Laipelí
Lēsoni 85: Ngāue 4–5


Lēsoni 85

Ngāue 4–5

Talateú

Hili hono fakamoʻui ha tangata pipiki ʻi he temipalé (vakai, Ngāue 3), naʻe puke pōpula ʻa Pita mo Sione. Naʻe fekauʻi kinaua ʻe he Sanitaliné ke tuku ʻena akonaki ʻi he huafa ʻo Sīsuú. Ka neongo ia, naʻe hokohoko atu pē ʻa e kau ʻAposetoló ke malanga mo faifakamoʻui ʻi he huafa ʻo Sīsuú. Naʻe toe puke pōpula kinaua pea tā koeʻuhí ko e ʻikai ke na fie tauhi ki he ngaahi tuʻutuʻuni ʻa e kau taki ʻo e Kau Siú. Naʻe moʻui ʻaki ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí ʻa e fono ʻo e fakatapuí, ka naʻe pekia ha toko ua ʻiate kinautolu koeʻuhí ko ʻena loi kia Pita pea ki he ʻOtuá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Ngāue 4:1–31

Ko e fekauʻi ʻe he kau mēmipa ʻo e Sanitaliné ʻa Pita mo Sione ke tuku ʻena akonaki ʻi he huafa ʻo Sīsuú

Kole ki he kau akó ke fakakaukauloto ki he meʻa te nau fai ʻi he ngaahi tūkunga ko ʻení:

  1. ʻOku fakamatala ha kaungāmeʻa ʻi he mītia fakasōsialé ki ha meʻa ʻoku ʻikai ke moʻoni fekauʻaki mo e Siasí.

  2. ʻOku fokotuʻutuʻu ʻe ha faiako ha feʻauhi ʻoku fie maʻu ai ke vaʻinga ho timí ʻi he ʻaho Sāpaté.

  3. ʻOku ʻeke atu ʻe haʻo kaungāmeʻa hoʻo fakakaukau fekauʻaki mo ha meʻa fakasōsiale ʻoku ʻiloa pea poupouʻi ka ʻoku fehangahangai mo e ngaahi akonaki ʻa e Siasí.

Hili ha taimi feʻunga, fehuʻi ange:

  • Ko e hā ha ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi ʻe fie maʻu ai ke tau vahevahe pe taukapoʻi ʻetau tuí?

  • Ko e hā ha meʻa ʻe ngali faingataʻa ʻi hono vahevahe pe taukapoʻi ʻetau tuí?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau kumi ha ngaahi moʻoni ʻi heʻenau ako e Ngāue 4–5 ʻe lava ke ne tataki kinautolu ʻi he faʻahinga tūkunga pehení.

Fakaafeʻi e kau akó ke fakamatalaʻi fakanounou e meʻa ʻoku nau manatuʻi fekauʻaki mo e ngaahi meʻa naʻe hoko mo e ngaahi akonaki naʻe lekooti ʻi he Ngāue 3. Fakamanatu ange kapau ʻe fie maʻu, naʻe hili pē hono fakamoʻui ʻa e tangata pipikí, naʻe akoʻi ʻe Pita mo Sione ha falukunga kakai naʻa nau fakatahataha atu kiate kinaua ʻi he temipalé.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Ngāue 4:1–4. Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, ʻo kumi e meʻa naʻe hoko kia Pita mo Sione ʻi heʻena akoʻi ʻa e kakai he temipalé.

  • Ko e hā naʻe hoko kia Pita mo Sioné?

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Ngāue 4:5–6 ʻaki hono fakamatalaʻi naʻe puke pōpula ʻa Pita mo Sione pea ʻave kinaua ki he kau fakamaau pule ʻa e kau Siú naʻe ui ko e Sanitaliné (vakai, Fakahinohino ki he Folofolá, “Sanitaliné”). Fakamanatu ki he kau akó ko e tokolahi e kau mēmipa ʻo e Sanitaliné naʻa nau kau ʻi hono puke fakapōpula mo hono Tutuki ʻa e Fakamoʻuí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Ngāue 4:7 . Kole ki he kalasí ke muimui ʻi he laukongá, ʻo fekumi ki he fehuʻi naʻe fai ʻe he kau taki ʻo e Kau Siú kia Pita mo Sioné.

