Laipelí
Lēsoni 136: Hepelū 5–6


Lēsoni 136

Hepelū 5–6

Talateú

Naʻe akoʻi ʻe Paula kuo pau ke uiuiʻi ʻe he ʻOtuá ʻa kinautolu ʻoku maʻu e lakanga fakataulaʻeikí pea ko Sīsū Kalaisí naʻe “ui ʻe he ʻOtuá [ke hoko] ko e fungani taulaʻeiki ʻi he lakanga ʻo Melekisētekí” (Hepelū 5:10). Naʻe poupouʻi ʻe Paula e kāingalotu ʻo e Siasí ke nau faivelenga, tui, kātaki, mo ʻamanaki lelei ʻi hono maʻu e ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Hepelū 5

Ko e akoʻi ʻe Paula kuo pau ke ui ʻe he ʻOtuá ʻa kinautolu ʻoku maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeikí

Kimuʻa pea kamata e kalasí, hiki ʻa e ngaahi tuʻunga takitaha ko ʻení ʻi ha laʻipepa mavahevahe: Toketā mo e ʻŌfisa Lao. Fakaafeʻi ha ongo tamaiki ako ke na haʻu ki muʻa he kalasí, pea ʻoange e ongo laʻipepá ke na takitaha. Pea fai ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Neongo ʻoku puke atu ʻe he ongo tamaiki akó ʻa e ongo laʻipepá ʻo fakahaaʻi ai e tuʻunga totonú, ka ko e hā te ke hohaʻa ki ai kapau ʻe feinga ʻa (fakaʻaongaʻi e hingoa ʻo e tokotaha ʻokú ne puke ʻa e laʻipepa “Toketā”) ke tafa koe hili haʻo ʻi ha fakatuʻutāmaki?

  • Te ke tali fēfē kapau naʻe feinga ʻa [fakaʻaongaʻi e hingoa ʻo e tokotaha ako ʻokú ne puke ʻa e laʻipepa “ʻŌfisa Lao”] ke hiki tikite koe?

  • Ko e hā te ke momou ai ke fakaʻatā e ongo tamaiki akó ni ke fakahoko e ngaahi ngāue ʻoku fekauʻaki mo e tuʻunga kuó na ʻai kiate kinauá? (ʻOku ʻikai maʻu ʻe he ongo tamaiki akó ni ʻa e mafai mo e taukei ke fakahoko ʻaki e ngaahi ngāue ko iá.)

Fakamatalaʻi ange hangē pē ko ia kuo fokotuʻu ʻe he sosaietí e ngaahi tuʻunga feʻunga ʻoku fie maʻú mo e ngaahi founga ke maʻu ai e mafai ke fakahoko ha ngaahi fatongia paú, kuo fokotuʻu ʻe he ʻOtuá e ngaahi tuʻunga feʻunga ʻoku fie maʻú (hangē ko e faitotonú mo e moʻui tāú) mo e ngaahi founga ke maʻu ai e mafai ke fakahoko ʻaki ha ngaahi fatongia pau ʻi Hono Siasí. Fakaafeʻi e kau akó ʻi heʻenau ako e Hepelū 5 ke kumi e sīpinga kuo fokotuʻu ʻe he ʻOtuá ki hono maʻu e mafai ko ʻení.

Fakamanatu ki he kau akó, naʻe fakamatalaʻi ʻe Paula ʻa e Fakamoʻuí ʻo hangē ko hono lekooti ʻi he Hepelū 4:14–16, ko ha “fungani taulaʻeiki lahi” (veesi 14). Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Hepelū 5:1–3. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe Paula fekauʻaki mo e fatongia ʻo e taulaʻeiki lahí ʻi he lotolotonga ʻo e kau ʻIsilelí.

  • Ko e hā e fatongia ʻo e taulaʻeiki lahí ʻi he lotolotonga ʻo e kau ʻIsilelí?

Fakamatalaʻi ange ko e lakanga ʻo e taulaʻeiki lahí ne ʻuhinga ki ai ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, naʻe ʻi he malumalu ʻo e fono ʻa Mōsesé, ko e lakanga pule ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné. Ko ʻĒlone, tokoua ʻo Mōsesé, ʻa e “ʻuluaki taulaʻeiki lahi ʻo e lakanga ʻo ʻĒloné.” Naʻe tukufakahoko ʻa e lakangá; hili e kuonga ʻo ʻĒloné, naʻe fili ʻa e taulaʻeiki lahí mei he ngaahi ʻuluaki foha ʻo e hako ʻo ʻĒloné mo hono ngaahi fohá. Naʻe faʻa ngāue ʻa e taulaʻeiki lahí ki he ngataʻanga ʻo ʻene moʻuí, ka naʻe faifai pē pea ikuʻi ʻa e lakangá ni ʻe ha kau tangata faiangahala. “Naʻe fokotuʻu mo tukuange taʻetotonu e kau taulaʻeiki lahí ʻe Hēlota mo e kau Lomá ʻo fakatatau ki heʻenau fiemālié. Naʻe maʻu e lakangá ʻe he kau tangata kehekehe ʻe toko 28 ʻi he vahaʻa ʻo e 37K.M. mo e T.S. 68” (Bible Dictionary, “High Priest”).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Hepelū 5:4. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e founga naʻe fili ʻaki ʻa e taulaʻeiki lahí.

  • Naʻe founga fēfē hono fili ʻo e taulaʻeiki lahí?

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó e founga naʻe “ui ʻe he ʻOtuá” ʻa ʻĒloné (veesi 4), fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e ʻEkesōtosi 28:1. Kimuʻa pea lau ʻe he tokotaha akó e veesi ko ʻení, fakamatalaʻi ange naʻe hoko ʻeni ʻi he vahaʻa ʻo e ʻOtuá mo Mōsese ʻi he Moʻunga ko Sainaí.

  • Naʻe uiuiʻi fēfē ʻe he ʻOtuá ʻa ʻĒlone ke fakanofo ki he lakanga fakataulaʻeikí?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai hono ʻoange ʻe he ʻEikí ʻa e fakahinohino ko ʻení kia Mōsesé kae ʻikai ki ha tokotaha kehe? (Ko Mōsese ʻa e palōfitá pea naʻe fakamafaiʻi ia ke maʻu ʻa e ngaahi fakahā peheé pea ke puleʻi hono fakaʻaongaʻi e lakanga fakataulaʻeikí ʻi he māmaní.)

  • Ko e hā kuo pau ke hoko kae lava ʻo fakanofo ha taha ki he lakanga fakataulaʻeikí? (ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha fakalea kehe, kae fakapapauʻi ʻoku nau ʻiloʻi ʻa e moʻoni ko ʻení: Ko kinautolu ʻoku fakanofo ki he lakanga fakataulaʻeikí kuo pau ke uiuiʻi ʻe he ʻOtuá ʻi he fakahā ʻo fakafou ʻi Heʻene kau tamaioʻeiki kuo fakamafaiʻí. Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻi he Siasí he ʻahó ni, kuo pau ke ʻinitaviu ʻe he kau taki lakanga fakataulaʻeiki kuo fakamafaiʻí ʻa e tokotaha takitaha ke fakanofó mo fekumi ki he fakahinohino ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke fakapapauʻi ʻa e mateuteu mo e taau ʻa ha tokotaha ke fakanofo ki he lakanga fakataulaʻeikí. Vakai foki, Sione 15:16.)

  • ʻOku fekauʻaki fēfē ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení mo e founga ʻo hono ui e kakaí ki he ngaahi tuʻunga he Siasí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e tefito ʻo e tui hono nimá. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e founga ʻoku fakahaaʻi ai e moʻoni ne nau ʻilo ʻi he Hepelū 5:4 ʻi he tefito ʻo e tui hono nimá. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e kikité ki he fakahā.

  • Fakatatau ki he tefito ʻo e tui ko ʻení, ko e hā ha toe meʻa kuo pau ke hoko kae lava ke fakamafaiʻi ha taha ke “malanga ʻaki ʻa e Ongoongoleleí mo fakahoko hono ngaahi ouaú”?

ʻĪmisi
Moses Gives Aaron the Priesthood

Fakaʻaliʻali e fakatātā Ko e Foaki ʻe Mōsese kia ʻĒlone ʻa e Lakanga Fakataulaʻeikí (Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí [2009], fika 15; vakai foki, LDS.org). Fakamahinoʻi ange ʻoku lekooti ʻi he Fuakava Motuá mo e Fuakava Foʻoú fakatouʻosi naʻe maʻu ʻe he kau palōfitá, kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí, mo e kau faiako ʻo e ongoongoleleí honau uiuiʻí ʻi he hilifaki ʻo e nimá ʻe ha tokotaha maʻu lakanga fakataulaʻeiki kuo fakamafaiʻi (vakai, Nōmipa 27:18–23; Ngāue 6:6; 13:2–3; 1 Tīmote 4:14).

  • ʻOku fakahaaʻi fēfē ʻe he founga uiuiʻi ʻo e kakaí ki he ngaahi lakanga ʻi he Siasí he ʻaho ní ʻa e sīpinga naʻe fokotuʻu ʻi he folofolá?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ʻiloʻi ʻe toki lava pē ke maʻu e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi he foungá ni?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Hepelū 5:5–6. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi pe ko hai naʻá ne foaki ki he Fakamoʻuí Hono mafaí. Fakamahinoʻi ange ʻoku fakamatala ʻa e veesi 5 ki he Saame 2:7 pea mo e veesi 6 ki he Saame 110:4.

  • Ko hai naʻá ne foaki ki he Fakamoʻuí Hono mafaí? (Tamai Hēvaní.)

  • Ko e hā e lakanga fakataulaʻeiki ʻoku maʻu ʻe Sīsū Kalaisí? (Ko e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí. Fakamahinoʻi ange naʻe fuofua ui ʻa e lakanga fakataulaʻeikí ni ki he Fakamoʻuí [vakai, T&F 107:2–4].)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Hepelū 5:7–10. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe hoko ki ai ʻa Sīsū Kalaisí. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e Hepelū 5:7–8 kia Melekisēteki, ko ha palōfita mo e tuʻi naʻe moʻui lolotonga e kuonga ʻo ʻĒpalahamé. Ka neongo ia, koeʻuhí ko Melekisētekí ko ha fakataipe ia ʻo Kalaisi, ʻoku fekauʻaki foki ʻa e ngaahi veesi ko ʻení mo e Fakamouí (vakai, Bruce R. McConkie, Doctrinal New Testament Commentary, 3 vols. [1965–73], 3:157).

  • Fakatatau ki he Hepelū 5:9, ko e hā naʻe hoko ki ai e Fakamoʻuí?

  • ʻOku hoko fēfē ʻa Sīsū Kalaisi “ko e tupuʻanga ʻo e moʻui taʻengatá” kiate kinautolu kotoa ʻoku talangofua kiate Iá?

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Hepelū 5:11–14, ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe fakahaaʻi ʻe Paula ha loto holi ke faiako lahi ange ʻi he kaveingá ni ka naʻá ne pehē naʻe ʻikai maʻu ʻe he kakaí ʻa e mahino fakalaumālie mo e matuʻotuʻa feʻunga ke mahino e ngaahi akonaki loloto angé.

Hepelū 6

ʻOku poupouʻi e Kāingalotú ke nau faivelenga, tui, kātaki, mo ʻamanaki lelei ʻi hono maʻu e ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa ʻe he ʻOtuá ki Heʻene fānaú? (ʻE lava ke kau ʻi he ngaahi talí ʻa e nongá, fiefiá, faʻa fakamolemolé, ngaahi tali ki heʻenau lotú, ngaahi tāpuaki ʻoku kau ʻi he tāpuaki fakapēteliaké, toetuʻú, mo e moʻui taʻengatá. Fakamahinoʻi ange ʻoku makatuʻunga ʻa e ngaahi tāpuaki ʻe niʻihi ʻi heʻetau ngaahi filí.)

  • Ko e hā ha sīpinga ʻo ha ngaahi tūkunga te tau fifili ai pe te tau toe maʻu ha tāpuaki pau kuo talaʻofa mai?

Fakaafeʻi e kau akó ke tohi ʻi heʻenau tohinoa ako folofolá pe ʻi ha laʻipepa ha tāpuaki kuo talaʻofa mai ʻoku nau ʻamanaki atu ke maʻu. Fakaafeʻi kinautolu ke kumi ha ngaahi moʻoni ʻi he Hepelū 6 te ne lava ʻo tokoniʻi kinautolu ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa ʻe he ʻOtuá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Hepelū 6:1–3. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe Paula ki he Kāingalotú ke nau ngāueʻí. Fakamahinoʻi ange ʻoku pehē ʻe he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Hepelū 6:1 (ʻi he Fakahinohino ki he Folofolá), “Ko ia foki ke ʻoua ʻe liʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e tokāteline ʻa e Kalaisí” (tānaki atu hono fakamamafaʻí) pea ʻoku pehē ʻi he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Hepelū 6:3 (ʻi he Fakahinohino ki he Folofolá), “Pea tau fai atu ki he Haohaoá ʻo ka hōifua ki ai ʻa e ʻOtuá.”

  • Fakatatau ki he veesi 1, ko e hā naʻe akoʻi ʻe Paula e Kāingalotú ke nau ngāueʻí? (Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e haohaoá ki he tuʻunga ʻo e “kakato, kātoa, mo e tupulaki kakato. … ʻE lava ʻa e kakai muimui moʻoni kia Kalaisí ʻo haohaoa ʻi Heʻene ʻaloʻofá mo e Fakaleleí” [Fakahinohino ki he Folofolá, “Haohaoá,” scriptures.lds.org].)

  • Ko e hā e ngaahi tokāteline ne fakamatala ki ai ʻa e ngaahi veesi ko ʻení ʻokú ne fakatoka e fakavaʻe ʻoku totonu ke tau langa ai ʻi heʻetau ngāue ki he haohaoá?

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Hepelū 6:4–8 ʻaki hano fakamatalaʻi ange naʻe fakamatalaʻi ʻe Paula ʻa kinautolu ko e ngaahi foha ʻo e malaʻiá, ne nau maʻu ha ʻilo haohaoa ki he ʻOtuá pea tafoki mei he moʻoni ko ʻení, angatuʻu ki he Fakamoʻuí, mo ʻikai fie fakatomalá (vakai foki, T&F 29:44–45; 76:31–38). Naʻe fakafaikehekeheʻi ʻe Paula ʻa e niʻihi fakafoʻituitui ko ʻení mo e Kāingalotu faivelenga naʻe lea ki ai ʻi he tohi ko ʻení.

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Hepelū 6:9–10, ʻo kumi e meʻa naʻe fakamālō ai ʻa Paula ki he Kāingalotu Hepeluú. Kole ki he kau akó ke nau lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke taufetongi ʻi hono lau leʻolahi e Hepelū 6:11–15. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe fie maʻu ʻe Paula mei he Kāingalotú.

  • Ko e hā naʻe fie maʻu ʻe Paula mei he Kāingalotú?

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “fakahā ʻe kimoutolu ʻa e faʻa fakakukafi ko ia ki he ʻilo pau ʻo e ʻamanaki leleí” (veesi 11) ki he faivelenga kae ʻoua kuo tau maʻu e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻOtuá kuo talaʻofa maí.

  • Naʻe hoko fēfē ʻa ʻĒpalahame ko ha sīpinga ʻo e faivelengá, tuí mo e faʻa kātakí ʻi he fekumi ki he ngaahi tāpuaki ʻa e ʻOtuá kuo talaʻofa maí?

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako fekauʻaki mo e meʻa kuo pau ke tau fai ke maʻu ai e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻOtuá kuo talaʻofa maí? (Mahalo naʻa fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Te tau lava ʻo maʻu e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻOtuá kuo talaʻofa maí, ʻo fakafou ʻi heʻetau faivelenga ki he ngataʻangá, tui kia Sīsū Kalaisi mo faʻa kātaki. Tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

Laineʻi ʻa e ngaahi foʻi lea faivelenga, tui, mo e faʻa kātaki ʻi he palakipoé. Kole ki he kau akó ke fakaʻuhingaʻi e ngaahi foʻi lea ko ʻení ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá. Hili ha taimi feʻunga, kole ki ha kau ako ʻe niʻihi ke lipooti e meʻa ne nau hikí.

  • Ko e hā ʻe lava ke faingataʻa fekauʻaki mo hono fakahaaʻi e ngaahi ʻulungāngá ni?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku tau fie maʻu ai e ngaahi ʻulungāngá ni kae lava ke tau “fai atu ki he haohaoá”? (Hepelū 6:1).

  • Ko e fē ha taimi kuó ke maʻu ai ha tāpuaki kuo talaʻofa mai ʻi hoʻo faivelengá, tui kia Sīsū Kalaisí, mo e faʻa kātakí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Hepelū 6:16–20. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe Paula fekauʻaki mo e ʻamanaki leleí mo e ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá. Mahalo ʻe fie maʻu ke ke fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e taʻe-faʻa liliu (veesi 18) ki he ʻikai taʻefeliliuaki.

  • Ko e hā ha moʻoni te tau lava ʻo ako mei he ngaahi akonaki ʻa Paula fekauʻaki mo e ʻamanaki leleí? (ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, kae fakapapauʻi ʻoku nau ʻiloʻi e moʻoni ko ʻení: Ko ʻetau ʻamanaki lelei ki he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá ko ha taula fakalaumālie ia ki hotau laumālié. Tohi ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e ʻamanaki leleí ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻi he folofolá “ko e ʻamanaki falala ia mo ha fakaʻamu ki ha ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa mai ki he māʻoniʻoní” (Fakahinohino ki he Folofolá, “ʻAmanaki Leleí,” scriptures.lds.org).

  • Fakatefito ʻi he ngaahi akonaki ʻa Paula fekauʻaki mo e ʻOtuá ʻi he veesi 17–18, ko e hā te tau lava ai ʻo maʻu ha loto falala ki he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá?

  • ʻE lava fēfē ʻetau ʻamanaki lelei ki he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá ʻo tokoniʻi kitautolu ke faivelenga mo faʻa kātaki pea maʻu e tuí, tautautefito ʻi heʻetau aʻusia e ngaahi faingataʻá?

ʻĪmisi
drawing, anchor

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke tā ha fakatātā ʻo ha taula ʻi he palakipoé.

  • Ko e hā ʻoku fai ʻe ha taula ki ha vaká?

  • Kuo hoko fēfē hoʻo ʻamanaki lelei ki he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá ko ha taula fakalaumālie kiate koé?

Fakaafeʻi e kau akó ke tohi ha taumuʻa ke fakatupulaki kakato ʻenau faivelengá, tuí, faʻa kātakí, mo e ʻamanaki leleí. ʻE lava ke ke poupouʻi kinautolu ke kamata ʻaki hano hiki ha palani ki hono fakatupulaki ha taha ʻo e ngaahi ʻulungāngá ni pea nofotaha leva ʻi hono fakatupulaki ha ʻulungaanga ʻe taha. Poupouʻi kinautolu ke moʻui ʻaki e meʻa ne nau tohí.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Hepelū 5:4. Ko hono maʻu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí

Naʻe akonaki ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻo pehē:

“ʻOku mau tui he ʻikai lava ʻe ha tangata ʻo fakahoko ʻa e fakamoʻuí ʻi he ongoongoleleí, ki he moʻui ʻa e tangatá ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, tuku kehe kapau ʻe toki fakamafaiʻi mei he ʻOtuá, ʻi he fakahā, pe ʻe fakanofo ʻe ha taha naʻe fekauʻi mai ʻe he ʻOtuá, ʻi he fakahā. … [ʻOku pehē ʻi he] Hepelū 5:4, ‘Pea ʻoku ʻikai toʻo ʻe ha tangata ʻa e ngāue tapú ni kiate ia, ka ko ia kuo ui ʻe he ʻOtuá ʻo hangē ko ʻĒloné.’—Pea ʻoku ou fie fehuʻi atu heni, naʻe ui fēfēʻi ʻa ʻĒlone, ka ʻi he fakahaá pē?” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007],126; vakai foki, T&F 42:11).

Hepelū 5:7–8. Sīsū Kalaisi mo Melekisēteki

Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

“ʻOku fakaʻaongaʻi ʻa e [Hepelū, vahe 5,] veesi 7 mo e 8 kia Melekisēteki mo Kalaisi fakatouʻosi, koeʻuhí ko Melekisētekí ko ha fakataipe ia ʻo Sīsū Kalaisi pea naʻe hoko e ngāue fakafaifekau ʻa e palōfitá ko ha sīpinga mo ha fakamelomelo ki he ngāue fakafaifekau ʻa hotau ʻEikí ʻo tatau mo e ngāue fakafaifekau naʻe fai ʻe Mōsesé. (Teutalōnome 18:15–19; Ngāue 3:22–23; [3 Nīfai 20:23; Siosefa Sāmita—Hisitōliá 1:40].) Ko ia ai, neongo naʻe ʻuluaki fai ʻa e ngaahi lea ʻi he ngaahi vēsí ni, tautautefito ki he ngaahi lea ʻi he veesi 7, kia Melekisēteki, ka ʻoku ngaūe ʻaki kotoa pē kinautolu ʻi he mālohi tatau pea toe lahi ange ki he moʻui mo e ngāue fakafaifekau ʻa ia ne fakahoko kotoa ai e ngaahi talaʻofa ne fai kia Melekisētekí” (Doctrinal New Testament Commentary, 3 vols. [1965–73], 3:157).

Hepelū 6:4–8. “ʻOku nau toe tutuki ki he ʻakaú ʻe kinautolu pē ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtuá”

Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

“ʻOku kau ʻi he angahala ʻoku ʻikai lava ke fakamolemoleʻí hono kalusefai ʻe ha taha e ʻAlo ʻo e ʻOtuá pea fakahāhā pe ʻa hono fakamāʻí. (Hepelū 6:4–8; T. & F. 76:34–35.) Kuo pau ke tali ʻe ha tangata ʻa e ongoongoleleí kae toki moʻua he angahala taʻe-faʻa fakamolemoleʻi ko ʻení, maʻu mei he Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he fakahā ʻa e ʻilo fakapapau ki he faka-ʻOtua ʻo Kalaisí, pea toki fakaʻikaiʻi leva ‘ʻa e fuakava foʻou mo taʻengata ʻa ia naʻe fakamāʻoniʻoniʻi ai Iá, ʻo ui ia ko ha meʻa taʻe-māʻoniʻoni, pea ngāue ʻi he tāufehiʻa ki he Laumālie ʻo e ʻaloʻofá.’ [Joseph Smith, ʻi he History of the Church, 3:232.] ʻOkú ne fai leva ʻa e fakapoó ʻi he loto lelei ki he pekia ʻa e ʻEikí, ʻa ia ʻokú ne ʻiloʻi haohaoa ʻa e moʻoní ka ʻokú ne angatuʻu fakahāhā pea fokotuʻu ai ia ʻi ha tuʻunga te ne lava pē ʻo kalusefai ʻa Kalaisi ʻi he ʻilo haohaoa ko e ʻAlo ia ʻo e ʻOtuá. Ko ia ai ʻoku tutuki foʻou ʻa Kalaisi pea fakamaaʻi fakahāhā Ia. (T. & F. 132:27.)” (Mormon Doctrine, 2nd ed. [1966], 816–17).

Paaki