Seminelí
ʻIuniti 23: ‘Aho 3, Hilamani 13–14


‘Iuniti 23: ‘Aho 3

Hilamani 13–14

Talateú

Naʻe fekauʻi mai ‘e he ‘Eikí ‘i ha ngaahi taʻu siʻi ki muʻa pea ‘aloʻi mai ‘a e Fakamoʻuí, ha palōfita Leimana ko Samuela, ke ne malangaʻaki ‘a e fakatomalá ki he kau Nīfai ‘i Seilahemalá. Naʻe hoko ‘a e palōfita ko Samuelá ko e fakamoʻoni hono ua kia Sīsū Kalaisi, fakataha mo e palōfita ko Nīfaí. Naʻá ne tomuʻa fakatokanga ki he kau Nīfaí ‘o kau ki honau fakaʻauhá kapau ‘e ‘ikai te nau fakatomala. Naʻe fakahā hangatonu ‘e Samuela kiate kinautolu ‘a ‘enau fakahehema ke fakafisinga ‘a e kau palōfitá mo honau loto ke kumi ki he fiefiá ‘i he fai angahalá. Naʻá ne fakahā ‘a e ngaahi fakaʻilonga ‘e hoko ko e fakaʻilonga ‘o e ‘aloʻi mo e pekia ‘a Sīsū Kalaisí. Naʻá ne toe akoʻi foki, ‘e fakafoki ‘a e faʻahinga kotoa ‘o e tangatá ‘i he huhuʻi ‘a Sīsū Kalaisí ki he ‘ao ‘o e ‘Otuá ke fakamāuʻi.

Hilamani 13

Naʻe fakatokanga ‘a Samuela ki he kau Nīfaí ‘o kau ki honau fakaʻauhá kapau ‘e ‘ikai te nau fakatomala

ʻĪmisi
Ko Samuela ko e Tangata Leimana ʻi he Funga ʻAá

Ko e taimi ko ia naʻá ke fai ha meʻa hala pea fie maʻu ke fakatonutonu koe ‘e hoʻo mātuʻá pe takimuʻa kehe, naʻe founga fēfē hoʻo tali iá?

Ko e fakamatala ko ia ki he kalanga ‘a ha palōfita ki ha kakai ke nau fakatomala ‘o hangē ko ia ‘oku tohi ‘i he Hilamani 13–16 ‘oku ‘ikai ke ‘i ai hano tatau koeʻuhí he ko e fuofua taimi ‘eni ‘i he Tohi ʻa Molomoná ke kalanga ai ha palōfita Leimana ki he kau Nīfaí ke nau fakatomala.

Lau ‘a e Hilamani 13:1–8, 11 ke mahino kiate koe ‘a e ‘uhinga naʻe malanga ai ‘a Samuela ki he kau Nīfaí mo e meʻa naʻe fekau ‘e he ‘Eikí kiate ia ke ne leaʻakí. ‘Oku fakaʻaliʻali mai ‘e he ngaahi veesi ko ‘ení ‘a e tefitoʻi moʻoni ko ‘ení: ʻOku maʻu ‘e he kau palōfitá pea nau lea ʻaki ‘a e ngaahi pōpoaki ‘oku fakahū ‘e he ‘Otuá ki honau lotó. Ko e hā ‘a e ngaahi pōpoaki naʻe fakahū ‘e he ‘Otuá ki he loto ‘o Samuelá? Fakatatau ki he Hilamani 13:7, Ko e hā ha meʻa naʻe ‘amanaki ‘a Samuela ‘e hoko ki he kau Nīfaí koeʻuhi ko ‘ene pōpoakí?

  1. Hiki ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ha fakamatala ‘o kau ki ha taimi naʻá ke ongoʻi ai naʻe ueʻi fakalaumālie ha mātuʻa pe takimuʻa ke ne fai ha pōpoaki makehe. Ko e hā ha meʻa naʻe hoko kiate koe tuʻunga ‘i he pōpoaki ko iá?

Hiki ‘i he konga ‘oku fokotuʻu atú ha tali ki he ngaahi fehuʻi ‘oku ‘oatu ‘i he saati ko ‘ení ‘i hoʻo ako ‘a e Hilamani 13:17–23 mo e Hilamani 13:24–30.

Hilamani 13:17–23

Tefitoʻi Moʻoní: Ko e taimi ko ia ‘oku ‘ikai te tau manatuʻi ai ‘a e ‘Eikí, ‘oku faingofua ai ‘etau moʻulaloa ki he loto-hīkisiá mo e fai angahalá.

Ko e ngaahi veesi fē ‘okú ke ongoʻi ‘oku nau akoʻi ‘a e tefitoʻi moʻoni ‘i ‘olungá?

Ko e hā ha fakamalaʻia naʻe pehē ‘e Samuela ‘e hoko mai ki he kau Nīfaí?

Fakatatau ki he lea ‘a Samuelá, ko e hā ha meʻa naʻe ‘ikai fai ‘e he kau Nīfaí ‘i he taimi ‘oku tuku ai honau lotó ki heʻenau ngaahi koloá?

Ko e hā nai ha ngaahi founga ‘oku lava ai ‘e he toʻu tupu ‘o e ‘aho ní ‘o tuku honau lotó ki he ngaahi koloá—ngaahi koloa ‘oku nau maʻú, ngaahi meʻa ‘oku nau faí, mo ‘enau ngaahi holí—‘a ia ‘oku lava ‘o takiakiʻi ai kinautolu ki he loto-hīkisiá mo e fai angahalá?

Ko e hā ‘a e ʻuhinga ʻokú ke pehe ai ‘oku ‘aonga ke ke manatuʻi ‘a e ‘Eiki ko hotau ‘Otuá ‘i he ngaahi meʻa kuo tāpuakiʻi ‘aki koé”? veesi 22

Hilamani 13:24–30

Tefitoʻi Moʻoní: Kapau ‘oku tau fakafisinga ‘a e ngaahi lea ‘a e kau palōfita ‘a e ‘Eikí, te tau aʻusia ai ‘a e loto-laveá mo e loto-mamahí.

Ko e ngaahi veesi fē ‘okú ke ongoʻi ‘oku nau akoʻi ‘a e tefitoʻi moʻoni ‘i ‘olungá?

Ko e hā ha ngaahi ‘uhinga naʻe pehē ‘e Samuela ‘oku ngāue ʻaki ‘e he kau Nīfaí ke fakatonuhiaʻi ‘enau fakafisinga ‘a e kau palōfita ‘a e ‘Eikí?

Ko e hā nai ‘a e ‘uhinga ‘okú ke pehē ai ‘oku faʻa tali ‘e he kakaí ‘a e kau palōfita loí ‘i he founga naʻe fakamatalaʻi ‘e Samuelá?

Tali ‘a e fehuʻi ‘e ua ‘oku hokó ‘aki haʻo ako ‘a e ngaahi malanga mei he konifelenisi lahi fakamuimui tahá ‘i he Ensign pe Liahoná:

Ko e hā ha niʻihi ‘o e ngaahi akonaki ‘a hotau kau palōfitá mo e kau ‘aposetoló?

Ko e hā ha ngaahi palopalema mahino ‘e niʻihi kuo fakatokanga mai ‘a e kau palōfitá mo e kau ‘aposetoló ke tau fakaʻehiʻehi mei ai?

Toe lau ‘a e Hilamani 13:26–28, pea kumi ki he anga hono tali ‘e he kau Nīfaí ‘a e kau palōfita loí. Naʻe fakahā ‘e Palesiteni ‘Ēsela Tafi Penisoni ‘o pehē: “Ko e anga ko ia ‘o ‘etau tali ‘a e ngaahi lea ‘a e palōfita moʻuí ‘i heʻene fakahā mai kiate kitautolu ‘a e meʻa ‘oku fie maʻu ke tau ‘iloʻí, ka ‘oku ‘ikai te tau fie fanongo ki aí, ko hano siviʻi ia ‘o ‘etau tui mateakí” (The Teachings of Ezra Taft Benson [1988], 140).

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá:

    1. Ko e hā ha fakatātā ‘o ha akonaki fakapalōfita kuó ke fili ke ke talangofua ki ai?

    2. Kuo tāpuekina fēfē koe ʻi hoʻo muimui ki he faleʻi ko iá?

    3. ‘E founga fēfē ha fakalakalaka ki muʻa hoʻo muimui ki he akonaki ‘a e kau palōfita moʻuí?

Naʻe kikiteʻi ‘e Samuela ‘e fakaʻauha ‘a e kau Nīfaí ‘i ha taʻu ‘e 400 kapau ‘e ‘ikai te nau fakatomala (vakai ki he Hilamani 13:9–10), pea naʻá ne akoʻi ko e ‘uhinga pē kuo ‘ikai ke fakaʻauha ai ‘a kinautolú koeʻuhi ko e kau māʻoniʻoni ‘oku kei ‘iate kinautolú (vakai, Hilamani 13:12–14).

Lau ‘a e Hilamani 13:38 ke ‘iloʻi ‘a e ‘uhinga naʻe fuʻu tokolahi pehē ai ‘a e kau Nīfai ‘i he taimi ‘o Samuelá naʻa nau fakaʻau ‘o fuʻu fai angahala ‘aupito.

Naʻe fakahā ‘e Samuela ‘e ‘ikai te tau lava ‘o maʻu ‘a e fiefiá ‘i he fai angahalá, pea ‘oku tokoni ia ke mahino kiate kitautolu ‘oku tau maʻu pē ‘a e fiefia moʻoní ‘i heʻetau tauhi ‘a e ngaahi fekau ‘a e ‘Otuá. Ko e fē ‘a e veesi fakataukei folofola ‘okú ne akoʻi mai foki ‘a e foʻi moʻoni ko ‘ení? (Vakai ki he futinouti c ki he Hilamani 13:38.)

ʻĪmisi
Palesiteni ʻĒsela Tafi Penisoni

Naʻe tokoni mai ‘a Palesiteni ‘Ēsela Tafi Penisoni ke mahino kiate kitautolu ‘a e tefitoʻi moʻoni ko ‘ení ‘i heʻene pehē: “ʻOku ‘i ai ha lea ‘i muʻa ‘oku pehē: ‘Oku lelei ange ‘a e teuteu mo fakaʻehiʻehí ‘i ha toki fakaleleiʻi mo fakatomalá. ‘Oku moʻoni ‘aupito ia. … Ko hotau ‘uluaki maluʻi pē ‘i hono tauhi kitautolu ke tau maʻa fakaeangamaʻá, ko ‘etau teuteuʻi kitautolu ke tau lava ‘o taʻofi ‘a e ‘ahiʻahí mo taʻofi kitautolu ke ‘oua te tau tō ki he angahalá” (“The Law of Chastity,” ‘i he Brigham Young University 1987–88 Devotional and Fireside Speeches [1988], 51; speeches.byu.edu).

Lau ‘a e fakamatala ko ‘eni naʻe fai ‘e Palesiteni Tietā F. ‘Ukitofi ‘o e Kau Palesitenisī ‘Uluakí, koeʻuhi ke mahino lelei ange te ke lava ‘o toe foki ki he hala ‘oku totonu ‘i he moʻuí kapau naʻá ke foua ha hala ‘oku ‘ikai totonú.

ʻĪmisi
Palesiteni Dieter F. Uchtdorf

Lolotonga ʻeku ako ke u hoko ko ha pailaté, naʻe pau ke u ako ki hono fakafolau e vakapuná ʻi ha vaha mamaʻo. ʻOku fie maʻu ke palani lelei e puna ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi ʻōseni lalahí, kolosi ʻi he ngaahi toafa lalahí, mo e fakafehokotaki ʻo e ngaahi konitinēnití, ke fakapapauʻi ʻe fai ha tūʻuta lelei ki he feituʻu ne palani ki aí. ʻOku aʻu ha niʻihi ʻo e ngaahi puna hokohoko ko ʻení ʻo houa ʻe 14, ʻi ha maile ʻe meimei 9,000 (km ʻe 14,500).

ʻOku ʻi ai ha tuʻunga mahuʻinga ke fai ai ha fili he lolotonga ʻo e faʻahinga puna lōloa peheé ʻoku ʻiloa ko e tuʻunga ʻo e foki leleí. Ko ʻene aʻu mai ki he tuʻunga ko ʻení ʻoku kei maʻu pē ʻe he vakapuná ha lolo feʻunga ke foki lelei ai ki he malaʻe vakapuna ne mavahe mei aí.Ko ʻene fakalaka pē he tuʻunga ko iá, ʻoku ʻikai ha toe fili ʻa e kapitení ka ke hoko atu ai pē. Ko hono ʻuhinga ia ʻoku faʻa ui ai ʻa e taimi ko ʻení ko e tuʻunga ʻo e tapu tafokí.

ʻOku loto ʻa Sētane ke tau pehē ʻi he taimi kuo tau fai angahala aí, kuo tau fakalaka ʻi he “tuʻunga ʻo e tapu tafokí”—pea kuo fuʻu tōmui ke tau tafoki. …

“… ‘Oku lava ke ngāue hala ‘aki ‘e Sētane ha ngaahi foʻi lea ‘i he folofolá ‘a ia ‘okú ne fakamamafaʻi ‘a e fakamaau totonu ‘a e ‘Otuá, ke hangē ‘oku ʻuhinga ia ki he ‘ikai ke ‘i ai ha ‘aloʻofa, koeʻuhí ke ngaohi kitautolu ke tau mamahi ‘o hangē ko iá, pea tau tui ai ‘oku ‘ikai ke toe ʻʻi ai ha fakamolemole ia kiate kitautolu. …

Naʻe haʻele mai ʻa Kalaisi ke fakamoʻui kitautolu. Kapau ne tau fai ha meʻa hala, ʻe lava ke fakapapauʻi mai ʻe he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ʻoku ʻikai ha tuʻunga ia he angahalá ʻe tapu ke te toe foki mei ai. ʻE lava pē ha foki lelei mei ai ʻo kapau te tau muimui ki he palani ʻa e ʻOtuá maʻa hotau fakamoʻuí” (“Ko e Tuʻunga ʻo e Foki Lelei Maí,” Ensign pe Liahona, Mē 2007, 99).

‘E lava fēfē ‘e he ngaahi lea ‘a Palesiteni ‘Ukitofí ‘o ‘omi ha ‘amanaki lelei kiate kinautolu ko ia ‘oku nau ongoʻi kuo fuʻu tōtuʻa ‘enau fai angahalá pea kuo nau laka atu ai ‘i he “tuʻunga ‘oku ‘ikai ke toe ‘i ai ha tafokí”?

Hilamani 14:7

‘Oku kikiteʻi ‘e Samuela ‘a e ngaahi fakaʻilonga ‘o e ‘aloʻi mo e pekia ‘a e Fakamoʻuí.

Fakakaukau ki ha meʻa naʻe toki hoko ‘i ha fonua kehe mei homou fonuá ‘a ia naʻe tokanga mai ki ai ‘a e māmaní kotoa. ʻOku founga fēfē ha ‘ilo ‘a e kakaí ki ha ngaahi meʻa ‘oku hoko ‘i ha ngaahi feituʻu kehe ‘o e māmaní, hangē ko ha ngaahi fakatuʻutāmaki fakanatula mo e ngaahi tau? Ko e hā ‘a e ‘uhinga ‘oku fie ‘ilo ai ‘a e kakaí ki he ngaahi meʻa ‘oku hoko ‘i he ngaahi feituʻu kehe ‘o e māmani?

Naʻe kikite ‘a Samuela ‘o kau ki he ‘aloʻi mo e pekia ‘a e Fakamoʻuí, ‘a ia ko e ngaahi meʻa ‘e hoko ‘i ha feituʻu mamaʻo ‘aupito mei Seilahemala. Ako ‘a e Hilamani 14:3–6, pea fakaʻilongaʻi ‘i hoʻo folofolá ‘a e ngaahi fakaʻilonga ‘e hoko ‘i he ‘aloʻi ‘o Sīsū Kalaisí. Ako ‘a e Hilamani 14:20–27, pea fakaʻilongaʻi ‘a e ngaahi fakaʻilonga ‘e hoko ‘i Heʻene pekiá.

  1. Hiki ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá haʻo fakakaukau ki haʻo tali kapau naʻá ke ‘i ai tonu ‘o fanongo ki he fai ‘e Samuela ‘a e ngaahi kikite ko ‘ení. Ko e fē ‘a e fakaʻilonga ‘i he ngaahi fakaʻilonga naʻe fakahā maí te ne fakamamafaʻi lahi taha mai kiate koe ‘a e fie maʻu ke fakatomalá?

Ko e ngaahi fakaʻilonga ‘eni ‘okú ne fakamatalaʻi mai ‘a e meʻa ‘e hokó pea ‘oku toe fakataipe foki. Naʻe maama ange ‘a e māmaní ‘i he hāʻele mai ‘a Sīsū Kalaisí. Ka naʻe lahi ange ‘a e fakapoʻulí ‘i Heʻene pekiá. ‘Oku hoko ‘a e meʻa tatau ‘i heʻetau moʻuí ‘i he taimi ‘oku tau tuku ai ke Ne hū mai pe taʻofi Ia ke ‘oua ‘e hū mai ki hotau lotó.

Lau ‘a e Hilamani 14:11–13, pea kumi ke ‘iloʻi ‘a e ‘uhinga pe ko e taumuʻa ‘a Samuela ‘i heʻene malanga ki he kau Nīfaí. ‘E lava ke ke fakafikefika ‘i hoʻo folofolá ‘a e ngaahi meʻa naʻe loto ‘a Samuela ke ‘iloʻi mo fai ‘e he kau Nīfaí. (Ko e ‘uhinga ‘o e kupuʻi lea “tuʻunga ‘i he ngaahi ngāue lelei kuó ne faí” ‘i he veeesi 13 ki he Fakalelei ‘a Sīsū Kalaisí.) ‘Oku tau ako mei he ngaahi veesi ko ‘ení ‘oku fakatupu ‘e he tui kia Sīsū Kalaisí ‘a e fakatomalá mo e fakamolemoleʻi ‘o e ngaahi angahalá.

Lau ‘a e Hilamani 14:28–29, pea kumi ki he ‘uhinga ‘oku fakahā mai ai ‘e he ‘Eikí ‘a e ngaahi fakaʻilonga mo e ngaahi meʻa fakaofó. Ko e foʻi moʻoni ‘eni ‘e taha ‘oku tau ako mei ai: ʻOku fakahā mai ‘e he ‘Eikí ‘a e ngaahi fakaʻilongá mo e ngaahi meʻa fakaofó ke tokoniʻi ‘a e kakaí ke nau tui kiate Ia. Fakalaulauloto ki he ngaahi fakaʻilonga (ngaahi fakamoʻoni) ‘okú ke ongoʻi ‘oku nau tokoniʻi koe ke ke tui kia Sīsū Kalaisi.

‘Oku mahuʻinga ke ke manatuʻi ‘i hoʻo ako ki he ngaahi fakaʻilonga naʻe kikiteʻi ‘e Samuelá, ‘oku fakahā mai ‘e he ‘Eikí ‘a e ngaahi fakaʻilongá ke tokoniʻi ‘a e kakai māʻoniʻoní ke nau tui pea fakatomala, ka ‘oku kumi ‘a e kau angahalá ia pe fie maʻu ‘a e ngaahi fakaʻilongá koeʻuhi ko ‘enau ngaahi ‘uhinga siokita pē ‘a kinautolu (vakai ki he T&F 46:9). Neongo ‘oku mahuʻinga ke ‘iloʻi ‘a e ngaahi fakaʻilonga ‘o e pekia pe ko e Hāʻele ‘Anga Ua Mai ‘a e Eikí, ka ‘oku ‘aonga pea mahuʻinga foki ke ‘iloʻi ‘a e ngaahi akonaki ‘a Samuela ‘o kau ki hono mahuʻinga ‘o e pekia mo e Toetuʻu ‘a Sīsū Kalaisí.

Lau fakalelei ‘a e Hilamani 14:15–19, pea toki ako ‘a e fakatātā ‘i laló.

ʻĪmisi
māmaní mo e ‘afioʻanga ‘o e ‘Otuá

Fakakaukau ki he ngaahi meʻa ko ‘ení hili hoʻo lau ‘a e Hilamani 14:15–19 pea ako ki he fakatātaá:

  • ‘Oku lava ke lau ‘a e fanauʻi mai ki he moʻui fakamatelié ko ha mate fakalaumālie ia, koeʻuhí ‘oku fakamavaheʻi ai kitautolu mei he ‘ao ‘o ‘etau Tamai Hēvaní.

  • Naʻe huhuʻi ‘e Sīsū Kalaisi ‘a e faʻahinga kotoa ‘o e tangatá mei he Hingá koeʻuhi ke tau lava ‘o toe foki atu ki he ‘ao ‘o e ‘Otuá ‘i Heʻene pekiá mo ‘Ene Toetuʻú.

  • ‘Oku fakafoki mai ‘a e faʻahinga kotoa ‘o e tangatá ‘i he Fakalelei ‘a Sīsū Kalaisí, pea ‘omi ai kitautolu ki he ‘ao ‘o e ‘Otuá ke fakamāuʻi.

  • ‘E toe aʻusia ‘i he Fakamaau Fakaʻosí ‘e kinautolu ‘oku nau kei fakafisi ke fakatomalá ha mate fakalaumālie ‘e taha—ʻa ia ‘oku kapusi atu ai ‘a kinautolu ‘o taʻengata mei he ‘ao ‘o e ‘Otuá.

  • ʻOku huhuʻi kitautolu ‘e Sīsū Kalaisi mei ha mate fakalaumālié kapau te tau fakatomala.

Fakaʻilongaʻi ‘a e ngaahi kupuʻi lea ‘i he Hilamani 14:15–19 ‘a ia ‘oku fekauʻaki mo e ngaahi tokāteline ʻoku taipeʻi matolu naʻá ke toki laú. Fakaʻosi ‘aki haʻo lau ‘a e Hilamani 14:30–31.

  1. Hiki ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ha founga te ke fakaʻaongaʻi ai ‘a e Hilamani 14:30–31 ke fakamatalaʻi ki haʻo kaungāmeʻa ‘a e ‘uhinga ‘oku mahuʻinga lahi ai ‘etau ngaahi fili ‘i he moʻui ko ‘ení.

  2. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ni ʻi hoʻo tohinoa ako ki he folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Hilamani 13–14 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ‘oku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki