí lolotonga ‘a e fakapoʻuli ‘i he ‘aho ‘e tolú kiate kinautolu naʻe fakahaofí. Lau ‘a e 3 Nīfai 9:1–2, 7, pea kumi ki he ‘uhinga naʻe fakahā mai ‘e he Fakamoʻuí ki he hoko ‘a e fakaʻauha ko ‘ení ki he kakaí. Hili ia pea lau ‘a e 3 Nīfai 9:13–14, pea kumi ki he meʻa naʻe folofola ‘aki ‘e he Fakamoʻuí ke fakafiemālieʻi ‘a e kakaí ‘i honau faingataʻaʻiá. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ha ngaahi konga ‘o e ngaahi veesi ko ‘ení ‘a ia ‘oku mahuʻingamālie kiate koé.

Naʻe fakamoʻoniʻi ‘e ‘Eletā C. Sikoti Sinou ‘o e Kau Fitungofulú ‘oku fakaafeʻi ‘e he Fakamoʻuí ‘a kitautolu kotoa pē ke tau haʻu kiate Ia pea fakamoʻui ‘a kitautolu:

ʻĪmisi
ʻEletā C. Scott Grow

“Ko Sīsū Kalaisi ʻa e Faifakamoʻui Māʻongoʻonga ki hotau ngaahi laumālié. ʻOku ʻikai ha angahala pe maumau fono, mamahi pe faingataʻa, ʻoku taʻemalava ke fakamoʻui ʻe he mālohi ʻo ʻEne Fakaleleí, tuku kehe pē ʻa e ngaahi angahala ʻo e malaʻiá.

“ʻOku talamai ʻe Sētane kuo tau hē he taimi ʻoku tau fai angahala aí. Ka ʻi he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku foaki mai ʻe hotau Huhuʻí ʻa e huhuʻí ki he tokotaha kotoa pē—ʻo tatau ai pē pe ko e hā ha fehālaaki kuo tau faí—ʻo aʻu pē kiate koe mo au” (“Ko e Mana ‘o e Fakaleleí,” Ensign pe Liahona, Mē 2011, 109).

‘Oku ‘uhinga kiate kitautolu taki taha ‘a e fakaafe ‘a e Fakamoʻuí ‘i he 3 Nīfai 9:13 ke haʻu kiate Ia pea maʻu Hono mālohi fakamoʻuí. Kuo pau ke tau tali ‘Ene fakaafé, pea haʻu kiate Ia, fakatomala mei heʻetau ngaahi angahalá, pea tau ului, pea ‘e toki lava ‘e he Fakamoʻuí ‘o fakamoʻui ‘a kitautolu.

  1. Hiki ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá, ha fakamatala ‘o kau ki ha tafaʻaki ‘o hoʻo moʻuí ‘e ‘aonga ki ai ‘a e mālohi fakamoʻui ‘o e Fakamoʻuí. Ko e hā ha meʻa ‘oku fie maʻu ke ke fai ke fakaafeʻi ai Ia ke Ne fakamoʻui koe?

3 Nīfai 9:15–22

‘Oku fakahā mai ‘e he leʻo ‘o e Fakamoʻuí ‘oku fakakakato ‘i Heʻene feilaulaú ‘a e fono ‘a Mōsesé

Naʻe hoko ko e konga ‘o e fono ‘a Mōsesé, ‘a ia naʻe tauhi ‘e he kau Nīfaí ‘o aʻu mai ki he taimi ko ‘ení, hono fekau ‘e he ‘Eikí ‘a Hono kakaí ke nau ‘oatu ‘a e ngaahi feilaulau ‘o e fanga monumanú ke hoko ko ha tatau mo e ‘ata ‘o e feilaulau fakaʻosi te Ne fakahoko ‘i Heʻene Fakaleleí. Fakaʻaongaʻi ‘a e ngaahi folofola ‘a e Fakamoʻuí ‘i he 3 Nīfai 9:17 ke fakakakato ‘a e sētesi ko ‘ení: “ʻOku fou ‘iate au ‘a e huhuʻí, pea ‘oku ‘iate au hono .”

Naʻe fakahā ‘e he Fakamoʻuí kuo foaki mai ‘a e ngaahi ouau, ngaahi fono, ngaahi founga, mo e ngaahi fakataipe ‘o e fono ‘a Mōsesé ke fakamahinoʻi Ia ki he kakaí, naʻe fakahoko ia ‘i Heʻene fakakakato ‘Ene feilaulau fakaleleí. Lau ‘a e 3 Nīfai 9:19, pea kumi ke ‘iloʻi ‘a e meʻa naʻe fakahā ‘e he Fakamoʻuí ‘oku ‘ikai toe fie maʻu ke ‘oatu ‘e he kau Nīfaí. Hili ia pea fakatotolo ‘i he 3 Nīfai 9:20, pea fakaʻilongaʻi ‘a e meʻa ke nau ‘ohake ko ha feilaulaú.

ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga ʻo e ʻoatu ʻo ha feilaulau ‘o e “loto mafesifesi mo e laumālie fakatomalá”? Ko e laumālie fakatomalá, ko ha taha ia ‘oku loto-fakatōkilalo, akoʻingofua, pea loto-fakatomala. Koeʻuhí ke ngaohi ke loloto ange hoʻo ʻilo ki hono ʻuhinga ‘o e maʻu ha loto-mafesifesi mo e laumālie fakatomalá, lau ‘a e fakamatala ko ‘eni naʻe fai ‘e ‘Eletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ‘o e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea fakaʻilongaʻi ‘a e ngaahi foʻi lea naʻá ne ngāue ʻaki ke fakaʻuhingaʻi ‘a e “loto-mafesifesí” mo e “laumālie fakatomalá”:

ʻĪmisi
ʻEletā D. Todd Christofferson

“Ko e taimi ko ia naʻe fie hū ai ‘a e kakai ‘i he kuonga muʻá ki he ‘Eikí pea kumi ki Heʻene ngaahi tāpuakí, ‘oku nau faʻa ‘omai maʻu pē ha meʻaʻofa. … Ko e taimi ko ia ‘okú ke kumi ai ki he ngaahi tāpuaki ‘o e uluí, te ke lava ‘o ‘oatu ki he ‘Eikí ‘a e meʻaʻofa ‘o ho lotó, ‘i he loto-mafesifesi, pe loto-fakatomala, mo ho laumālie fakatomala, pe talangofuá. Ko hono moʻoní, ko e meʻaʻofa ia ‘o hoʻo moʻuí—‘a ia ‘okú ke ‘i ai he taimí ni mo ia te ke aʻusia ‘i he kahaʻú.

“ʻOku ‘i ai nai ha meʻa ‘iate koe pe ko hoʻo moʻuí ‘oku ta‘emaʻa pe taʻefeʻunga? Ko e taimi ko ia te ke liʻaki ai iá,’oku hoko ia ko ha meʻaʻofa ki he Fakamoʻuí. ‘Oku ‘i ai nai ha anga pe ‘ulungaanga lelei ‘oku ‘ikai te ke maʻu ‘i hoʻo moʻuí? Ko e taimi ko ia ‘okú ke ohi mai pe ngaohi ia ke hoko ko ha konga ‘o ho ‘ulungāngá ‘okú ke foaki ai ha meʻaʻofa ki he ‘Eikí” (“Kapau ʻOkú ke Ului,” Ensign pe Liahona, Mē 2004, 12).

Lau ‘a e 3 Nīfai 9:21–22, pea kumi ki he meʻa naʻe akoʻi ‘e he Fakamoʻuí ‘oku fie maʻu ke tau tatau mo ia koeʻuhí ke tau lava ai ‘o haʻu kiate Ia.

  1. Fakakaukau ki ha fānau iiki ‘okú ke ‘iloʻi. Fakamatalaʻi ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ‘a e ngaahi ‘ulungaanga ‘oku maʻu ‘e he fānau īkí ‘a ia ‘oku tau fie maʻu koeʻuhi ke tau lava ai ‘o haʻu ki he Fakamoʻuí.

ʻĪmisi
Naʻá Ne ‘Iloʻi ‘Anefē

Fakakakato ‘a e tefitoʻi moʻoni ko ‘ení ‘aki ‘a e ngaahi foʻi lea pe ngaahi kupuʻi lea totonu te ke maʻu ‘i he 3 Nīfai 9:13–14, 20–22: Kapau te tau haʻu kia Sīsū Kalaisi mo ha loto-mafesifesi mo e laumālie fakatomala, te Ne . (ʻOku lahi ‘a e ngaahi tali ‘oku tonú.)

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ke tokoniʻi koe ke ke fakahoko ‘a e foʻi moʻoni ko ‘ení:

    1. Ko e hā ha ngaahi tōʻonga fakakaukau te ne taʻofi kitautolu ke ‘oua te tau foaki hotau loto-mafesifesí mo e laumālie fakatomalá ki he ‘Eikí?

    2. Ko e hā ha founga kuó ke mamata ai ki hono faitāpuekina koe ʻe he ʻEikí ‘i hoʻo haʻu kiate Ia ʻi he loto-mafesifesi mo e laumālie fakatomalá?

    3. ‘E founga fēfē ha lelei ange hoʻo foaki ha loto-mafesifesi mo ha laumālie fakatomala ki he ‘Eikí?

3 Nīfai 10

‘Oku talaʻofa ‘e he ʻEikí te Ne tānaki Hono kakaí ‘o hangē ko e tānaki fakataha ‘e he motuʻa moá ‘a hono ‘uhikí

ʻĪmisi
Kuo Tuʻo Fiha

Naʻe ‘ohovale lahi ‘a e kakaí hili ‘enau fanongo ki he leʻo ‘o e Fakamoʻuí pea fakalongolongo ‘a e fonuá ‘i ha ngaahi houa lahi. Naʻe toe folofola mai ‘a e leʻó ki he kakaí (vakai, 3 Nīfai 10:1–3). Lau ‘a e 3 Nīfai 10:4–6, pea kumi ke ‘iloʻi ‘a e meʻa naʻe folofola ‘aki ‘e he Fakamoʻuí, naʻá Ne feinga ke fai ke maluʻi mo fafanga ‘a e kakaí. Fakaʻilongaʻi ‘a e talaʻofa naʻe fai mai ‘e he Fakamoʻuí ‘i he veesi 6 kiate kinautolu ‘oku fakatomala pea haʻu kiate Ia mo e loto-fakamātoató.

Naʻe ngāue ʻaki ‘e he ‘Eikí ‘a e lea fakatātā ‘o e motuʻa moa ‘okú ne tānaki fakataha hono ‘uhikí ‘i hono lalo kapakaú ke maluʻi kinautolu mei he fakatuʻutāmakí. Fakakaukau ki he ngaahi founga ‘oku tatau ai ‘a e Fakamoʻuí mo ha motuʻa moa ‘okú ne feinga ke maluʻi hono ‘uhikí mei he fakatuʻutāmakí. Ko e tahá, fakatatau ki he 3 Nīfai 10:4–6, ko e hā ‘a e ‘uhinga naʻe ‘ikai tānaki fakataha ai ‘a e fale kotoa ‘o ‘Isilelí?

Lau ‘a e 3 Nīfai 10:8–10, pea kumi ki he meʻa naʻe hoko hili ‘a e fanongo ‘a e kakaí ki he leʻo ‘o e Fakamoʻuí.

  1. Hiki ‘a e fakamatala ko ‘ení ‘i lalo ‘i he ngaahi ngāue ke fai he ‘ahó ni ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e 3 Nīfai 6–10 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ‘oku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki