Laipelí
ʻIuniti 22, ʻAho 1: 1 Kolinitō 7–8


ʻIuniti 22: ʻAho 1

1 Kolinitō 7–8

Talateú

Naʻe fakahinohino ʻe he ʻAposetolo ko Paulá ʻa e kāingalotu ʻosi mali mo teʻeki mali ʻi he Siasí ʻi Kolinitoó fekauʻaki mo e nofomalí pea mo e ngāue fakafaifekaú. Naʻá ne akoʻi ʻa e Kau Māʻoniʻoní, ʻi haʻane tali ha fehuʻi fekauʻaki mo hono kai ʻo e meʻakai kuo feilaulauʻi ki he ngaahi tamapuá, ke nau fakakaukau ki heʻenau ngaahi angafai fakafoʻituitui ʻokú ne uesia ʻa e niʻihi kehé, pea ke nau mateuteu foki ke siʻaki ha ngaahi tōʻonga ʻe niʻihi kapau ʻoku hoko ʻa e ngaahi tōʻonga ko iá ke tūkia fakalaumālie ai ha taha.

1 Kolinitō 7

ʻOku fakahinohino ʻe Paula ʻa e kāingalotu ʻosi mali mo teʻeki mali ʻi he Siasí fekauʻaki mo e nofomalí

  1. Tā ʻa e fakatātā ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá. Te ke lava ʻo toe tānaki atu ha meʻa ki ai ʻi hoʻo ako ʻa e 1 Kolinitō 7.

    ʻĪmisi
    marriage diagram

Naʻe hangē pē ko kitautolú ʻa e nofo ʻa e kāingalotu ʻi Kolinitoó ʻi ha sosaieti naʻe fakatupu puputuʻu mo fepakipaki ai ʻa e ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e nofomalí pea mo e feohi fafale fakaesino pe fakasekisualé. ʻOku mahuʻinga ke tau lava ʻo fakafaikehekeheʻi ʻa e ngaahi tui fakalotu moʻoni mo e ngaahi tui fakalotu hala ʻi he ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení, pea ʻi he ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni kehé foki.

Naʻá ke laukonga ʻi he 1 Kolinitō 5–6 ki ha konga ʻo e ngaahi tui fakalotu hala fekauʻaki mo e ngaahi vā fakasekisuale naʻe lahi ʻene hoko ʻi Kolinitoó. Ko e taha eni ʻo e ngaahi tui fakalotu hala ko ʻení: ʻOku sai pē ia ke te feohi fafale fakaesino mo ha taha pē. Hiki ʻa e lea ko ʻení ʻi lalo ʻi he “Tui fakalotu hala:” ʻi he tafaʻaki toʻomataʻu hoʻo fakatātaá ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá. Fakakaukau pe ko e hā ʻoku hala ai ʻa e tui fakalotu ko ʻení.

Naʻe tohi ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí ʻi Kolinitoó ki he ʻAposetolo ko Paulá ʻo kole ha fakahinohino fekauʻaki mo e tuʻunga moʻui ʻa e ʻEikí ki he haohaoa fakasekisualé. Lau ʻa e 1 Kolinitō 7:1, ʻo kumi ki he meʻa naʻe fehuʻi ʻe he Kau Māʻoniʻoni ʻi Kolinitoó kia Paulá.

ʻOku hā mai mei he kupuʻi lea “ʻoku lelei ki he tangatá ke ʻoua naʻa ala ki ha fefine” ʻi he veesi 1 naʻe ʻi ai ha ngaahi fehuʻi ʻa e Kau Māʻoniʻoni ʻi Kolinitoó pe ʻoku lelei ʻa e feohi fafale fakaesinó, pea pehē foki ki he taimi totonu ke fakahoko aí. ʻIkai ko ia pē, ka naʻe aʻu ʻo fehuʻia ʻe he niʻihi pe ʻoku totonu ke kau ʻa e kakai ʻosi malí ʻi he feohi fafale fakaesinó. Hiki eni ʻi lalo ʻi he “Tui fakalotu hala:” ʻi he tafaʻaki toʻohema ʻo e fakatātaá ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: ʻOku ʻikai teitei lelei ke feohi fafale fakaesino, ʻo aʻu pē ki he lolotonga hoʻo nofomalí.

ʻOku fakafofongaʻi ʻe he ongo tui fakalotu hala ko ʻení fakatouʻosi ʻa e ongo fakakaukau taupotu taha ʻoku fehangahangai pea kehe mei he tuʻunga ʻa e ʻOtuá ki he feohi fafale fakaesinó.

Lau ʻa e 1 Kolinitō 7:2–3, ʻo kumi ki he meʻa naʻe akoʻi ʻe Paula ki he kakai Kolinitoó fekauʻaki mo e feohi fafale fakaesinó. ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea feʻauaki ʻi he veesi 2 ki he feohi fakasekisuale ʻi tuʻa ʻi he nofomalí, pea ʻoku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “ʻa ia ʻoku totonu” ʻi he veesi 3 ki he ʻofa mo e feohi ʻoku fakahaaʻi ʻi he vā ʻo e husepānití mo e uaifí.

ʻOku tau ako ʻi he Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú ʻoku “fakaʻofoʻofa pea toputapu ʻa e feohi fafale fakaesino ʻa e husepānití mo e uaifí. Ko e tuʻutuʻuni ia ʻa e ʻOtuá ke fakatupu ai ʻa e fānaú pea mo hono fakahaaʻi ʻo e ʻofa ʻi he vahaʻa ʻo e husepānití mo e uaifí. Kuo fekau ʻe he ʻOtuá ke tuku fakatatali ʻa e feohi fafale fakasekisualé ke toki fakahoko pē ia ʻi he nofomalí” ([tohitufa, 2011], 35).

Hiki eni ʻi lalo ʻi he “Moʻoni:” ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: Ko e tuʻutuʻuni ʻa e ʻOtuá ʻa e feohi fafale fakaesino ʻa e husepānití mo e uaifí.

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
President Boyd K. Packer

“Kuo teʻeki ai ʻaupito ke taʻofi ʻa e fekau ko ia ke fakatokolahi mo fakakakai ʻa e māmaní. ʻOku mahuʻinga ia ki he palani ʻo e huhuʻí pea ko e fiefiaʻanga ia ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. Te tau lava ʻo ofi ange ki heʻetau Tamai Hēvaní pea aʻusia ha fiefia kakato, pea mo e tuʻunga fakaʻotuá, ʻo kapau te tau fakaʻaongaʻi māʻoniʻoni ʻa e mālohi ko ʻení. Ko e mālohi ʻo e fakatupú ʻoku ʻikai ko ha konga noaʻia pē ia ʻo e palaní; ʻa ia ko e palani ʻo e fiefiá; ko e kī ia ki he fiefiá.

“ʻOku taʻetūkua pea mālohi ʻaupito ʻa e holi e faʻahinga ʻo e tangatá ke nau feohi fakasekisualé. ʻOku fakafalala ʻetau fiefia ʻi he moʻui fakamatelié mo e hakeakiʻí, ki he founga ʻetau tali e ngaahi holi fakaesino taʻetūkua mo mālohi ko ʻení” (“Ko e Palani ʻo e Fiefiá,” Ensign pe Liahona, Mē 2015, 26).

Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e fakatupú—ʻa e lava ke fakatupu ha moʻui fakamatelié—ki he palani ʻa e Tamai Hēvaní ki hono fakamoʻui ʻEne fānaú?

Hangē ko hono lekooti ʻi he 1 Kolinitō 7:1–24, naʻe akoʻi ʻe Paula ʻoku ʻikai totonu ke taʻofi ʻa e anga ʻofa ʻi he nofomalí mei he vā ʻo ha hoa mali, tukukehe ʻi ha ngaahi tūkunga makehe pe fakataimi; ʻoku ngofua ke toe mali ha mēmipa ʻo e Siasí kuo uitou pe vete mali ʻo kapau te ne fili ki ai; pea ʻoku totonu ke “nofo ki he ʻOtuá” ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí (1 Kolinitō 7:24) ʻo tatau ai pē pe ko e hā honau ngaahi tūkungá. Naʻe ʻikai foki ke poupou ʻa Paula ki he vete malí.

Naʻe ʻi ai ha kāingalotu ʻi Kolinitō naʻa nau maʻu hoa ki ha niʻihi naʻe ʻikai ko ha kau Kalisitiane. Fakakaukau ki ha niʻihi ʻo e ngaahi faingataʻa ʻe lava ke aʻusia ʻe ha ongo hoa mali ʻoku kehekehe ʻena tui fakalotú.

Lau ʻa e 1 Kolinitō 7:12–17, ʻo kumi ki he ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻe Paula ʻe lava ke tokoni ʻi he ʻahó ni ki he ngaahi fāmili ʻoku ʻikai ke nau mēmipa kotoá.

Ko e taha eni ʻo e ngaahi moʻoni ʻoku lava ke tau ako mei he potufolofola ko ʻení: ʻOku lava ke fakamaʻa ʻe he kau muimui tui mateaki ʻo Sīsū Kalaisí ʻa honau ngaahi fāmilí.

  1. Tali ‘a e fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá: Ko e hā ha ngaahi sīpinga kuó ke mamata ai hano tokoniʻi ʻe ha mēmipa ʻo e Siasí ʻa e ngaahi mēmipa honau fāmilí ʻoku ʻikai ke nau mēmipa pe mālohi ʻi he Siasí?

Naʻe fakamatala ʻa Paula ʻi he 1 Kolinitō 7:25–40 ki he lelei mo e kovi ʻo e teʻeki mali pe ʻosi mali ʻi he taimi “kuo ui ki he ngāue fakafaifekaú” (Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, 1 Kolinitō 7:29 [ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, scriptures.lds.org]), pe ui ke ngāue fakafaifekaú. Naʻá ne akoʻi ʻe siʻisiʻi ange ʻa e lotomoʻua ʻa e kau faifekau ʻoku teʻeki ke nau malí ʻi he taimi ʻoku nau ngāue aí, ʻi ha taha kuo ʻosi mali mo tokanga ki he ngaahi meʻa fakatuʻasino ʻoku fekauʻaki tonu mo e tauhi ʻo ha fāmili. Neongo iá, naʻe ʻikai ke ne tapui kinautolu ke ʻoua te nau mali pe nofomali lolotonga ʻenau ngāue fakafaifekaú. Ko e ngaahi fakatātā ʻe niʻihi ʻo e ngaahi hoa mali ʻoku ngāue fakafaifekau taimi kakato he ʻaho ní ko e ngaahi hoa mali matuʻotuʻá, kau palesiteni fakamisioná, kau palesiteni temipalé, mo e Kau Taki Māʻolunga ʻo e Siasí.

1 Kolinitō 8

ʻOku tali ʻe Paula ha fehuʻi fekauʻaki mo hono kai ʻo e meʻakai kuo feilaulauʻi ki he ngaahi tamapuá

Naʻe vahevahe ʻe ʻEletā L. Tomu Peuli ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
Elder L. Tom Perry

“Kuó u ʻiloʻi kapau te ke moʻui ʻo fakatatau mo e meʻa ʻoku totonu ke ke moʻui ʻakí, ʻe fakatokangaʻi ia ʻe he kakaí pea nau fakaʻofoʻofaʻia ʻi hoʻo tuí pea te ke tākiekina ai e moʻui ʻa e niʻihi kehé ki he leleí.

“Ne u ngāue he ngaahi falekoloa lalahí. Koeʻuhí naʻá ku kau he kau pulé, naʻe mahuʻinga ai ke mau feohi mo e ngaahi kautaha pisinisi fakalotofonuá. Naʻe kamata ʻaki maʻu pē ʻa e ngaahi fakatahá ha kai maʻamaʻa mo ha inuinu [ʻi he taimi ko iá ʻoku angamaheni ke tufa mai ha ngaahi inu ʻolokaholo]. Ko ha taimi ia ke feohi mo maheni ai mo e kakai tangata ʻi he kautahá. ʻOku ou faʻa ongoʻi faingataʻaʻia maʻu pē he ngaahi fakasōsiale ko ʻení. ʻI he kamataʻangá ne u faʻa kole ha kapa lēmani. Ne vave pē haʻaku ʻiloʻi ʻoku mei fai tatau pē ʻa e kapa lēmaní ia mo e ngaahi inu kehé. He ʻikai lava ke mahino ʻoku ʻikai ke u inu kava mālohi kapau ʻoku ou puke ha kapa inu ʻi hoku nimá” (“Ko e Tukufakaholo ʻo ha Moʻui Angatonu, ʻOku Potupotu Tatau,” Liahona, ʻAokosi 2011, 32–33).

Ko e hā naʻe mei lava ke hoko kapau naʻe hokohoko atu hono inu ʻe ʻEletā Peuli ʻa e ngaahi inu naʻe ʻikai ko ha kava mālohi ka naʻe hangē ha kava mālohí ʻi he lolotonga ʻa e ngaahi feohi fakasōsiale ko ʻení?

Ko e hā ha ngaahi tūkunga ʻe lava ke uesia kovi ai ʻe hoʻo tōʻongá ha niʻihi kehe neongo ʻoku ʻikai ke ke fai ʻe koe ha meʻa ʻoku hala?

Naʻe fifili ʻa e kāingalotu ʻi Kolinitoó pe ʻoku lelei pē ke nau kai ʻa e meʻakai kuo feilaulauʻi ki he ngaahi tamapuá, pe ngaahi ʻotua tamapuá. Naʻe tali ki ai ʻa e ʻAposetolo ko Paulá mo fakatokangaʻi naʻe malava ke pehē ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí ʻoku lelei pē ʻeni koeʻuhí naʻa nau ʻiloʻi ko hono moʻoní ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha ngaahi ʻotua tamapua ia (vakai 1 Kolinitō 8:4–6).

Lau ʻa e 1 Kolinitō 8:1, ʻo kumi ki he meʻa naʻe akoʻi ʻe Paula ki he Kau Māʻoniʻoni ʻi Kolinitoó.

Fakatokangaʻi ʻi he veesi 1 ʻa e meʻa ʻe lava ke maʻu mei he ʻiló pea mo e ngaahi meʻa ʻe lava ke maʻu mei he ʻofá. ʻOku fokotuʻu mai ʻe Paula ʻoku mahuʻinga ange ʻa e manavaʻofá (“ʻa e ʻofa haohaoa ʻa Kalaisí” [Molonai 7:47], ʻa e ʻofa taʻe-siokita ki he niʻihi kehé) ʻi hono fakahaaʻi ʻa e ʻilo ki he ngaahi fono ʻoku fakapatonu ki he meʻakaí.

Lau ʻa e 1 Kolinitō 8:7–11, ʻo kumi ki he meʻa naʻe akoʻi ʻe Paula fekauʻaki mo hono kai ʻo e meʻakai kuo feilaulauʻi ki he ngaahi tamapuá. ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea vaivai ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ki he kāingalotu naʻe vaivai ʻenau tuí. ʻOku faʻa ʻuhinga ʻa e foʻi lea meʻa kai ʻi he Tohi Tapú ki he “meʻakai” kae ʻikai fakangatangata pē ki he kakanoʻi manú. ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea tauʻatāina ʻi he veesi 9 ki he ʻikai ha fono pau ʻokú ne tapui hono kai ʻa e meʻakai ʻe niʻihi.

Fakatokangaʻi ʻi he 1 Kolinitō 8:9 hono ʻomi ʻe Paula ha ʻuhinga mālohi ʻe lava ke fili ai ʻa e Kau Māʻoniʻoní ke ʻoua te nau kai ʻa e meʻakai kuo feilaulauʻi ki he ngaahi tamapuá. Ko e hā ʻa e sīpinga naʻe ʻomi ʻe Paula ʻi he 1 Kolinitō 8:10–11 ʻo e founga ʻe taha ʻe lava ke hoko ai hono kai ʻa e meʻakai kuo feilaulauʻi ki he ngaahi tamapuá ko ha maka tūkiaʻanga?

Lau ʻa e 1 Kolinitō 8:12–13, ʻo kumi ki he founga naʻe fakaʻosi ʻaki ʻe Paula ʻene fakatokanga ko ʻeni kau ki hono fai ʻa e ngaahi meʻa ʻe lava ke ne tākiekina ʻa e niʻihi kehé ke nau tūkiá? ʻE lava ke liliu ʻa e kupuʻi lea “fakahalaʻi hoku kāingá” ʻi he veesi 13 ko e “[fakatūkiaʻi [pe] fakavaivaiʻi hoku tokouá]” ().

Ko e tefitoʻi moʻoni eni ʻe taha ʻe lava ke tau ako mei he ngaahi akonaki ʻa Paulá: ʻE lava ke tau fakahaaʻi ʻetau ʻofa ki he niʻihi kehé ʻi heʻetau fakaʻehiʻehi mei he ngaahi tōʻonga ʻe tākiekina ai kinautolu ke nau tūkia fakalaumālié. (Mahalo te ke manatu ki hoʻo ako ʻa e Loma 14 naʻe akoʻi ai ʻe Paula ha tefitoʻi moʻoni tatau ki he Kau Māʻoniʻoni ʻi Lomá.)

Lau ʻa e toenga ʻo e fakamatala ʻa ʻEletā Peuli fekauʻaki mo ʻene ngaahi fili naʻe fai he lolotonga ʻa e houa inú. Fakatokangaʻi ʻa e founga naʻá ne fakaʻaongaʻi ai ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení.

ʻĪmisi
Elder L. Tom Perry

“Ne u pehē ke ʻai ha inu ʻe mahino lelei ai ʻoku ʻikai ke u inu kava mālohí. Ne u ʻalu leva ki he tokotaha tauhi paá ʻo kole ange ha ipu huʻakau. Naʻe teʻeki ai pē ke ne fetaulaki ia mo ha kole pehē ki muʻa. Naʻá ne ʻalu leva ki peito ʻo ʻomi haʻaku ipu huʻakau. Ko ia kuó u maʻu ʻeni ha inu kehe ʻaupito ia mei he ʻolokaholo ʻoku inu ʻe he niʻihi kehé. Ne fakafokifā hono fuʻu fakatokangaʻi aú. Naʻe lahi hono fakakataʻaki ʻeku inú. Naʻe hoko ʻeku inu huʻakaú ko ha meʻa ke talanoaʻi lahi. …

“Naʻe hoko e huʻakaú ko ʻeku inu ia ʻi he ngaahi fakatahaʻanga pehení. Naʻe mahino moʻoni ko ha Māmonga au. Ne u fuʻu ʻohovale he tokaʻi naʻe fai maí, he naʻe fakaofo e meʻa naʻe hoko atú. Naʻe lahi leva ha niʻihi ne nau inu huʻakau mo au he ngaahi fakatahaʻanga pehení!

“Lototoʻa ke ke makehe. Moʻui ʻaki e ngaahi tuʻunga moʻui ʻoku akoʻi mai kiate kitautolu ʻe he ongoongoleleí” (“Ko e Tukufakaholo ʻo ha Moʻui Angatonu, ʻOku Potupotu Tatau,” 33).

ʻĪmisi
glass of milk
  1. Tali ‘a e fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá: Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo e founga ʻe lava ke ke fakahaaʻi ai hoʻo ʻofa ki he niʻihi kehé ʻaki hoʻo fakaʻehiʻehi mei he ngaahi tōʻonga ʻe lava ke ne tākiekina kinautolu ke nau tūkia fakalaumālié?

  2. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai he ʻahó ni ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e 1 Kolinitō 7–8 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻahó).

    Ko ha ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ʻilo makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki