Ioane 20–21

Folasaga

I le Aso Sa ina ua tuanai le Faasatauroga, na maua atu ai e Maria le Makatala le tuugamau sa tuu ai le tino o Iesu ua avanoa, ma sa ia alu ma ta’u atu ia Peteru ma Ioane, o e na taufetuli loa lava i le tuugamau. Na faaali atu le Keriso toetu ia Maria ma mulimuli ane ai i Ona soo. I le apitaogalu o le Sami o Kalilaia, sa valaaulia ai e Iesu ia Peteru e faaali atu lona alofa mo Ia e ala i le fafagaina o Ana mamoe.

Ioane 20:1–10

Ua maua atu e Maria le Makatala le tuugamau o Iesu ua avanoa ma ta’u atu ai ia Peteru ma Ioane, o e na taufetuli loa lava i le tuugamau

Ata

Lagomauina o Iesu

Mafaufau pe mata o a ni ou lagona pe ana e i ai i le taimi na tuu ai le tino o Iesu i le tuugamau. O se Aso Faraile, ma sa manaomia ona maea lelei Lona lagomauina, a o lei amataina le Sapati faa-Iutaia i le goto ifo o le la ma faaauau ai seia goto le la i le Aso Toonai. A o e faitauina le saunoaga lea a Elder Joseph B. Wirthlin o le Korama a Aposetolo e Toasefululua, mafaufau pe o a lagona o soo o Iesu:

Ata
Elder Joseph B Wirthlin

“Ou te mafaufau i le pogisa na i ai lena Aso Faraile ina ua sii a’e Keriso i luga o le satauro.

I lena Aso Faraile matautia, na luluina ma oo ai ina pogisa le fogaeleele. O matagi taufaamatau na taia ai le lalolagi.

“Na olioli ai tagata taupulepule leaga o e na sailia Lona soifua. O lea la ua leai se Iesu, e mautinoa lava o i latou o e na mulimuli ia te Ia o le a taapeape. O lena aso sa latou tutulai manumalo.

“I lena aso, na saeluaina ai le ie puipui o le malumalu.

“Sa taufai lofituina Maria le Makatala ma Maria le tina o Iesu ona o le faavauvau ma le faanoanoa. O le tamalii maoae sa alofaina ma faamamaluina e i la’ua, a ua tautau mai ua maliu i luga o le satauro.

“O lena Aso Faraile na matuai faanoanoa ai le Au Aposetolo. O Iesu, lo latou Faaola—le tagata na savali i luga o le vai ma faatuina e na oti—lea na i ai Ia lava i le faalealofa o tagata amioleaga. Sa latou vaavaai atu ma le leai o se mea e mafai a o faatoilaloina o Ia e Ona fili.

“O lena Aso Faraile sa faalumaina ma taia, sauaina, ma upu leagaina ai le Faaola o tagata uma.

“O se Aso Faraile na faatumulia i le lofituina ma le mamafatu o le faanoanoa lea na faalavelave pea i loto o i latou o e na alofaina ma faamamaluina le Alo o le Atua.

“Ou te manatu mai aso uma talu mai le amataga o e talafaasolopito o lenei lalolagi, o lena Aso Faraile o le aso sili lea ona pogisa, (“O Le A Oo Mai Le Aso Sa,” Ensign po o le Liahona Nov. 2006, 29–30).

Vaai faalemafaufau e faapea, sa avea oe o se tusi lipoti i le taimi o le maliu ma le Toetu o Iesu, ma sa faatonuina oe e te tusia se faasologa o tusiga i nei mea na tutupu. I lau api talaaga mo le suesueina o tuistusiga paia, tusi ai se lipoti o talafou e faapei sa e faatalanoaina soo o Iesu ina ua mavae Lona maliu ma le lagomauina. E mafai ona e ta’ua o latou mafaufauga ma lagona ina ua latou vaavaai atu o faamau le tuugamau o Iesu.

E ui i le matautia o le maliu o le Faaola ma le lagomauina, na saunoa Elder Wirthlin, “Peitai o le matautia o lena aso faanoanoa e le’i tumau ai“ (“O Le A Oo Mai Le Aso Sa,” 30).

A o e suesueina le Ioane 20, vaavaai pe aisea “na lei tumau ai le matautia o lena aso.“

Faitau le Ioane 20:1–2, vaavaai mo le mea na maua atu e Maria le Makatala ina ua taunuu i le tuugamau o Iesu i le vaveao o le Aso Sa.

