Laipelí
Lēsoni 14: Mātiu 11–12


Lēsoni 14

Mātiu11–12

Talateú

Naʻe fakamoʻoni ʻa Sīsū Kalaisi naʻe fekauʻi ʻa Sione Papitaiso ke teuteu ʻa e hala ʻi muʻa ʻiate Iá, peá Ne talaʻofa ange ʻa e fiemālié ki he kotoa ʻo kinautolu ʻe haʻu kiate Iá. (Naʻe tali ʻe Sīsū e ngaahi tuʻuaki ʻa e kau Fālesí’ ne pehē naʻe haʻu Hono mālohí mei he tēvoló. Naʻá Ne fakatokanga kiate kinautolu fekauʻaki mo e ngaahi tukuakiʻi loí mo e fekumi ki he ngaahi fakaʻilongá, peá Ne akoʻi ʻa e talanoa fakatātā ʻo e fale liʻakí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Mātiu 11

ʻOku fakamoʻoni ʻa Sīsū Kalaisi naʻe fekauʻi ʻa Sione Papitaiso ke teuteu ʻa e hala ʻi muʻa ʻiate Iá

Fakaʻaliʻali ki he kau akó ha fakatātā ʻo ha ʻofisa polisi, toketā, pea mo Sīsū Kalaisi.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ʻiloʻi ko e tuʻunga totonu ʻo e kakai ko ʻení ʻa ia ʻoku nau hā mai ʻakí. Te ke ʻilo fēfē ko kinautolu pē ia ʻa ia ʻoku nau hā mai ʻakí?

Fakamatalaʻi ange lolotonga e ngāue ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he māmaní, ne ʻi ai ha tokolahi naʻe fekumi ke ʻilo pe ko ia pē ʻa ia ʻokú Ne hā mai ʻakí. Kole ki he kau akó ke nau kumi ki he ngaahi moʻoní ʻi heʻenau ako ʻa e Mātiu 11 ʻa ia ʻe tokoni kiate kinautolu ke fakatupulaki ʻenau fakamoʻoní fakatautaha pe ko hai ʻa Sīsū Kalaisi.

Fakamatalaʻi ange, naʻe puke mo tuku pōpula ʻe he Tuʻi ko Hēlotá ʻa Sione Papitaiso. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Mātiu 11:2–3. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, pea kumi ki he fehuʻi ne fekau atu ʻe Sione Papitaiso ʻene ākongá ke ʻeke kia Sīsuú.

  • Ko e hā naʻe fekau atu ai ʻe Sione ʻene ākongá ke ʻeke kia Sīsuú?

Fakamahinoʻi ange ʻoku ʻi he fehuʻi ko ia ʻi he veesi 3, e fehuʻiange ʻe he kau ākonga ʻa Sioné kia Sīsū pe ko Ia ʻa e Mīsaiá. Fakamanatuange ki he kau akó naʻe ʻosi ʻilo ʻe Sione Papitaiso ia ko Sīsū ʻa e Mīsaiá (vakai Mātiu 3:11, 13–14; Sione 1:29–34).

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe fekau atu ai ʻe Sione Papitaiso ʻene kau ākongá ke kumi ko Sīsū ʻa e Misaiá ka naʻe ʻosi ʻilo pē ʻe Sione ia e tuʻunga ʻo Sīsuú? (Naʻá ne fie maʻu ʻene kau ākongá ke nau takitaha maʻu ʻenau fakamoʻoni fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Mātiu 11:4–5. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e founga tali ʻa Sīsū ki heʻenau fehuʻí.

  • Ko e hā naʻe fakaafeʻi ʻe Sīsū e kau ākonga ʻa Sione Papitaisó ke faí, kae ʻikai ke fai mo fakapapauʻi ange ko e Mīsaiá Ia?

Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange naʻe mei faingofua pē ke talaange ʻe Sīsū ki he kau ākonga ʻa Sioné ko e Misaiá Ia. Ka, naʻá Ne fakaafeʻi kinautolu ke “fanongo mo mamata” (veesi 4), pe fakakaukauʻi, ʻa ʻEne ngaahi ngāué pea toki foki kia Sione Papitaiso pea mo fakamoʻoni ki he ngaahi meʻa kuo nau fanongo mo mamata kuo fai ʻe Sīsuú.

  • Naʻe tokoniʻi fēfē nai ʻe he tali ʻa Sīsuú ʻa e kau ākonga ʻa Sioné ke maʻu ha fakamoʻoni mālohi ki he Fakamoʻuí ʻi Haʻane fakahā ange kiate kinautolu ʻa hono hingoá?

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he fakahinohino ko ʻení fekauʻaki mo e founga te tau lava ʻo fakamālohia ai ʻetau fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí? (Neongo ʻe lava ke nau fakaʻaongaʻi ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻa e moʻoni ko ʻení: ʻE fakamālohia ʻetau fakamoʻoni fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí ʻi heʻetau feinga ke ako mo fakamoʻoni fekauʻaki mo Iá.)

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke hiki e founga kuo nau hoko ai ʻo ʻilo ko Sīsū Kalaisí ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtuá. Mahalo te ke fie maʻu ke fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke vahevahe mo e kalasí ʻa e meʻa ne nau tohí.

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Mātiu 11:7–27 ʻaki hano fakamatalaʻi ange hili e mavahe ʻa e ongo ākongá, naʻe talaange ʻe Sīsū ki he haʻofangá ko Sione Papitaiso ʻa e palōfita kuo fili ke teuteuʻi e hala ki he Mīsaiá. Naʻe fakahalaiaʻi ʻe Sīsū ʻa kinautolu ne fakasītuʻaʻi ʻa Sione Papitaisó kae pehē kiate kinautolu kuo nau mamata ki ha fakamoʻoni mahino ʻo e fakalangi ʻa e ʻEikí kae kei fakafīsingaʻi pē Ia. (Fakatokangaʻi ange: Ko e ngaahi akonaki ʻa Sīsū fekauʻaki mo Sione Papitaiso ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻe toki fakahoko fakaikiiki atu ia ʻi he lēsoni ʻia Luke 7:18–35).

Naʻe fakahoko leva ʻe Sīsū ha talaʻofa kiate kinautolu kotoa ʻe tali Ia ko e Mīsaiá. Ke tokoni ki he kau akó ke toe vakaiʻi ʻa e Mātiu 11:28–30, ʻa ia naʻá ke fakafeʻiloaki ʻi he lēsoni 1, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e ngaahi veesi ko ʻení pea kole ki he kalasí ke muimuiʻi hono laú mo kumi ki he meʻa ʻoku fakaafeʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ke faí.

  • Ko e hā ʻoku fakaafe mai ʻe he ʻEikí ke tau faí? Ko hā ʻokú ne talaʻofa mai te tau maʻú? (Hili hono vahevahe ʻe he kau akó ʻenau ngaahi talí, hiki ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: Kapau te tau haʻu kia Sīsū Kalaisi, te Ne fakamaʻamaʻa ʻetau ngaahi kavengá mo ʻomi kiate kitautolu ʻa e fiemālié.)

  • ʻE tokoni fēfē kiate koe ʻi he taʻú ni ʻa e mahino ʻo e ngaahi moʻoni ʻi he potufolofolo fakataukei folofola ko ʻení.

Mātiu 12:1–42

Naʻe valokiʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e Fālesí ʻi heʻenau ngaahi tukuakiʻi halá mo e kumi fakaʻilongá.

(Fakatokangaʻi ange: Ko e ngaahi meʻa ne hoko ʻi he Mātiu 12:1–21 ʻe toki akoʻi fakaikiiki atu ia ʻi he lēsoni ʻia Maʻake 2–3.)

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Mātiu 12:1–30 ʻaki hono fakamatalaʻi ange hili hono fakamoʻui ʻe Sīsū ha tangata ʻi he ʻaho Sāpaté, naʻe kamata ke fekumi ha niʻihi ʻo e kau Fālesí ke fakaʻauha Ia. ʻI he taimi naʻá Ne fakamoʻui ai ha taha ne maʻu ʻe he laumālie ʻulí, ne nau feinga ke fakaongoongokoviʻi Ia ʻi he ʻao ʻo e kakaí ʻaki hono tukuakiʻi Ia ki hono fakahoko ʻo e ngaahi ngāue ko iá ʻi he mālohi ʻo e tēvoló. Naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū ʻenau ngaahi fakakaukaú peá Ne pehē, ʻi he tafaʻaki ʻe tahá, ko hono kapusi ʻo e tēvoló ki tuʻá naʻá Ne fakahaaʻi ai ko Ia ʻa e Mīsaiá pea mo fokotuʻu e puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Kole ange ki he kau akó ke lau fakalongolongo ʻa e Mātiu 12:30, ʻo kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe Sīsū fekauʻaki mo kinautolu ʻoku ʻikai kau mo Iá. Kole ki he kau akó ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú.

  • Fakatatau ki he veesi 30, kapau ʻoku tau fie maʻu ke hoko ko ha konga ʻo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ko e ha kuo pau ke tau faí? (ʻI hono vahevahe ʻe he kau akó ʻenau ngaahi talí, fakapapauʻi ke vahevahe ʻa e moʻoni ko ʻení: Kapau ʻoku tau fie maʻu ke hoko ko ha konga ʻo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá, kuo pau ke tau tukupā kakato kia Sīsū Kalaisi.)

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻe lava ke tau fakahaai ai ʻetau tukupā kakato kia Sīsū Kalaisi?

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Mātiu 12:31–42 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe toe fakapapauʻi mai ʻe Sīsū ko ʻEne ngaahi ngāue leleí ko ha ngaahi fakamoʻoni ia ʻoku ʻa e ʻOtuá Ia kae ʻikai ko e tēvoló. Naʻá ne toe fakatokanga foki ki he kau Fālesí ʻe ʻekeʻi meiate kinautolu ʻe he ʻOtuá ʻenau ngaahi lea talatalaakiʻí. Ne ʻeke ʻe ha niʻihi ʻo e kau tangata tohí mo e kau Fālesí ha fakaʻilonga, pea naʻe valokiʻi kinautolu ʻi he kumi fakaʻilongá mo e ʻikai ke fakatokangaʻi ʻoku lahi ange Ia ʻi ha toe palōfita pe tuʻi ʻi ʻIsileli kimuʻa.

Mātiu 12:43–50

ʻOku akoʻi ʻe Sīsū ʻa e talanoa fakatātā ʻo e fale liʻakí pea ʻoku lau ʻa kinautolu ʻoku fai e finangalo ʻo ʻEne Tamaí ki Hono fāmilí

Kole ki he kau akó ke fakakaukauloto ʻoku kole ange ʻe ha taha ʻo honau ngaahi kaungāmeʻá ha faleʻi ki he founga ʻe lava ʻo fakaʻehiʻehi ai mei he toe foki ki ha angahala ʻoku feinga ke liʻaki.

  • Ko e hā e faleʻi te ke fai ki ho kaungāmeʻá ke tokoni kiate ia hono tekeʻi e filí?

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi he Mātiu 12:43–45 ha talanoa fakatātā ʻo ha laumālie ʻuli naʻe kapusi ki tuʻa mei ha tangata. Fakaafeʻi e kau akó ke kumi ki ha tefitoʻi moʻoni ʻi he talanoa fakatātā ko ʻení ʻe lava ke tokoni ki honau kaungāmeʻá ke ikunaʻi e filí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Mātiu 12:43–44, pea kole ki he kalasí ke kumi ki he meʻa naʻe fai ʻe he laumālie ʻulí hili hono kapusi ki tuʻa mei he tangatá.

  • Ko e hā naʻe fai ʻe he laumālie ʻulí hili hono ʻikai maʻu hano potu maloloʻanga?

  • Ko e hā ha ngaahi lea ʻokú ne fakamatalaʻi e tuʻunga ʻo e “falé”, pe ko e tangatá, ʻi he taimi ʻoku foki mai ai ʻa e laumālie ʻulí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ʻe taha ke lau leʻolahi e Mātiu 12:45, pea kole ki he kalasí ke fekumi ki he meʻa naʻe fai ʻe he laumālie ʻulí hili hono ʻilo kuo liʻaki ʻa e “falé,” pe ko e tangatá. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ne nau maʻú.

  • Ko e hā naʻe ʻikai fakahoko ʻe he tangata ʻi he talafakatātaá hili ʻene kapusi e tēvoló, ʻo ne fakaʻatā ai ʻa e laumālie koví ke toe foki mai? (Naʻe ʻikai ke ne fetongi ʻaki e koví ʻa e ngaahi fakakaukau, ongo, lea mo e ngaahi tōʻonga māʻoniʻoní.)

  • ʻE lava ke fakafofongaʻi fēfē ʻe he meʻa naʻe hokó ki he tangata ʻi he talanoa fakatātā ko ʻení ha taha ʻoku fakatomalaʻi e angahalá mo feinga ke tekeʻi e ʻahiʻahí?

Hili e tali ʻa e kau akó, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Sipenisā W. Kimipoló:

ʻĪmisi
Palesiteni Spencer W. Kimball

“ʻI hono liʻaki ʻo e angahalá ʻoku ʻikai ko ha fakaʻamu ia ki ha tūkunga lelei ange. Kuo pau ke ne fakahoko kinautolu. …

“… Kuo mole atu ʻa e ngaahi meʻa naʻá ne maʻu tāngia ia mo maʻu ʻene leleí mo ʻene ngaahi fakakaukaú, pea teʻeki ke ʻi ai ha ngaahi fetongi lelei ange ke ne fetongi ʻa ia naʻe fakataʻeʻaongaʻí. Ko e faingamālie ʻeni ʻo Sētané” (The Miracle of Forgiveness [1969], 171–72; tānaki atu hono fakamamafaʻí).

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke tau ako mei he talanoa fakatātā ko ʻení ʻe lava ke tokoni ke ʻilo e founga ke hokohoko atu ai pē hono fakafepakiʻi ʻo e ngaahi ivi tākiekina ki he koví hili ʻetau toʻo ia mei heʻetau moʻuí? (ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau ʻilo ʻa e moʻoni ko ʻení: ʻE lava ke tau fakafepakiʻi ʻa e ngaahi ivi tākiekina ki he koví hili hono toʻo kinautolu mei heʻetau moʻuí ʻi hano fetongi ʻaki kinautolu ʻa e māʻoniʻoní.)

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e moʻoni ko ʻení, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻení. Kole ki he kalasí ke fakafanongo ki he ʻuhinga ʻoku ʻikai feʻunga ai ke siʻaki pē ʻetau moʻui angahalá.

“ʻOku ʻikai feʻunga ʻa e feinga pē ke tekeʻi ʻa e koví pe ke fakamaʻa hoʻo moʻui angahalaʻiá. Kuo pau ke ke fakafonu hoʻo moʻuí ʻaki e ngaahi anga māʻonoʻoní pea kau ʻi he ngaahi ʻekitivitī ʻokú ne ʻomi e mālohi fakalaumālié. …

“ʻOku ʻomi ʻe he talangofua kakató ʻa e mālohi kakato ʻo e ongoongoleleí ki hoʻo moʻuí ʻo kau ai hono fakatupulaki ʻo e mālohi ke ikunaʻi hoʻo ngaahi vaivaí. ʻOku kau ʻi he talangofua ko ʻení ha ngaahi tōʻonga te ke ala lau ko ha konga ia ʻo e fakatomalá, hangē ko e maʻu lotú, totongi vahehongofulú, ngāue tokoní, mo e fakamolemoleʻi ʻo e niʻihi kehé” (Tuʻu Maʻu ʻi he Tui: Ko Ha Huluhulu Ki He Ongoongoleleí [2004], 54).

  • ʻI heʻetau fakatomalá, ko e hā te tau lava ʻo fai ke fakafonu ʻaki ʻetau moʻuí ʻa e anga māʻoniʻoní ke ʻoua naʻa tau toe foki ki he angahala? (Te ke lava ʻo fakaafeʻi ha tokotaha ako ke hiki e ngaahi talí ʻi he palakipoé.)

  • ʻE ʻomi fēfē ʻe hono fai ʻo e ngaahi meʻa ko ʻení ha mālohi fakalaumālie lahi ange ki heʻetau moʻuí mo fakafeʻungaʻi kitautolu ke ikunaʻi ʻa e ngaahi tākiekina koví?

Fakamoʻoni ʻe ʻomi ha mālohi lahi ange kiate kitautolu ke fakafepakiʻi e koví ʻi hono fakafonu ʻetau moʻuí ʻaki ʻa e ngaahi angamāʻoniʻoní. Poupouʻi ʻa e kau akó ke fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ke fakafonu ʻenau moʻuí ʻaki ha ngaahi anga māʻonoʻoní lahi pea mo muimui ʻi he ueʻi ʻoku nau maʻú ʻi heʻenau fakalaulaulotó.

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e toenga ʻo e Mātiu 12 ʻaki hano fakamatalaʻi ange lolotonga e akoʻi ʻa Sīsū, naʻe fakahā ange ʻe ha taha kiate Ia ʻoku ʻi ai ha kau mēmipa ʻo Hono fāmilí ʻoku nau fie lea kiate Ia. Naʻe akoʻi leva ʻe he ʻEikí ʻoku lau fakataha ʻa kinautolu kotoa ʻoku fai e finangalo ʻo e Tamaí ki Hono fāmilí.

ʻĪmisi
scripture mastery icon
Fakataukei Folofola—Mātiu 11:28–30

Ke tokoni ki he kau akó ke ako maʻuloto ʻa e Mātiu 11:28–30, fakaafeʻi e kalasí ke faʻu ha ngaahi ngāue fakatātā ʻe lava ke ne fakafofongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻi he veesi takitaha pea lau maʻuloto e potufolofolá lolotonga hono fakahoko e ngaahi ngāue fakatātā ko ʻení. ʻAi e kau akó ke lau maʻuloto ia ʻi he kamataʻanga ʻo e kalasí ʻi ha ngaahi ʻaho kae ʻoua kuo lava ke nau lau maʻuloto ia.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Mātiu 11:11. “Ka ko ia ʻoku siʻi taha pē ʻi he puleʻanga ʻo e langí ʻoku lahi ia ʻiate Ia”

Naʻe fakamatalaʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e founga ʻe taha hono fakamahinoʻi e Mātiu 11:11 ko e sio ki ai ko ha maʻuʻanga tokoni kia Sīsū tonu pē.

Ko hai naʻe ʻuhinga ki ai ʻa Sīsū ʻi Heʻene folofola kau ki he siʻi tahá? Naʻe lau ko Sīsuú ko e siʻi taha Ia ke ʻi ai Haʻane totonu ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá, pea ʻoku [ngalingali] ko e siʻi taha Ia ke nau tui ki ai ko ha palōfita; ʻo hangē ko ʻEne folofolá—‘Ko Ia ʻoku lau ko e siʻi taha ʻiate kimoutolú ʻoku lahi ia ʻia Sione—ʻa ia ko Au ia’” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007], 94).

Mātiu 12:31–32. “Lea Lohiakiʻi e Laumālie Māʻoniʻoní”

Naʻe fakamatalaʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e founga ʻoku fakahoko ai ʻe ha taha ʻa e angahala ʻo e lohiakiʻi e Laumālie Māʻoniʻoní:

“Kuo pau ke ne maʻu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, fakaava mai ʻa e ngaahi langí kiate ia, mo ʻiloʻi ʻa e ʻOtuá, pea toki faiangahala kiate Ia. Hili ha faiangahala ʻa ha tangata ki he Laumālie Māʻoniʻoní, ʻoku ʻikai ha fakatomala maʻana. Kuopau ke ne pehē ʻoku ʻikai ke ulo ʻa e laʻaá lolotonga ʻene sio ki aí; kuopau ke ne fakaʻikaiʻi ʻa Sīsū Kalaisi ʻi hono fakaava mai ʻo e ngaahi langí kiate iá, pea fakaʻikaiʻi ʻa e palani ʻo e fakamoʻuí ʻi hono fakaava hono ongo matá ki hono moʻoní; pea mei he taimi ko iá te ne hoko ko ha fili” (ʻi he History of the Church, 6:314).

Taimi ʻe niʻihi ʻoku hohaʻa ʻa e kau akó fekauʻaki mo e angahala ʻo e lohiakiʻi pe fakaʻikaiʻi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. Ne akonaki ʻa Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo ʻo pehē:

“ʻOku fie maʻu ʻo fekauʻaki mo e angahala ki he Laumālie Māʻoniʻoní ha ʻilo ʻoku ʻikai malava ke lohiakiʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻe he kakai [angamahení ke] fai ha angahala pehē” (Ko e Mana ʻo e Fakamolemolé [1969], 131).

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Sēmisi E. Talamesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e ʻuhinga naʻe fakatokanga ai ʻa Sīsū ki he kau Fālesi ki he angahala ʻoku ʻikai fakamolemoleʻí ʻi he Mātiu 12:31–32:

“Naʻe ʻaloʻofa ʻa Sīsū ʻi Heʻene ʻilo pau e ngaahi lea ne fai kiate Ia ʻi Hono tuʻunga ko eTangatá, ke lava ʻo fakamolemoleʻi ia; ka naʻe ofi ʻa e fakafetau ki he mālohi naʻá Ne maʻú, kae tautautefito ke tuku ʻa e mālohi mo e mafai ko iá kia Sētane ki hono lohiakiʻi e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻa ia ko ha angahala ʻoku ʻikai hano fakamolemole” (Jesus the Christ, 3rd ed. [1916], 269).

Paaki