Laipelí
Talateu ki he Tohi Hono Ua ʻa Pitá


Talateu ki he Tohi Hono Ua ʻa Pitá

Ko e hā hono ʻuhinga ʻoku ako ai e tohí ni?

Naʻe pehē ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá, “Naʻe tohi ʻe Pita ʻa e ngaahi lea fakaʻeiʻeiki taha ʻa ha taha ʻo e kau ʻaposetoló” (ʻi he History of the Church, 5:392). ʻOku ʻuhinga e fakaʻeiʻeikí ki he hakeakiʻi ʻi he fakakaukau, mahuʻinga makehe, pea fakataumuʻa ke ueʻi fakalaumālie ʻa e fakaʻapaʻapá.

ʻI he hoko ko ha fakamoʻoni pau ki he liliu ʻa Sīsū Kalaisí (vakai, 2 Pita 1:16–18), naʻe naʻinaʻi ʻa Pita ki heʻene kau laukongá ke tupulaki ʻi heʻenau ʻilo kia Sīsū Kalaisí pea feinga ke maʻu e ngaahi ʻulungaanga faka-ʻOtuá kae lava ke nau maʻu e “anga ʻa e ʻOtuá” (vakai, 2 Pita 1:4–8). Naʻá ne fakapapauʻi ki heʻene kau laukongá ʻe tokoni ʻa e tupulaki fakalaumālie ko ʻení ke nau “fakatuʻumaʻu [honau] uí mo [honau] filí” (2 Pita 1:10). “ʻOku toe fakapapauʻi mai ʻe Pita ʻe hāʻele mai ʻa e ʻEikí mei he langí ʻi he fuʻu nāunau lahi, pea ʻi he tautea ki he māmaní” (Bible Dictionary, “Peter, Epistles of”). ʻI hono ako e Tohi Hono Ua ʻa Pitá, ʻe lava e kau akó ʻo fakatupulaki ha tui lahi ange kia Sīsū Kalaisi mo maʻu ha fakahinohino mo ha ueʻi fakalaumālie te ne lava ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau hangē pē ko Iá.

Ko hai naʻá ne hiki e tohí ni?

Ko Saimone Pita naʻá ne hiki e Tohi Hono Ua ʻa Pitá, ko e ʻAposetolo pule ʻa Sīsū Kalaisí (vakai, 2 Pita 1:1).

Ko e fē taimi mo e feituʻu naʻe tohi aí?

ʻOku ʻikai ke tau ʻiloʻi pau e taimi mo e feituʻu naʻe hiki ai e tohí ni. ʻOku faʻa pehē naʻe hiki ʻe Pita ʻa e tohi ko ʻení ʻi Loma, hili e tohi ʻoku ʻiloa ko e 1 Pitá, ʻa ia ʻoku ngalingali naʻe hiki ʻi he T.S. 64 (vakai, Bible Dictionary, “Peter, Epistles of”).

Ko hai naʻe fakataumuʻa ki ai hono hikí pea ko e hā hono ʻuhingá?

Naʻe pehē ʻe Pita naʻá ne tohi “kiate kinautolu kuo lavaʻi mo kimautolu ʻa e tui mahuʻingá” (2 Pita 1:1). ʻE lava ke ʻuhinga ʻeni ko e haʻofanga ne fakataumuʻa ki ai ʻa Pitá ʻa e kau Kalisitiane Senitaile tatau pē ne nau maʻu e ʻUluaki Tohi ʻa Pitá (vakai, 2 Pita 3:1). ʻOku fakahaaʻi ʻe he kakano ʻo e 2 Pita 1:12–15 naʻe fakataumuʻa ʻe Pita e tohí ni ko ha pōpoaki fakamāvae ki heʻene kau laukongá.

Kehe mei he ʻUluaki Tohi ʻa Pitá, ʻa ia naʻá ne tokoniʻi ʻa e Kāingalotú ke nau matuʻuaki e ngaahi fakatangá, naʻe fakataumuʻa ʻa e Tohi Hono Ua ʻa Pitá ki he hē mei he moʻoní naʻe tuʻu fakatuʻutāmaki ki he kahaʻu ʻo e Siasí. Naʻe fakamafola ʻe he kau palōfita mo e kau akonaki loí “ʻa e ngaahi hē fakamalaʻia [ngaahi akonaki halá], ʻo fakafisiʻi ʻa e ʻEiki naʻá ne fakatau ʻa kinautolú” (2 Pita 2:1). Naʻe fai ʻe Pita ʻa e tohí ke poupouʻi e Kāingalotú ke fakatupulaki ʻenau ʻilo ki he ʻEikí pea ke “fakatuʻumaʻu [honau] uí mo [honau] filí” (2 Pita 1:10).

Ko e hā e ngaahi fōtunga makehe ʻo e tohí ni?

“Naʻe mahino naʻe fakataumuʻa hono hiki ʻo e tohi hono uá ki he ngaahi potu siasi tatau pē ʻo hangē ko e ʻuluaki tohí ([2 Pita] 3:1). Naʻe tohi ia ʻi he panaki e maté ([2 Pita] 1:14)” (Bible Dictionary, “Peter, Epistles of”). ʻOku ʻi ai foki mo ha niʻihi ʻo e ngaahi lea mālohi taha ʻa Pitá mo ʻene ngaahi fakamoʻoni fakaʻosí.

Ko e lēsoni ʻoku lahi taha ʻene ʻasi ʻi he 2 Pitá ko e mahuʻinga ke maʻu ha ʻilo fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí. Naʻe talaʻofa ʻa Pita kiate kinautolu ʻoku lau ʻene ngaahi tohí kapau te nau fekumi ki he ngaahi ʻulungaanga faka-ʻOtuá “ʻe ʻikai ai te mou fakapikopiko pe taʻefua ʻi he ʻilo ki hotau ʻEiki ko Sīsū Kalaisí” (2 Pita 1:8) pea te mou “fakatuʻu maʻu homou uí mo homou filí” (2 Pita 1:10).

Naʻe fakafehoanaki ʻe Pita ʻa e ʻilo moʻoni kia Sīsū Kalaisí ki he ʻilo mo e ngaahi akonaki hala naʻe fakamafola ʻe kinautolu ne hē mei he moʻoní (vakai, 2 Pita 2). ʻI he fakaʻosinga ʻo e tohí ni, naʻe ʻoange ʻe Pita ha fakaafe fakaʻosi ki he Kāingalotú ke nau “tupulekina ʻi he ʻofa, pea mo e ʻilo ki hotau ʻEiki mo e Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí” (2 Pita 3:18).

Toʻo Kongokonga Lalahí

2 Pita 1 Ko e fakamatalaʻi ʻe Pita ʻoku fakangofua ʻe he ngaahi talaʻofa ʻa Sīsū Kalaisí ʻa e Kāingalotú ke nau “kau ai ʻi he anga ʻa e ʻOtuá” (2 Pita 1:4). Ko ʻene poupouʻi kinautolu ke “fakatuʻu maʻu homou uí mo homou filí” (2 Pita 1:10). Ko e manatu ʻa Pita ki heʻene aʻusia ʻi he Moʻunga ʻo e Liliú, ʻi heʻene fakamoʻoniʻi ʻa e Kalaisi nāunauʻiá mo fanongo ki he leʻo ʻo e Tamaí. Ko e pehē ʻe Pita ʻokú ne maʻu ʻa e “lea moʻoni lahi ʻo e kikité” (2 Pita 1:19).

2 Pita 2 Ko e fakatokanga ʻa Pita ki he kāingalotu ʻo e Siasí kau ki he kau palōfita mo e kau akonaki loi te nau haʻu ʻi honau lotolotongá ʻo feinga ke takihalaʻi ʻa e Kāingalotú. ʻE fakaʻikaiʻi ʻe kau akonaki loi ko ʻení ʻa e ʻEikí mo lauʻikoviʻi ʻa e “hala ʻo e moʻoní” (2 Pita 2:2). Ko e akoʻi ʻe Pita ʻoku lelei ange ke ʻoua te nau tali ʻa e ongoongoleleí ʻi haʻanau fai ha ngaahi fuakava kae ʻikai ke nau moʻui ʻaki kinautolu.

2 Pita 3 Ko e fakapapauʻi ʻe Pita ʻa e pau ke toki hāʻele mai pē ʻa Kalaisi ʻi he taimi pē ʻAʻana, ʻo fakamaʻa e māmani ʻaki ʻa e afi, fakaʻauha ʻa e faiangahalá, mo fakamoʻui ʻa e kau ngāue mālohi mo faivelengá. Ko e poupouʻi ʻe Pita ʻa e Kāingalotú ke nau “tupulekina ʻi he ʻofa, pea mo e ʻilo kia … Sīsū Kalaisi” (2 Pita 3:18).

Paaki