  • Ko e hā naʻe fehuʻi ʻe he kau taki ʻo e Kau Siú kia Pita mo Sioné?

  • Ko e hā ʻe lava ʻo hoko kia Pita mo Sione kapau naʻá na talaange ko e ongo muimui kinaua ʻo Sīsū Kalaisi?

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke taufetongi ʻi hono lau leʻolahi e Ngāue 4:8–21. Fakaafeʻi e kau akó ke nau kumi pe ko e hā naʻe tala ʻe Pita ki he kau fakamāú.

Ke fetongi ʻaki hono lau ʻe he kau akó e Ngāue 4:8–21, fakakaukau ke huluʻi ʻa e vitiō “Peter and John Are Judged” (2:51) mei he The Life of Jesus Christ Bible Videos. ʻOku maʻu ʻa e vitiō ko ʻení ʻi he LDS.org.

  • Fakatatau ki he Ngāue 4:10–12, ko e hā e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻe Pita ki he kau fakamāú? (ʻE lava ke ʻilo ʻe he kau akó ha ngaahi moʻoni ʻe niʻihi, kae fakapapauʻi ke fakamamafaʻi ange ko e huafa ʻo Sīsū Kalaisí ko e hingoa pē ia ʻe taha te tau lava ʻo maʻu ai e fakamoʻuí.)

  • Fakatatau ki he veesi 13, ko e hā hono ʻuhinga naʻe fakatumutumu ai ʻa e kau fakamāú ʻia Pita mo Sioné?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau toe vakaiʻi fakalongolongo ʻa e Ngāue 4:8 ʻo kumi ʻa e meʻa naʻá ne tākiekina ʻa Pitá mo tokoniʻi ia ke ne lea loto-toʻa ki he kau fakamāú?

  • ʻOkú ke pehē naʻe tākiekina fēfē ʻa e malava ʻa Pita ʻo akoʻi e ongoongoleleí ʻaki ʻa e loto-toʻa, ʻi hono fakafonu ʻaki ia ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní?

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he sīpinga ʻa Pita ʻoku lekooti ʻi he veesi 8 mo e 13? (Mahalo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ʻa e ngaahi lea pē ʻanautolu, kae fakapapauʻi ʻoku nau ʻilo ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Te tau lava ʻo vahevahe ʻa e ongoongoleleí ʻaki ʻa e loto-toʻa, ʻi hono fakafonu ʻaki kitautolu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní.)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fekumi ki ha toe ngaahi fakatātā ʻo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau hokohoko atu ke ako ʻa e Ngāue 4–5.

  • Fakatatau ki he veesi 18, ko e hā e fekau naʻe ʻoange ʻe he kau fakamāú kia Pita mo Sioné?

  • Fakatatau ki he veesi 19–20, naʻe tali fēfē ʻe Pita mo Sione ʻa e tuʻutuʻuni ʻa e kau fakamāú?

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Ngāue 4:23–28 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe hili hono fakaʻatā ʻa Pita mo Sioné, naʻá na fakatahataha mo e niʻihi kehe ʻo e kakai tuí pea lotu mo kinautolu.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Ngāue 4:29–30 pea kole ki he kalasí ke nau kumi e meʻa naʻe kole ʻe he kakai tuí ki he ʻOtuá.

  • Ko e hā naʻe kole ʻe he kakai tuí ki he ʻOtuá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Ngāue 4:31 pea kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú ʻo kumi e meʻa naʻe hoko hili ʻenau lotú.

  • Ko e hā naʻe hoko hili e lotu ʻa e kakaí?

  • Fakatefito ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā te tau lava ʻo fai ke fakaafeʻi e Laumālie Māʻoniʻoní ke ne tokoni ke tau lea loto-toʻa ʻaki e folofola ʻa e ʻOtuá?

Vakai ki he niʻihi ʻo e ngaahi tūkunga naʻe fakamatala ki ai ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoní.

  • Ko e hā ha ngaahi founga te tau kei lava ai ʻo loto-toʻa ʻi hono vahevahe ʻo e ongoongoleleí ʻi he ngaahi tūkunga pehení?

  • Te tau lava fēfē ʻo vahevahe loto-toʻa mo taukapoʻi ʻa e ongoongoleleí mo e niʻihi kehé kae kei anga fakaʻapaʻapa pē mo fakasivilaise?

  • Ko e fē ha taimi kuo tokoniʻi ai koe ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ke ke lea loto-toʻa ʻaki e folofola ʻa e ʻOtuá?

Ngāue 4:32–5:11

Ko e moʻui ʻaki ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí ʻa e fono ʻo e fakatapuí, ka naʻe loi ʻa ʻAnanaia mo Sāfaila kia Pita.

Kole ki he kau akó ke fakakaukau ki he ngaahi tūkunga ko ʻení:

  1. ʻOku palani ha kulupu ʻo e toʻu tupú ke fai ha papitaiso maʻá e pekiá ʻi he temipalé. ʻOku ʻilo ʻe ha mēmipa ʻe taha ʻo e kulupú ʻoku fie maʻu ke ne sio ki he pīsopé ki haʻane lekomeni, ka ʻokú ne toe ʻiloʻi foki naʻá ne fai ha ngaahi angahala kuo teʻeki ai ke ne vete.

  2. ʻOku lolotonga teuteu ha talavou ke ngāue fakafaifekau. ʻOkú ne ʻiloʻi ʻe ʻeke ange he pīsopé ha ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo ʻene tuʻunga taau ke ngāue fakafaifekaú. ʻOkú ne feinga ke fakakaukauʻi ha ngaahi founga ke ne tali ʻaki e ngaahi fehuʻi ko iá taʻe te ne talaange ki he pīsopé ʻa e ngaahi fehalaaki naʻá ne faí.

Fakaafeʻi e kau akó ke kumi ha tefitoʻi moʻoni ʻi heʻenau ako e Ngāue 4:32–5:11 ʻe lava ʻo tokoni ke mahino kiate kinautolu ʻa e mahuʻinga ʻo e faitotonu ki he kau tamaiioʻeiki ʻa e ʻOtuá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Ngāue 4:32–35 . Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, ʻo kumi e meʻa naʻe fai ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí ʻaki ʻenau koloá.

  • Ko e hā naʻe fai ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí ʻaki ʻenau koloá?

  • Fakatatau ki he ongo veesi 34–35, ko e hā ʻenau founga ki hono vahevahe ʻenau koloa fakatuʻasinó?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi a e Ngāue 5:1–2 . Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, ʻo kumi e meʻa naʻe fai ʻe he ongomātuʻa ko ʻAnanaia mo Sāfaila ʻaki e paʻanga naʻá na maʻu mei hono fakatau atu e kelekelé.

  • Ko e hā naʻe fai ʻe ʻAnanaia mo Sāfaila naʻe fuʻu mamafá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Ngāue 5:3–4 pea kole ki he kalasí ke kumi e meʻa naʻe lea ʻaki ʻe Pita kia ʻAnanaiá.

  • Fakatatau ki he veesi 4, ko hai naʻe tautautefito ki ai e loi ʻa ʻAnanaiá?

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako, mei he tali ʻa Pitá, fekauʻaki mo e loi ki he kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí? (Mahalo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ʻenau lea pē ʻanautolu ki hono ʻiloʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau loi ki he kau tamaioʻeiki ʻa e ʻOtuá, ʻoku tatau pē ia mo ʻetau loi kiate Iá.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga ʻoku tatau ai e lohiakiʻi e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻOtuá mo ʻetau loi kiate Iá?

Fakaafeʻi ha niʻihi tokosiʻi ʻo e kau akó ke taufetongi ʻi hono lau leʻolahi e Ngāue 5:5–11. Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, ʻo kumi e meʻa naʻe hoko kia ʻAnanaia mo Sāfailá ko ha nunuʻa ʻo ʻena maumauʻi ʻena fuakavá mo e loi kia Pitá.

  • Ko e hā naʻe hoko kia ʻAnanaia mo Sāfailá?

  • Neongo mahalo he ʻikai ke tau aʻusia pe ko kinautolu ʻoku tau ʻiloʻí ʻa e nunuʻa mamahi pe vave pehē ki he loí, ko e hā ha ngaahi nunuʻa te tau lava aʻusia kapau te tau loi ki he ʻEikí pe maumauʻi hotau ngaahi fuakavá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Kōtoni B. Hingikelií. Kole ki he kau akó ke fakafanongo ki he ngaahi nunuʻa ʻe niʻihi ʻo e taʻe faitotonú:

ʻĪmisi
President Gordon B. Hinckley

“ʻI homau taimí, ko kinautolu naʻe maʻu ʻoku taʻe faitotonú naʻeʻ ikai ke nau mate ʻo hangē ko ia naʻe hoko kia ʻAnanaia mo Sāfailá, ka naʻe mate ha meʻa ʻiate kinautolu. Ongoʻi tautea ʻa e konisēnisí, ngāvaivai ʻa e ʻulungāngá, mōlia atu ʻa e fakaʻapaʻapa kiate kitá, pea mole ʻa e angatonú” (“We Believe in Being Honest,” Ensign, Oct. 1990, 4).

  • Fakatatau kia Palesiteni Hingikelī, ko e hā ha ngaahi nunuʻa ʻe niʻihi ʻo e loí? Vakai ki he ngaahi tūkunga ʻi he kamataʻanga ʻo e konga ko eni ʻo e lēsoní.

  • Ko e hā ʻoku fie maʻu ke ʻiloʻi ʻe he niʻihi fakafoʻituitui ʻi he ngaahi tūkunga ko ení fekauʻaki mo e meʻa ʻoku hoko kiate kitautolu kapau ʻoku tau lohiakiʻi ha taki lakanga fakataulaʻeiki?

  • Ko e hā e ngaahi tāpuaki ʻoku hoko ʻi he faitotonu ki he kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí?

Ngāue 5:12–42

Ko e puke pōpula ʻa e Kau ʻAposetoló koeʻuhi ko e faifakamoʻui ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí.

Kole ki he kau akó ke fakakaukauloto ʻoku nau moʻui ʻi he taimi ʻo Pita mo Sioné pea ʻoku nau faiongoongo ki ha nusipepa. Fakamatalaʻi ange ʻe fakaafeʻi kinautolu ke ako ha ngaahi konga ʻi he Ngāue 5:12–32 pea faʻu leva ha ʻuluʻi ongoongo ke ne fakamatalaʻi fakanounou ʻa e meʻa naʻe hokó. (Ki hono fakaʻuhingaʻi ʻa e ngaahi potufolofola ko ení, fakamanatu ki he kau akó naʻe fekauʻi ʻe he Sanitaliné ʻa Pita mo Sione ke tuku ʻena lea ʻaki e huafa ʻo Sīsū Kalaisí.) Muimui ʻi he ngaahi fakahinohino ʻoku ʻomi mo e ngaahi veesi takitaha.

  1. Ngāue 5:12–16 (Lau fakataha e potufolofola ko ení mo e kalasí, pea hiki fakataha hano ʻuluʻi ongoongo.)

  2. Ngāue 5:17–23 (Kole ki he kau akó ke lau ʻa e potufolofola ko ení mo ha hoa pea hiki hano ʻuluʻi ongoongo. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi hoá ke vahevahe ʻenau ʻuluʻi ongoongó mo e kalasí.)

  3. Ngāue 5:24–32 (Kole ki he kau akó ke lau fakafoʻituitui pea hiki hano ʻuluʻi ongoongo. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe ʻenau ʻuluʻi ongoongó mo e kalasí.)

Hili hono vahevahe ʻe he kau akó ʻenau ngaahi ʻuluʻi ongoongó, fehuʻi ange:

  • Fakatatau ki he veesi 29, ko e hā naʻe pehē ai ʻe Pita mo e Kau ʻAposetolo kehé naʻa nau kei hokohoko atu pē ke malanga ʻi he huafa ʻo Sīsuú neongo ʻa e fekau mei he kau fakamāú?

Hiki ʻa e foʻi sētesi taʻe-kakato ko ʻení ʻi he palakipoé: Kapau te tau fili ke talangofua ki he ʻOtuá kae ʻikai ko e tangatá, pea …

  • Mei hoʻo laukonga ʻi he Ngāue 4–5, ko e hā ha ngaahi founga te tau fakakakato ai ʻa e sētesi ko ení? (Hili e tali ʻa e kau akó, fakakakato ʻa e sētesi ʻi he palakipoé ʻo hangē ko ení: Kapau te tau fili ke talangofua ki he ʻOtuá kae ʻikai ko e tangatá, te Ne ʻafio leva mo kitautolu.)

  • Ko e hā e ngaahi founga naʻe ʻafio ai ʻa e ʻOtuá mo Pita mo e Kau ʻAposetolo kehé ʻi heʻenau talangofua kiate Iá kae ʻikai koe kau fakamāú? (Naʻe fakafonu kinautolu ʻe he ʻOtuá ʻaki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní [vakai, Ngāue 4:8, 31], naʻe malava ke nau fakahoko ha ngaahi mana [vakai, Ngāue 5:12–16], pea naʻá Ne tuku mai ʻEne kau ʻāngeló ke fakahaofi kinautolu mei he fale fakapōpulá [vakai, Ngāue 5:17–20].)

  • Ko e fē nai ha taimi naʻá ke fili ai, pe ko ha taha ʻokú ke ʻiloʻi, ke talangofua ki he ʻOtuá kae ʻikai ko e tangatá? Naʻe founga fēfē nai hono fakahā atu ʻe he ʻOtuá ʻokú Ne ʻiate koe pe ko e tokotaha ko ʻení?

Kole ki ha kau ako ʻe niʻihi ke taufetongi hono lau leʻolahi ʻo e Ngāue 5:33–42. Fakaafeʻi e kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, ʻo kumi ha toe ngaahi sīpinga naʻe ʻafio ai e ʻEikí ʻia Pita mo e Kau ʻAposetolo kehé.

Ke fetongi ʻaki hono lau ʻe he kau akó ʻa e Ngāue 5:33–42, te ke lava ʻo toe vakaiʻi pea fakamatalaʻi fakanounou ʻa e kanotohi ʻo e Ngāue 5:12–42 ʻaki hono huluʻi ʻa e vitiō “Peter and John Continue Preaching the Gospel” (5:38). ʻOku maʻu ʻa e vitiō ko ʻení ʻi he LDS.org.

Fakamatala ange ʻoku tau ako ʻi he Ngāue 5:33 naʻe feinga ʻa e kau fakamāú ke tāmateʻi ʻa Pita mo Sione.

  • Fakatatau ki he veesi 41–42, naʻe founga fēfē ʻa e kei faivelenga ʻa e Kau ʻAposetoló ki he ʻEikí ʻi heʻenau fehangahangai mo e fakamanamana ko ʻení? Naʻe ʻafio fēfē ʻa e ʻEikí mo kinautolu ʻi he taimi ko ení?

  • ʻE tokoni fēfē ʻa e ngaahi moʻoni kuo tau ʻilo mei he lēsoni ko ení ʻi heʻetau moʻui ʻaki ʻa e ongoongoleleí pea vahevahe ia mo kinautolu ʻoku tau feohí?

Vahevahe hoʻo fakamoʻoní ki he ngaahi moʻoni naʻe akoʻi he ʻaho ní.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Ngāue 4:1–13. Ko hono vahevahe mo hono taukapoʻi ʻo e ongoongoleleí ʻaki ʻa e loto-toʻa

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e founga ʻe lava ke tau vahevahe mo taukapoʻi lelei ai e ongoongoleleí mo e niʻihi ʻoku ʻikai ke nau tui tatau mo kitautolú:

“ʻI heʻetau feinga ke angamalū mo fakaʻehiʻehi mei he fakakikihí, ʻoku ʻikai totonu ke tau tukuhifo pe fakavaivaiʻi ʻetau tukupā ki he moʻoni ʻoku mahino kiate kitautolú. ʻOku ʻikai totonu ke tau tukuhifo hotau tuʻungá pe hotau tuʻunga ʻulungaanga mahuʻingá. ʻOku hanga ʻe he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí pea mo e ngaahi fuakava kuo tau fakahokó ʻo fokotuʻu kiautolu ki he fatongia ko e kau tau ʻi he feingatau taʻengata ʻi he vahaʻa ʻo e moʻoní pea mo e halá. ʻOku ʻikai ha tuʻu ʻatā ʻi he feingatau ko ʻení. …

“… ʻOku totonu ke tau muimui ki he ngaahi akonaki ʻo e ongoongoleleí ʻo ʻofa ʻi hotau kaungāʻapí mo fakaʻehiʻehi mei he fakakikihí. ʻOku totonu ke hoko ʻa e kau muimui ʻia Kalaisí ko e faʻifaʻitakiʻanga ʻo e anga-fakaʻapaʻapá. ʻOku totonu ke ʻofa ʻi he kakai kotoa pē, fakafanongo lelei, pea fakahaaʻi ha loto tokanga ki he meʻa ʻoku nau tui fakamātoato ki aí. Neongo he ʻikai ke tau tui tatau, ka ʻoku ʻikai totonu ke tau taʻe mahino. ʻOku ʻikai totonu ke tau fakakikihi ʻi he meʻa ʻoku tau taukaveʻi mo fakahoko atu ʻi he ngaahi tefito ʻoku tau faʻa aleaʻí. ʻOku totonu ke tau fakapotopoto ʻi hono fakamatalaʻi mo taukapoʻi hotau tuʻungá mo takiekina e niʻihi kehé” (“Ko e ʻOfa mo Feohi mo e Niʻihi Kehé Neongo e Faikehekehé,” Ensign pe Liahona, Nōv. 2014, 26, 27).

Ngāue 4:10. “Ko e huafa ʻo Sīsuú”

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e meʻá ni kau ki he mahuʻinga ʻo e huafa ʻo Sīsū Kalaisí:

“Ko e huafa ʻo e ʻEikí ʻa ia ko e mafai ʻoku tau ngāue ai ʻi he Siasí, ʻa e meʻa mahuʻinga mo e tokoni ʻi he meʻa kotoa ʻoku tau faí, he ʻoku fakatefito ia ʻi he fakahaá. Ko e lotu kotoa ʻoku faí, ʻo aʻu ki he lotu ʻa e fānaú, ʻoku fakaʻosi ia ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí. Ko e tāpuaki, ouau, fakanofo, mo e ngāue kotoa ʻoku fai ia ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí. Ko Hono Siasí ʻeni, pea ʻoku fakahingoa ia kiate Ia—Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní (vakai, T&F 115:4)” (“Ko e Fakamoʻoní,” Ensign pe Liahona, Mē 2014, 96).

Ngāue 4:32–35. “Naʻa nau meʻa taha pē”

“Naʻe feinga ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí ʻi Selūsalemá ke nau moʻui ʻaki ʻa e fono ʻo e fakatapuí. ‘Naʻa nau meʻa taha pē’ (Ngāue 4:32) mahalo pē ʻoku ʻikai ke ʻuhinga ia naʻa nau fakatahatahaʻi kotoa ʻenau koloá pea toki vahevahe tatau ia ki he kakai tuí. Ka naʻa nau fakaʻaongaʻi ʻenau koloa naʻe hulú ke tokangaʻi ʻaki e paeá mo e masivá ʻi honau lotolotongá. Naʻe hoko ʻa e feinga tatau ke moʻui ʻaki ʻa e fono ʻo e fakatapuí ʻi he kakai ʻo ʻĪnoké pea ʻi he Tohi ʻa Molomoná (vakai, Mōsese 7:18; 4 Nīfai 1:3–18; T&F 105:3–5)” (New Testament Student Manual 00 [Church Educational System manual, 2014], 286–87).

Paaki