Laipelí
Lēsoni 67: Sione 8:1–30


Lēsoni 67

Sione 8:1–30

Talateú

Lolotonga e ʻi Selusalema ʻa e Fakamoʻuí ki he Kātoanga ʻo e Ngaahi Fale Fehikitakí, ne ʻomi kiate Ia ʻe he niʻihi ʻo e kau tangata tohí mo e kau Fālesí ha fefine naʻe halaia ʻi he tonó, pea nau ʻeke ange pe ʻoku totonu ke tolomakaʻi ia. Naʻá Ne fakapuputuʻu ʻa e kau talatalaakí pea fakahaaʻi ha ʻaloʻofa ki he fefiné. Naʻe akoʻi foki ʻe Sīsū ʻoku fakamoʻoni ʻa e Tamaí kiate Ia.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Sione 8:1–11

Ko e ʻave ha fefine naʻe moʻua ʻi he tonó ki he ʻao ʻo e Fakamoʻuí

Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau ki ha taimi ne nau fetaulaki ai pe feohi mo ha kakai naʻe ʻikai fenāpasi honau fōtungá pe tōʻongá mo e ngaahi tuʻunga moʻui ʻa e ʻEikí.

  • Ko e hā ha ngaahi faingataʻa te tau fehangahangai mo ia ʻi heʻetau feohi mo ha niʻihi kehe ʻoku ʻikai fenāpasi honau fōtungá pe tōʻongá mo e ngaahi tuʻunga moʻui ʻa e ʻEikí? (Mahalo ʻe tali ʻe he kau akó ʻo pehē ʻe lava ke ʻahiʻahiʻi kitautolu ke fakamāuʻi taʻemāʻoniʻoni e niʻihi fakafoʻituitui peheé pe anga taʻeʻofa kiate kinautolu.)

Hiki ʻa e fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé:

Ko e hā ʻoku totonu ke tau fai ʻi he ngaahi tūkunga ʻoku tau feohi ai mo ha niʻihi kehe ʻoku ʻikai fenāpasi honau fōtungá pe tōʻongá mo e ngaahi tuʻunga moʻui ʻa e ʻEikí?

Poupouʻi ʻa e kau akó ke fekumi ki he ngaahi moʻoni ʻi heʻenau ako e Sione 8:1–11 ʻe lava ʻo tokoni ke tali ʻa e fehuʻi ko ʻení.

Fakamatalaʻi ange hili ʻa e Kātoanga ʻo e Ngaahi Fale Fehikitakí, naʻe nofo ʻa Sīsū Kalaisi ʻi Selusalema ʻi ha kiʻi taimi pea akoʻi ʻa e kakaí ʻi he temipalé (vakai, Sione 8:1–2).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Sione 8:3–6. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe hoko ʻi hono akoʻi ʻe Sīsū ʻa e kakaí.

  • Ko e hā naʻe hoko ʻi hono akoʻi ʻe Sīsū ʻa e kakaí?

  • Ko e hā e fehuʻi naʻe fai ʻe he kau tangata tohí mo e kau Fālesí ki he Fakamoʻuí?

  • Fakatatau ki he veesi 6, ko e hā e taumuʻa ʻa e kau tangata tohí mo e kau Fālesí? (Naʻa nau feinga ke fakaongoongokoviʻi ʻa Sīsū ʻi he ʻao ʻo e kakaí mo maʻu ha ʻuhinga ke tukuakiʻi ai Ia koeʻuhí ne nau fie maʻu ha ʻuhinga ke puke pōpula mo tāmateʻi ai Ia [vakai, Sione 7:1, 32].)

Fakamatalaʻi ange kapau naʻe pehē ʻe Sīsū ke tolomakaʻi e fefiné, naʻá Ne mei fakangofua ha tautea naʻe ʻikai manakoa ʻi he kakai Siú pea taʻofi ʻi he lao ʻo e kau Lomá. Kapau naʻe pehē ʻe Sīsū ke ʻoua naʻa tolomakaʻi e fefiné, ʻe tukuakiʻi Ia ki hono taʻe-tokaʻi e fono ʻa Mōsesé pe taʻe-fakaʻapaʻapa ki he ngaahi founga ʻo e kuohilí kuo talí. (Vakai, Bruce R. McConkie, Doctrinal New Testament Commentary, 3 vols. (1965–73), 1:–51.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Sione 8:7–8. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e founga naʻe tali ʻaki ʻe he Fakamoʻuí.

  • Fakatatau ki he veesi 7, ko e hā e tali ʻa Sīsuú?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe fie maʻu ai ʻe he Fakamoʻuí ke ʻiloʻi ʻe he kau tangatá ni ʻi Heʻene pehē, “Ko ia ia ʻiate kimoutolu ʻoku taʻe angahalá, ke lī ʻe ia ʻa e fuofua maká ki ai”? (veesi 7)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Sione 8:9. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe hoko ʻi he fakakaukau ʻa e kau Fālesí mo e kau tangata tohí ki he lea ʻa e Fakamoʻuí.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā e kupuʻi lea “valokia ʻa kinautolu ʻe honau ʻatamaí”?

  • Ko e hā naʻe fakahā ʻe he kau tangatá ni ʻi heʻenau fili ke mavahe mei aí?

  • Ko e hā ha moʻoni te tau lava ʻo ako mei he fakamatalá ni fekauʻaki mo e founga ke fakaʻehiʻehi ai mei hono fakahalaiaʻi e niʻihi kehé? (Mahalo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, kae fakapapauʻi ʻoku nau ʻilo ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻE lava ke tokoniʻi kitautolu ʻi hono ʻiloʻi hotau ngaahi vaivaí ke fakaʻehiʻehi mei hono fakahalaiaʻi e niʻihi kehé. Hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi lalo ʻi he fehuʻi he palakipoé.)

  • ʻOkú ke pehē ʻoku tokoni fēfē hono ʻiloʻi hotau ngaahi vaivaí ke tau fakaʻehiʻehi mei hono fakahalaiaʻi e niʻihi kehé?

Fakamanatu ki he kau akó naʻe halaia ʻa e fefiné ni ʻi he tonó, ʻa ia ko ha angahala mamafa ʻaupito (vakai, ʻAlamā 39:3–5).

  • Ko e hā ha ngaahi ongo ʻokú ke pehē naʻe maʻu ʻe he fefiné ni ʻi hono fakahā ʻene angahalá kia Sīsū mo e haʻofanga kakai tokolahí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Sione 8:10–11. Kole ki he tokotaha akó ke lau leʻolahi foki ʻeni mei he Liliu ʻa Siosefa Sāmita ʻo e veesi 11: “[Pea naʻe fakamālō ʻa e fefiné ki he ʻOtuá mei he houa ko iá, mo tui ki hono hingoá.]”

  • Ko e hā e founga naʻe fakahaaʻi ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa e ʻofá mo e ʻaloʻofá ki he fefine ko ʻení?

  • Ko e hā e ngaahi fakahinohino naʻe ʻoange ʻe he ʻEikí ki he fefiné?

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó naʻe ʻikai tukunoaʻi ʻe he Fakamoʻuí e angahala ʻa e fefiné ni, kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Sipenisā W. Kimipoló:

ʻĪmisi
President Spencer W. Kimball

“Ko ʻEne fekau kiate iá ko e, ‘ʻAlu, pea ʻoua toe fai angahala.’ Naʻá ne fakahinohinoʻi ʻa e fefine faiangahalá ke ne ʻalu ʻi hono halá pea liʻaki ʻene moʻui fakalielia, pea ʻoua te ne toe fai ha toe angahala, pea liliu ʻene moʻuí. Naʻá ne pehē ange, ʻalu, fefine, pea ke kamata hoʻo fakatomalá; pea naʻá ne fakamahino ange kiate ia ʻa e sitepu ʻuluaki—ke liʻaki ʻene ngaahi angahalá” (Ko e Mana ʻo e Fakamolemolé [1969], 179).

  • Ko e hā ha moʻoni te tau lava ʻo ako fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mei he veesi 10–11? (Mahalo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke ʻilo ʻa e moʻoni ko ʻení: ʻOku fakahaaʻi mai ʻe he Fakamoʻuí ʻa e ʻaloʻofá ʻi hono ʻomi ha ngaahi faingamālie ke tau fakatomala ai. Tohi ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

  • ʻE lava fēfē ke tokoniʻi kitautolu ʻe he mahino ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi heʻetau faiangahalá?

  • ʻE tokoni fēfē ʻa e ongo moʻoni kuo tau ʻosi ʻiloʻi ʻi he lēsoni ko ʻení ke tau fakafeangai ki he ngaahi tūkunga ʻoku tau feohi ai mo ha niʻihi kehe ʻoku ʻikai fenāpasi honau fōtungá pe tōʻongá mo e ngaahi fekau mo e tuʻunga moʻui ʻa e ʻEikí?

  • Fakatatau ki he Joseph Smith Translation ʻo e veesi 11, ko e hā e ola ʻo e ʻaloʻofa ʻa e Fakamoʻuí ʻi he fefiné?

Fakaafeʻi e kau akó ke hiki ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá ʻa e ngaahi ongo ʻoku nau maʻu ki he Fakamoʻuí koeʻuhí ko ʻEne loto fiemālie ke fahaaʻi mai ʻa e ʻaloʻofá mo ʻomi ha ngaahi faingamālie ke tau fakatomala ai.

Sione 8:12–30

Ko e akoʻi ʻe Sīsū ʻoku fakamoʻoni ʻa e Tamaí kiate Iá

Fakaafeʻi e kau akó ke kuikui pea feinga ke tā ha fakatātā faingofua ʻo ha meʻa pau. Kole leva ange leva ki he kau akó ke ʻāʻā pea fakafehoanaki ʻenau fakatātaá mo e fakatātā honau kaungāʻapí.

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa ʻe lelei ange hoʻo fakahokó ʻi he māmá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Sione 8:12. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe fakahā ʻe Sīsū fekauʻaki mo Iá.

  • Ko e hā naʻá Ne ui ʻaki Iá?? (Hiki e tokāteline ko ʻení ʻi he palakipoé: Ko Sīsū Kalaisi ʻa e Maama ʻo e Māmaní.)

Fakamanatu ki he kau akó naʻe fakahoko ʻe Sīsū ʻa e lea ko ʻení ʻi he Kātoanga ʻo e Ngaahi Fale Fehikitakí. ʻI he efiafi kotoa ʻo e kātoanga ʻaho ʻe valú, naʻe tutu ha ngaahi maama tuʻu, pe menorahs, ʻi he lotoʻā ʻo e temipalé, ke ʻomi ha maama ki he kakai tokolahi naʻe ʻi Selūsalema ki he fakafiefiá.

  • Naʻe foaki fēfē ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e māmá ki he fefine naʻe tonó mo e kau tangata ne nau talatalaakiʻi iá?

  • Ko e hā e tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he folofola ʻa e Fakamoʻuí ʻi he veesi 12? (Mahalo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, kae fakapapauʻi ʻoku nau ʻilo ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: (Kapau te tau muimui ʻi he Fakamoʻuí, ʻe lava ke tau fakaʻehiʻehi mei he fakapoʻuli fakalaumālié pea fonu ʻi Hono māmá.)

  • ʻOkú ke ongoʻi ʻoku tokoni fēfē atu ʻa e Fakamoʻuí kiate koe ke ke fakaʻehiʻehi mei he fononga ʻi he fakapoʻuli fakalaumālié.

Fakamatalaʻi ange naʻe fakahaaʻi ʻe ha niʻihi ʻo e ngaahi kikite ʻo e Fuakava Motuʻá ʻe hoko ʻa e Mīsaiá ko ha maama ki he ngaahi puleʻangá kotoa (vakai, ʻĪsaia 49:6; 60:1–3). Ko ia ai, ʻi heʻene pehē ko Ia ʻa e Maama ʻo e Māmaní, naʻe fakahā ai ʻe Sīsū ko e Mīsaiá Ia.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Sione 8:13. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e tali ʻa e kau Fālesí ki he fakahā ʻa e Fakamoʻuí.

  • Ko e hā e tali ʻa e kau Fālesí ki he fakahā ʻa e Fakamoʻuí?

  • Ko e hā ne nau pehē ai ʻoku ʻikai moʻoni ʻa e lekooti pe fakamoʻoni ʻa Sīsuú? (Koeʻuhí he naʻá Ne fakamoʻoni pē ʻo kau kiate Ia.)

Fakamatalaʻi ange naʻe fakamanatu ʻe Sīsū ki he kau Fālesí ʻoku fie maʻu ʻe he fono ʻa Mosesé ha fakamoʻoni ʻo ha tangata ʻe toko ua kae moʻoni ha meʻa (vakai, Sione 8:17; Teutalōnome 17:6). Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Sione 8:18. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi pe ko hai naʻe toe fakamoʻoni ko Sīsū ʻa e Mīsaia naʻe talaʻofa maí.

  • Fakatatau ki he veesi 18, ko hai naʻe pehē ʻe he Fakamoʻuí ko e fakamoʻoni hono ua ia ki Hono faka-ʻOtuá? (Mahalo te ke fie fakamamafaʻi ange naʻe fakapapauʻi ʻe Sīsū ʻi he fakamatala ko ʻení ko ha ongo tangata sino kehekehe pē Ia mo ʻEne Tamaí.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Sione 8:19. Kole ki he kalasí ke kumi e meʻa naʻe ʻikai mahino ki he kau Fālesí fekauʻaki mo Sīsū mo ʻEne Tamaí.

  • Fakatatau ki he veesi 19, ko e hā naʻe ʻikai ʻilo ai ʻe he kau Fālesí ʻa e Tamaí? (Naʻe ʻikai ʻiloʻi ʻe he kau Fālesí ʻa e Tamaí koeʻuhí he naʻe ʻikai ke nau ʻilo ʻa Sīsū mo Hono tuʻunga totonú.)

  • Fakatefito ʻi he meʻa naʻe fakahā ʻe he Fakamoʻuí ki he kau Fālesí, ko e hā ʻe lava ke tau fai ke ʻiloʻi ai ʻa e Tamai Hēvaní? (Mahalo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, kae fakapapauʻi ʻoku mahino ʻi heʻetau ako kau kia Sīsuú, te tau ʻilo ai ki he Tamaí. ʻI hono fakaʻaongaʻi e ngaahi lea ʻa e kau akó, tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó e tefitoʻi moʻoni ko ʻení, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
Elder Jeffrey R. Holland

“Ko e ngaahi meʻa kotoa pē naʻe hāʻele mai ʻa Sīsū ke Ne folofola ʻaki mo fakahokó, kau ai pea fakatautefito ki Heʻene mamahi mo e feilaulau fakalelei naʻá Ne faí, ko ʻEne feinga ia ke akoʻi kitautolu ke tau toe ʻilo lahi ange ki he ʻOtua ko ʻetau Tamai Taʻengatá mo Hono ʻulungāngá, pea mo ʻEne tokanga kakato mai ki Heʻene fānaú ʻi he kuonga mo e puleʻanga kotoa pē. Naʻe feinga ʻa Sīsū ke Ne fakahā mai pea ʻai ke tau ʻilo fakafoʻituitui ʻa e anga totonu ʻo ʻEne Tamaí, ʻa ia ko ʻetau Tamai ʻoku ʻi he Langí. …

“Ka ʻi hono fafanga ʻo e fiekaiá, fakamoʻui ʻo e mahakí, valokiʻi ʻo e mālualoí, mo e kole ke tuí—ko hono fakaʻaliʻali mai ia ʻe Kalaisi kiate kitautolu e founga ʻa e Tamaí, ʻa e Tokotaha ‘ʻoku manavaʻofa mo angaʻofá, tuai ki he houhaú, kātaki fuoloa pea fonu ʻi he lelei kotoa pē’ Naʻe fakahā ʻe Sīsū ʻi Heʻene moʻuí tautautefito ʻi Heʻene pekiá, ‘Ko e manavaʻofa ʻeni ʻa e ʻOtuá ʻoku ou fakahaaʻi kiate kimoutolú, kae ʻumaʻā ʻEku manavaʻofá’” (“The Grandeur of God,” Ensign pe Liahona, Nov. 2003, 70, 72).

  • Fakatatau kia ʻEletā Hōlani, ko e hā ʻoku tau ako fekauʻaki mo ʻetau Tamai Hēvaní ʻi heʻetau ako kau kia Sīsū Kalaisí?

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Sione 8:21–24 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe fakatokanga e Fakamoʻuí ki he kau Fālesí kapau he ʻikai te nau tui kiate Ia te nau mate ʻi heʻenau ngaahi angahalá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Sione 8:25–30. Kole ki he kalasí ke kumi ha ngaahi moʻoni kehe naʻe akoʻi ʻe Sīsū ki he kau Fālesí fekauʻaki mo Ia mo e Tamai Hēvaní. Mahalo te ke fie fakaafeʻi e kau akó ke fakaʻilongaʻi e meʻa ʻoku nau maʻú.

  • Ko e hā mo ha ngaahi moʻoni kehe naʻe akoʻi ʻe Sīsū Kalaisi fekauʻaki mo Ia mo e Tamai Hēvaní?

  • ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ke mahino ʻa e vā fetuʻutaki ʻo e Fakamoʻuí mo e Tamai Hēvaní?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fakaʻaongaʻi ha ngaahi miniti siʻi ke toe vakaiʻi mo fakalaulauloto ki he ngaahi fakamatala kuo nau ako ʻi he taʻú ni ʻo kau ki he ngaahi lea mo e ngaahi ngāue ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he Fuakava Foʻoú (kau ai, hangē ko ʻení, ʻa e fakamatala ki he fefine naʻe tonó). Mahalo te ke fie fakaʻaliʻali ha fakatātā mei he Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí([2009]; vakai foki LDS.org) te ne ʻoatu e ngaahi meʻa naʻe hoko mei he ngāue ʻa e Fakamoʻuí ʻi he matelié. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke fakamatalaʻi fakanounou ha fakamatala ne nau takitaha fakakaukau ki ai pea fakamatalaʻi ange ki he kalasí ʻa e meʻa ʻokú ne akoʻi mai fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní.

Fakaʻosi ʻaki hano vahevahe hoʻo fakamoʻoni kau ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Sione 8:7. “Ko ia ʻoku ʻikai haʻane angahalá, ke lī ʻe ia ʻa e fuofua maká”

Naʻe fai ʻe ʻEletā Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻa e sivi fakatāutaha ko ʻení ke sio pe ʻoku ʻi ai nai ha taimi ʻoku tau halaia ai he lī ʻo e ngaahi maká:

“Siʻoku kāinga ʻofeina, fakakaukauʻi e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻo hangē pē haʻo kiʻi siviʻi fakatāutaha koé:

“ʻOkú ke tukulotoʻi nai ha loto ʻita ki ha taha?

“ʻOkú ke ngutu lau nai, neongo mahalo ʻoku moʻoni e meʻa ʻokú ke lea ʻakí?

“ʻOkú ke fakasītuʻaʻi, tekeʻi pe tauteaʻi e niʻihi kehé koeʻuhí ko ha meʻa kuo nau fai?

“ʻOkú ke meheka fakapulipuli nai ki ha taha?

“ʻOkú ke fie fakatupu lavea ki ha taha?

“Kapau naʻá ke tali ʻio ki ha taha ʻo e ngaahi fehuʻí ni, ʻe lava ke ke fakaʻaongaʻi e foʻi lea ʻe ua ne u ʻoatu kimuʻa angé: tuku ia!

“ʻI ha māmani fonu tukuakiʻi mo angakovi, ʻoku faingofua ange ke te fehiʻa mo taʻetokaʻi ai e niʻihi kehé. Ka kimuʻa ke tau fai iá, tau manatuʻi muʻa e folofola ʻa e Tokotaha ko hotau ʻEiki mo e faʻifaʻitakiʻangá: ‘Ko ia ʻoku ʻikai haʻane angahalá, ke lī ʻe ia ʻa e fuofua maká.’

“ʻE kāinga, tau liʻaki muʻa ʻetau ngaahi foʻi maká” (“ʻOku Maʻu ʻa e ʻAloʻofá ʻe he Kau Manavaʻofá,” Ensign pe Liahona, Mē 2012, 76).

Paaki