Laipelí
ʻIuniti 7, ʻAho 4: Maʻake 2–3


ʻIuniti 7: ʻAho 4

Maʻake 2–3

Talateú

Naʻe fakamolemoleʻi pea fakamoʻui ʻe Sīsū ʻa e tangata mahaki teté, peá Ne ui ʻa Mātiu ke muimui kiate Ia. Naʻá Ne akoʻi ʻa e kau tangata tohí mo e kau Fālesí kau ki he ʻaho Sāpaté. Naʻe hoko atu hono fakamoʻui ʻe he Fakamoʻuí ha kakai tokolahi, naʻá Ne fekau ʻEne Kau ʻAposetoló ke nau ʻalu atu ʻo malanga, peá Ne fakatokanga ke ʻoua ʻe lohiakiʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní.

Maʻake 2:1-12

ʻOku fakamolemoleʻi pea fakamoʻui ʻe Sīsū ʻa e tangata ʻoku mahaki tete.

Fakakaukauloto angé ʻoku puke ha taha ʻokú ke ʻofa ai ʻi ha faingataʻa fakaesino ʻoku ala mole ai ʻene moʻuí pea ʻoku fie maʻu ha faitoʻo makehe ke fakahoko ki ai. Ko hai te ke kumi tokoni ki ai maʻá e tokotaha ko eni ʻokú ke ʻofa aí? Ko e hā hono ʻuhingá? Ko e hā te ke mateuteu ke fai kapau naʻe tokotaha pē ʻa e toketā ʻe lava ke tokoní, ka ʻoku faingataʻa ke fakapapauʻi ha taimi ke sio ai ki he toketā ko ʻení?

Hangē ko hono lēkooti ʻi he Maʻake 2:1–4, naʻe ʻi ai ha tangata ʻi he kolo ko Kapaneume ʻi Kāleli naʻe “mahaki tete” (Maʻake 2:3), ʻa ia ʻoku ʻuhingá naʻe mamatea. Naʻe fata mai ia ʻe ha kau tangata kehe ʻe toko fā ki he fale naʻe ʻi ai ʻa Sīsuú, ka naʻe fuʻu tokolahi ʻa e kakai ʻi he falé pea ʻikai ke nau lava ʻo hū ki loto. Naʻe hae ʻe he kau tangata ʻe toko faá ʻa e konga ʻo e ʻato ʻo e falé pea tukutuku hifo ʻa e tangata mahaki teté ki he feituʻu naʻe ʻi ai ʻa e Fakamoʻuí.

ʻĪmisi
Jesus healing man

Lau ʻa e Maʻake 2:5, ʻo kumi ki he meʻa naʻe leaʻaki ʻe Sīsū ki he tangata naʻe mahaki teté.

Lau ʻa e Maʻake 2:6–12, ʻo kumi ki he meʻa naʻe hoko mai aí.

Fakatokangaʻi naʻe fifili ʻa e “niʻihi ʻo e kau tangata tohí” (Maʻake 2:6) pe ʻoku lava ʻa e Fakamoʻuí ʻo foaki ʻa e fakamolemole ʻo e ngaahi angahalá. Fakakaukau ki he meʻa naʻe fehuʻi ʻe Sīsū ki he kau tangata tohí (vakai ki he Maʻake 2:9).

Ko e moʻoni ʻeni ʻe taha ʻoku lava ke tau ʻilo mei he fakamatala ko ʻení: ʻOku maʻu ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e mālohi ke fakamoʻui fakalaumālie mo fakaesino kitautolu.

Maʻake 2:13–22

ʻOku ui ʻe Sīsū ʻa Mātiu ke muimui kiate Ia, pea ʻokú ne ʻilo fakataha mo e kau tānaki tukuhaú mo e kau angahalá.

ʻI he taimi naʻe sio ai ʻa e kau tangata tohí ki he tangata naʻe mahaki teté ʻoku tuʻu mei hono mohengá ʻo lué, naʻe hoko ia ko ha fakamoʻoni ʻikai toe veiveiua ʻoku maʻu ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e mālohi lahi ke fakamoʻui ʻa e mahakí, pea naʻa nau fanongo ki Heʻene fakamoʻoni ʻoku lava ke Ne fakamolemoleʻi ʻa e angahalá. Neongo iá, ʻoku ʻikai ʻilo mei he fakamatala ko ʻení pe naʻe ʻalu ʻa e kau tangatá ni ha taimi kimui ai kia Sīsū ʻo kole ke fakamolemoleʻi ʻenau ngaahi angahalá.

  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ha lisi ʻo e ngaahi ʻuhinga ʻe ʻikai kumi ai ha niʻihi ki he ʻEikí ke fakamolemoleʻi ʻenau ngaahi angahalá. Kole ki ha mēmipa ʻo e fāmilí pe hao kaungāmeʻa ke tokoni atu ki hono ʻai hoʻo lisí.

ʻI he hoko atu hoʻo ako ʻa e Maʻake 2, kumi ki ha ngaahi moʻoni ʻe lava ke ne fakaʻaiʻai koe ke ke kumi ki he fakamolemole ʻa e ʻEikí.

Lau ʻa e Maʻake 2:13-15, ʻo kumi ki he meʻa naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí hili hono fakamoʻui e tangata naʻe mahaki teté.

Naʻe toki ui ʻa Līvai kimui ko Mātiu. Ko e Mātiu tatau pe ia naʻá ne hiki ʻa e Kosipeli ʻa Mātiú. Ko e kupuʻi lea “ʻoku nofo ia ʻi he tukuhauʻangá” (Maʻake 2:14), ʻoku ʻuhinga ia ko Mātiú ko e tangata tānaki tukuhau, “ko ha tānaki tukuhau maʻá e kau Lomá ʻi Kapaneume, pea mahalo naʻá ne ngāue maʻa Hēlota ʻAnitipasi” (Fakahinohino ki he Folofolá, “Mātiu,” scriptures.lds.org). Naʻe tokolahi ʻa e kau Siú naʻa nau fehiʻa ʻi he kau tānaki tukuhaú koʻeuhí naʻa nau lau pē ʻoku nau lavakiʻi kinautolu ʻi heʻenau tānaki paʻanga mei honau kakaí ʻo ʻave ki he kau Lomá.

Fakatokangaʻi naʻe tokolahi ʻa e kau tānaki tukuhau mo e kau angahala naʻa nau kau atu ki he kātoanga maʻu meʻatokoni ʻa Mātiu mo Sīsū mo ʻEne kau ākongá. ʻI he taimi ko ʻení, naʻe fakaʻuhingaʻi ʻa e maʻu meʻatokoni fakatahá ʻo ʻikai ngata pē ʻi he maʻu meʻatokoni fakatahá ka naʻe ʻi ai hano toe ʻuhinga kehe. ʻOku fakahaaʻi mai ai ha vā fakakaumeʻa mo lelei ʻo kinautolu naʻa nau kau atu ki aí.

Lau ʻa e Maʻake 2:16, ʻo kumi ki he meʻa naʻe fai ʻe he kau tangata tohí mo e kau Fālesí ʻi he taimi naʻa nau sio ai ki he maʻu meʻatokoni fakataha ʻa e Fakamoʻuí mo e kakai ko ʻení.

Ko e hā ʻokú ke pehē naʻe fakaangaʻi ai ʻe he kau tangata tohí mo e kau Fālesí ʻa Sīsū ʻi Heʻene maʻu meʻatokoni fakataha mo e kau tānaki tukuhaú mo e kau angahalá.

Lau ʻa e Maʻake 2:17, ʻo kumi ki he tali ʻa e Fakamoʻuí ki he fakaanga ʻa e kau tangata tohí mo e kau Fālesí. Fakakaukau ke siakaleʻi ʻa e foʻi lea naʻe ngāueʻaki ʻe he Fakamoʻuí ke fakamatalaʻi Iá.

ʻI hono ngāueʻaki ʻa e foʻi lea ko e faitoʻo, ʻoku fakapapauʻi mai ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa Hono mālohi ke fakamoʻui fakalaumālie mo fakaesino fakatouʻosi. ʻOku tau ako mei he veesi 17 ʻoku loto ʻa e Fakamoʻuí ke tokoniʻi kitautolu ke tau fakatomala mei heʻetau ngaahi angahalá pea ke fakamoʻui kitautolu.

Fakalaulauloto ki he ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke tau tui ʻoku fakaʻamu ʻa Sīsū ke tokoni mai ke fakamoʻui kitautolu.

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Craig A. Cardon ʻo e Kau Fitungofulú:

ʻĪmisi
Elder Craig A. Cardon

“ʻOku ʻofa e ʻOtuá ʻiate kitautolu mo loto ke mahino kiate kitautolu Hono finangalo ke fakamolemolé. …

“… Ka ʻi Heʻene ʻaloʻofá, ʻokú Ne fakaʻatā ai ke tuku ha taimi ke fai ai ha fakalakalaka kae ʻikai ke fakamālohiʻi ke haohaoa pē he taimi ko iá. Neongo e lahi ʻa e faiangahalá koeʻuhí ko e vaivai he moʻui fakamatelié, ka ʻi heʻetau faʻa fakatomala ʻo fekumi ki Heʻene fakamolemolé, te Ne kei fakamolemoleʻi pē [Vakai ki he Molonai 6:8].

Koeʻuhí ko e meʻá ni, tuku ke tau ʻilo kotoa, mo kinautolu ʻoku faingataʻa ke nau lavaʻi e tōʻonga maʻunimā ʻo e faitoʻo konatapú pe ponokalafí mo e kakai ʻoku ofi kiate kinautolú, ʻe fakatokangaʻi ʻe he ʻEikí ʻetau feinga māʻoniʻoní pea te ne fakamolemoleʻi ʻi he loto-ʻofa he taimi ʻoku kakato ai e fakatomalá. … Ka ʻoku ʻikai ke ʻuhinga ʻeni ia ʻoku loto fiemālie pē ha taha ia ke foki ʻo faiangahala taʻe fai hano tautea” (“ʻOku Finangalo ʻa e Fakamoʻuí ke Fakamolemole,” Ensign pe Liahona, Mē 2013, 16).

Fakalaulauloto angé pe ʻokú ke hangē ko e kau tānaki tukuhaú mo e kau faiangahalá (ʻa ia naʻa nau fakahā ʻenau fie maʻu ʻa e Fakamoʻuí pea nau haʻu ai kiate Ia) pe ko e kau tangata tohí mo e kau Fālesí (ʻa ia naʻe ʻikai ke nau haʻu ki he Fakamoʻuí ʻo kumi ki Heʻene fakamolemolé mo Hono mālohi faifakamoʻuí). Fakapapauʻi he ʻahó ni ke ke haʻu ki he Fakamoʻuí mo fakangofua Ia ke Ne tokoniʻi koe ʻi hoʻo ngaahi fie maʻu fakaesinó mo fakalaumālié.

Hangē ko hono lēkooti ʻi he Maʻake 2:18–22, naʻe akoʻi ʻe Sīsū ʻa e ʻuhinga naʻe ʻikai ke ʻaukai ai ʻEne kau ākongá ʻi he taimi naʻá Ne ʻi heni ai mo kinautolú. Naʻá Ne toe akoʻi mai foki mo e ʻuhinga naʻe faingataʻa ai ki he kakai ʻe niʻihi ke nau tali ʻEne ongoongoleleí (vakai foki ki he Mātiu 9:14–17).

Maʻake 2:23–3:6

ʻOku akonaki ʻa Sīsū fekauʻaki mo e Sāpaté

Kuó ke ʻosi fili nai ke ʻoua te ke kau ki ha ʻekitivitī koeʻuhí kae lava ke ke talangofua ki he fekau ke tauhi ke māʻoniʻoni ʻa e ʻaho Sāpaté? ʻI he hoko atu hoʻo ako ʻa e Maʻake 2–3, fakalaulauloto ki he fehuʻi ko ʻení: Te ke ʻilo fēfē pe ʻoku feʻunga ke fakahoko ha faʻahinga ʻekitivitī he ʻaho Sāpaté?

Lau ʻa e Maʻake 2:23–24 mo e Maʻake 3:1–2, ʻo kumi ki he meʻa naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí mo ʻEne kau ākongá, ʻa ia naʻe tui ʻa e kau Sātusí ʻoku maumau ai ʻa e fono ʻo e ʻaho Sāpaté.

Manatuʻi naʻe toe tānaki mai ʻe he kau faiako Siú ia ʻenau ngaahi lao mo ʻenau ngaahi fakaʻuhinga, naʻe ui ko e lao ʻoku ʻikai tohí pe talatupuʻa, ki he fono ʻa Mōsesé. Naʻe fakataumuʻa ʻa e ngaahi lao ko ʻeni naʻe toe tānaki maí ke taʻotaʻofi hono maumauʻi ʻa e fono ʻa e ʻOtuá, ka naʻe hoko ia ke ʻikai mahino ai ki he kakai ia ʻe niʻihi ʻa e taumuʻa moʻoni ʻo e ngaahi fekau ʻe niʻihi, ʻo kau ai ʻa e fekau ke tauhi ʻa e ʻaho Sāpaté ke māʻoniʻoní.

Lau ʻa e Maʻake 2:27–28, pea fakatokangaʻi ʻa hono fakamahino mai ʻi he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá ʻa e ʻuhinga naʻe ʻomai ai ʻe he ʻEikí ʻa e Sāpaté:

“Pea ko ia naʻe ʻomi ʻa e Sāpaté ki he tangatá ko e ʻaho ʻo e mālōlō; pea ke fakalāngilāngiʻi ai ʻa e ʻOtuá, kae ʻikai ke taʻe kai ai ʻa e tangatá;

“He ko e Foha ʻo e tangatá naʻá ne ngaohi ʻa e ʻaho Sāpaté, pea ko ia ai ko e Foha ʻo e tangatá ko e ʻEiki foki ia ʻo e Sāpaté” (Joseph Smith Translation, Maʻake 2:26–27 [ʻi he Bible appendix]).

Lau ʻa e Maʻake 3:3–5, ʻo kumi ʻa e meʻa naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí kau ki hono fakamoʻui ʻo e tangata naʻe nima maté ʻi he Sāpaté.

Makatuʻunga ʻi he meʻa ʻoku tau ako mei he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá mo e Maʻake 3:3–5, fakakakato ʻa e moʻoni ko ʻení: Te tau lava ʻo tauhi ʻa e ʻaho Sāpaté ke māʻoniʻoni ʻaki ʻetau .

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā ʻa e ngaahi founga ʻe lava ke tau fakalāngilangiʻi ai ʻa e ʻOtuá ʻi Hono ʻaho tapú?

    2. Ko e hā ʻa e ngaahi sīpinga ʻo e fai ha ngaahi ngāue lelei ʻi he Sāpaté?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fukava 59:9-13. Pea lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Sēmisi E. Fausi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí, mo fakakaukau ki he founga ʻe lava ke ke ʻilo ai ʻa e meʻa ʻoku feʻunga ke fai ʻi he Sāpaté:

ʻĪmisi
President James E. Faust

“ʻOku tuʻu ʻi fē ʻa e laini ʻokú ne vaheʻi ʻa e meʻa ʻoku taau mo e meʻa ʻoku ʻikai taau ke fai ʻi he Sāpaté? Kuo pau ke tau takitaha tali ʻa e fehuʻi ko ʻení kiate kitautolu pē ʻi loto ʻi he ngaahi fakahinohinó. Neongo ʻoku maʻu ʻa e ngaahi fakahinohino ko ʻení ʻi he folofolá pea mo e ngaahi lea ʻa e kau palōfita ʻo e ʻaho ní, kuo pau ke toe hiki pē ʻa e ngaahi meʻá ni ʻi hotau ngaahi lotó pea puleʻi ʻe hotau konisēnisí. … ʻE faingataʻa ke tau maumauʻi lahi ʻa e moihū ʻo e ʻaho Sāpaté ʻo kapau te tau haʻu mo e loto-fakatōkilalo ki he ʻEikí mo foaki ki ai hotau lotó, hotau laumālié, mo ʻetau fakakaukaú. (Vakai ki he Mātiu 22:37.)

“Te tau takitaha fakamaauʻi ʻa e meʻa ʻoku taau pe ʻikai taau mo e ʻaho Sāpaté ʻaki ʻetau feinga ke tau tauhi moʻoni ki he ʻEikí. ʻOku totonu ke tau fai ʻi he ʻaho Sāpaté ʻa e meʻa ʻoku totonu ke tau faí ʻi he laumālie ʻo e hū fakamātoato pea fakangatangata ʻetau ngaahi ʻekitivitī kehé” (“The Lord’s Day,” Ensign, Nov. 1991, 35).

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Kuó ke ongoʻi fēfē kuo tāpuekina koe ʻi hoʻo feinga ke ke hū ki he ʻOtuá mo fai ʻa e ngaahi ngāue lelei ʻi he Sāpaté?

    2. Ko e hā ʻa e founga ʻe taha ʻe lava ke toe lelei ange ai hoʻo tauhi ke māʻoniʻoni ʻa e ʻaho Sāpaté?

Maʻake 3:7-35

Naʻe fakamoʻui ʻe Sīsū ha kakai tokolahi, fekau ʻEne Kau ʻAposetoló ke nau ʻalu atu ʻo malanga, pea fakatokanga ki he niʻihi kehé kau ki he lohiakiʻi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní.

Hangē ko hono lēkooti ʻi he Maʻake 3:7–35, naʻe ʻalu ʻa Sīsū ki he Tahi ʻo Kālelí ʻo fakamoʻui ha kakai tokolahi naʻa nau muimui kiate Ia ki ai, ʻo kau ai ha niʻihi naʻa nau maʻu ha ngaahi laumālie ʻuli. Hili hono fili ʻEne Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, naʻe fakanofo kinautolu ʻe Sīsū pea fekau ke nau ʻalu atu ʻo malanga, fai fakamoʻui, pea kapusi ʻa e tēvoló. Naʻá Ne fakatokanga leva ki he kau tangata tohí kau ki he lea ʻo lohiakiʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní peá ne akoʻi ai ko Hono fāmilí ʻa kinautolu ʻoku nau fai ʻa e finangalo ʻo e Tamai Hēvaní. Naʻá ke ʻosi ako ki ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻa ko ʻeni naʻe hokó ʻi hoʻo ako ʻa e Mātiu 12:22–35.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ni ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Maʻake 2–3 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ʻilo makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki