Laipelí
‘Iuniti 29, ‘Aho 2: Sēmisi 4–5


‘Iuniti 29: ‘Aho 2

Sēmesi 4–5

Talateú

Naʻe faleʻi ʻe he ʻAposetolo ko Sēmisí e Kāingalotú ke nau tekeʻi ʻa e tēvoló, ka nau ʻunu ofi ange ki he ʻOtuá, pea kātakiʻi ʻi he faʻa kātaki ʻa e faingataʻaʻia lahi lolotonga ʻenau tatali ki he Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa e Fakamoʻuí. Naʻá ne akoʻi ʻoku totonu ke “tala” ʻa e kau mahakí “ki he kaumātuʻa ʻo e siasí” (Sēmisi 5:14) ke tokangaʻi kinautolu. Naʻe ako foki ʻe Sēmisi fekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo hono tokoniʻi e kau faiangahalá ke fakatomalá.

Sēmisi 4

Ko e faleʻi ʻe Sēmisi e Kāingalotú ke nau ʻunu ofi ange ki he ʻOtuá pea ke tekeʻi ʻa e tēvoló

Fakakaukau ki ha mēmipa ʻo ho fāmilí pe kaungāmeʻa ʻokú ke ongoʻi vāofi mo ia. Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ofi ai ki he tokotahá ni?

Ko e hā e founga naʻá ke ofi ai ki he tokotahá ni?

Fakakaukau leva pe ʻokú ke ongoʻi ofi fēfē ki he ʻOtuá. ʻE tāpuekina fēfē hoʻo moʻuí ʻi hono maʻu ha vā fetuʻutaki mālohi mo e ʻOtuá?

ʻI hoʻo ako e Sēmisi 4, kumi e ngaahi moʻoni ʻe lava ʻo tokoni atu ke fakamālohia hoʻo vā fetuʻutaki mo e ʻOtuá.

Hangē ko ia ʻoku lekooti ʻi he Sēmisi 4:1–3, naʻe valokiʻi ʻe Sēmisi e Kāingalotú ʻi heʻenau moʻulaloa ki he ngaahi holi fakamāmaní. Lau e Sēmisi 4:4, ʻo kumi e faʻahinga feohi fakakaungāmeʻa naʻe fakatokanga ki ai ʻa Sēmisi ki he Kāingalotú. ʻOku ʻuhinga e foʻi lea tāufehiʻa ki he fakafili.

ʻOku ʻikai ʻuhinga e faleʻi ʻa Sēmisi ʻi he veesi 4 ʻoku totonu ke tau fakaʻehiʻehi mei he feohi mo e kakai ʻoku ʻikai ko e mēmipa ʻo e Siasí. Ka, ʻoku totonu ke tau fakaʻehiʻehi mei hono tali mo muimui ki he ngaahi akonaki halá mo e ngaahi holi taʻemāʻoniʻoní, pea mo e ngaahi tuʻunga moʻui mo e angafai ʻo e māmaní. Naʻe akoʻi ʻe Sēmisi ʻe ngaohi kitautolu ʻe heʻetau fakakaungāmeʻa ki he māmaní (ngaahi meʻa fakamāmaní) ke hoko ko e ngaahi fili ʻo e ʻOtuá.

Lau e Sēmisi 4:6–8, ʻo kumi e meʻa naʻe faleʻi ʻe Sēmisi ke fai ʻe he Kaingālotú.

Fakatefito ʻi he meʻa naʻá ke ako mei he Sēmisi 4:8, fakakakato e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau ʻunuʻunu ofi ki he ʻOtuá, . Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ‘a e ngaahi lea ʻi he Sēmisi 4:8 ʻoku nau akoʻi e tefitoʻi moʻoni ko ʻení. ʻOku fakapapauʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he fakahā ʻo onopōní (vakai, T&F 88:63).

  1. ʻAi ha lisi ʻo e meʻa te ke lava ʻo fai ke ʻunu ofi ai ki he ʻOtuá, ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá .

Ko e founga ʻe taha te ke lava ʻo ʻunu ofi ai ki he ʻOtuá ko hoʻo muimui he faleʻi ʻa Paula ke “fakamaʻa homou nimá” mo “fakamaʻa mo homou lotó” (Sēmisi 4:8). Hangē ko hono fakaʻaongaʻi ʻi he ngaahi folofolá, ʻe lava ke fakafofongaʻi ʻe he nimá ʻa ʻetau ngaahi ngāué pea fakafofongaʻi ʻe he lotó ʻetau ngaahi holí. Fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ke tokoni atu ai hono maʻu ha nima mo ha loto maʻá ke ke ʻunuʻunu ofi ange ai ki he ʻOtuá.

Lau e Sēmisi 4:9–12, 17, ʻo kumi ha toe faleʻi naʻe fai ʻe Sēmisi ki he Kāingalotú ke tokoni ke nau ʻunuʻunu ofi ange ai ki he ʻOtuá. ʻOku ʻuhinga e kupuʻi lea “ke liliu homou katá ko e toʻetoʻe” ʻi he veesi 9 ki he ongoʻi e mamahi ʻoku taau mo e ʻOtuá koeʻuhí ko e angahalá.

Fakatatau ki he Sēmisi 4:17, ko e hā naʻe akoʻi ʻe Sēmisi ko ha angahalá?

Te tau lava ʻo ako mei he Sēmisi 4:17 ʻoku tau faiangahala kapau ʻoku tau ʻilo ke fai lelei kae ʻikai fili ke fai ia. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi e ngaahi lea ʻi he Sēmisi 4:17 ʻokú ne akoʻi ʻa e moʻoni ko ení.

ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku hoko ai e ʻiloʻi ʻo e ngaahi meʻa lelei ʻa ia ʻoku totonu ke tau fai katau fili ke ʻoua ʻe fai kinautolú ko ha angahala?

Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Sēmisi E. Fausi ʻo e Kau Palesitenisi ʻUluakí ʻa e moʻoni ko ʻení. ʻOku ʻuhinga e foʻi lea tukunoaʻi ʻi he tūkunga ko ʻení ki he ngaahi ngāue lelei ʻoku totonu ke tau fai ka ʻoku tau taʻetokanga pe ʻikai fakahokó.

ʻĪmisi
President James E. Faust

“ʻOku ou manavasiʻi ko e niʻihi ʻo ʻetau ngaahi angahala lahi tahá ʻa e ngaahi angahala ʻo e tukunoaʻí. Ko ha niʻihi ʻeni ʻo e ngaahi meʻa mamafa ange ʻo e fonó naʻe pehē ʻe he Fakamoʻuí ʻoku ʻikai totonu ke tau tuku taʻe-fakahokó [vakai, Mātiu 23:23]. Ko e ngaahi ngāue fakaʻatuʻi mo tokanga ʻeni ʻoku ʻikai ke tau fakahoko pea ongoʻi matuʻaki halaia ʻi hono liʻaki kinautolú.

“ʻI heʻeku hoko ko ha tamasiʻi siʻi ʻi he fāmá lolotonga e vela ʻo e faʻahitaʻu māfaná, ʻoku ou manatuʻi hono ngaohi ʻe heʻeku kui fefine ko Mele Finilinisoní ʻemau meʻakai ifó ʻi ha sitou tafu. ʻI he taimi naʻe ʻosi ai e puha fefie ofi ki he sitoú, ʻe toʻo fakalongolongo ʻe he Kui Fefiné ʻa e puhá, ʻalu atu ʻo fakafonu mai ia mei he fokotuʻunga fefie ʻi tuʻá, pea fakafoki mai ʻa e puha mamafá ki fale. ʻI heʻeku taʻefakakaukaú mo e fuʻu tokanga ki he fepōtalanoaʻaki ʻi he peitó, naʻá ku tangutu ai pea tuku ʻeku kui fefine ʻofeiná ke ne fakafonu ʻa e puha fefie ʻi peitó. Naʻá ku ongoʻi mā ʻiate au pē pea kuó u fakaʻiseʻisa ʻi heʻeku tukunoaʻí ʻi he kotoa ʻo ʻeku moʻuí. ʻOku ou fakaʻamu ki ha ʻaho ke u kole fakamolemole ai kiate ia” (“The Weightier Matters of the Law: Judgment, Mercy, and Faith” Ensign, Nov. 1997, 59).

