Laipelí
Lēsoni 52: Luke 13–14


Lēsoni 52

Luke 13–14

Talateú

Naʻe akonaki ʻa Sīsū kau ki he fakatomalá mo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá, peá Ne faifakamoʻui ʻi he ʻaho Sāpaté. Naʻá Ne fakaʻaongaʻi foki e ngaahi talanoa fakatātaá ke akoʻi fekauʻaki mo e loto-fakatōkilaló mo e mahuʻinga ʻo e tuʻunga fakaākongá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Luke 13:1–14:14

Ko e faifakamoʻui ʻa Sīsū ʻi he ʻaho Sāpaté mo akoʻi fekauʻaki mo e loto fakatōkilaló mo hono tokangaʻi ʻo e faingataʻaʻiá

Lau leʻolahi ʻa e tūkunga ko ʻení: ʻOkú ke tangutu ʻi he maʻu meʻatokoni hoʻataá mo ha kaungāmeʻa, pea nau fakatokangaʻi ha tokotaha ako vala fakaʻofa ʻoku tangutu toko taha pē. ʻOku lea kovi ha taha ʻi ho kulupú ki he fōtunga ʻa e tokotaha akó, pea kata ho kaungāmeʻá.

Fakaafeʻi e kau akó ke fakalaulauloto ki he founga te nau ongoʻi ʻi he tūkunga ko ʻení.

  • Ko e hā e ngaahi founga kehekehe te ke tali ʻaki ʻi he tūkunga ko ʻení?

Fakaafeʻi e kau akó ke kumi ʻi he Luke 13–14 e meʻa naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí fekauʻaki mo e fengāueʻaki mo e kakai ʻoku faingataʻaʻia ange ʻiate kitautolú.

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Luke 13:1–14:6 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí ha talanoa fakatātā fekauʻaki mo ha fuʻu fiki ʻe tuʻusi hifo kapau he ʻikai ke fua, ʻa ia ʻoku akoʻi mai ai te tau ʻauha kapau ʻoku ʻikai ke tau fakatomala. Naʻá Ne fakamoʻui ha fefine ʻi he ʻaho Sāpaté pea akoʻi fekauʻaki mo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá pea mo kinautolu ʻe fakangofua ke hū ki aí. Naʻá Ne tengihia foki ʻi he tuʻunuku mai hono fakaʻauha ʻa Selusalemá. ʻOku tau lau ʻi he Luke 14:1–6 naʻe fakaafeʻi ʻa e Fakamoʻuí ke keinanga ʻi he fale ʻo e taha ʻo e kau pule ʻo e kau Fālesí ʻi he ʻaho Sāpaté. Kimuʻa ʻi he maʻu meʻatokoní, naʻe fakamoʻui ʻe he Fakamoʻuí ha tangata naʻe moʻua ʻi he fulavaí, ko ha mahaki naʻe fakatupu ʻa e sino ʻo e tangatá ke fonu vai.

Vahevahe e kau akó ke tautau toko ua. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ʻi he hoa takitaha ke lau fakalongolongo e Luke 13:15–16 mo e tokotaha ako ʻe tahá ke lau fakalongolongo e Luke 14:5–6. Kole ki he kau akó ke kumi e ngaahi tali ʻa e Fakamoʻuí ki he kau Fālesi ne nau tukuakiʻi Ia ki hono maumauʻi e Sāpaté ʻi hono fakamoʻui e niʻihi fakafoʻituitui ko ʻení. Fakaafeʻi e kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú ki honau hoá.

Hili ha taimi feʻunga, fehuʻi ange ki he kalasí:

  • Ko e hā ha ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi e ngaahi meʻa ʻe fai ʻe he kau Fālesí ki heʻenau fanga monumanú ʻi he ʻaho Sāpaté? (Vete kinautolu mei he ngaahi haʻí pea fusi mai kinautolu mei he luó.)

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí fekauʻaki mo hono fakaʻapaʻapaʻi e ʻaho Sāpaté mo hono tauhi ke māʻoniʻoní? (ʻOku taau hono tokoniʻi e kakai ʻoku faingataʻaʻiá ʻi he ʻaho Sāpaté. ʻOku fehangahangai e sīpinga māʻoniʻoni ʻa e Fakamoʻuí mo e tōʻonga fakakaukau ʻa e kau Fālesi ʻe niʻihi ʻoku nau fakatonuhiaʻi hono tokoniʻi e fanga monumanú kae ʻikai ko e kakaí ʻi he ʻaho Sāpaté.)

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Luke 14:7–11 ʻaki hono fakamatalaʻi ange hili hono fakamoʻui e tangata naʻe moʻua ʻi he fulavaí, naʻe valokiʻi ʻe he Fakamoʻuí e kau fakaafe kehé ʻi heʻenau feinga ke nau maʻolunga ʻi he tangutu he ngaahi nofoʻanga fakaʻeiʻeiki taha, naʻe ofi taha ki he taha talitali kakaí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Luke 2:12–14. Kole ki he kalasí ke muimuiʻi hono laú, ʻo kumi e meʻa ne akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ki he Fālesi naʻá ne fakaafeʻi Ia ki he maʻu meʻatokoní.

  • Ko e hā e faleʻi naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí ki he tangata Fālesi ko ʻení?

  • Ko e hā ha ngaahi ʻuhinga ʻoku fakaafeʻi ai ʻe he kakaí honau kaungāmeʻá mo e kaungāʻapi koloaʻiá ki he maʻu meʻatokoni efiafí?

Fakamatalaʻi ange ʻi he kuonga ʻo e Fakamoʻuí, naʻe fāinga ʻa kinautolu naʻe kafo, ketu, pe kuí ke tokonaki maʻanautolu pea ko hono olá ne nau masiva. Naʻe sio lalo e niʻihi ʻo e kau Fālesí ki he kakai ko ʻení (vakai, Luke 16:14–31).

  • Ko e hā ha ngaahi ʻuhinga ʻe sio lalo ai e kakaí he ʻahó ni ki he niʻihi kehé?

  • Ko e hā e tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he Luke 14:14 fekauʻaki mo e feinga ke tokoniʻi e kakai ʻoku faingataʻaʻia ange ʻiate kitautolú? (Ko e tefitoʻi moʻoni ʻeni ʻe taha ʻe lava ke ʻiloʻi ʻe he kau akó: Kapau te tau feinga ke tokoniʻi e kakai ʻoku faingataʻaʻia ange ʻiate kitautolú, ʻe fakapaleʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ʻi he Toetuʻú.)

Fakamahinoʻi ange ʻoku ʻikai ngata pē ʻi hono fakapaleʻi kitautolu ʻi he Toetuʻú, ʻe faitāpuekina foki kitautolu ʻe he ʻEikí ʻi he moʻuí ni ʻi heʻetau feinga ke tokoniʻi e kakai ʻoku faingataʻaʻia ange ʻiate kitautolú.

  • Ko e hā ha ngaahi founga te tau lava ai ʻo tokoniʻi e kakai ʻoku faingataʻaʻia ange ʻiate kitautolú?

  • Ko e fē ha taimi, kuo tāpuekina ai koe pe ko ha taha ʻokú ke ʻiloʻi ʻi he feinga ke tokoniʻi e kakai ʻoku faingataʻaʻiá?

Fakaafeʻi e kau akó ke fakalaulauloto ki ha ngaahi founga te nau lava ai ʻo tokoniʻi e kakai ʻoku faingataʻaʻia ange ʻiate kinautolú. Poupouʻi kinautolu ke hiki ʻi heʻenau tohinoa ako folofolá pe pepa ki he kalasí ha taumuʻa ke tokoniʻi kinautolu ʻoku faingataʻaʻia ange ʻiate kinautolú.

Luke 14:15–35

Ko e fai ʻe Sīsū ʻa e talanoa fakatātā ʻo e ʻohomohe lahí mo akoʻi kau ki he mahuʻinga ʻo e tuʻunga fakaākongá

Fakaafeʻi e kau akó ke hiki he palakipoé ha ngaahi meʻa ʻe ala kole ke nau feilaulauʻi pe tuku ange ʻi heʻenau hoko ko e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí.

  • Ko e hā ha ngaahi kumi ʻuhinga ʻe malava ʻahiʻahiʻi ha taha ke ne ngāue ʻaki ke fakaʻehiʻehi mei hono fai e ngaahi feilaulau ko ʻení?

Fakaafeʻi e kalasí ke kumi ʻi heʻenau hokohoko atu ke ako e Luke 14 ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku nau akoʻi e meʻa ʻoku fie maʻu ʻe Sīsū Kalaisi mei Heʻene kau ākongá.

Fakamatalaʻi ange ne hili hono faleʻi ʻe he Fakamoʻuí e tangata Fālesí ke fakaafeʻi e faingataʻaʻiá ki he kaí, naʻe pehē ʻe ha taha ʻi he lokí kiate Ia, “ʻE monūʻia ia ʻa ia te ne kai mā ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá” (Luke 14:15). ʻI he tali ki he fakamatala ko ʻení, naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí e talanoa fakatātā ʻo e ʻohomohe lahí.

Fakaafeʻi e kau akó ke lau leʻolahi e Luke 14:16–24 mo honau hoa mei he konga ki muʻa ʻo e lēsoní. Kole ki ha tokotaha ako ʻi he hoa takitaha ke kumi ʻa e fakaafe naʻe maʻu ʻe he kakai ʻi he talanoa fakatātaá. Fakaafeʻi ʻa e tokotaha ako ʻe tahá ʻi he hoa takitaha ke kumi e ngaahi kumi ʻuhinga ne fai ʻe he kakai ne nau fakasītuʻaʻi ʻa e foakí. Hili ha taimi feʻunga, fehuʻi ange ki he kalasí:

  • Ko e hā e founga ʻoku hangē ai e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ko ha ʻohomohe lahí? (Mahalo ʻe kau ʻi he ngaahi talí e ngaahi meʻá ni: ko e ongoongoleleí ko ha meʻafoaki ia kuo teuteu maʻatautolu; te ne lava ʻo fakafonu kitautolu mo fakafiemālieʻi ʻetau ngaahi fie maʻú; kuo fakaafeʻi kitautolu ke tau maʻu ia; pea te tau lava ʻo tali pe fakasītuʻaʻi ʻa e fakaafe ke maʻu iá.)

  • Ko e hā e ngaahi kumi ʻuhinga naʻe fai ʻe he kakai ne ʻikai tali e fakaafe ki he ʻohomohe lahí?

  • Ko e hā ʻoku fakahā ʻe he ngaahi kumi ʻuhingá ni kau ki he meʻa ʻoku fakamuʻomuʻa ʻe he kakai ko ʻení?

Fakatatau ki he veesi 24, ko e hā e nunuʻa ʻo hono fakamuʻomuʻa e ngaahi meʻa kehé ʻi he ʻEikí mo ʻEne ongoongoleleí? (ʻE lava ke fakahaaʻi ʻe he kau akó ha tefitoʻi moʻoni hangē ko ʻení: Kapau ʻoku tau fakamuʻomuʻa e ngaahi meʻa kehé ʻi he ʻEikí mo ʻEne ongoongoleleí, ʻe mole meiate kitautolu e ngaahi tāpuaki ne tau mei maʻú.)

Fakaafeʻi e kau akó ke sio ki he lisi he palakipoé ʻa e ngaahi feilaulau ʻe lava kole ange ke nau fai ʻi heʻenau hoko ko e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí.

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki ʻe lava ke mole meiate kitautolu kapau ʻoku ʻikai ke tau loto fiemālie ke fai e ngaahi feilaulau ko ʻení?

Fakamatalaʻi ange ne hili hono akoʻi e talanoa fakatātā ko ʻení, naʻe lea e Fakamoʻuí ki he kakaí fekauʻaki mo e meʻa ʻokú Ne fie maʻu mei Heʻene kau ākongá. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Luke 14:25–27. Fakamatalaʻi ange ʻoku fakamahinoʻi ʻe he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá ʻa e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻi he Luke 14:25–27. “Pea naʻe ʻalu mo ia ʻa e fuʻu kakai, pea tafoki ia, ʻo ne pehē kiate kinautolu, Kapau ʻe haʻu ha taha kiate au, kae ʻikai fehiʻa ki heʻene tamaí, mo e faʻē, mo e ʻunoho, mo e fānau, mo e ngaahi tokoua, mo e ngaahi tuofefine, [pe husepāniti], ʻio, ki heʻene moʻuí foki, [pe ʻi he fakalea ʻe tahá, ʻoku ilifia ke foaki ʻene moʻuí koeʻuhí ko au], ʻe ʻikai siʻi hoko ia ko ʻeku ākonga. [Ko ia, fakapapauʻi ʻeni ʻi homou lotó, te mou fai e ngaahi meʻa te u akoʻi mo fekauʻi kiate kimoutolú].”

  • Ko e hā naʻe pehē ʻe he Fakamoʻuí kuo pau ke loto fiemālie ʻEne kau ākongá ke faí?

Fakamatalaʻi ange ko e fakaʻuhinga ʻe taha ʻo e foʻi lea faka-Kalisi naʻe liliu ko e fehiʻa ke “ʻofa siʻisiʻi ange” (James Strong, The Exhaustive Concordance of the Bible [1890], “misĕō,” 48). Naʻe fakamatalaʻi ʻe he Fakamoʻuí kuo pau ke hoko e līʻoa ʻEne kau ākongá ki he fāmilí pe ko ha moʻui ʻa ha taha hili e līʻoa kiate Iá (vakai foki, Mātiu 10:37). ʻOku ʻuhinga e toʻo hake ʻa e kolosí ki he kalusefaí pea ʻokú ne fakafofongaʻi ha fie maʻu ke loto fiemālie ke foaki e moʻui ʻa ha taha maʻa Kalaisí, ʻa ia naʻe foaki ʻEne moʻuí koeʻuhí ko kitautolu (vakai foki, Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Mātiu 16:26 [ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá]).

  • Ko e hā ha ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e hoko ko e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí te tau lava ʻo ako mei he ngaahi veesi ko ʻení? (Mahalo ʻe ʻiloʻi ʻe he kau akó ha ngaahi moʻoni kehekehe, kae fakapapauʻi ʻoku nau ʻiloʻi ha moʻoni tatau mo ʻení: Kuo pau ke loto fiemālie e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí ke feilaulauʻi e meʻa kotoa pē ke muimui ʻiate Ia. Mahalo te ke fie fakaafeʻi e kau akó ke tohi ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi he tafaʻaki ʻenau folofolá ofi ki he Luke 14:25–27.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku fie maʻu ai ke loto fiemālie e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí ke fakamuʻomuʻa Ia ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē, kau ai e kau mēmipa honau fāmilí mo ʻenau moʻuí?

Hiki e kupuʻi lea ko e Fakapapauʻi ʻeni ʻi homou lotó (vakai Joseph Smith Translation, Luke 14:27) ʻi he palakipoé.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā e kupuʻi lea “fakapapauʻi ʻeni ʻi homou lotó”? (Explain that in this context to settle means to resolve or firmly decide.)

  • Ko e hā ʻoku fie maʻu ʻe he Fakamoʻuí ke tau fakapapauʻi ʻi hotau lotó?

  • Ko e hā e tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he Joseph Smith Translation of Luke 14:27? (ʻOku totonu ke ʻilo ʻe he kau akó ha tefitoʻi moʻoni hangē ko ʻení: ʻI heʻetau fakapapauʻi ʻi hotau lotó ke fai e meʻa ʻoku akoʻi mo fekauʻi kiate kitautolu ʻe Sīsū Kalaisí, ʻoku tau hoko ko ʻEne kau ākonga.)

ʻOange ki he kau akó ha tatau ʻo e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Leli W. Kiponi ʻo e Kau Fitungofulú. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ia. Kole ki he kalasí ke muimuiʻi hono laú, ʻo kumi e meʻa te tau lava ʻo faí ke moʻui ʻaki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení.

ʻĪmisi
ʻEletā Larry W. Gibbons

“ʻI he kamata ke ke fokotuʻutuʻu ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga ʻi hoʻo moʻuí, manatuʻi ko e malu moʻoni pē ʻi he māmaní ko e moʻui ʻaki ʻa e ngaahi fekaú. …

“… Ko e meʻa fakaʻofoʻofa ke ke fakapapauʻi kimuʻa hoʻo moʻuí, ʻa e meʻa te ke faí, mo ia he ʻikai te ke faí ʻi heʻene fekauʻaki mo e faitotonú, vala tāú, angamaʻá, Lea ʻo e Potó, pea mo e mali temipalé.

“Ngaahi tokoua mo e tuofāfine, nofo maʻu ʻi he hala hangatonu mo fāsiʻí. ʻIkai, nofo ʻi loto-mālie he hala hangatonu mo fāsiʻí. ʻOua hēhēholo; ʻoua ʻe ʻalu noaʻia; ʻoua ʻe fakavaʻivaʻinga, ka ke tokanga.

“… Te ke maʻu ʻa e fiefia ʻoku fekumi ki ai ʻa e tokolahi ʻi he ngaahi feituʻu kehé ʻi hoʻo tauhi e ngaahi fekaú” (“Wherefore, Settle This in Your Hearts,” Ensign or Liahona, Nov. 2006, 103, 104).

  • Ko e hā ha fekau kuó ke fakapapauʻi ke talangofua ki aí? Kuo tāpuekina fēfē koe ʻi hono fai e fili ke talangofua ki he fekau ko iá?

Poupouʻi e kau akó ke fakapapauʻi ʻi honau lotó “e meʻa [te nau] fai … mo … ʻikai faí ʻi heʻene fekauʻaki mo e faitotonú, teunga tāú, angamaʻá, Lea ʻo e Potó, mo e mali temipalé.” Mahalo te ke fie fakaafeʻi e kau akó ke hiki ʻenau ngaahi filí ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá.

Fakamatalaʻi ange ne fai ʻe he Fakamoʻuí ha talanoa fakatātā ʻe ua hili hono akoʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni fekauʻaki mo e tuʻunga fakaākongá. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Luke 14:28–30 pea ki ha tokotaha ako ʻe taha ke lau leʻolahi e Luke 14:31–33. Kole ki he kalasí ke muimuiʻi hono laú pea fakakaukau ki he meʻa ʻoku fakahaaʻi ʻe he ongo talanoa fakatātā ko ʻení.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku fakatātaaʻi ʻe he ongo talanoa fakatātā ko ʻení?

Fakamatalaʻi ange ʻoku fakatātaaʻi ʻe he ongo talanoa fakatātaá fakatouʻosi ʻa hono mahuʻinga ʻo hono lau, pe fakapapauʻi e totongi ʻo ha ngāue kimuʻa pea kamata ke fakapapauʻi pe te ke lava ʻo fakaʻosi ia. Naʻe fie maʻu ʻe he Fakamoʻuí Hono kau muimuí ke fakakaukauʻi fakalelei pe naʻa nau loto fiemālie ke feilaulauʻi ha meʻa pē naʻe fie maʻu kae lava ke nau hoko atu ki he ngataʻangá ʻi he hoko ko ʻEne kau ākongá. (Vakai foki, Joseph Smith Translation, Luke 14:31.)

Kole ki he kau akó ke toe fakakaukauʻi e lisi ʻo e ngaahi feilaulaú ʻi he palakipoé. Fakaafeʻi hanau tokosiʻi ke fakamatalaʻi e ʻuhinga ʻoku nau loto fiemālie ai ke fai e ngaahi feilaulau ko ʻení ʻi he hoko ko e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí.

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke fakaʻilongaʻi e veesi 33, ʻa ia ʻoku ʻomi ai ha fakamatala fakanounou mahinongofua ʻo e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻi he vahe ko ʻení. Fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni kuo mou aleaʻí.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Luke 14:12–14. Kapau te tau feinga ke tokoni ki he kakai ʻoku faingataʻaʻia ange ʻiate kitautolú, ʻe tāpuekina kitautolu ʻe he ʻEikí

Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻa e ngaahi tāpuaki te tau lava ʻo maʻu tuʻunga ʻi hono tokoniʻi e niʻihi kehé:

“ʻOku hoko ha meʻa fakaʻofoʻofa kiate kitautolu ʻi heʻetau tokoniʻi e niʻihi kehé ʻi he ʻofa faka-Kalaisí. ʻOku fakamoʻui, maʻa mo mālohi ange ai hotau laumālié. ʻOku fiefia, melino mo tau ongoʻingofua ange ai e fanafana ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní” (“Ko Hoku Ongo Nimá Kimoutolu,” Ensign pe Liahona, Mē 2010, 75).

Luke 14:15–24. Ko e talanoa fakatātā ʻo e ʻohomohe lahí

Ke ako lahi ange fekauʻaki mo e talanoa fakatātā ʻo e ʻohomohe lahí, vakai ki he fakamatala ʻi he New Testament Student Manual (Church Educational System manual, 2014), 164).

Paaki