Laipelí
Lēsoni 55: Luke 17


Lēsoni 55

Luke 17

Talateú

Naʻe akoʻi ʻe Sīsū ʻEne kau ākongá fekauʻaki mo e fie maʻu ke fakamolemoleʻi e niʻihi kehé. Hili iá, naʻe kole ʻe he Kau ʻAposetoló kia Sīsū ke fakalahi ʻenau tuí. ʻI he tali ki aí, naʻe akoʻi ange ʻe he Fakamoʻuí e talanoa fakatātā ʻo e tamaioʻeiki taʻeʻaongá. Naʻe fakamoʻui ʻe Sīsū kimui ange, ʻa e kau kilia ʻe toko hongofulu, ka ko e toko taha pē naʻe foki ke fakamālō kiate Iá. Naʻe fehangahangai ʻa e Fakamoʻuí mo e kau Fālesí, pea naʻá Ne akoʻi fekauʻaki mo hono ʻomi ʻo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Luke 17:1–10

Ko e kole ʻe he Kau ʻAposetoló kia Sīsū ke fakalahi ʻenau tuí

Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau ki ha ngaahi tūkunga pau ʻe fie maʻu ke nau ngāue ʻaki ai ʻa e tuí (hangē ko e fekumi ki ha tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, totongi vahehongofulú, pe fai ha lea pe lēsoni ʻi he lotú). Fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi ke lipooti e meʻa ne nau fakakaukau ki aí, pea hiki ʻenau ngaahi talí ʻi he palakipoé.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto fakalongolongo pē ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Kuó ke loto nai ke maʻu ha tui lahi ange? Kapau ko ia, ko e hā ha ngaahi aʻusia kuó ne ʻai ke ke ongoʻi pehē?

Fakaafeʻi e kau akó ke kumi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi heʻenau ako e Luke 17 ʻe lava ʻo tokoni ke fakalahi ʻenau tuí.

Fakamatalaʻi fakanounou e Luke 17:1–2 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe fakatokanga mai ʻa e Fakamoʻuí ʻe haʻisia ʻa kinautolu ʻoku takihalaʻi pe fakaʻaiʻai e niʻihi kehé ke faiangahalá.

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Luke 17:3–4, ʻo kumi ha fekau naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí ki Heʻene kau ākongá ʻe ala fie maʻu ki ai e tuí.

  • Fakatatau ki he veesi 3, ko e hā naʻe fekauʻi ʻe Sīsū ʻEne kau ākongá ke fai kapau ʻe faihala ha taha kiate kinautolu?

  • Fakatatau ki he veesi 4, naʻe pau ke fakamolemole tuʻo fiha e kau ākongá? (Fakakaukauʻi hano fakamatalaʻi ange ko e tali ʻa e Fakamoʻuí ko ha founga ia ʻo e pehē ʻoku totonu ke tau fakamolemole ʻo tatau ai pē pe ʻe tuʻo fiha e faihala mai ha taha kuo fakatomala.)

  • Ko e hā ka faingataʻa ai ke fakamolemoleʻi ha taha kuo toutou faihala atu kiate koe?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Luke 17:5. Kole ki he kalasí ke muimuiʻi hono laú, ʻo kumi e meʻa naʻe fie maʻu ʻe he Kau ʻAposetoló mei he Fakamoʻuí hili ʻEne fakahā ki he kau ākongá ke fakamolemoleʻi ʻa kinautolu ʻoku fakamamahiʻi kinautolú.

  • Ko e hā naʻe fie maʻu ʻe he Kau ʻAposetoló mei he Fakamoʻuí? (Mahalo te ke fie fakaafeʻi e kau akó ke fakaʻilongaʻi e kupuʻi lea “fakalahi ʻemau tuí” ʻi heʻenau folofolá.)

  • ʻE lava fēfē e fekumi ki ha tui lahi ange ki he ʻEikí ʻo tokoni ke talangofua ʻa e Kau ʻAposetoló ki he fekau ke fakamolemoleʻi e niʻihi kehé?

Fakamatalaʻi fakanounou e Luke 17:6 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe akoʻi leva ʻe he Fakamoʻuí ʻEne Kau ʻAposetoló ʻe lava ʻe he tui ʻoku hangē ha tengaʻi mūsitá ʻo fai ha ngaahi mana. Ke tokoni ke ʻiloʻi ʻe he Kau ʻAposetoló e founga ke fakalahi ai ʻenau tuí, naʻe fai leva ʻe Sīsū ha talanoa fakatātā ʻo fakamatalaʻi e vā fetuʻutaki ʻo ha ʻeiki mo ha tamaioʻeiki.

Hiki ʻa e fakamatala taʻekakato ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻE tupulaki ʻetau tuí ʻi heʻetau …

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke taufetongi ʻi hono lau e Luke 17:7–10. Kole ki he kalasí ke muimuiʻi hono laú, ʻo kumi e meʻa naʻe fie maʻu ʻe ha ʻeikí mei heʻene tamaioʻeikí.

  • Ko e hā naʻe fie maʻu ʻe he ʻeikí mei heʻene tamaioʻeikí?

Fakamatalaʻi ange ʻi he kuonga ʻo e tohi tapú naʻe tokonaki ʻe ha ʻeiki ʻa e ngaahi fie maʻu kotoa pē ʻo e moʻuí ki heʻene tamaioʻeikí ʻi hono fakahoko faivelenga ʻe he tamaioʻeikí hono ngaahi fatongia ʻoku ʻamanaki ke ne faí. Koeʻuhí ko e meʻá ni, naʻe ʻikai fie maʻu ke fai ʻe he ʻeikí ha fakamālō makehe ki heʻene tamaioʻeikí pe ongoʻi moʻua kiate ia ʻi hono fakahoko hono ngaahi fatongiá.

  • Ko e hā e founga ʻoku hangē ai ʻetau Tamai Hēvaní ko e ʻeiki ʻi he talanoa fakatātā ko ʻení? Ko e hā ʻokú Ne fie maʻu meiate kitautolú? (Ke fai ʻa e “meʻa kotoa pē kuo fekau” kiate kitautolú [veesi 10].)

Tānaki atu ki he fakamatala ʻi he palakipoé kae lava ke pehē: ʻE tupulaki ʻetau tuí ʻi heʻetau feinga ke fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku fekauʻi ʻe he Tamai Hēvaní.

Ke tokoni ke vakai ʻa e kau akó ki he meʻa kehe te ne lava ʻo fakalahi ʻenau tuí, fehuʻi ange:

  • Fakatatau ki he veesi 10, ko e hā ʻoku totonu ke lea ʻaki ʻe he kau tamaioʻeikí hili hono tauhi e ngaahi fekau ʻa honau ʻeikí?

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ke hoko ko ha “tamaioʻeiki taʻeʻaongá”? (ʻOku ʻuhinga ia ʻoku tatau ai pē pe ʻoku lelei fēfē hono tauhi ʻe he kakaí ʻa e ngaahi fekaú, ʻoku nau moʻua maʻu pē ki he ʻOtuá.)

  • Ko e hā ʻoku tau moʻua maʻu ai pē ai ki he Tamai Hēvaní, ʻo aʻu ki he taimi ʻoku tau talangofua mo moʻui anga māʻoniʻoni aí? (Koeʻuhí ʻoku tāpuekina maʻu pē kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní, he ʻikai ke tau lava ʻo totongi fakafoki Ia [vakai, Mōsaia 2:20–26].)

Fakakakato e fakamatala he palakipoé ke ne fakahaaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻE tupulaki ʻetau tuí ʻi heʻetau feinga ke fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku fekauʻi ʻe he Tamai Hēvaní pea ʻi heʻetau manatuʻi ʻoku tau moʻua maʻu pē kiate Iá. Mahalo te ke fie poupouʻi e kau akó ke tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau folofolá.

  • ʻOku fakatupulaki fēfē ʻetau tui ʻi he feinga ke fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku fekau mai ʻe he Tamai Hēvaní?

Fakaafeʻi e kau akó ke fakalaulauloto ki ha taimi naʻa nau tauhi ai e ngaahi fekaú pe fakahoko ʻi he talangofua honau fatongiá mo ongoʻi ha tupulaki ʻi he tuí ko ha ola. Fakaafeʻi kinautolu ke hiki ʻenau ngaahi fakakaukaú ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá.

Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe mo ha tokotaha ako ʻe taha e meʻa ne nau tohí. Fakaafeʻi ha kau ako toko siʻi ke vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú mo e kalasí.

Luke 17:11–19

Ko e fakamaʻa ʻe Sīsū ʻa e kau kilia ʻe toko hongofulú

Hiki ʻa e foʻi sētesi taʻe-kakato ko ʻení ʻi he palakipoé: Lolotonga e ngaahi taimi ʻo e Tohi Tapú, naʻe mei hoko ko ha faingataʻa lahi ke faingataʻaʻia ʻi he kiliá koeʻuhí

Tokoni ke toe vakaiʻi ʻe he kau akó e meʻa ʻoku nau ʻiloʻi fekauʻaki mo e kiliá ʻaki hono kole ange ke talaange ki he kalasí e founga ke nau fakakakato ai ʻa e sētesí. Hangē ko ʻení, mahalo ʻe talaatu ʻe he kau akó ʻe lava ke iku ʻa e kiliá ki he ʻaungá mo e maté; naʻe fakamavaheʻi ʻa e kau kiliá mei he toenga ʻo e sosaietí ke maluʻi e moʻui lelei ʻa e niʻihi kehé; pea naʻe fie maʻu ke nau kaila “Taʻemaʻa!” ke fakatokanga ki ha taha ʻoku fakaofi atu kiate kinautolu (vakai, Bible Dictionary, “Leper”).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Luke 5:11–12. Kole ki he kalasí ke kumi pe ko hai naʻe fehangahangai mo Sīsū ʻi Heʻene tuʻu ʻi ha kolo lolotonga e fononga ki Selūsalemá. Fakaafeʻi e kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

  • Kapau ne ke kau ʻi he kau kilia ko iá, ko e hā ha ngaahi ongo ne ke mei maʻu ʻi hoʻo mamata kia Sīsuú?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Luke 17:13–14. Fakaafeʻi e kalasí ke muimuiʻi hono laú, ʻo kumi e meʻa naʻe lea ʻaki ʻe he kau kiliá ki he Fakamoʻuí pea ko e hā ʻEne tali kiate kinautolú.

  • Ko e hā e meʻa naʻe kole ʻe he kau kiliá kia Sīsuú?

  • Ko e hā naʻe fakahinohinoʻi kinautolu ʻe Sīsū ke faí?

Fakamatalaʻi ange naʻe fokotuʻu mai ʻe he fono ʻa Mōsesé, naʻe fakahaaʻi ʻe he kau kiliá kinautolu ki he kau taulaʻeikí hili ʻenau saí kae lava ke toe tali kinautolu ki he sosaietí (vakai, Levitiko 14).

  • Ko e hā naʻe hoko ʻi he ʻalu ʻa e kau kiliá?

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he veesi 14 fekauʻaki mo e meʻa kuo pau ke tau fai ke maʻu ai ʻa e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻEikí? (ʻOku totonu ke ʻilo ʻe he kau akó ha moʻoni hangē ko ʻení: ʻOku tau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻEikí ʻi heʻetau fai e meʻa kuó Ne fakahinohinoʻi kitautolu ke faí.)

Kole ki he kau akó ke fakakaukau pe naʻe mei fēfē ke hoko ko e taha ʻo e kau kilia naʻe fakamaʻá.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻá ke mei faí ʻi hoʻo fakatokangaʻi pē kuo fakamaʻa koe mei he kiliá?

Fakaafeʻi ha fānau ako ʻe niʻihi ke taufetongi ʻi hono lau leʻolahi e Luke 17:15–19. Kole ki he kalasí ke muimuiʻi hono laú, ʻo kumi e founga naʻe kehe ai e tali ʻa ha taha ʻo e kau kiliá.

  • Ko e hā naʻe fai ʻe he tangata kilia Samēliá naʻe fakahaaʻi ai ʻene houngaʻia ki he Fakamoʻuí?

  • Ko e hā e ʻuhinga naʻe fakamatala ai ʻe Luke ko e tangata kilia houngaʻiá ko ha Samēlia—ko ha taha ʻa ia ʻe siolalo ki ai ha tokolahi ʻo e kau Siú? Ko e hā ʻoku tānaki mai ʻe he fakamatala fakaikiiki ko ʻení ki heʻetau mahino ki he fakamatala ko ʻení?

  • Ko e hā e moʻoni te tau lava ʻo ako mei he tangata kilia naʻe toe foki ke fakamālō ki he ʻEikí? (ʻOku totonu ke ʻilo ʻe he kau akó ha moʻoni hangē ko ʻení: ʻOku mahuʻinga ke fakahaaʻi e houngaʻiá ʻi he ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻú.)

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke fakahaaʻi ʻetau houngaʻia ki he ʻOtuá ʻi he ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻú?

  • Ko e hā ha founga ʻoku tau faʻa hangē ai he taimi ʻe niʻihi ko e kau kilia ʻe toko hivá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Tōmasi S. Monisoní:

ʻĪmisi
President Thomas S. Monson

“ʻE kāinga, ʻoku tau manatuʻi nai ke fakamālōʻia e ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻú? ʻOku ʻikai ngata ʻi he tokoni ʻetau fakamāloó ke tau ʻiloʻi hotau ngaahi tāpuakí, ka ʻokú ne fakaava e ngaahi matapā ʻo e langí ʻo tau ongoʻi e ʻofa ʻa e ʻOtuá” (“Ko e Meʻafoaki Fakalangi ʻo e Loto Houngaʻiá” Ensign pe Liahona, Nōvema 2010, 87).

  • Fakatatau ki he veesi 19, ko e hā naʻe pehē ʻe he Fakamoʻuí naʻe hoko ki he tangata kiliá koeʻuhí ko ʻene ngaahi tōʻongá? (Naʻe ngaohi ia ʻo haohaoa.)

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻe tokoni ai e fakamālō ki he ʻEikí ʻi hotau ngaahi tāpuakí ke ngaohi kitautolu ke tau haohaoa?

Fakaafeʻi e kau akó ke hiki ʻi heʻenau tohinoa ako folofolá ha ngaahi tāpuaki pau mei he Tamai Hēvaní ʻoku nau houngaʻia ai. Fakaafeʻi kinautolu ke hiki e founga te nau lava ai moʻui houngaʻia ʻi he ngaahi tāpuaki ko ʻení.

Luke 17:20–37

Ko e akonaki ʻa Sīsū kau ki he hoko mai e puleʻanga ʻo e ʻOtuá

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Luke 17:20–37 ʻaki hono fakamatalaʻi ne akoʻi ʻe Sīsū kau ki Heʻene Hāʻele ʻAngaua Maí. (Fakatokangaʻi ange: Naʻe aleaʻi e ngaahi akonaki tatau pē ʻi he nāunau fakalēsoni ki he Mātiu 24 mo e Siosefa Sāmita—Mātiu.)

Mahalo te ke fie fakaʻosi ʻaki e kalasí hano vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni ne aleaʻi ʻi he lēsoni ko ʻení. Fakaafeʻi e kau akó ke fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau moʻuí.

ʻĪmisi
scripture mastery icon
Fakamanatu ʻo e Fakataukei Folofolá

ʻE lava ke fakaʻaongaʻi e ʻekitivitī ko ʻení ke tokoni ki he kau akó ke nau ako maʻuloto ha veesi fakataukei folofola.

Vahevahe e kalasí ki ha ngaahi kulupu tautau toko fā pe nima. ʻOange ki he kulupu takitaha ha foʻi lulu tafaʻaki ʻe ono mo ha peni vahevahe. (Kapau ʻoku ʻikai lava ke maʻu ʻa e meʻa lulú (dice), te ke lava ʻo faʻo ha fanga kiʻi laʻi pepa ʻo fakafika mei he 1 ki he 6 ʻi ha sila pe ha faʻoʻanga meʻa.) ʻE toe fie maʻu foki ʻe he tokotaha ako takitaha ha laʻi pepa ʻatā. Kole ki he kulupu takitaha ʻo e kau akó ke nofo vāofi takatakai ʻi ha tēpile pe fuopotopoto. Fakaafeʻi kinautolu ke kumi ʻi heʻenau folofolá ki he veesi fakataukei folofola ʻokú ke fie maʻu ke nau ako maʻulotó. Fakamatalaʻi ange ko e taumuʻa ʻo e ʻekitivitií ke hoko ko e fuofua tokotaha ʻi he kulupú ke tohiʻi ʻa e potufolofolá ʻi heʻene laʻipepá. Neongo ia, kuo pau ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó e peni vahevahe ʻe taha kuo ʻoange ki he kulupu takitaha. ʻOku fakafeʻungaʻi ha tokotaha ke fakaʻaongaʻi e peni vahevahé ʻaki hano maʻu e 1 ʻi he lulú (pe fili ʻa e laʻi pepa ʻoku tohi ai ʻa e 1). Fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kulupu takitaha ke taufetongi ʻi hono lulu e foʻi lulú (pe toho ha laʻipepa pea toe fakafoki ia). ʻI he luluʻi ʻe ha tokotaha ako ʻa e 1, ʻoku toʻo ʻe he tokotaha ko iá e peni vahevahé pea kamata hiki e ngaahi lea ʻo e veesi ʻi heʻene laʻipepá, ʻo lau leʻolahi e foʻi lea takitaha. ʻI he taimi ko iá, ʻoku taufetongi e niʻihi kehe ʻi he kulupú ʻi hono lulu e foʻi lulú. ʻI he maʻu ʻe ha tokotaha ako kehe ʻi he kulupú ha 1, ʻoku toʻo ʻe he tokotaha ko iá ʻa e peni vahevahé mei he tokotaha kimuʻá pea kamata hono tohi ʻa e veesi ʻi heʻene laʻipepá ʻo lau e ngaahi leá. ʻOku kau leva ʻa e tokotaha kimuʻá mo e toenga ʻo e kulupú ʻi hono luluʻi e foʻi lulú. ʻI he feʻunga ʻa e kau akó mo e penivahevahé pea kuo ʻosi tohi ha konga ʻo e vēsí, kuo pau ke nau lau leʻolahi e konga ko iá kimuʻa pea tohi ha konga lahi ange ʻo e vēsí. (ʻE tokoni hono toutou fakahoko ʻení ke ako maʻuloto ʻe he kau akó e vēsí.) ʻOku fakaʻosi ʻa e ʻekitivitií ʻi hono tohi kakato ʻe ha tokotaha ako mei he kulupu takitaha ʻa e veesi fakataukei folofolá.

Kole ki he kalasí ke nau toe lau fakataha e vēsí hili e ʻekitivitií.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Luke 17:15–16. “Pea naʻe foki mai honau tokotaha … ʻo fakafoʻohifo … ʻi he fakafetaʻi kiate ia”

Naʻe lea ʻa Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī ʻo kau ki he mahuʻinga ʻo e loto houngaʻiá:

“Ko e ʻulungaanga ʻo e lea fakamāloó ko e fakaʻilonga ia ʻo ha tangata pe fefine poto. …

“… Tuku ke tataki mo tāpuekina homou ngaahi ʻahó ʻe ha laumālie ʻo e fakafetaʻí. Ngāueʻi ia. Te mou ʻiloʻi te ne ʻomi ʻa e ngaahi ola fakaofo” (“A Prophetʻs Counsel and Prayer for Youth,” Ensign, Jan. 2001, 4, pe Liahona, Apr. 2001, 32).

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Tēvita O. Makei e founga ʻoku totonu ke tau fakahaaʻi ai e loto houngaʻiá:

“ʻOku loloto ange ʻa e loto houngaʻiá ʻi he fakafetaʻí. Ko e fakafetaʻí ko e kamataʻanga ia ʻo e loto houngaʻiá. Ko e loto houngaʻiá ko e kakato ia ʻo e fakafetaʻí. ʻE lava ke hoko ʻa e fakafetaʻí ko ha ngaahi lea pē. ʻOku fakahā ʻa e loto houngaʻiá ʻi he ngaahi ngāué” (“The Meaning of Thanksgiving,” Improvement Era, Nov. 1964, 914).

Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Luke 17:21. “Kuo hoko mai ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá kiate kimoutolu”

Naʻe akoʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e ngaahi meʻá ni fekauʻaki mo e “puleʻanga ʻo e ʻOtuá”:

“ʻOku pehē ʻe ha niʻihi naʻe teʻeki fokotuʻu ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi māmani kae tālunga ʻa e ʻaho ʻo e Penitekosí, pea naʻe ʻikai ke malangaʻi ʻe Sione [Papitaiso] ia ʻa e papitaiso ʻo e fakatomala ki he fakamolemole ʻo e angahalá; ka ʻoku ou tala atu, ʻi he huafa ʻo e ʻEikí, naʻe fokotuʻu ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi māmani talu mei he ngaahi ʻaho ʻo ʻĀtamá ʻo aʻu mai ki he kuonga ko ʻení. Ko e taimi pē ʻoku ʻi māmani ai ha taha māʻoniʻoni ʻoku fakahā ki ai ʻe he ʻOtuá ʻEne folofolá mo ʻoange ki ai ʻa e mālohi mo e mafai ke ne fakahoko ngāue ʻi Hono huafá, … ʻoku ʻi ai ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007], 94).

Paaki