Laipelí
ʻIuniti 11, ʻAho 3: Luke 16


ʻIuniti 11: ʻAho 3

Luke 16

Talateú

‘Oku akoʻi ‘e Sīsū ‘a e talanoa fakatātā ‘o e tauhi koloa taʻe faitotonú Naʻe fanongo ʻa e kau Fālesí ʻi he ngaahi akonaki ʻa Sīsuú pea naʻa nau fakaangaʻi Ia. Naʻe valokiʻi leva ʻe Sīsū ʻa e kau Fālesí mo akoʻi kiate kinautolu ʻa e talanoa fakatātā ʻo e tangata maʻumeʻá mo Lāsalosi.

Luke 16:1–12

‘Oku akoʻi ‘e Sīsū ‘a e talanoa fakatātā ‘o e tauhi koloa taʻe faitotonú

Lisi ʻi he feituʻu ʻoku fakaʻatā atú ha niʻihi ʻo e ngaahi koloa fakaemāmani ʻoku faʻa tukulotoʻi ʻe he kakaí ke nau feinga ke maʻu ia:

Lisi leva ha niʻihi ʻo e ngaahi koloa taʻengata ʻoku fie maʻu ʻe he Tamai Hēvaní ke tau fekumi ki aí (hangē ko e fāmili taʻengatá mo e nongá):

ʻE lava ke tau maʻu ha niʻihi ʻo e ngaahi koloa taʻengata ko ʻení ʻi he moʻui ko ʻení. Siakaleʻi ha koloa taʻengata ʻe taha pe ua kuó ke lisi ʻoku fuʻu mahuʻinga kiate koe. ʻI hoʻo ako ʻa e Luke 16, kumi ki he ngaahi moʻoni ʻe lava ke tokoni kiate koe ke ke maʻu ʻa e ngaahi koloa taʻengatá.

Hili hono akoʻi ʻa e ngaahi talanoa fakatātā ʻo e sipi molé, paʻanga siliva naʻe molé, mo e foha maumau koloá, naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ki Heʻene kau ākongá ʻa e talanoa fakatātā ʻo e tauhi koloa taʻe faitotonú. Ko e tauhi koloá ko ha tokotaha ʻokú ne tokangaʻi ʻa e ngaahi ngāue fakapisinisi, paʻanga pe koloa ʻa ha taha.

Lau ʻa e Luke 16:1–2, ʻo kumi ki he meʻa naʻe ʻilo ʻe he tangata koloaʻia ʻi he talanoa fakatātaá fekauʻaki mo ʻene tauhi koloá.

Fakatokangaʻi ʻa e meʻa naʻe tukuakiʻi naʻe fai ʻe he tauhi koloá ki he koloa ʻa e tangata koloaʻiá. Koeʻuhí ko e maumauʻi ʻe he tauhí ʻa e koloá, ʻe mole ai hono tuʻunga ko e tauhi koloa.

ʻOku tau ako ʻi he Luke 16:3–7, naʻe hohaʻa ʻa e tauhi koloá pe ko e hā te ne fai ʻi he taimi ʻe mole ai ʻene ngāué he naʻe ʻikai ke ne ongoʻi te ne lava ʻo fai ʻa e ngāue kelí pea ʻoku mā foki he kolé. Naʻá ne faʻu ha palani ʻa ia naʻá ne fakakaukau ʻe iku ki ha ngaahi faingamālie ngāue ʻi he ngaahi fāmili kehe. Naʻá ne ʻaʻahi ki ha toko ua naʻe moʻua ki he tangata koloaʻiá pea fakaʻatā ke fakasiʻisiʻi hona moʻuá, ʻa ia naʻá ne ʻamanaki ʻe maʻu ai ʻena tokoní.

Lau ʻa e Luke 16:8, ʻo kumi ki he meʻa naʻe fai ʻe he tangata koloaʻia ʻi heʻene ʻilo ʻa e meʻa naʻe fai heʻene tauhi koloá. ʻE lava ke tokoni ke ke ʻilo ko e “fānau ʻa māmaní” ko e kakai ia ʻoku nau fakakaukau ki he ngaahi meʻa fakamāmaní pea ko e “fānau ʻa e māma” ko e kau muimui ia ki he ʻOtuá, pe ko e kakai ʻoku nau faʻa fakakaukau ki he ngaahi meʻa fakalaumālié.

Fakatokangaʻi naʻe fakahikihikiʻi ʻe he tangata koloaʻiá ʻa e fakapotopoto ʻene tauhi koloá ʻi hono maʻu mai ʻa e ongo tangata fakamoʻuá. Naʻe ʻikai ko haʻane fakahikihikiʻi ʻa e taʻe faitotonu ʻa ʻene tauhi koloá.

ʻĪmisi
Elder James E. Talmage

Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Sēmisi E. Talamesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ki he meʻa naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻo fakafou ʻi he talanoa fakatātā ʻo e tauhi koloa taʻe faitotonú: “Ko e taumuʻa ʻa hotau ʻEikí ke fakahā ʻa e faikehekehe ʻi he tokanga, fakakaukau, mo e līʻoa ʻa e tangata ʻoku kau ʻi he ngaahi meʻa fakatupu paʻanga ʻo e māmaní, pea mo e ngaahi founga ʻikai fakamātoato ʻo e tokolahi ʻoku pehē ʻoku nau fekumi ki he koloa fakalaumālié. Ko e kau tangata ʻoku nau fakakaukau ki he ngaahi meʻa fakamāmaní ʻoku ʻikai ke nau taʻetokanga ke feau ʻenau ngaahi fie maʻú ʻi he ngaahi taʻu ʻoku hanganaki maí; ka ko e ‘fānau ʻa e māmá,’ pe ko kinautolu ʻoku nau tui ʻoku mahuʻinga ange ʻa e koloa fakalaumālié ʻi he ngaahi koloa fakaemāmaní kotoa, ʻoku siʻi ange honau iví, fakapotopotó, pe potó” (Jesus the Christ, 3rd ed. [1916], 463).

Lau ʻa e Luke 16:10–12, ʻo kumi ki he meʻa naʻe pehē ʻe he Fakamoʻuí kuo pau ke tau fai kae tāpuakiʻi kitautolu ʻaki ʻa e ngaahi koloa taʻengatá. Fakatokangaʻi ko e koloa ʻi he veesi 11, ʻoku ʻuhinga ia ki he ngaahi koloa fakaemāmaní, ʻo kau ai ʻa e paʻanga mo e ngaahi koloá. ʻE toe ʻaonga pē foki ke ʻiloʻi ko e “angatonu ʻi he meʻa siʻí” (Luke 16:10) ʻoku ʻuhinga ia ki he angatonu ʻi hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi koloa fakaemāmaní.

ʻOku tau ako mei he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻi he Luke 16:1–12, kapau te tau poto ʻo mateuteu ki hotau kahaʻu taʻengatá mo angatonu ʻi hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi koloa fakaemāmaní, ʻe lava ke tāpuakiʻi ʻaki kitautolu ʻa e ngaahi koloa taʻengatá.

  1. Tali ha taha pe fakatouʻosi ‘o e ongo fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ʻOku fakahaaʻi fēfē ʻi heʻetau angatonu ʻi hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi koloa fakaemāmaní, ʻoku tau feʻunga ke tuku mai kiate kitautolu ʻa e ngaahi koloa taʻengatá?

    2. ʻE lava fēfē ke ke hoko ko ha talavou ʻokú ne angatonu ʻi hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi koloa fakaemāmaní? ʻE lava fēfē ke ke fakahoko eni ʻi hoʻo hoko ʻo matuʻotuʻa angé? (Vakai ki he Sēkope 2:17–19.)

Luke 16:13–31

Ko e valokiʻi ʻe Sīsū ʻa e kau Fālesí mo akoʻi ʻa e talanoa fakatātā ʻo e tangata koloaʻiá mo Lāsalosí

ʻI hoʻo ako ʻa e Luke 16:13–26, fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ai ʻe he ngaahi koloa fakaemāmaní ʻo taʻofi ha niʻihi mei heʻenau maʻu ʻa e ngaahi koloa taʻengatá.

Hangē ko hono lēkooti ʻi he Luke 16:13–14, naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí “ʻe ʻikai siʻi te mou faʻa tauhi [fakatouʻosi] ʻa e ʻOtuá mo e koloá” (Luke 16:13). Naʻe fanongo ʻa e kau Fālesí ki he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí pea “taukae” (Luke 16:14), pe fakaangaʻi, Ia. Kumi ʻi he Luke 16:14 ki he foʻi lea ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e kau Fālesí mo ne fakamahino mai ʻa e ʻuhinga ʻe taha naʻa nau fakaangaʻi ai ʻa e Fakamoʻuí koeʻuhí ko ʻEne ngaahi akonakí.

Naʻe manumanu ʻa e kau Fālesí, ʻa ia ʻoku ʻuhinga ia naʻa nau siokita ʻi heʻenau holi ke maʻu ha koloa ʻoku lahi angé, ʻo tautefito ki he ngaahi koloa ʻa e niʻihi kehé. Naʻa nau manumanu ki he koloa mo e mālohi fakaemāmaní (vakai ki he Mātiu 23:2–6, 14). Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻokú ke pehē naʻe hoko ai ʻenau manumanú ke lahi ange ai ʻenau fakaangaʻi ʻa e Fakamoʻuí?

Lau ʻa e Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Luke 16:16–23 (ʻi he Bible appendix), ʻo kumi ki ha toe ʻilo makehe kau ki he fepōtalanoaʻaki ʻa e kau Fālesí mo e Fakamoʻuí.

ʻOku tau ako mei he ngaahi veesi ko ʻení naʻe pehē ʻe he kau Fālesí ko ʻenau laó ʻa e fono ʻa Mōsesé, pea naʻa nau fakasītuaʻi ai ʻa Sīsū ko honau fai fakamaau. Naʻe fakamatalaʻi ʻe Sīsū naʻe fakamoʻoni ʻa e fono ʻa Mōsesé mo e kau palōfitá kiate Iá. Naʻá ne fakafehuʻi ʻa e kau Fālesí ki hono fakaʻikaiʻi e meʻa kuo tohí mo valokiʻi kinautolu ʻi hono “fakakeheʻi ʻa e hala totonú” (Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Luke 16:21). Ke tokoni ki he kau Fālesi manumanu ko ʻení ke mahino kiate kinautolu ʻenau tōʻongá mo hono nunuʻá, naʻe fakataipe kinautolu ʻe he Fakamoʻuí ki he tangata koloaʻia ʻi he talanoa fakatātā ʻoku lēkooti ʻi he Luke 16:19–31.

ʻI hoʻo lau ʻa e Luke 16:19–31, fakakaukauloto ki he kakai ʻi he talanoa fakatātaá mo ʻenau ngaahi tōʻongá. Fakakaukau ke lau leʻolahi ʻa e ngaahi veesi ko ʻení, ʻo hangē pē ʻokú ke tuʻu ʻi muʻa ʻi ha kakai, ʻo leaʻaki ʻa e ngaahi lea ʻa e Fakamoʻuí (Luke 16:19–23), ko e tangata koloaʻiá (Luke 16:24, 27, 28, 30), mo ʻĒpalahame (Luke 16:25, 26, 29, 31). ʻE lava ke ʻaonga hono ʻilo ko e “fatafata ʻo ʻĒpalahamé” (Luke 16:22) ʻokú ne fakafofongaʻi ʻa palataisi ʻi he maama ʻo e ngaahi laumālié pea ko “heli” (Luke 16:23) ʻoku ʻuhinga ia ki he fale fakapōpula ʻo e ngaahi laumālié (vakai ki he Bible Dictionary, “Abraham’s Bosom,” “Hell”).

ʻĪmisi
prison and paradise diagram

Naʻe kehe fēfē ʻa e moʻui fakamatelie ʻa e tangata koloaʻiá mo Lasalosí?

Naʻe uesia fēfē ʻe he manumanu ʻa e tangata koloaʻiá, pe ko ʻene ʻofa ʻi he ngaahi koloa fakaemāmaní, ʻa e meʻa naʻe hoko ki ai hili ʻene maté?

ʻOkú ke pehē ko e hā ʻa e meʻa naʻe fakataumuʻa ke akoʻi ʻe he talanoa fakatātā ko ʻení ki he kau Fālesí?

Ko e tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻoku lava ke tau ako mei he talanoa fakatātā ko ʻení, kapau ʻoku tau manumanu mo ʻikai angatonu ʻi hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi koloa fakaemāmaní, te tau iku ʻo aʻusia ʻa e mamahi mo e fakatomala (vakai foki ki he T&F 104:18).

ʻĪmisi
beggar and dogs

Naʻe ʻemo ʻe he fanga kulií ʻa e ngaahi pala ʻo Lāsalosí, ʻa e tangata masiva naʻe tokoto ʻi he matapā ʻa e tangata koloaʻiá.

ʻOku lava ke tau ako ha toe moʻoni mei he talanoa fakatātā ko ʻení. Fakatatau ki he Luke 16:30, ko e hā ʻa e meʻa naʻe tui ʻa e tangata koloaʻiá ʻe hoko kapau ʻe ʻasi atu ʻa Lāsalosi ki he fanga tokoua ʻo e tangata koloaʻiá?

Naʻe tui ʻa e tangata koloaʻiá ʻe fakatomala hono fanga tokouá pea te nau tafoki ki he moʻoní ʻo kapau ʻe ʻasi atu ʻa Lāsalosi kiate kinautolu. Ko e fakauluí ko e “liliu ʻo e ngaahi tui, loto, mo e moʻui ʻa ha taha ke tali mo tauhi pau ki he finangalo ʻo e ʻOtuá” (Fakahinohino ki he Folofolá, “Fakaului, Ului,” scriptures.lds.org).

Fakatatau ki he Luke 16:29, 31, ko e hā naʻe ʻikai ke tuku ai ʻe ʻĒpalahame ke ʻalu ʻa Lāsalosi ki he fanga tokoua ʻo e tangata koloaʻiá?

Ko e lave kia “Mōsese mo e kau palōfitá,” ko hono toe ʻohake ia ʻe he Fakamoʻuí ʻa e folofola naʻe pehē ʻe he kau Fālesí ʻoku nau tui ki ai pea moʻuiʻaki, ka ko hono moʻoní ʻoku ʻikai ke nau tali.

ʻOku tau ako mei he talanoa fakatātā ko ʻení ko e fakauluí ʻoku maʻu ia ʻi he tui ki he mo e tali ʻa e ngaahi lea ʻa e kau palōfitá, kae ʻikai ko e fakamoʻoni ki he ngaahi maná pe mamata ki he kau ʻāngeló.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻokú ke pehē ai ʻe maʻu pē ʻa e fakauluí ʻi he tui mo tali ʻa e ngaahi lea ʻa e kau palōfitá kae ʻikai maʻu ia ʻi he fakamoʻoni ki he ngaahi maná pe mamata ki he kau ʻāngeló?

    2. Ko e hā ha ngaahi akonaki pau mei he palōfitá kuó ne tākiekina ʻa hoʻo uluí?

Tohi ʻi ha laʻipepa makehe haʻo taumuʻa ki he founga ʻe lava ke toe lelei ange ai hoʻo tui pe tali ʻa e ngaahi akonaki pau pe faleʻi mei he kau palōfitá kae lava ai ke fakamālohia hoʻo fakauluí. ʻE lava ke maʻu ha ngaahi fakakaukau ʻi hano toe vakaiʻi e kiʻi tohi tufa Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú. Tuku ʻa e laʻipepa ko ʻení ʻi ha feituʻu ʻe lava ke ke sio fakaʻaho pē ki ai ke fakamanatu atu kiate koe hoʻo taumuʻá, ʻo hangē ko hano tuku ʻi hoʻo folofolá.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai he ʻahó ni ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Luke 16 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó ).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau mo e ʻilo makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki