Esdras
Jun aj tij ut aj tz’iib’ sa’ li Najter Chaq’rab’ li kik’amok chaq re junjunq reheb’ laj Judio toj Jerusalen, chalen chaq chi preexil Babilonia (Esd. 7–10; Neh. 8; 12). Sa’ 458 chihab’ rub’elaj li Kristo kikanab’aak xb’aan laj Artajerjes, rey sa’ xb’een Persia, re tixk’am Jerusalen ani reheb’ li jek’inb’il aj Judio li ke’ajok re xik (Esdras 7:12–26).
Rub’elaj lix kutankil laj Esdras, ka’ajeb’ wi’ laj tij ke’k’anjelank re rilb’al li ch’utub’anb’il loq’laj hu “chaq’rab’” yeeb’il re. Laj Esdras kitenq’an chixk’eeb’al chi nawmank eb’ li loq’laj hu chiru li junjunq chi aj Judio. Li k’anjel a’in re xteeb’al ut rilb’al xsa’ li “xhuhil li chaq’rab’” moqon kiwan choq’ xch’oolil lix yu’ameb’ laj Judio jo’ tenamit. Maare li na’leb’ q’axal nim kixk’ut laj Esdras a’an rik’in lix b’aanuhom, naq kixkawresi lix ch’ool chixsik’b’al lix chaq’rab’ li Qaawa’, chi ab’ink chiru, ut chixk’utb’al chiruheb’ li jun ch’ol chik (Esd. 7:10).
Lix hu laj Esdras
Sa’eb’ li ch’ol 1–6 nayeeman resil li k’a’ru kik’ulman chalen chaq 60 malaj 80 chihab’ ma nawulak laj Esdras Jerusalen—lix taqlanb’il aatin laj Siro sa’ 537 chihab’ rub’elaj li Kristo, ut lix sutq’ijikeb’ laj Judio chi b’eresinb’ileb’ xb’aan laj Sorobabel. Sa’eb’ li ch’ol 7–10 yeeb’il resil chanru naq laj Esdras xko’o Jerusalen. A’an, ut li ani ke’b’eek rochb’een, ke’kuyuk sa’ ut ke’tijok re te’kole’q rix. Sa’ Jerusalen ke’xtaw naab’al xkomoneb’ laj Judio li ke’wulak chaq Jerusalen junxil rub’el laj Sorobabel ut ke’sumla chaq rik’ineb’ li ixq li moko wankeb’ ta sa’ li sumwank ut chi jo’kan ke’xmux chaq rib’eb’. Laj Esdras kitijok choq’ reheb’, ut kixk’eheb’ rub’el jun sumwank naq te’xjach rib’ rik’ineb’ li ixaqilb’ej a’an. Li resil laj Esdras chirix a’an natawman sa’ lix hu laj Nehemias.