Laipelí
Lēsoni 117: 2 Kolinitō 10-13


Lēsoni 117

2 Kolinitō 10–13

Talateú

Naʻe akonaki ʻa e ʻAposetolo ko Paulá fekauʻaki mo e tau fakalaumālie ʻoku kau atu ki ai e fānau ʻa e ʻOtuá. Naʻá ne maluʻi ia meiate kinautol u ne nau fakafepakiʻi iá. Naʻá ne fakamatalaʻi e founga naʻe ʻave ai ia ki he langi hono tolú pea mo fakamatalaʻi e founga ne hoko ai hono ngaahi vaivaí ko ha tāpuaki. Kimuʻa pea fakaʻosi ʻene tohí, naʻe naʻinaʻi ʻa Paula ki he Kāingalotu ʻi Kolinitoó ke vakavakaiʻi kinautolu pea fakamoʻoniʻi ʻenau tui faivelengá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

2 Kolinitō 10–11

Naʻe tohi ʻa Paula fekauʻaki mo e mateuteu fakalaumālié, ngaahi olopoto ʻa Sētané, mo hono ngaahi faingataʻá.

Tohiʻi ʻa e foʻi lea ko e tau ʻi he palakipoé.

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku tau kau atu ai ʻi ha tau ʻo fakafepaki kia Sētane?

  • Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi tau faingataʻa taha ʻoku tau fehangahangai mo ia ʻi he tau fakalaumālie ko ʻení?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e 2 Kolinitō 10:3–6. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe Paula kuo pau ke tau fai ke tau lavameʻa ʻi he tau ko ʻeni mo Sētané?

  • Ko e hā kuo pau ke tau fai ke tau lavameʻa ʻi he tau ko ʻeni ʻa Sētané?

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e “fakavaivai ʻa e mahalo kotoa pē ki he talangofua kia Kalaisi”? (veesi 5)

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke tau ako mei he veesi 5 fekauʻaki mo e founga ke tau lavameʻa ai ʻi he tau mo Sētané? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻI heʻetau mapuleʻi ʻetau ngaahi fakakaukaú ʻi he talangofua kia Sīsū Kalaisí, te tau lavameʻa ange ai ʻi hono tauʻi ʻo Sētané.)

  • Ko e hā ʻe lava ke tau fai ke mapuleʻi ʻetau ngaahi fakakaukaú? (Fakataha mo ha ngaahi meʻa kehe, ʻe lava ke tau lotu, ako maʻuloto ʻa e folofolá, mo hiva pe ako maʻuloto ha ngaahi himí.)

Mahalo te ke loto ke vahevahe ha aʻusia ʻokú ne fakahaaʻi e founga kuo tokoniʻi ai koe ʻe hono mapuleʻi hoʻo ngaahi fakakaukaú ʻi hoʻo talangofua ki he Fakamoʻuí ke ke ikunaʻi e tākiekina ʻa Sētané. (Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe foki mo ʻenau ngaahi aʻusiá. Fakaafeʻi e kau akó ke fokotuʻu ha taumuʻa ke mapuleʻi lelei ange ai ʻenau ngaahi fakakaukaú ʻi he talangofua ki he Fakamoʻuí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e fakamatala fakanounou ko ʻení:

ʻOku tau ako ʻi he 2 Kolinitō 10:7–18 naʻe pōlepole ʻa Paula ʻi he ʻEikí mo akoʻi ʻoku ʻikai totonu ke fakaʻaongaʻi ʻene ngaahi vaivaí ke fakatonuhiaʻi ʻaki ʻa e ʻikai ke nau fanongo kiate iá. ʻOku tau lau ʻi he 2 Kolinitō 11 naʻe fakamatala ʻa Paula ki he ngaahi founga kehe ʻoku feinga ai ʻa Sētane ke ne fakahalaʻi ʻetau ngaahi fakakaukau mo tataki ke tau mamaʻo meia Sīsū Kalaisi, ʻo kau ai hono fakaʻaongaʻi ʻo e tokāteline halá mo e kau ʻaposetolo loí. Naʻe fakamatalaʻi ʻe Paula e mamahi naʻá ne kātakiʻi ʻi heʻene hoko ko e ʻAposetolo moʻoni ʻa e Fakamoʻuí.

2 Kolinitō 12

Ko e fakamatala ʻa Paula ki hono ʻave hake ia ki he langí mo akoʻi e founga ʻe lava ke ʻaonga ai hono fakahaaʻi hotau ngaahi vaivaí.

ʻOmi ha foʻi talatala ki he kalasí, pe tā hano fakatātā ʻi he palakipoé ʻo tatau mo ia ʻoku fakaʻaliʻali atú. Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau ki ha taimi kuo nau mamahiʻia ai ʻi ha foʻi tolounua.

ʻĪmisi
branch with thorns
  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻe lava ke fakafaingataʻaʻiaʻi ai ʻe he tolounuá ʻa e moʻuí.

Fakamatalaʻi ange naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Paula e foʻi fakakaukau ʻo e tolounuá ke fakataipe ha ʻahiʻahi pe vaivai naʻá ne aʻusia.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Kole ki he kalasí ke fakafanongo pea fakakaukau pe ko e hā e faʻahinga ʻahiʻahi pe vaivai kuó ne aʻusia pe ko e kakai ʻokú ne ʻofa aí:

ʻĪmisi
Elder Dallin H. Oaks

“Kuo mate ha taha siʻonau ʻofaʻangá pe ʻoku nau tauhi ha taha faingataʻaʻia fakaesino. Kuo uesia ha niʻihi ʻe he vetemalí. … ʻOku faingataʻaʻia fakaesino pe fakaʻatamai ha niʻihi. ʻOku fehangahangai ha niʻihi mo e fetokangaʻaki pē ʻa e tangata mo e tangatá pe fefine mo e fefiné. ʻOku ongoʻi loto mafasia pe taʻe taau ʻaupito ha niʻihi. Tatau ai pē pe ko e hā, ʻoku tokolahi e kau loto mafasiá” (“He Heals the Heavy Laden,” Ensign pe Liahona, Nov. 2006, 6).

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke kumi e ngaahi moʻoní ʻi heʻenau ako ʻa e 2 Kolinitō 12 te ne lava ʻo tokoniʻi kinautolu ʻi heʻenau aʻusia e ngaahi ʻahiʻahí mo e ngaahi vaivaí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e 2 Kolinitō 12:1–4. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e vīsione naʻe maʻu ʻe Paulá. (Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e ngaahi veesi ko ʻení kia Paula ko e tokotaha hono tolú.)

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā hono “ʻo hake ia (Paula) ki hono tolu ʻo e langí?” (veesi 2) Naʻá ne maʻu ha vīsone ki he puleʻanga fakasilesitialé.)

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “pe naʻe ʻi he sinó ia … pe naʻe ʻikai ʻi he sinó, ʻoku ʻikai te u ʻilo,” (veesi 2) naʻe ʻikai ʻilo ʻe Paula pe naʻe ʻave koā ia ki he puleʻanga fakasilesitialé pe ko haʻane mata meʻa-hā-mai pē ki ai.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e 2 Kolinitō 12:5–6. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e founga tali ʻa Paula ki he meʻa-hā-mai ko ʻení.

  • Naʻe founga fēfē e tali ʻe Paula ʻa e meʻa-hā-mai ko ʻení?

  • Ko e hā naʻe hohaʻa ʻa Paula ʻe ala hoko kapau ʻe pōlepole pē ʻiate ia? (Naʻe tokanga ʻa Paula naʻa fuʻu fakakaukau māʻolunga mai ʻa e niʻihi kehé kiate ia lolotonga ia ʻoku kei ʻi ai pē hono ngaahi faingataʻa fakamatelie ke ikunaʻi.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e 2 Kolinitō 12:7–8. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e founga naʻe tokoniʻi ai ʻe he ʻEikí ʻa Paula ke loto fakatōkilaló. Mahalo naʻá ke loto ke fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e “fielahi fau au ʻi he lahi ʻo e ngaahi meʻa” (veesi 7) ki he hīkisiá.

  • Naʻe tokoni fēfē ʻa e ʻEikí kia Paula ke kei loto fakatōkilalo?

  • Naʻe tuʻo fiha e lotu ʻa Paula ke toʻo hono “tolounua ʻi he kakanó”?

Fakamahinoʻi ange neongo ʻa e ngaahi lotu ʻa Paulá, ʻoku hangē naʻe fili e ʻEikí ia ke ʻoua ʻe toʻo e ngaahi “tolounua ʻi he kakano” ʻo Paulá.

  • Ko e hā ʻe lava ke tau ako meia Paula fekauʻaki mo e founga ʻe ala fakangofua ai ʻe he ʻEikí kitautolu ke tau aʻusia ʻa e vaivaí mo e ngaahi ʻahiʻahí? (Mahalo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehekehe, kae fakapapauʻi ʻoku nau ʻilo ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení: ʻE lava ke fakangofua kitautolu ʻe he ʻEikí ke tau aʻusia ʻa e ngaahi vaivaí mo e ngaahi ʻahiʻahí ka tau lava ʻo ako ke loto fakatōkilalo. Tohi ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo e 2 Kolinitō 12:9–10 pea kumi e ngaahi moʻoni naʻe ʻilo ʻe Paula ʻokú ne tokoniʻi ia ke ne kātakiʻi hono ngaahi faingataʻaʻiá. Kole ki he kau akó ke nau hiki ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá ʻa e ngaahi moʻoni ne nau ʻiló.

  • Ko e hā e moʻoni naʻe ako ʻe Paula naʻá ne tokoniʻi ia ʻi hono ngaahi vaivaí? (ʻE lava ke ʻilo ʻe he kau akó ha ngaahi moʻoni ʻo hangē ko ʻení: “ʻOku feʻunga pē e ʻaloʻofa ʻa Sīsū Kalaisí ke fakamālohia kitautolu ʻi hotau ngaahi vaivaí. ʻOku ʻikai ke toʻo maʻu pē ʻe he ʻEikí hotau ngaahi faingataʻaʻiá, ka te Ne fakamālohia kitautolu ke tau kātakiʻi kinautolu ʻi he faivelenga.)

Fakamanatu ki he kau akó ko e ʻaloʻofá ko ha “maʻuʻanga tokoni pe mālohi fakalangi ia” ʻoku maʻu ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ʻAloʻofa”).

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e feʻunga e ʻaloʻofa ʻa e Fakamoʻuí ke fakamālohia kitautolu ʻi hotau ngaahi vaivaí? (ʻE lava ke tau fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻokú Ne finangalo ke tau faí, ʻi he mālohi ʻoku tau maʻu mei he Fakamoʻuí.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi:

ʻĪmisi
Elder Dallin H Oaks

“ʻOku ʻatā e mālohi fai fakamoʻui ʻo e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí—ʻo tatau ai pē pe ʻokú ne toʻo atu ʻetau kavenga mafasiá pe fakamālohia kitautolu ke tau kātekina mo moʻui ʻaki kinautolu o hangē ko e ʻAposetolo ko Paulá —ki ha faʻahinga faingataʻaʻia pē ʻi he moʻui fakamatelié” (“He Heals the Heavy Laden,” 8).

  • ʻE lava fēfē ʻe he ngaahi moʻoni ne tau ʻilo ʻi he veesi 9–10 ʻo tokoniʻi kitautolu ʻi heʻetau aʻusia ʻa e vaivaí mo e ngaahi ʻahiʻahí?

  • Ko e fē nai ha taimi kuo fakamālohia ai koe pe ko ha taha ʻokú ke ʻilo ʻe he Fakamoʻuí? (Fakamanatu ki he kau akó ke ʻoua ʻe vahevahe ha meʻa ʻoku fuʻu fakafoʻituitui pe fakatāutaha.) Naʻe hoko fēfē ʻa e aʻusiá ko ha tāpuaki kiate koe pe kiate kinautolu?

2 Kolinitō 13

Ko e naʻinaʻi ʻa Paula ki he Kāingalotú ke nau vakavakaiʻi fakalelei kinautolu pea mo fakamoʻoniʻi ʻenau tui faivelengá

Fakamanatu ki he kau akó naʻe ʻi ai ha kau akonaki loi ʻi he lotolotonga ʻo e kau Māʻoniʻoni ʻi Kolinitoó ʻa ia ne nau fakafepakiʻi ʻa Paula mo hono mafai ko ha ʻAposetoló.

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻe ala fakafepakiʻi ai ʻe he kakai ʻo e kuonga ní ʻa kinautolu ʻoku ui ki he ngaahi tuʻunga fakatakimuʻa ʻi he Siasí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e 2 Kolinitō 13:3. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe feinga ha kau mēmipa ʻe niʻihi ʻi Kolinitō ke fakamoʻoniʻí.

  • Ko e hā naʻe feinga ha niʻihi ʻo e kāingalotu ke maʻu ha fakamoʻoni ki aí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e 2 Kolinitō 13:5–6. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe naʻinaʻi ʻa Paula ke fai ʻe he Kāingalotu Kolinitoó kae ʻikai ke fakafehuʻi pe ʻoku folofola mai ʻa e ʻEikí ʻiate ia ko ha ʻAposetolo. Fakamatalaʻi ange ko e kau siʻakí ko ha taha kovi pe angaʻuli.

  • Fakatatau ki he veesi 5, ko e hā naʻe naʻinaʻi ʻa Paula ki he Kāingalotu Kolinitoó ke nau faí? Mahalo te ke fie poupouʻi e kau akó ke nau fakaʻilongaʻi e foʻi veape ko e ʻeke, ʻahiʻahiʻi mo e ʻilo ʻi he veesi ko ʻení.)

  • Ko e hā naʻe pehē ʻe Paula naʻe fie maʻu ke vakavakaiʻi ʻe he Kāingalotu ko ʻení fekauʻaki mo kinautolú? (Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e “ʻi he tuí” [veesi 5] ki he tui faivelenga ki he Siasi ʻo e ʻEikí.)

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke tau ako mei he ngaahi vēsí ni fekauʻaki mo e meʻa ʻoku totonu ke tau fai kae ʻikai ko hono fakaangaʻi e kau taki ʻo e Siasí? (ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ha tefitoʻi moʻoni hangē ko ʻení: ʻOku totonu ke vakavakaiʻi ʻe he kau mēmipa ʻo e Siasí ʻenau tui faivelengá, kae ʻikai ko hono fakaangaʻi e kau taki ʻo e Siasí.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá.

ʻĪmisi
Prophet Joseph Smith

“[ʻO kapau ʻe tuʻu hake ha tangata] ke ne tukuakiʻi kovi ʻa e niʻihi kehé, fakamāuʻi ʻa e Siasí, ʻo pehē ʻoku nau hala, ka ʻoku māʻoniʻoni iá, ke mou ʻiloʻi fakapapau, ko e tangata ko iá ʻoku ʻi he hala ki he hē mei he moʻoní; pea kapau he ʻikai ke fakatomala, ʻe hē ia mei he moʻoní, he ʻoku moʻui ʻa e ʻOtuá”(Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007], 366).

  • Ko e hā ʻe hoko kapau te tau fakaangaʻi hotau kau takí kae ʻikai vakavakaiʻi ʻetau faivelengá?

Ke tokoniʻi e kau akó ke vakavakaiʻi ʻenau tui faivelengá mo ʻenau toʻonga fakakaukau ki he kau taki ʻo e Siasí, ʻoange kiate kinautolu ha tatau ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení. ʻOange ha taimi feʻunga ki he kau akó ke lau mo tali fakalongolongo ʻa e gaahi fehuʻi ko ʻení.

ʻĪmisi
Laʻipepa Tufa

Tohi lēsoni ʻo e Fuakava Foʻoú maʻá e Faiako Seminelí—Lēsoni 117

  1. ʻI he meʻafua ʻo e 1–10 (10 ʻa e haohaoa), ʻoku lelei fēfē hoʻo muimui ki he faleʻi ʻa e kau taki ʻo e Siasí?

  2. Ko e hā ha tuʻunga moʻui ʻe taha naʻe akoʻi ʻe he kau palōfitá mo e kau ʻaposetoló ʻe lava ke ke muimui faivelenga ange ai?

  3. ʻI he meʻafua ʻo e 1–10 (10 ʻa e faingamālie kotoa pē ʻokú ke maʻu), ko e hā e tuʻolahi haʻo fakahaaʻi fakahangatonu pe ʻi ha lotu hoʻo houngaʻia ki he kau taki ʻo e Siasí?

  4. Ko e hā te ke lava ʻo fai ke fakahaaʻi ʻokú ke houngaʻia ange he ngaahi feilaulau mo e ngāue ʻoku fai ʻe hoʻo kau takí maʻaú?