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo e “ngaahi angahalá ʻo e tukunoaʻí” te ne lava ʻo taʻofi koe mei hoʻo ʻunu ke ofi ange ki he ʻOtuá?

    2. Ko e hā ha meʻa ʻe taha te ke fai ke ke ʻunu ofi ange ai ki he ʻOtuá? Tukupā ke ke ngāue ki ha faʻahinga ueʻi pē te ke maʻu ʻe tokoni ke ke fakakakato ʻa e taumuʻa ko ʻení.

Sēmisi 5

ʻOku akoʻi ʻe Sēmisi e Kāingalotú ke nau kātakiʻi ʻa e faingataʻá ʻi he faʻa kātaki mo fakahinohinoʻi ʻa e mahakí ke nau ui ki he kaumātuʻá

Naʻa tau lau ʻi he Sēmisi 5:1–6, naʻe fakamalaʻiaʻi ʻe he ʻAposetolo ko Sēmisí e kau tuʻumālie ne ngāue hala ʻaki ʻenau koloá mo fakatangaʻi e kau angatonú. Naʻá ne fakatokanga kiate kinautolu ʻoku tatali mai ʻa e mamahí mo e fakamāú.

Lau ʻa e Sēmisi 5:7–11, ʻo kumi e meʻa naʻe fakahinohinoʻi ʻe Sēmisi e Kāingalotú ke nau fai ʻi heʻenau fehangahangai mo e faingataʻá lolotonga e tatali ki he Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa Sīsū Kalaisí.

ʻOku fakahaaʻi ʻe he ngaahi vēsí ni e vā fetuʻutaki ʻo e ngaahi ʻahiʻahí mo e faʻa kātakí mo e founga ʻoku tali ʻaki ʻe he kau tui faivelenga, hangē ko Siopé, ʻa e mamahí mo e faingataʻá. Fakatokangaʻi ange ʻi he Sēmisi 5:10 pe ko hai ʻe lava ke hanga ki ai e Kāingalotú ki ha ngaahi sīpinga ʻo e kakai naʻa nau kātekina ʻa e faingataʻá ʻi he faʻa kātaki.

Hiki ha ngaahi sīpinga mei he folofolá ʻo e kau palōfita naʻa nau kātakiʻi e faingataʻá ʻi he faʻa kātaki:

Fakakaukau ki he faleʻi te ke ʻoange ki ha kaungāmeʻa naʻá ne pehē, “ʻOku ou ongoʻi faingataʻaʻia. Kuo laka hake he uike ʻe tahá ʻeku puké. Kuó u ʻalu ki ha toketā pea folo mo e foʻiʻakau, ka ʻoku teʻeki pē ke u ongoʻi sai. ʻOku ʻikai te u ʻilo ha toe meʻa ke fai.”

Lau e Sēmisi 5:13–16, ʻo kumi e meʻa naʻe faleʻi ʻe Sēmisi ʻa kinautolu naʻe puke mo faingataʻaʻiá ke nau faí.

ʻĪmisi
Elder Dallin H. Oaks

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē, “ʻI hono pani ʻe ha kaumātuʻa ha tokotaha puke pea fakamaʻu ʻa e pani ko iá, ʻoku nau fakaava e ngaahi matapā ʻo e langí ke lilingi hifo ʻa e tāpuaki ʻa e ʻEikí maʻá e tokotaha faingataʻaʻiá” (“Fakamoʻui ʻo e Mahakí,” Ensign pe Liahona, Mē 2010, 48).

ʻĪmisi
ill young woman receiving blessing

Toe vakai ki he Sēmisi 5:15. Makehe mei he mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ko e hā mo ha toe meʻa naʻe pehē ʻe Sēmisi te ne fakahaofi pe fakamoʻui e mahakí?

Ko e moʻoni ʻe taha te tau lava ʻo ako mei he Sēmisi 5:14–16 ko e lava ʻo fakamoʻui e mahakí, ʻo fakafou ʻi he lotu ʻo e tuí mo e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā ʻOakesi ʻa e meʻá ni fekauʻaki mo e lotu ʻi he tuí mo e mālohi faifakamoʻui ʻo e lakanga fakataulaʻeikí:

ʻĪmisi
Elder Dallin H. Oaks

“ʻI heʻetau fakaʻaongaʻi ʻa e mālohi taʻe toe fehuʻia ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ʻo e ʻOtuá pea ʻi heʻetau koloa ʻaki ʻEne ngaahi talaʻofá ʻo ʻilo te Ne fanongo mo tali ʻa e lotu ʻi he tuí, kuo pau ke tau manatuʻi maʻu pē ko e tuí mo e mālohi ʻo e fakamoʻui mahaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí he ʻikai lava ke maʻu ha ola ʻe fehangahangai mo e finangalo ʻo Ia ʻoku ʻoʻona ʻa e lakanga fakataulaʻeikí. …

“… Neongo ʻetau hoko ko e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí, ʻo fakaʻaongaʻi Hono mālohi fakalangí ʻi he ngaahi tuʻunga ʻoku feʻunga ai e tui ke faifakamoʻuí, ʻe ʻikai lava ʻe ha tāpuaki lakanga fakataulaʻeiki ʻo fakamoʻui ha tokotaha ʻo kapau ʻoku ʻikai ke finangalo ʻa e ʻEikí ki he fakamoʻui ko iá.

“ʻI heʻetau hoko ko e fānau ʻa e ʻOtuá, ʻoku tau falala kiate Ia ʻi heʻetau ʻilo ʻEne ʻofa maʻongoʻonga pea mo ʻEne tokaimaʻananga ki he ngaahi meʻa ʻoku lelei taha ki heʻetau lelei taʻengatá. Ko e tefitoʻi moʻoni ʻuluaki ʻo e ongoongoleleí ko e tui ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, pea ʻoku ʻuhinga ʻa e tuí ki he loto-falala. Naʻá ku ongoʻi ʻa e loto-falala ko iá ʻi he lea hoku tokouá ʻi ha meʻafakaʻeiki ʻo ha kiʻi finemui naʻe mate tupu mei ha puke lahi ʻaupito. Naʻá ne lea ʻaki ʻa e ngaahi lea ko ʻení ʻa ia naʻá ne tomuʻa fakaʻohovaleʻi au pea toki fakamāmaʻi kimui hoku ʻatamaí: ʻʻOku ou ʻilo ko e finangalo ia ʻo e ʻEikí ke ne mate. Naʻe lelei hono tauhi fakafaitoʻó. Naʻe fakahoko kiate ia ha faingāue. Naʻe hiki hono hingoá ʻi he lisi ʻo e lotú ʻi he temipalé. Naʻe fakahoko ha lotu ʻe laungeau ke fakamoʻui ia. Pea naʻá ku ʻiloʻi naʻe ʻi ai ha tui feʻunga ʻa e fāmilí ʻe fakamoʻui ia tukukehe kapau ko e finangalo ia ʻo e ʻEikí ke ʻave ia ki ʻapi ʻi he taimí ni.’ Naʻá ku toe ongoʻi ʻa e loto-falala tatau ʻi he lea ʻa ha tamai ʻa ha kiʻi finemui taʻu hongofulu tupu ne toki mālōlō ko e tupu mei he kanisaá. Naʻá ne pehē, ʻKo e tui homau fāmilí ʻoku ʻi he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ʻo ʻikai ʻi he ngaahi meʻa ʻe hokó.’ ʻOku kei ongo moʻoni ʻa e ngaahi leá ni kiate au. ʻOku tau fai ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku lavá ke fakamoʻui ʻa e niʻihi ʻoku tau ʻofa aí, pea tau falala ki he ʻEikí ʻi he meʻa ʻe hokó” (“Fakamoʻui ʻo e Mahakí,” 50).

ʻOku tokoni fēfē e ngaahi akonaki ʻa ʻEletā ʻOakesí ke mahino kiate koe ʻa e mālohi faifakamoʻui ʻo e lakanga fakataulaʻeikí? Ko e hā ʻoku fie maʻu ai ke fenāpasi ʻetau tuí mo e lotú pea mo e finangalo ʻo e ʻOtuá? (Vakai, Fakahinohino ki he Folofolá, “Lotú,” scriptures.lds.org)

  1. Fakakaukauloto ʻoku puke ha taha ʻo ho kaungāmeʻá pe mēmipa ʻo e fāmilí. Fai ha tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ki he tokotaha ko iá ʻo fakamatalaʻi e meʻa kuó ke ako fekauʻaki mo e mālohi faifakamoʻui ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Fakapapauʻi ke fakamatalaʻi e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke ʻoua ʻe makatuʻunga ʻetau tui kia Sīsū Kalaisí ʻi he ola ʻo ha tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Fakakau ha ngaahi sīpinga ʻo e kakai ʻokú ke ʻiloʻi kuo faitāpuekina kinautolu ʻi he lotu ʻo e tuí mo e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Naʻe fakafehoanaki foki ʻe Sēmisi ʻa hono fakamoʻui ʻo e mahakí ki he fakamolemole ʻo e angahalá (vakai, Sēmisi 5:16).

ʻĪmisi
Elder Bruce R. McConkie

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ko e loto-fakatōkilalo mo e tui naʻe fie maʻu ke fakamoʻui fakatuʻasino ai kitautolú ʻa e loto fakatōkilalo mo e tui tatau naʻe fie maʻu ke tau maʻu ai e fakamolemolé: “ʻOku ʻi ai … ha ngaahi meʻa toputapu ʻoku monūʻia ai e tangatá ke ʻalu hake ki he ngaahi potu māʻolunga fakalaumālie ko ia ʻoku nau maʻu ai e fakangofua fakatonuhia ʻo e Laumālié ki honau ʻulungāngá pea ko hono olá ʻoku fakamolemoleʻi ai ʻenau ngaahi angahalá. Naʻe ui ʻe Sēmisi ʻa e ouau ʻo e faingāue ki he mahakí ko e taha ʻo e ngaahi meʻá ni. … Ko e tokotaha ko ia ʻi he tuí, mateakí, anga-māʻoniʻoní, mo e moʻui taau fakatāutahá, ʻoku ʻi ha tuʻunga ke fakamoʻuí, ʻokú ne ʻi ha tuʻunga foki ke maʻu e fakangofua fakatonuhia ʻo e Laumālié ki heʻene moʻuí, pea ʻoku fakamolemoleʻi ʻene ngaahi angahalá, ʻo fakamoʻoniʻi ʻi he moʻoni ko ia ʻokú ne maʻu e takaua ʻo e Laumālié, ʻa ia naʻe ʻikai ke ne lava ʻo maʻu ʻo kapau naʻe taʻetaau” (Mormon Doctrine, 2nd ed. [1966], 297–98).

Ka neongo ia, ʻoku ʻikai ʻuhinga ʻeni ʻoku taʻetaau ha taha naʻe ʻikai fakamoʻui ʻi hono foaki ange ha tāpuaki lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku foaki ʻa e ngaahi tāpuaki kotoa pē ʻo fakatatau ki he mahino lahi ange ʻa e ʻOtuá, pea te tau lava ʻo ongoʻi ʻEne ʻofá mo e nonga ʻo e Laumālié ʻi hono fakapapauʻi ʻetau moʻui tāú.

Hangē ko ia naʻe lekooti ʻi he Sēmisi 5:17–20, naʻe fakamatala ʻa Sēmisi ki he palōfita ko ʻIlaisiaá ko ha sīpinga ʻo ha taha naʻá ne fakaʻaongaʻi e mālohi ʻo e lotu fakamātoató. Naʻá ne toe faleʻi foki e Kāingalotú ke tokoni ki he kau angahalá ke fakatomala. Fakatokangaʻi ange ʻi he Sēmisi 5:20 ʻa e ngaahi tāpuaki naʻe talaʻofa mai kiate kinautolu ʻoku nau “[fakaului] ʻa e angahalá mei hono hala hēheé.”

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai he ʻahó ni ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Sēmisi 4–5 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘aho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, ngaahi fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki