Laipelí
Lēsoni Ako ʻi ʻApí: Sione 2–6 (ʻIuniti 13)


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

Sione 2–6 (ʻIuniti 13)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakanounou ʻo e Lēsoni Ako ʻi ʻApi Fakaʻahó

ʻOku ʻikai fakataumuʻa ʻa e fakamatala fakanounou ko ʻeni ʻo e ngaahi meʻa naʻe hokó, ngaahi tokāteliné mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako e Sione 2–6 (ʻiuniti 13) ke akoʻi ko ha konga hoʻo lēsoní. ʻOku nofotaha pē e lēsoni ʻokú ke akoʻí ʻi ha ngaahi tokāteline mo ha ngaahi tefitoʻi moʻoni siʻi pē. Muimui ʻi he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi e fie maʻu ʻa hoʻo kau akó.

ʻAho 1 (Sione 2)

Naʻe ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau lau fekauʻaki mo e fuofua mana ʻa e Fakamoʻuí ʻi hono liliu ʻo e vaí ki he uainé, ʻoku maʻu ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e mālohi ki he ngaahi meʻa fakatuʻasinó? Naʻa nau ako foki naʻe ʻofa mo fakaʻapaʻapaʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻEne faʻeé. Naʻe ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako e fakamatala ki hono fakamaʻa ʻe Sīsū ʻa e temipalé, ko e temipalé ko e fale ia ʻo e ʻOtuá.

ʻAho 2 (Sione 3)

Naʻe ako ʻe he kau akó ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení mei he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí kia Nikotimasí: ʻOku fie maʻu ʻa e papitaisó mo hono maʻu e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ki he fanauʻi foʻou fakalaumālié mo hono maʻu e hakeakiʻí ʻi he puleʻanga fakasilesitialé. ʻE lava ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá ʻe he faʻahinga kotoa pē ʻo e tangatá ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOku ʻofa lahi ʻa e Tamai Hēvaní ʻi Heʻene fānaú ʻi Heʻene tuku mai Hono ʻAlo Pē Taha naʻe Fakatupú ke mamahi koeʻuhí ko ʻenau ngaahi angahalá. Kapau ʻoku tau tui kia Sīsū Kalaisi, ʻa ia ʻoku kau ai e fakatomala mei heʻetau ngaahi angahalá mo e talangofua ki Heʻene folofolá, te tau lava ʻo maʻu ʻa e moʻui taʻengatá ʻi Heʻene Fakaleleí. Naʻe ako ʻe he kau akó mei he sīpunga ʻa Sione Papitaisó, te tau lava ʻo tākiekina e niʻihi kehé ki he leleí ʻaki hono tataki kinautolu kia Sīsū Kalaisí.

ʻAho 3 (Sione 4)

ʻI he lau e kau akó kau ki he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ki ha fefine Samaletani ʻi he vai tupú, naʻa nau ako e ngaahi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau haʻu kia Sīsū Kalaisi pea maʻu fakamātoato ʻEne ongoongoleleí, te tau maʻu leva ʻa e moʻui taʻengatá. ʻOku ʻafioʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻetau ngaahi angahalá pea ʻokú Ne foaki mai ʻEne ongoongoleleí ke tokoni ke tau ikunaʻi kinautolu. Kapau te tau lotu ki he Tamaí ʻi he laumālie pea ʻi he moʻoni, te Ne tāpuakiʻi kitautolu ʻaki Hono Laumālié. ʻI heʻetau maʻu ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí, ʻoku tau fonu ai ʻi ha holi ke vahevahe ia mo e niʻihi kehé.

ʻAho 4 (Sione 5–6)

ʻI he lau ʻa e kau akó kau ki hono fakamoʻui ʻe he Fakamoʻuí ha tangata vaivaí, ne nau ako ai ʻe lava ke tau moʻui ʻi he mālohi mo e ʻaloʻofa ʻa Sīsū Kalaisí. Naʻa nau ako foki te tau toki lava pē ʻo maʻu ʻa e moʻui taʻengatá ʻi heʻetau haʻu kia Sīsū Kalaisí. Naʻe ako ʻe he kau akó mei he malanga ʻa Sīsū kau ki he Mā ʻo e Moʻuí, ʻe tokoniʻi kitautolu ʻe ha fakamoʻoni mālohi kia Sīsū Kalaisí ke tau kei faivelenga ai pē ʻi he ngaahi taimi ʻe faingataʻa ai ke muimui ʻi he Fakamoʻuí pe moʻui ʻaki ʻEne ngaahi akonakí.

Talateú

ʻI he ʻaho hili hono fafanga ʻe Sīsū ʻi he mana ha fuʻu kakai ʻe 5,000 tupu, naʻá Ne akoʻi ko Ia ʻa e Mā ʻo e Moʻuí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Sione 6:22–59

Ko e akonaki ʻa Sīsū ko Ia ʻa e Mā ʻo e Moʻuí

Fakaʻaliʻali ha foʻi mā. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke fakamatalaʻi fakanounou e fakamatala ʻo hono fafanga ʻe he Fakamoʻuí ha kakai ʻe toko 5,000 tupu ʻaki ha foʻi mā ʻe nima mo ha mataʻi ika ʻe uá.

  • Ko e hā naʻá ke mei fakakaukau ki aí kapau ne ke ʻi ai ʻi he mana ko ʻení pea ʻilo naʻe maʻu ʻe Sīsū e mālohi ke ʻomi ha meʻakai ʻi he maná?

Fakamatalaʻi ange ʻoku lekooti ʻi he Sione 6:22–25 naʻe fononga e tokolahi ʻo e kakai naʻe fafanga ʻe Sīsū ʻi he maná ki Kāpaneume ʻi he fekumi kiate Iá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Sione 6:26–27. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe lea ʻaki ʻe Sīsū ki he kakaí.

Fakamatalaʻi ange ʻoku fakamahinoʻi mai ʻe he Liliu ʻa Siosefa Sāmita ʻo e Sione 6:26 “[Naʻe tali ʻe Sīsū kiate kinautolu ʻo pehē, Ko e moʻoni, ko e moʻoni, ʻoku ou tala kiate kimoutolu, ʻoku ʻikai te mou kumi au, koeʻuhí ʻoku mou holi ke tauhi ʻeku ngaahi leá, pe koeʻuhí naʻa mou mamata ki he ngaahi maná, ka koeʻuhí naʻa mou kai ʻi he maá, pea mākona]” (Joseph Smith Translation, John 6:26. Fakamatalaʻi ange foki ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea meʻakai ʻi he Sione 6:27 pea ʻi he kotoa ʻo e Tohi Tapú ki he meʻatokoni. ʻOku fakaʻaongaʻi ʻa e foʻi lea kakanó ke ʻuhinga ki he meʻakai.

  • Fakatatau ki he Fakamoʻuí, ko e hā naʻe fekumi ai e kakaí ni kiate Iá? (ʻOku fokotuʻu mai ʻe he ngaahi lea ʻa e Fakamoʻuí ne nau miumui ʻiate Ia ke maʻu meiate Ia ha meʻakai lahi ange.)

  • Ko e hā naʻe talaange ʻe he Fakamoʻuí ʻoku totonu ke nau fekumi ki aí?

Fakamatalaʻi ange ʻe lava ke ʻuhinga ʻa e “meʻakai [pe meʻatokoni] ʻoku tolonga ki he moʻui taʻengatá” (Sione 6:27) ki he ngaahi moʻoni taʻengata ʻo e ongoongolelei ʻa e Fakamoʻuí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Sione 6:28–31. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe fie maʻu ʻe he kakaí meia Sīsuú ke fakamoʻoniʻi lahi ange kiate kinautolu ko e Mīsaiá Ia.

  • Ko e hā naʻe fie maʻu ʻe he kakaí ke fai ʻe Sīsū maʻanautolú? (Fakamatalaʻi ange ko e maná ko ha “mā mei he langí” [Sione 6:31] naʻe foaki ʻe he ʻOtuá maʻá e fānau ʻo ʻIsilelí ʻi heʻenau hē holo ʻi he feituʻu maomaonganoá; vakai ʻEkesōtosi 16:14–15, 35.)

Fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi ke taufetongi hono lau leʻolahi e Sione 6:32–35. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ki he kakaí ko e tali ki heʻenau kole ha fakaʻilongá.

  • Ko e hā naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí fekauʻaki mo Iá ʻi Heʻene lau ki he maná, pe ko e mā mei he langí?

Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó ʻa e kupuʻi lea “Ko au ko e mā ʻo e moʻuí” ʻi he Sione 6:35.

  • Ko e hā ha ngaahi founga te tau lava ʻo fakatatau ai ʻa e Fakamoʻuí mo ʻEne ngaahi akonakí ki he maá?

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā “ʻe ʻikai ʻaupito fiekaia” ʻa kinautolu ʻoku haʻu kia Sīsū Kalaisí? (Sione 6:35). (Ko e tali ʻe taha te Ne fafanga fakalaumālie kinautolu.)

  • Ko e hā ha moʻoni te tau lava ʻo ako mei he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻi he veesi 35? (Neongo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau ʻilo ha tefitoʻi moʻoni hangē ko ʻení: Kapau te tau haʻu kia Sīsū Kalaisi, te Ne fafanga fakalaumālie kitautolu. Tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

Hiki ʻa e ngaahi fakamatala taʻekakato ko ʻení ʻi he palakipoé:

ʻOku tau haʻu kia Sīsū Kalaisi ʻi he …

Te ne fafanga kitautolu ʻaki …

Vahevahe tautau toko ua e kau akó. Kole ange ke nau ngaue fakataha ke ʻai ha lisi ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá ʻo e ngaahi meʻa te tau lava ʻo fai ke haʻu ai kia Sīsū Kalaisí mo e ngaahi founga te Ne fafangaʻi fakalaumālie ai kitautolú. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke lipooti ʻenau talí ki he kalasí.

Fakakaukau ke fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe mai ʻa e founga naʻa nau maʻu ai e fafanga fakalaumālié ʻi heʻenau haʻu ki he Fakamoʻuí.

Ke teuteuʻi e kau akó ke ʻilo ha tefitoʻi moʻoni ʻe taha naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí, fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke haʻu ki muʻa ʻi he kalasí pea ʻoange kiate kinautolu takitaha ha konga mā. Fakaafeʻi kinautolu ke nanamu ki he meʻi maá mo fakakaukauloto pe ʻe ifo fēfē.

  • ʻE fafangaʻi lelei fēfē koe ʻe he mā ko ʻení kapau naʻá ke nanamu pe ki ai, fakakaukauloto ki hono ifó, pea ʻalu holo pē mo ia ʻi he ʻahó kakato.?

  • Ko e hā kuo pau ke ke fai ke maʻu ai ha lelei mei he meʻa ʻe ala ʻoatu ʻe he maá?

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke taufetongi ʻi he lau leʻolahi mei he Sione 6:49–54. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e founga ʻe lava ke fekauʻaki ai ʻa e aʻusia honau kaungāakó mo e maá ki he meʻa naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻi he ngaahi veesi ko ʻení.

  • ʻOku kehe fēfē ʻa e Mā ʻo e Moʻuí mei he mā angamahení? (ʻOku foaki mai ʻe Sīsū Kalaisi e ngaahi tāpuaki ʻe tolonga ʻo taʻe ngata, kae ʻikai tatau mo e maá ʻo fakafiemālieʻi kitautolu ʻi ha kiʻi taimi nounou pē.)

  • Fakatatau ki he veesi 53–54, ko e hā naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ki he kakaí ke nau faí?

Fakamatalaʻi ange naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e ongo foʻi lea kai mo e inu ko ha fakataipe. Ke tokoni ke mahino ki he kalasí e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí, fakaafeʻi e kau ako fie tokoní ke kai ʻa e maá. Fakaafeʻi leva kinautolu ke foki ki honau nofoʻangá.

  • Ko e hā ʻoku hoko ki he maá mo hono iví ʻi he taimi ʻoku kai aí? (ʻOku hoko ʻa e vaitaminí mo e iví ko ha konga ʻo e sinó, ʻo hono ʻoange ha mālohi mo e moʻui leleí.)

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke kai ʻa e kakanó mo inu e taʻataʻa ʻo Sīsū Kalaisí? (ʻE lava ke ʻuhinga ia ke moʻui ʻaki ʻa ʻEne ngaahi akonakí mo e Fakaleleí. ʻE lava foki ke ne fakafofongaʻi hono maʻu ʻo e sākalamēnití, ʻa ia ʻe fai ʻe he Fakamoʻuí ʻamui ange.)

  • Fakatatau ki he Sione 6:54, ko e hā ha tāpuaki te tau lava ʻo maʻu kapau te tau moʻui ʻaki, pe fakaʻaongaʻi, ʻa e ngaahi akonaki mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení he palakipoé: Kapau te tau moʻui ʻaki, pe fakaʻaongaʻi, ʻa e ngaahi akonaki mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, te tau lava ʻo maʻu ʻa e moʻui taʻengatá.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Kole ki he kalasí ke fakafanongo ki he ngaahi founga naʻá ne pehē te tau lava ke moʻui ʻaki ai ʻa e ngaahi akonaki mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.

ʻĪmisi
Elder Bruce R. McConkie

“Ke kai e kakanó mo inu e taʻataʻa ʻo e ʻAlo ʻo e ʻOtuá ko e ʻuluakí, ke tali ia ʻi he ʻuhinga totonu tahá mo kakató, taʻe ʻi ai ha fakangatangata ʻo tatau ai pē, ʻo hangē ko e fānau fakatāutaha ʻa e Tamai Taʻengatá ʻi he kakanó, pea ko hono uá, ke tauhi e ngaahi fekau ʻa e ʻAló ʻaki hono tali ʻEne ongoongoleleí, kau ki Hono Siasí, pea kātaki ʻi he talangofua mo e māʻoniʻoni ki he ngataʻangá. Ko kinautolu ʻoku kai hono kakanó mo inu hono taʻataʻá ʻi he foungá ni, te nau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá, ʻuhinga ki he hākeakiʻi ʻi he langi maʻolunga taha ʻo e maama fakasilesitialé” (Doctrinal New Testament Commentary, 3 vols. [1965–73], 1:358).

  • Ko e hā e founga naʻe fokotuʻu mai ʻe ʻEletā Makongikī ke tau moʻui ʻaki ai ʻa e ngaahi akonaki mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí?

Fakamatalaʻi ange ko e moʻui taʻengatá ke moʻui ʻo taʻe ngata mo ia pea hoko ʻo hangē ko ʻetau Tamai Hēvaní mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Sione 6:56–57. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e founga te tau lava ai ʻo hangē ko Kinauá ʻi heʻetau moʻui ʻaki e ngaahi akonaki mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

Fakamatalaʻi ange he ʻikai ʻafio fakaesino ʻa e Fakamoʻuí ʻiate kitautolu, ka nofoʻia Hono ivi takiekina fakalangí ʻiate kitautolu ke tokoni ke tau hoko ʻo hangē ko Ia mo e Tamai Hēvaní.

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Sione 6:59–66 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe fakafīsingaʻi ʻe ha niʻihi ʻo e kau ākonga ʻa Sīsuú ʻEne ngaahi akonakí pea tafoki mei he muimui kiate Iá.

Vahevahe hoʻo fakamoʻoní ki he ngaahi moʻoni kuo ʻiloʻi ʻe he kau akó. Fakaafeʻi e kau akó ke hiki ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá ha taumuʻa ki he founga te nau moʻui lelei ange ʻaki e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí pe ko ha taha ʻo ʻEne ngaahi akonakí.

ʻIuniti Hoko (Sione 7–10)

Talaange ki he kau akó te nau ako ʻi he ʻiuniti hokó e founga naʻe fakafeangai ai ʻa Sīsū ki ha fefine naʻe maʻu ʻoku tono mo e meʻa naʻá Ne lea ʻakí ke mātuku ai ʻa e haʻofanga kakai ne nau fie maʻu ke tāmateʻi iá. Te ke lava ʻo fekau ʻa e kau akó ke kuikui honau matá pea fakakaukauloto pe naʻe mei fēfē kapau ne nau kui. Pea ʻeke ange leva pe naʻe mei ongo fēfē ke fakamoʻui mei he kuí pea mo e fuofua taimi naʻe lava ke sio aí. ʻE lau ʻa e kau akó ʻo kau ki ha tangata kui naʻe ʻikai ngata pē ʻi heʻene lava ʻo sio fakatuʻasinó ka naá ne maʻu foki mo ha mata fakalaumālie mo maʻu ha fakamoʻoni ko Sīsū ʻa e Kalaisí, ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá. Te nau ako foki ki he ʻuhinga ʻoku ui a he ʻe he Fakamoʻuí Ia ko e Tauhi Sipi Leleí pea mo e mālohi naʻá ne pehē naʻá Ne maʻu mei he Tamaí.

Paaki