Laipelí
Lēsoni 59: Luke 24


Lēsoni 59

Luke 24

Talateú

ʻI he ʻaho hono tolu hili e pekia ʻa Sīsū Kalaisí, naʻe fakahā ʻe he ongo ʻāngelo ʻi he fonualotó ʻEne Toetuʻú ki ha kulupu kakai fefine. ʻI he fanongo ki he lipooti ʻa e houʻeiki fafiné, naʻe veiveiua ha niʻihi ʻo e kau ākongá ki he malava ʻa e Toetuʻu ʻa e Fakamoʻuí. Naʻe fononga ha ongo ākonga ki ʻEmeasi, ʻo ʻikai fakatokangaʻi ʻa e ʻEiki toetuʻú, ʻo talanoa mo Ia ʻi he halá. Naʻe hā mai ʻa Sīsū kimui ange ki Heʻene Kau ʻAposetoló mo e niʻihi kehe, ʻo fakahā kiate kinautolu Hono sino toetuʻú, mo tuʻutuʻuni ke nau malanga ʻaki ʻa e fakatomalá mo hoko ko ha kau fakamoʻoni kiate Ia.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Luke 24:1–12

Ko e fakahā ʻe he ongo ʻāngeló ki ha kulupu ʻo e kakai fefine kuo toe tuʻu ʻa Sīsū Kalaisi

Fakaʻaliʻali ha konga ʻo e foʻi vitiō “Jes Is Laid in a Tomb” mei he The Life of Jesus Christ Bible Videos, pea kiʻi taʻofi kimuʻa pea lea ʻa e ongo ʻāngeló ki he kau fafiné (taimi 0:00–2:27). ʻOku maʻu ʻa e vitiō ko ʻení ʻi he LDS.org.

Kapau ʻoku ʻikai ke ke lava ʻo huluʻi e vitiō ko ʻení, fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukauloto kuo nau ʻi he fonualotó ʻi he taimi naʻe tuku ai ʻa Sīsū aí pea mamata ki hono tekaʻi ʻo e maká ʻi muʻa he matapaá. Kole ange ke nau fakakaukauloto ki he ngaahi fakakaukau mo e ngaahi ongo ne nau maʻu aí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Luke 24:1–4. Kole ki he kalasí ke muimuiʻi hono laú, ʻo kumi e meʻa naʻe ʻilo ʻe he kau fafiné ʻi heʻenau foki ki he fonualotó ʻi he ʻaho ʻe tolu kimui ange.

Hili hono huluʻi ʻa e foʻi vitiō nounoú pe lau e veesi 1–4, fehuʻi ange:

  • Ko e hā naʻe ʻilo ʻe he kau fafiné ʻi he fonualotó?

  • Naʻá ke mei tali fēfē kapau ne ke mamata ki ha ongo ʻāngelo ʻoku tuʻu ʻi he fonualoto kuo fakaavá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Luke 24:5–8. Kole ange ki he kalasí ke muimuiʻi hono laú, ʻo kumi e meʻa naʻe fakahā ʻe he ongo ʻāngeló ki he kau fafiné. Fakaafeʻi e kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

Fakamatalaʻi fakanounou e Luke 24:9–10 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe mavahe e kau fafiné mei he fonualotó pea fakahā ki he kau ākongá e meʻa kuo nau mamata mo fanongo aí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Luke 24:11, pea kole ki he kalasí ke kumi e tali ʻa e Kau ʻAposetoló ki he ngaahi lea ʻa e kau fafiné. Fakaafeʻi e kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

Fakamatalaʻi ange hili e fanongo ki he lipooti ʻa e kau fafiné, naʻe lele ʻa Pita mo Sione ki he fonualotó pea ʻiloʻi naʻe pulia e sino ʻo Sīsuú (vakai, Luke 24:12; Sione 20:1–4).

Luke 24:13–32

Ko e lea ʻa e ʻEiki kuo toetuʻú ki he ongo ākonga ʻi he hala ki ʻEmeasí

Kole ki he kau akó ke fakalaulauloto ki ha taimi kuo nau fāifeinga ai ʻo hangē ko e kau ākonga ʻi he fakamatalá ni, ke tui ki ha fakakaukau ʻo e ongoongoleleí.

Fakamatalaʻi ange ʻoku tau ako ʻi he Luke 24:13 naʻe mavahe ha ongo ākonga mei Selusalema “ʻi he ʻaho ko iá,” ʻo fononga ʻi ha maile nai ʻe 6–7.5 maile (kilomita ‘e 10–12) “ki he potu kakai naʻe ui ko ʻEmeasi.” ʻE lava ke tokoni hono ako ʻena aʻusia ʻi he hala ki ʻEmeasí ke tau ʻilo e founga ke fakamālohia ai ʻetau fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Luke 24:14–17, pea kole ki he kalasí ke kumi pe ko hai naʻe kau mai ki he ongo ākongá ʻi heʻena lué.

  • Ko hai naʻe kau mai ki he ongo ākongá ʻi heʻena fonongá?

  • Ko e hā naʻe ʻikai ʻiloʻi ai ʻe he kau ākongá ʻa Sīsuú? (Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e foʻi lea taʻofi [veesi 16] ke pukepuke pe ʻufiʻufi.)

Huluʻi e vitiō “Christ Appears on the Road to Emmaus” (3:32) mei he The Life of Jesus Christ Bible Videos, ʻoku maʻu ʻi he LDS.org. Kole ki he kau akó ke sio ki he meʻa naʻe ako ʻe he ongo ākongá meia Sīsū ʻi heʻena lue mo Ia ʻo ʻikai ʻiloʻi pe ko hai Ia. Kimuʻa hono huluʻi e vitioó, fakamatalaʻi ange ko e fetalanoaʻaki ʻi he vitioó mei he Luke 24:17–33 koeʻuhí ke lava e kau akó ʻo muimui ki ai ʻi he folofolá kapau te nau fie fai ia. (Kapau ʻoku ʻikai ke ke lava ʻo huluʻi e vitiō ko ʻení, fakaafeʻi e kau akó ke taufetongi ʻi he lau leʻolahi mei he ngaahi veesi ko ʻení.)

Fakamahinoʻi ange ʻoku ʻikai ke tau fanongo ʻi he vitiō ko ʻení, ki he meʻa naʻe akoʻi ʻe Sīsū ki he ongo ākongá ʻi heʻenau lué. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Luke 24:27, pea kole ki he kalasí ke kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe Sīsū ki he ongo ākongá.

  • Ko e hā naʻe akoʻi ʻe Sīsū ki he ongo ākongá? Ko e hā e founga naʻá Ne fakaʻaongaʻi ke akoʻi fekauʻaki mo Iá?

  • Fakatatau ki he Luke 24:32, naʻe kaunga fēfē ʻa e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí mei he folofolá ki he ongo ākongá?

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā “naʻe vela [e] loto [ʻo e ongo ākongá] ʻiate” kinaua? (Naʻe fakamoʻoni ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní naʻe moʻoni ʻa e ngaahi akonaki ʻi he folofolá kau kia Sīsuú.)

Fakaafeʻi e kau akó ke fakalaulauloto ki he meʻa ne ako ʻe he ongo ākongá mei hono fakaʻaongaʻi ʻe Sīsū e folofolá ke akoʻi kinaua kae ʻikai ko hono fakahā pē ko hai Iá. Te ke ala kole ki ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú.

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he ngaah vēsí ni ʻo kau ki he ngaahi nunuʻa ʻo ʻetau ako folofolá? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení he palakipoé: ʻI heʻetau ako e folofolá, ʻoku tau fakaafeʻi e Laumālie Māʻoniʻoní ke ne akoʻi kitautolu kau kia Sīsū Kalaisi.)

  • Makehe mei ha ongo māfana ʻi hotau lotó, te ke fakamatalaʻi fēfē e meʻa te tau lava ʻo aʻusiá ʻi he fakamoʻoni ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní kia Sīsū Kalaisí?

Kole ki he kau akó ke kumi ha potufolofola kuo tokoni ke nau ongoʻi hono akoʻi kinautolu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻo kau kia Sīsū Kalaisí. Fakaafeʻi kinautolu ke vahevahe ʻenau folofolá mo e ngaahi nunuʻa ʻo e meʻa ne nau ongoʻí. Mahalo te ke fie vahevahe foki ha potufolofola kuó ne tokoniʻi fakatāutaha koe.

Fakamanatu ki he kau akó neongo ʻoku mahuʻinga ke lau ʻa e Fuakava Foʻoú ki he maaka ʻi he seminelí, ka ʻoku toe mahuʻinga ange ke ako e folofolá ʻi ha founga ʻe lava ai ke fakamālohia ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻenau fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí.

ʻOange ha ngaahi tatau ʻo ha meʻa fakaʻilonga tohi ʻoku ʻi ai ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá (pe fakaafeʻi e kau akó ke hiki e leá ʻi ha meʻa fakaʻilonga tohi ʻoku ʻatā):

ʻĪmisi
handout, bookmarks

Tohi Lēsoni ʻa e Faiako Seminelí Fuakava Foʻoú—Lēsoni 59

ʻĪmisi
ʻEletā D. Todd Christofferson

“Ko e taumuʻa mahuʻinga taha ʻo e folofola kotoa pē ko hono fakafonuʻaki hotau laumālié ʻa e tui ki he ʻOtua ko e Tamaí mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí. …

“… ʻOku maʻu e tuí ʻi he hanga ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻo fakamoʻoniʻi ia ʻi hotau ngaahi lotó, Laumālie ki he laumālie, ʻi he taimi ʻoku tau fanongo ai pe lau e folofola ʻa e ʻOtuá. Pea ʻoku tupulaki ʻa e tuí ʻi he hokohoko ʻo ʻetau keinanga ʻi he folofolá. …

“… Ako fakaʻāuliliki mo fakamātoato e folofolá. Fakalaulauloto mo lotu ki ai. ʻOku hoko ʻa e ngaahi folofolá ko e fakahā pea te nau ʻomi ha toe ngaahi fakahā” (D. Todd Christofferson, “Ko e Tāpuaki ʻo e Folofolá,” Ensign pe Liahona, Mē 2010, 34, 35).

Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e fakamatala ʻa ʻEletā Kulisitofasoní. Fakaafeʻi e kalasí ke muimuiʻi hono laú, ʻo kumi e ngaahi founga te nau lava ai ke fakaleleiʻi ʻenau ako folofola fakatāutahá.

Fakaafeʻi e kau akó ke fokotuʻu ha taumuʻa ke ako ʻenau folofolá ʻi ha ngaahi founga ʻokú ne fakaafeʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke fakatupulaki ʻenau tui mo e ʻilo kia Sīsū Kalaisí. Mahalo te ke fokotuʻu ange ke nau hiki e taumuʻa ko ʻení ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo e meʻa fakaʻilonga tohí koeʻuhí ke nau lava ʻo fakaʻaongaʻi ia ko ha fakamanatu lolotonga ʻenau ako folofolá.

Luke 24:33–53

Ko e hā ʻa Sīsū ki Heʻene kau ākongá mo fakahā kiate kinautolu Hono sino toetuʻú

Fakaafeʻi ha ongo tamaiki ako ke ʻomi ʻena folofolá kimuʻa ʻi he kalasí ke tokoni ke fakatātaaʻi ha meʻa naʻe hoko ʻokú ne fakatātaaʻi e fakaofi atu ha ongo faifekau ki he matapā ʻo ha taha. Fakahinohinoʻi kinaua ke tukituki. Fakangalingali ke fakaava ha matapā pea fakafeʻiloaki kiate kinaua. Talaange ke na fakafeʻiloaki kinaua. Hili ʻena fai iá, leaʻaki ha meʻa hangē ko ʻení:

“ʻOku ʻi ai haʻaku fehuʻi. ʻOku tokolahi ha kakai ʻoku ou ʻilo ʻoku ʻikai ke nau tui ki he moʻui hili ʻa e maté. ʻOku pehē ʻe ha niʻihi ʻo kinautolu ʻoku nau tui kia Sīsū Kalaisi, ka ʻoku ʻikai te nau tui naʻá Ne toetuʻu mo ha sino fakamatelie. ʻOku nau pehē naʻá Ne hokohoko atu pē ke moʻui ko ha laumālie. Ko e hā ʻokú ke tui ki ai kau ki he Toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisí?”

ʻOange ha taimi ki he ongo tamaiki akó ke tali e fehuʻí.

Fakamahinoʻi ange ko e Luke 24:36–39 ko ha veesi fakataukei folofola pea ʻe lava ke tokoni ke akoʻi kau ki he Toetuʻu moʻoni ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOange e ʻuhinga ki he potufolofola ko ʻení ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe foki he taimi pē ko iá ʻa e ongo ākonga ne fakataha mo Sīsū ʻi he hala ki ʻEmeasí ki Selusalema ke fakamatala ʻena aʻusiá ki he Kau ʻAposetoló mo e kau ākonga kehé (vakai, Luke 24:33–35). Lolotonga ʻena leá, naʻe hā mai ʻa e Fakamoʻuí (vakai, veesi 36).

Fakaafeʻi ha taha ʻo e ongo tamaiki ako naʻe tokoni ke fakatātaaʻí ke lau leʻolahi e Luke 24:36–39. Kole ki he kalasí ke muimuiʻi hono laú, ʻo kumi ha fakamoʻoni naʻe toetuʻu moʻoni ʻa Sīsū pea maʻu ha sino ʻo e kakano mo e hui.

ʻĪmisi
Ko e Fakahaaʻi ʻe Sīsū Hono Ngaahi Kafó
  • Ko e hā naʻe fakaafeʻi ʻe Sīsū ʻEne kau ākongá ke nau fai ke tokoni ke mahino kiate kinautolu naʻe ʻikai ko ha laumālie pē Ia ka naʻe sino fakamatelié? (Fakakaukau ki hono fakaʻaliʻali e fakatātā Ko e Fakahaaʻi ʻe Sīsū Hono Ngaahi Kafó [Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí (2009), fika 60; vakai foki, LDS.org].)

  • ʻOkú ke pehē te ke ongoʻi fēfē kapau naʻá ke ʻi ai ʻi he hā mai ʻa Kalaisi ki Heʻene kau ākongá?

Fakamālō ki he ongo tamaiki ako naʻe tokoni ke fakatātāʻí, pea kole ange ke na tangutu ki lalo. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Luke 24:40–43. Kole ki he kalasí ke muimuiʻi hono laú, ʻo kumi ha toe meʻa naʻe fai ʻe Sīsū ke fakahaaʻi naʻá Ne maʻu ha sino moʻoni (pe fakaesino).

  • Ko e hā mo ha toe meʻa naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí ke fakahā naʻá Ne maʻu ha sino toetuʻú?

  • Ko e hā ʻa e ngaahi tokāteline te tau lava ʻo ako mei he ngaahi veesi ko ʻení? (Mahalo ʻe ʻiloʻi ʻe he kau akó ha ngaahi tokāteline kehekehe, kae fakapapauʻi ke fakamamafaʻi ange naʻe maʻu ʻe Sīsū Kalaisi ha sino toetuʻu ʻo e kakano mo e hui. Tohi ʻa e tokāteline ko ʻení ʻi he palakipoé.)

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke mahino mo e tui ki he tokāteline ko ʻení?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e fakamatala koʻení:

“ʻI he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, ʻe toe tuʻu ʻa e kakai kotoa pē—kuo fakahaofi mei he mate fakaesinó (vakai, 1 Kolinitō 15:22). Ko e Toetuʻú ko hono toe fakatahaʻi ia ʻo e laumālié mo e sinó ʻi ha tuʻunga haohaoa mo taʻe faʻamate, ʻo ʻikai toe moʻulaloa ki he mahakí pe maté (vakai, ʻAlamā 11:42–45). …

“ʻE lava ha mahino pea mo ha fakamoʻoni ki he toetuʻú ke ne ʻoatu ha ʻamanaki pea mo ha ʻilo ʻi hoʻo fekuki mo e ngaahi faingataʻá, ngaahi ʻahiʻahí, pea mo e ngaahi lavameʻa ʻo e moʻuí. Te ke lava ʻo maʻu ha nonga ʻi hoʻo ʻilo pau ʻoku moʻui ʻa e Fakamoʻuí pea ʻi Heʻene Fakaleleí ʻokú Ne ‘motuhi ʻa e ngaahi haʻi ʻo e maté, koeʻuhi ke ʻoua naʻa ikuna ʻa e faʻitoká, pea ke folo hifo ʻa e mamahi ʻo e maté ʻi he ngaahi ʻamanaki ki he nāunaú’ ( ʻAlamā 22:14)” (Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: Ko Ha Huluhulu ki he Ongoongoleleí [2004], 189, 190).

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi ʻahiʻahi ʻe lava ke tokoni ʻa e ʻamanaki lelei ki heʻetau toetuʻú ke tau kātakiʻi?

Kole ki ha kau ako tokosiʻi ke fakamoʻoni ki he Toetuʻu ʻa e Fakamoʻuí pea mo fakamatalaʻi e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai kiate kinautolu ʻa e tokāteline ʻo e Toetuʻú.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Luke 24:44–53. Kole ki he kalasí ke fakafanongo ki he folofola ʻa e Fakamoʻuí ʻo hangē ne nau kau ʻi he kulupu ʻo e kau ākonga naʻe ʻiate Iá pea fakakaukau pe ko e fē e ngaahi akonaki kuo mahuʻingamālie taha kiate kinautolú. Fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi ke vahevahe ʻenau fakakaukau fekauʻaki mo e ngaahi akonaki ʻi he ngaahi veesi ko ʻení.

Fakaʻosi ʻaki haʻo fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni kuo mou aleaʻí.

ʻĪmisi
scripture mastery icon
Fakataukei Folofola—Luke 24:36–39

Ke tokoni ke ako maʻuloto ʻe he kau akó e Luke 24:36–39, vahevahe e kalasí ki ha kulupu ʻe fā. Vahe ha veesi kehe mei he potufolofola ko ʻení ki he kulupu takitaha, pea fakahinohinoʻi e kau ako ʻi he kulupu takitaha ke ngāue fakataha ke ako maʻuloto ʻenau ngaahi veesi ne vahe angé. Hili ha ngaahi miniti siʻi, kole ange ki he kulupu takitaha ke lau maʻuloto ʻenau veesi ne vahe angé ʻi he hokohoko ʻo e ngaahi vēsí. Mahalo te ke fakaafeʻi e kau akó ke toe lau maʻuloto ʻenau ngaahi vēsí ki he ngaahi kalasi ka hokó kae ʻoua kuo maheni ʻa e tokotaha kotoa pē mo e potufolofolá kakato.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Luke 24:11. “Naʻe ʻikai te nau tui kiate kinautolu”

ʻOku fakahaaʻi ʻe Luke naʻe faingataʻa ke tui ʻa e Kau ʻAposetolo ʻe toko hongofulu mā tahá ki he kau fafine ne nau fakamoʻoniʻi kuo toe tuʻu ʻa Sīsū mei he faʻitoká. Neongo naʻe toe moʻui fakatamai ha niʻihi fakafoʻituitui mei he maté ka te nau toe iku mate fakamatelie, ko Sīsū Kalaisi ʻa e polopolo ʻo e toetuʻú. Naʻe fakamatala ʻa Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī ʻo pehē:

“Kuo teʻeki ke hoko ʻeni kimuʻa. Ko e meʻa pē kuo ʻi aí ko e mate taʻe ʻi ai ha ʻamanaki lelei. Ka ko ʻeni naʻe i ai e moʻui taʻengatá. Ko ha ʻOtua pē te Ne lava ʻo fai ʻení. Ko e Toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisí ʻa e funganiʻi meʻa ʻo ʻEne moʻuí mo Hono misioná. Ko e makatumuʻaki ia ʻo e Fakaleleí. Naʻe ʻikai ke kakato e feilaulau ʻo ʻEne moʻuí maʻá e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá taʻe kau ai ʻEne hāʻele mai mei he faʻitoká, mo e pau ʻo e Toetuʻú ki he kakai kotoa pē kuo moʻui ʻi he māmaní.

“ʻI he kotoa ʻo e ngaahi ikuna ʻi he ngaahi fakamatala ʻo e ngaahi meʻa ne hoko he faʻahinga ʻo e tangatá, ʻoku ʻikai ha meʻa ʻe fuʻu lahi, ʻikai ke fakamāmani lahi hono ngaahi olá, ʻikai ke taʻe ngata hono ngaahi nunuʻá ʻo hangē ko e ikuna ʻo e ʻEiki naʻe tutukí, peá Ne toe tuʻu mai mei he fonualotó ʻi he ʻuluaki pongipongi Toetuʻu ko iá.

“Ko kinautolu naʻa nau hoko ko e kau fakamoʻoni ki he meʻa ko ia naʻe hokó, ʻa kinautolu kotoa ne nau mamata mo fanongo mo talanoa mo e ʻEiki Toetuʻú, naʻa nau fakamoʻoni ki he moʻoni ʻo e mana maʻongoʻonga taha ko ʻeni ʻo e ngaahi mana kotoa pē. Naʻe moʻui pea mate ʻa Hono kau muimuí ʻi he ngaahi senituli ʻi hono fanongonongo ʻa hono moʻoni ʻo e ngāue fakalangi ko ʻení.

“ʻOku mau tānaki atu ki he ngaahi fakamoʻoni kotoa ko ʻení ʻa ʻemau fakamoʻoni ko e tokotaha ko Ia ne pekia ʻi he kolosí ʻi Kalevalé, ne toe tuʻu ʻi he lāngilangi ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá, ko e ʻEiki ʻo e moʻuí mo e maté” (“Special Witnesses of Christ,” Ensign, Apr. 2001, 15, or Liahona, Apr. 2001, 16–17).

Luke 24:36–43. “ʻOku ʻikai kakano mo hui ha laumālie, ʻo hangē ko ia ʻoku mou ʻiló ni ʻiate aú”

Naʻe lea ʻaki ʻe ʻEletā Teti R. Kalisitā, naʻe ngāue ʻi he Kau Palesitenisī ʻo e Kau Fitungofulú, ʻa e ngaahi meʻá ni fekauʻaki mo e fakakaukau hala ko ia naʻe fakataimi pē ʻa e Toetuʻu ʻa e Fakamoʻuí:

“Hili ʻa e Toetuʻu ʻa e Fakamoʻuí naʻá Ne hā ki Heʻene kau ākongá peá Ne folofola, ‘Ala mai kiate au, pea mou vakai; he ʻoku ʻikai kakano mo hui ha laumālie, ʻo hangē ko ia ʻoku mou ʻiló ni ʻiate aú’ (Luke 24:39). ʻOku ʻi ai e niʻihi ʻoku nau pehē ko e fakaʻilonga fakatuʻasino fakataimi pē ia pea ʻi he taimi naʻá Ne hāʻele hake ai ki he langí naʻe matoʻo meiate Ia Hono sinó pea toe fakafoki Hono fōtunga fakalaumālié. Ka ʻoku akoʻi mai ʻe he folofolá he ʻikai lava ke hoko ʻeni. Naʻe akonaki ʻa Paula, ‘ʻI heʻetau ʻilo kuo fokotuʻu ʻa Kalaisi mei he pekiá, pea ʻe ʻikai toe pekia ia; ʻe ʻikai toe puleʻi ia ʻe he maté’ (Loma 6:9). ʻI hono fakalea ʻe tahá ko e momeniti pē ʻa e toetuʻu ʻa Kalaisí, naʻe ʻikai toe mavahe Hono sinó mei Hono laumālié; ka naʻe ʻikai te ne toe mate pē, ʻa e ola ne lau ki ai ʻa Paula he ʻikai toe lava ʻo hoko hili ʻEne Toetuʻú” (“Siosefa Sāmita—Ko e Palōfita ʻo Hono Toe Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2009, 35–36).

Paaki