Hili ha taimi feʻunga, fehuʻi ange:

  • Ko e hā e ngaahi tāpuaki ʻe lava ke ke maʻu mei hoʻo toutou vakavakaiʻi fakalaumālie pē koe ʻo hangē ko ʻení?

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e 2 Kolinitō 13:7–14 ʻaki haʻo fakamatalaʻi ange naʻe naʻinaʻi ʻa Paula ki he Kāingalotú ke nau fakaʻehiʻehi mei he koví pea feinga ke haohaoa.

Fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni kuo mou aleaʻi ʻi he lēsoni ko ʻení. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau tohi ha taumuʻa pau ʻo e founga te nau moʻui ʻaki ai ha taha ʻo e ngaahi moʻoni ko ʻení.

ʻĪmisi
scripture mastery icon
Fakamanatu ʻo e Fakataukei Folofolá

ʻE tupulaki e mahino ʻa e kau akó ki he ngaahi potufolofolá ʻi heʻenau fokotuʻu ai haʻanau ngaahi fehuʻi pē ʻanautolu fekauʻaki mo e ngaahi potufolofola ko iá. Vahevahe ʻa e kalasí ki ha timi ʻe ua (pe lahi ange). Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke hiki ha fanga kiʻi tokoni ʻoku tuhu ki ha veesi fakataukei folofola pau. (Mahalo te ke fie fili ha ngaahi potufolofola te ke fie maʻu hoʻo kau akó ke nau lau pe toe fakamanatu.) Poupouʻi e kau akó ke ʻoua ʻe ʻai ke fuʻu faingataʻa ʻenau ngaahi taumuʻá. Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ʻa e ngaahi timí ke nau taufetongi hono lau leʻolahi ʻenau fanga kiʻi tokoní ke sio pe ʻe lava ke ʻilo ʻe he ngaahi timi kehé ʻa e ngaahi potufolofola totonú.

Fakatokangaʻi ange: Kapau ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha taimi ke ke fakaʻaongaʻi ʻa e ʻekitivitī ko ʻení ko ha konga ʻo e lēsoni ko ʻení, te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ia ʻi ha ʻaho kehe. (ʻOku nounou pē ʻa e lēsoni ko ʻení. Mahalo ʻe ʻi ai hao taimi ke fakaʻaongaʻi ʻa e ʻekitivitī ko ʻení.) Vakai ki he fakamatala fakalahí ʻi he ngataʻanga ʻo e tohi lēsoni ko ʻení, ki ha ngaahi ʻekitivitī fakamanatu.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

2 Kolinitō 12:4. “ʻOku ʻikai ngofua ke lea ʻaki ʻe he tangatá”

Hangē ko Paulá, ʻa ia naʻá ne “fanongo ki he ngaahi lea ‘taʻe-faʻa lea ʻaki’ ʻa ia ‘ʻoku ʻikai ngofua ke lea ʻaki ʻe he tangatá’ ʻi he taimi naʻe ʻave hake ai ia ki he langi hono tolú (2 Kolinitō 12:2, 4), ʻe lava foki ke tau maʻu ha ngaahi aʻusia fakalaumālie ʻoku totonu ke tau vahevahe ʻi he taimi pē ʻoku fakahinohinoʻi mai ai ʻe he Laumālié. Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

“Kuó u tui … ʻoku ʻikai fakapotopoto ke hokohoko atu hono talanoaʻi e ngaahi aʻusia [fakalaumālie] ʻoku ngali kehé. ʻOku totonu ke maluʻi lelei kinautolu pea toki vahevahe pē ʻi hano ueʻi koe ʻe he Laumālié ke ke fakaʻaongaʻi ia ke tāpuekina ai ha niʻihi kehe’ [‘The Candle of the Lord,’ Ensign, Jan. 1983, 53]” (New Testament Student Manual [Church Educational System manual, 2014], [00]).

2 Kolinitō 12:7 Ko e hā e “tolounua” naʻá ne fakahohaʻasi ʻa Paulá?

Naʻe fokotuʻu mai ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu mā Uá mahalo ko e tolounuá “ko ha faʻahinga mahamahaki fakaesino ia, ʻa ia ko hono moʻoní ko ha mahaki fakamamahi ʻa ia naʻe faingataʻaʻia taʻe-mālōlō ai ʻa e ʻAposetoló pe toutou hoko” (Doctrinal New Testament Commentary, 3 vols. [1965–73], 2:448).

2 Kolinitō 12:9. “Kuo fakakakato ʻeku mālohí ʻi hoʻo vaivaí.”

Naʻe toʻo mai ʻe ʻEletā Lōpeti D. Heili ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ha ngaahi aʻusia fakatāutaha ʻi heʻene faingataʻaʻia fakaesinó ke fakamatalaʻi ʻoku fakamālohia ai kitautolu ʻe he ʻaloʻofa ʻa e Fakamoʻuí ke tau mālohi ʻi heʻetau vaivaí:

“Naʻá ku tatali ki he ʻEikí ʻi he taʻu ʻe ua kuo hilí ki ha ngaahi lēsoni fakamatelie ke ne akoʻi au ʻi he ngaahi taimi ʻo e mamahi fakasinó, faingataʻaʻia fakaʻatamaí, mo e fakalaulaulotó. Naʻá ku ako ʻo ʻiloʻi ai, ʻoku hoko ʻa e fuʻu mamahi fakaesinó ko ha founga fakatapui fakahaohaoaʻi ia ʻokú ne fakavaivaiʻi pea tohoakiʻi atu kitautolu ke tau ofi ange ki he Laumālie ʻo e ʻOtuá. Kapau te tau fakafanongo mo talangofua, ʻe tataki kitautolu ʻe Hono Laumālié pea tau fai Hono finangaló ʻi heʻetau ngaahi ngāue fakaʻahó.

“Naʻe ʻi ai ʻa e taimi ʻe niʻihi naʻá ku fehuʻi ai ha ngaahi fehuʻi mahino ʻi heʻeku ngaahi lotú, hangē ko e, ‘Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ke finangalo ke u ako mei he ngaahi meʻa ko ʻeni ʻoku hoko mai kiate aú?’

“Pea ʻi heʻeku ako ʻa e ngaahi folofolá lolotonga ʻa e taimi mahuʻinga ko ʻeni ʻo ʻeku moʻuí, naʻe manifi ʻaupito ʻa e veilí, pea naʻe fai mai ʻa e ngaahi tali kiate au ʻo hangē ko ia kuo tohi ʻo kau ki he moʻui ʻa ha kakai kehe kuo nau ʻosi foua ʻa e ngaahi ʻahiʻahi faingataʻa lahi ange. …

“Naʻe ʻi ai ha ngaahi taimi ʻe niʻihi, naʻá ku talaange ai ki he ʻEikí kuó u ako moʻoni ʻa e ngaahi lēsoni ne akoʻi maí pea ʻoku ʻikai ʻaonga ke u toe kātekina ha ngaahi faingataʻa kehe. Hangē naʻe ʻikai hano ʻaonga ʻa e ngaahi kole fakamātoato peheé, he naʻe fakamahino mai kiate au, ko e founga sivi fakahaohaoaʻi ko ʻení kuo pau ke hoko mai ia ʻo fakatatau ki he taimi ʻoku finangalo ki ai ʻa e ʻEikí, pea ʻi he founga pē ʻa e ʻEikí. Ko ha meʻa ia ʻe taha ke akoʻi, ‘Ke fai pē hoʻo faʻiteliha’ (Mātiu 26:42). Ko ha meʻa kehe ke moʻui ʻaki ia. Naʻá ku toe ako foki he ʻikai tuku toko taha au ke u fetaulaki mo e ngaahi ʻahiʻahi mo e faingataʻá ka ʻe tokoniʻi au ʻe he kau ʻāngeló. …

“Pea kuo ngaohi au ʻe he ngaahi aʻusia ʻo e taʻu ʻe ua kuo hilí ke toe mālohi ange hoku laumālié pea kuó ne ʻomi kiate au ha loto-toʻa ke fakamoʻoni taʻe-manavahē ki he māmaní kau ki he ngaahi ongo mālohi ʻo hoku lotó” (“The Covenant of Baptism: To Be in the Kingdom and of the Kingdom,” Ensign, Nov. 2000, 6).

Paaki