Laipelí
Lēsoni 155: Fakahā 6–11, Konga 2


Lēsoni 155

Fakahā 6–11, Konga 2

Talateú

Naʻe mamata ʻa Sione ki hono fakaava e meʻa fakamaʻu hono fitú pea ako hono misiona ke kau ʻi hono tānaki ʻo ʻIsilelí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Fakahā 8–9

Ko e mamata ʻa Sione ki hono fakaava e meʻa fakamaʻu hono fitú

Vahevahe e kau akó ke nau tauhoa, pea kole ki he kau akó ke fakamatalaʻi ki honau hoá ʻa e meʻa ne nau akó ʻi heʻenau ako e Fakahā 6–7 ʻe lava ke tokoni ke nau fiefia mo fakakaukau lelei ʻi he lotolotonga ʻo e veiveiuá mo e moveuveú.

Hiki he palakipoé ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻeni naʻe ʻiloʻi ʻi he lēsoni kuo ʻosí: Kapau te tau kātakiʻi faivelenga e ngaahi faingataʻa pea hoko ʻo maʻa ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, te tau fiefia ʻi he nāunau fakasilesitialé mo e ʻOtuá. Poupouʻi e kau akó ke kumi e founga ʻoku fekauʻaki ai e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ki he ngaahi meʻa naʻe hoko te nau ako ki ai ʻi he lēsoni ʻo e ʻaho ní.

ʻOange ʻa e saati ko ʻení ʻi ha laʻipepa tufa, pe tā ia ʻi he palakipoé:

ʻĪmisi
Ko e mata meʻa-hā-mai ʻa Sione ki he meʻa fakamaʻu ʻe fitú
  • Fakatatau ki he saati ko ʻení, ko e veesi ʻe fiha ʻi he tohi Fakahaá ʻoku fakamatala ki he ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he ʻuluaki meʻa fakamaʻu ʻe onó? (25.)

  • Ko e ngaahi veesi ʻe fiha ʻoku fakamatala ki he ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he meʻa fakamaʻu hono fitú? (211 + 15 = 226.)

Fakamahinoʻi ange naʻe lahi ange e tohi ʻa Sione fekauʻaki mo e ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he vahaʻataimi ʻo e taʻu ʻe tahaafe fika fitú ʻi he meʻa naʻá ne fai fekauʻaki mo e ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he ngaahi kuonga kehé. Naʻá ne tohi ʻo tautautefito ki he ngaahi meʻa ʻe hoko mei he taimi ʻo hono fakaava e meʻa fakamaʻu hono fitú ki he Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa Sīsū Kalaisí.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ne nofotaha ai e tohi ʻa Sioné ʻi he ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he meʻa fakamaʻu hono fitú?

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Fakahā 8:1–6 ʻaki hano fakamatalaʻi ange ʻoku fakamatalaʻi ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ʻa hono fakaava ʻe he Fakamoʻuí ʻa e meʻa fakamaʻu hono fitú. Naʻe mamata ʻa Sione ki ha kau ʻāngelo ʻe toko fitu ʻa ia ne ʻoange e talupite ʻe fitu. Naʻe fakaʻaongaʻi e talupité ʻi he kuonga muʻá, ke “fakaongo atu ha fakaʻilonga [ki ha kau tau] ki he taú, pe fakahā e tūʻuta mai e kakai fakaʻeiʻeikí” (Gerald N. Lund, “Seeing the Book of Revelation as a Book of Revelation,” Ensign, Dec. 1987, 50). ʻI he tūkunga ko ʻení, ʻi hono ifi e talupité ʻe fakaʻilonga ai e kamata ʻa e ngaahi meʻa fakamamahi mo fakaʻauha kehekehe ʻi he teuteu ki he nofotuʻi ʻa Sīsū Kalaisí.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke tohiʻi e “Ko e Meʻa Fakamaʻu hono Fitú” ʻi he konga ki ʻolunga ʻo ha laʻipepa pe ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá pea ke tā ha talupite ʻe fitu ʻi lalo he tafaʻaki ʻo e pēsí.

Hiki ʻa e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ko ʻení ʻi he palakipoé, kae toʻo e ngaahi fehuʻi ʻoku muimui ʻi he fakamoʻoni fakafolofola takitaha. Fakaafeʻi e kau akó ke hiki e ngaahi fakamoʻoni fakafolofolá ofi ki he talupite ʻi heʻenau laʻipepá:

ʻUluakí—Fakahā 8:7. Ko e hā ne hoko ko e tupu mei he “ʻuha maka mo e afi” naʻe tō ki he māmaní ʻi he taimi naʻe ifi ai ʻe he ʻuluaki ʻāngeló ʻene talupité?

Uá—Fakahā 8:8–9. Ko e hā e meʻa ʻe tolu ne uesia ʻi he fakaongo atu e talupite hono uá?

Tolú—Fakahā 8:10–11. Ko e hā e hingoa ʻo e fetuʻu naʻe toó? (Fakamatalaʻi ange ko e uomiutí (wormwood) ko ha ʻakau kona ia ʻoku fakaʻaongaʻi ke “fakanonga ki he faingataʻá pe loto-mamahí” [Bible Dictionary, “Wormwood”].) Ko e hā naʻe hoko ʻi he taimi naʻe tō aí?

Faá—Fakahā 8:12. Hili e ifi ʻo e talupité, ko e hā e meʻa ʻe tolu ne fakapoʻuli fakakongá?

Nimá—Fakahā 9:1–3. Ko e hā naʻe ʻalu hake mei he luó ʻi he taimi naʻe fakaava ai ia ʻe he ʻāngelo hono nimá?

Onó—Fakahā 9:13–16, 18. Ko e kau tau ʻe toko fiha ne kau ʻi he tau lahi ne mamata ki ai ʻa Sione hili hono ifi e talupite hono onó? Ko e hā e konga ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá naʻá ne mamata naʻe tāmateʻi ʻi he tau ko ʻení?

Fitú—Fakahā 11:15.

Vahevahe e kalasí ki ha kulupu ʻe ono, pea vahe ki he kulupu takitaha ha taha ʻo e ʻuluaki fakamoʻoni fakafolofola ʻe ono ne hiki he palakipoé (kapau ʻoku tokosiʻi hoʻo kalasí, mahalo te ke fie vahe ha ngaahi fakamoʻoni fakafolofola lahi ki ha kulupu ʻe niʻihi). Kole ki he ngaahi kulupú ke lau leʻolahi fakataha ʻenau potufolofola ne vahe angé ʻo kumi e meʻa ne hoko hili hono ifi e ngaahi talupité. Fakaafeʻi kinautolu ke hiki e meʻa ʻoku nau maʻú ofi ki he ngaahi talupite fakafekauʻaki ʻi heʻenau laʻipepá.

Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha tokotaha ako mei he kulupu takitaha ke lipooti e meʻa ne nau maʻú. Fakaafeʻi e kau akó ke hiki e meʻa naʻe maʻu ʻe he kulupu takitaha ofi ki he talupite fekauʻaki mo iá ʻi heʻenau laʻipepá. ʻI he lipooti ʻa e kau akó, kapau ʻe fie maʻu, fai ange e (ngaahi) fehuʻi ʻoku ʻoatu fakataha mo ʻenau potufolofola ne vahe angé.

  • Ko e hā e founga ʻe lava ke tokoni ai e tefitoʻi moʻoni naʻa tau ʻiloʻi ʻi he lēsoni kimuʻá kiate kinautolu ʻoku moʻuí lolotonga e ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he meʻa fakamaʻu hono fitú?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Fakahā 9:20–21. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e founga tali ʻa e kau faiangahala ʻoku moʻui ʻi he ngaahi fakamamahí ni. Fakaafeʻi e kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he meʻá ni fekauʻaki mo e faiangahala ʻa e kakaí ni?

Fakahā 10

Ko e fakahinohinoʻi ʻe ha ʻāngelo ʻa Sione fekauʻaki mo hono misiona ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní

Fakamatalaʻi ange ʻoku maʻu ʻi he Fakahā 10 ha kiʻi mālōlō ʻi he fakamatala ʻo hono ifi e talupite hono fitú mo e ngaahi mahaki fakaʻauha ʻoku fekauʻaki mo iá. ʻOku tau lau ʻi he vahe ko ʻení naʻe fakahinohinoʻi ʻa Sione ʻe ha ʻāngelo ʻe taha.

Tohi ʻi he palakipoé ʻa e ongo foʻi lea Melie mo e Kona.

  • Ko e hā ha ngaahi aʻusia ʻi he moʻuí ʻe lava ke pehē ʻoku melie mo kona fakatouʻosi?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Fakahā 10:1–3. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe pukepuke ʻe he ʻāngeló.

  • Ko e hā naʻe pukepuke ʻe he ʻāngeló?

Fakaafeʻi ha ongo tamaiki ako ke taufetongi ʻi hono lau leʻolahi e Fakahā 10:8–11. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe talaange kia Sione ke ne fai ki he tohí.

  • Ko e hā naʻe talaange kia Sione ke ne fai ki he tohí? Naʻe fēfē hono ifó?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 77:14. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe fakafofongaʻi ʻe hono kai ʻe Sione ʻa e tohí.

  • Fakatatau ki he veesi ko ʻení, ko e hā naʻe fakafofongaʻi ʻe hono kai ʻe Sione e tohí? (Ko hono tali ʻe Sione hono misiona ke tokoni ke “tānaki fakataha e faʻahinga ʻo ʻIsilelí” mo “fakafoki mai ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē” ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní.)

Fakamahinoʻi ange naʻe tāpuekina ʻa Sione he ʻikai te ne mate kae lava ke ne ʻomi e niʻihi fakafoʻituituí ki he Fakamoʻuí (vakai, T&F 7:1–4).

  • Ko e hā ne mei aʻusia ʻe Sione ʻi hono fakahoko hono misioná ʻe melié? Ko e hā nai ʻe koná?

Fakahā 11

Ko e mamata ʻa Sione ki hono tāmateʻi ha ongo palōfita ʻi Selusalemá pea mo hono ifi e talupite hono fitú

Fakamatalaʻi ange ʻoku kamata e Fakahā 11 ʻaki e fakamatala ʻa Sione ki he ngaahi meʻa ʻe hoko kimuʻa hono ifi e talupite hono fitú mo e Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa Sīsū Kalaisí. Lolotonga e taimi ko ʻení, ʻe maʻu ʻe he kau faiangahalá ha mālohi lahi ange mo puleʻi e māmaní, pea ʻe feinga ha kau tau ke ʻohofi ʻa Selusalema.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Fakahā 11:3–6. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa ʻe fai ʻe ha ongo fakamoʻoni ʻi Selusalema lolotonga e taimi ko ʻení.

  • Ko e hā ʻe fai ʻe he ongo fakamoʻoní?

  • Ko e hā nai ʻene ʻuhinga “[ʻe haʻu] ʻa e afi mei hona ngutú”? (veesi 5). (ʻE lava ke hoko ʻeni ko ha fakataipe ʻo e mālohi ʻo e ngaahi fakamoʻoni te na fakahokó [vakai, Selemaia 5:14; 20:9].)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 77:15. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi pe ko hai e ongo fakamoʻoni ko ʻení. Kole ki he kau akó ke nau lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Fakahā 11:7–12. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa ʻe hoko ki he ongo palōfita ko ʻení hili hono fakaʻosi ʻena ngāue fakafaifekaú ʻi he lotolotonga ʻo e kau Siú.

  • Ko e hā e founga ʻe tali ʻaki ʻe he kau faiangahalá ʻi hono tāmateʻi e ongo fakamoʻoní?

  • Ko e hā ʻe hoko ki he ongo fakamoʻoní hili ʻena mate ʻi ha ʻaho ʻe tolu mo e kongá?

  • ʻE tali fēfē ʻa e kakaí ʻi he taimi ʻoku fokotuʻu ai e ongo fakamoʻoní mei he maté pea ʻave ki he langí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Fakahā 11:13–15. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa ʻe hoko kimuʻa pea ʻi he taimi ʻe ifi ai e talupite hono fitú. Fakaafeʻi e kau akó ke hiki e meʻa ʻoku nau maʻú ʻi heʻenau laʻipepá ofi ki he talupite hono fitú.

  • Hili hono ifi e talupite hono fitú, ko hai ʻe pule ʻi he “ngaahi puleʻanga ʻo e māmá”? (veesi 15).

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Fakahā 11:16–19 ʻaki hono fakamatalaʻi ange ne fai ʻe he kaumātuʻa ʻe toko 24 ʻa e fakamālō mo e fakafetaʻi ki he ʻOtuá ʻi hono fakapaleʻi e kau angatonú pea tauteaʻi e kau faiangahalá. Naʻe mamata foki ʻa Sione ʻi ha mata meʻa-hā-mai ki he temipale ʻo e ʻOtuá mo e puha ʻo e fuakavá, ʻa ia ʻokú ne fakafofongaʻi e ʻi ai ʻa e ʻOtuá.

Fakaʻosi e lēsoni ʻo e ʻaho ní ʻaki hono vahevahe hoʻo ngaahi ongo ʻo e fakamālō mo e fakafetaʻi ki he ʻOtuá ki Heʻene leleí mo e fakamaau totonú.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Fakahā 8–11. Fakamatala lahi ange

Ki ha fakamatala lahi ange ʻi he kakano ʻo e Fakahā 8–11, vakai ki he fakamatala ki he ngaahi vahe ko ʻení ʻi he New Testament Student Manual (Church Educational System manual, 2014) ʻi he peesi 545–49.

Fakahā 10:1–3, 8–11. Ko e kiʻi tohi naʻe ʻoange kia Sione ke ne kaí

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

“Ko hono kai ʻe Sione ha tohi ne ʻi ai e folofola ʻa e ʻOtuá kiate iá ko hono tauhi ia e anga fakafonua mo e talatukufakaholo ʻo ʻIsileli he kuonga muʻá. Naʻe fakataipe ʻi he meʻá ni naʻá ne kai ʻa e mā ʻo e moʻuí, naʻá ne maʻu e folofola lelei ʻa e ʻOtuá, naʻá ne keinanga ʻi he folofola ʻa Kalaisí—ʻa ia naʻe ‘melie ia ʻi [hono] ngutú ʻo hangē ha meʻa huʻa melié.’ Ka naʻe ‘kona [ai hono] keté’; ko e ngaahi tautea mo e mahaki fakaʻauha naʻe talaʻofa kiate kinautolu naʻe ʻave ki ai e folofola ʻa e ʻEikí naʻe fakatupu ia ke mamahi lahi hono laumālié” (Doctrinal New Testament Commentary, 3 vols. [1965–73], 3:507).

“ʻE lava ke fokotuʻu mai ʻe he ‘melie [ʻa e tohí] … ʻo hangē ha meʻa huʻa melié’ ʻi he ngutú ʻo Sioné kae ‘kona’ ʻi hono keté (Fakahā 10:10) ʻe kau ʻi heʻene ngāue fakafaifekaú ha ngaahi aʻusia fakaʻofoʻofa mo fakafiefia kae pehē ki ha ngaahi aʻusia ʻo e fakafisingaʻi mo fakamamahi foki (vakai foki, Saame 119:103)” (New Testament Student Manual [Church Educational System manual, 2014], 548).

Paaki