O le a le mea na faia e Maria ina ua ia iloaina ua fuliese le maa mai le gutu o le tuugamau? O le a le mea na ia talitonu na tupu?

Faitau le Ioane 20:3–10, ma vaavaai po o le a le mea na faia e Peteru ma Ioane, o le sa ta’ua “o le tasi soo“ (fuaiupu 2) ma “tasi soo” (fuaiupu 3), ina ua faalogo i le tala a Maria.

Na faapefea ona tali atu Ioane ina ua vaai i le tuugamau ua avanoa? O le a le mea sa ia talitonu i ai?

Ana le vaai Ioane i le tuugamau ua avanoa, e le malamalama atoatoa o ia i le tautinoga a le Faaola faapea o le a toetu mai o Ia mai le oti i le aso lona tolu. Ina ua vaai i le tuugamau ua avanoa, sa manatua e Ioane ma talitonu (tagai Ioane 20:8–9).

Ioane 20:11–31

O le Faaola toetu ua faaali atu ia Maria le Makatala ma mulimuli ane i Ona soo,

Faitau le Ioane 20:11–15, ma vaavaai pe o ai na talanoa ia Maria ina ua tuua e Peteru ma Ioane le tuugamau.

Faitau le Ioane 20:16–18, ma vaavaai mo mea na faatonu e Iesu ia Maria e fai.

Ata
Elder Bruce R. McConkie

Na faamatala e Elder Bruce R. McConkie o le Korama a Aposetolo e Toasefululua, le uiga o le fasifuaitau “aua e te tago mai“ o loo i le Ioane 20:17: “I le Fatuga a King James o loo ta’ua ai Iesu o fetalai ’Aua e te tago mai ia te au.’ O le Faaliliuga a Iosefa Samita o loo faitauina ’Aua e te opo mai ia te au.’ O faaliliuga eseese mai le gagana Eleni ua aumaia ai le fuaitau faapea ’Aua e te pipii mai ia te au’ po o le ’Aua e te opo mai ia te au.’ O nisi ua aumaia ai le faauigaga ’Aua e te toe pipii mai ia te au,’ po o le ’Aua e te toe opo mai ia te au.’ Ua ta’ua e nisi le aua le toe opoina o ia po o le pipii atu ia te ia, ua tuua ai le faaiuga faapea ua uma ona opo e Maria. O loo i ai se mafuaaga e talafeauga mo le mafaufauga na tuuina atu ia Maria e le Alii Toetu ona o lea: ’E le mafai ona e opoina a’u iinei, ona o le a ou alu a’e i lo’u Tama’” (O Le Mesia Soifua i la le Tino: Mai Peteleema i Kalavario, 4 vols. [1979–81], 4:264).

Ua faaali atu le Iesu toetu ia Maria le Makatala.

E tusa ai ma le Ioane 20:17, o le a le isi mea na faatonuina Maria e Iesu e fai?

Mafaufau pea faapea sa e fai lipoti i le taimi na tutupu ai nei mea. I lau api talaaga mo le suesueina o tusitusiga paia, tusi ai se lipoti o se talafou faapei sa e faatalanoaina ia Maria le Makatala. E mafai ona e tusia e uiga i lana molimau i le Alii toetu ma ana tali i fesili nei: O le a se mea na e mafaufau i ai ina ua e maua atu le tuugamau ua avanoa? O le a le isi mea na e faia? O le a le taimi na e iloa ai o loo soifua pea lava Iesu Keriso? I lau lipoti, tusi ai pe mata e te talitonu i le tala a Maria ma pe aisea.

Manatua sa faigata i nisi soo ona talitonu i le molimau a Maria (tagai Mareko 16:11). Faitau le Ioane 20:19–20, ma vaavaai mo mea na tutupu i lena afiafi.

Mai lenei tala ua tatou aoao ai e faapea, na faatoilalo e Iesu Keriso le oti e ala i Lona Toetu.

E tusa ai ma le Ioane 20:20, na faapefea lagona o le au soo ina ua latou vaai i le Alii toetu?

Na faamatala e Elder Joseph B. Wirthlin le mafuaaga “e lei tumau ai le matautia o le [Aso Faraile pogisa]“:

Ata
Elder Joseph B. Wirthlin

“E lei faafualoa lena faanoanoa aua o le Aso Sa, na talaia ai e le Alii toetu noataga o le oti. Sa afio a’e o ia mai le tuugamau ma faaali mai ma le mamalu ma le manumalo o le Faaola o tagata uma. …

“O le a tofu i tatou ma o tatou lava Aso Faraile—o na aso na foliga mai ua nutililii le atulaulau ma ua siomia i tatou i nutigamea o lo tatou lalolagi. O le a tatou oo uma lava i na taimi nutimomoia pe a foliga mai o le a le mafai lava ona tatou toe tuufaatasia. O le a tofu lava i tatou uma ma o tatou Aso Faraile.

“Ae ou te molimau atu ia te outou i le suafa o Le sa faatoilaloina le oti—o le a oo mai le Aso Sa. I le pogisa o lo tatou faanoanoaga, o le a oo mai le Aso Sa.

“Po o le a lava lo tatou faavauvau, po o le a lava lo tatou faanoanoa, o le a oo mai lava le Aso Sa. I le olaga nei po o le isi, o le a oo mai le Aso Sa“ (“O Le A Oo Mai Le Aso Sa,” 30).

Tali fesili nei i lau api talaaga mo le suesueina o tusitusiga paia:
1. E mafai faapefea e le iloa ua toetu Iesu Keriso ona fesoasoani pe a tatou faanoanoa i le oti o se tasi tatou te alolofa i ai?
2. E mafai faapefea e le folafolaga o le Toetu ona fesoasoani ia i tatou i taimi o isi aafiaga faigata o le olaga?

O le Ioane 20:21–23 o loo tusia ai ina ua uma ona faaali atu e Iesu i Ona soo ia manu’a i Ona aao ma le itu, sa Ia poloaiina i latou e fai Lana galuega. Na Ia fetalai atu ia te i latou, “Ia outou talia le Agaga Paia“ (Ioane 20:22), lea atonu o lona uiga na Ia faamanuiaina i latou ia maua le meaalofa o le Agaga Paia, ae o le a latou le olioli atoatoa ai i faamanuiaga seia oo i se taimi mulimuli ane. Na Ia aoao atu foi e uiga i lo latou tiutetauave e fesoasoani i isi ia maua se faamagaloga o a latou agasala.

Faitau le Ioane 20:24–25, ma vaavaai mo le igoa o le Aposetolo sa le’i i ai i lena sauniga paia.

Matau i le fuaiupu 25 le tala a Toma i le mea sa ia manaomia ina ia talitonu ai. Aisea e te manatu ai sa faigata ia te ia ona talitonu ua toetu Iesu?

O le manatu faavae o le toetu sa faigata i le toatele po o le au soo uma foi ona malamalama ai i le taimi o le soifuaga o Iesu i le tino. Faapei o isi soo, sa le mafai e Toma ona malamalama pe o le a le toetu, ma sa ia sailia se molimau faaletino.

Faitau le Ioane 20:26–29, ma vaavaai po o le a le mea na oo i ai Toma i le valu aso mulimuli ane.

Matau na valaaulia e Iesu ia Toma “aua le masalovale, ae ia talitonu“ (Ioane 20:27). Mai le aafiaga o Toma ua tatou aoao ai e faapea, o le a faamanuiaina i tatou pe afai tatou te filifili e talitonu ia Iesu Keriso tusa lava pe le mafai ona tatou vaai ia te Ia.

Na aoao mai Elder Gerrit W. Gong o le Fitugafulu:

Ata
Elder Gerrit W. Gong

“O le talitonu o se filifiliga. …

“Pe a tatou filifili e talitonu, ua tatou malamalama ma vaai i mea i se ala e ese. Pe a tatou vaai ma ola faapena, ua tatou fiafia ma olioli i se ala e na o le talalelei lava e mafai ona aumaia” (“Filifili le Lelei ma le Olioli,” New Era, Aok. 2011, 44).

Tali fesili nei i lau api talaaga mo le suesueina o tusitusiga paia:
1. Aisea e te filifili ai e talitonu ia Iesu Keriso tusa lava pe e te lei vaai ia te Ia i ou mata faaletino?
2. O le a se mea e mafai ona tatou fai e faaalia ai ua tatou filifili e talitonu ia Iesu Keriso?
3. Ua faamanuiaina faapefea oe i le filifili e talitonu ia Iesu Keriso?

Faitau le Ioane 20:30–31, ma vaavaai pe aisea na tusia ai e Ioane nei mea.

Mai fuaiupu nei, e mafai ona tatou aoao ai upumoni nei: E molimau atu ia Aposetolo ma perofeta ia Iesu Keriso ina ia mafai ai ona tatou talitonu o Ia o le Alo o le Atua. O le filifili e talitonu i le molimau ia Iesu Keriso e tuuina mai e aposetolo ma perofeta ona ola faamaoni ai lea i lena molimau, e mafai ai ona tatou maua le ola e faavavau.

Tusi ia le itiiti ifo i le lua parakalafa e tali ai le fesili lea i lau api talaaga mo le suesueina o tusitusiga paia: Mai mea uma na tusia i Evagelia a Mataio, Mareko, Luka, ma le Ioane, o le a le tala, mea na tupu, po o aoaoga mai le galuega a le Faaola i le olaga nei, ua fesoasoani ia te oe e te talitonu ai o Iesu Keriso o le Alo o le Atua? Aisea? Sauniuni e faasoa i lau vasega mea e te tusia.

Ioane 21:1–17

Ua faaali atu le Alii toetu i nisi o Ona soo i le Sami o Tiperia

O leIoane 21:1–17 o loo tusia ai e faapea, na toe faaali atu le Alii toetu i isi o Ona soo a o fai lo latou faiva. Ina ua latou vaai atu ia Iesu, sa vave ona latou toe foi i le matafaga, ma sa latou aai i i’a ma areto faatasi ma Ia. I le taimi o la latou talisuaga, sa valaaulia ai e Iesu ia Peteru e faaali atu lona alofa ia te Ia e ala i le tuua o lona olaga o se faifaiva ae auauna atu i le nuu o le Atua.

Ioane 21:18–25.

Ua valoia e Iesu le faamaturoina o Peteru ma le faaliliuina o Ioane

I le Ioane 21:18–19 ua tatou faitau ai na valoia e Iesu a oo ina toeaina Peteru, o le a “faaloaloa [ona] lima“ (Ioane 21:18) ma ave i le mea e lei manao o ia e alu i ai. Ua talitonu e pei ona masani ai na maliu Peteru ina ua faasatauroina. Peitai, ua faapea mai na talosaga Peteru ina ia faasatauro faau i lalo lona ulu ona sa manatu o ia lava ma le lotomaualalo e le agavaa ona oti o ia i le ala e tasi na maliu ai le Faaola Aoaoga Faavae o le Faaolataga, comp. Bruce R. McConkie, 3 vols. [1954–56], 3:151–52).

Ina ua uma ona faalogo e uiga i le valoaga, sa fesili Peteru po o le a le mea o le a tupu i le Aposetolo o Ioane, po o Ioane le Soo Pele (tagai Ioane 21:20–21). Faitau le Ioane 21:22–23, ma vaavaai pe na faapefea ona tali atu le Faaola ia Peteru.

O le upu tumau pea i le fuaiupu 22 o lona uiga e ola tumau i le lalolagi. O le mea lea, o le a tumau ai pea Ioane i le lalolagi o se tagata ua faaliliuina seia oo i le Afio Mai Faalua o Iesu Keriso. O tagata soifua ua faaliliuina ’o tagata ua suia ina ia latou le oo ai i le tiga o le oti seia oo i lo latou toetu i le tino ola pea” (Taiala mo Tusitusiga Paia, “Tagata Aveolaina,” scriptures.lds.org).

E tusa ai ma le Ioane 21:22, o le a le mea na finagalo Iesu ia Peteru e taulai i ai nai lo lona popole i le mea o le a tupu ia Ioane?

Faitau le Ioane 21:24–25, ma vaavaai po o le a le mea na manao Ioane ia iloa e tagata uma a o ia faaiuina lana tusi.

Tusi le mea lenei i lalo o le galuega atofaina o le aso i lau api talaaga mo le suesueina o tusitusiga paia:

Ua ou suesueina le Ioane 20–21 ma faamaeaina lenei lesona i le (aso).

O fesili, mafaufauga ma manatu faaopoopo ou te fia faasoa atu i lo’u faiaoga: