Laipelí
Talateu kia Kolosé


Talateu kia Kolosé

Ko e hā ‘Oku Ako ai e Tohí Ni?

Naʻe hiki ʻe he ʻAposetolo ko Paulá ʻene tohi ki he kakai Kolosé koeʻuhí ko hono fakahoko mai ʻoku hoko ha fehalaaki lahi ʻiate kinautolu (vakai, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Paulá, Ngaahi Tohi ʻA”). Naʻe uesia ʻe he ngaahi akonaki loí mo e ngaahi angafai halá ʻa e Kāingalotu ʻi Kolosé pea naʻe tuʻu fakatuʻutāmaki foki ki heʻenau tuí. ʻOku tatau ia mo e ngaahi meʻa fakafonua ʻoku hoko ko ha ngaahi pole ki he kāingalotu ʻo e Siasí he ʻahó ni. Ko e meʻa mahuʻinga ʻi he tohi ko ʻení ʻa hono fakahā ai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku halá pea mo fakamamafaʻi ʻi he taimi tatau ʻa e tuʻunga faka-ʻOtua ʻo Sīsū Kalaisí kae pehē ki Heʻene ngāue faifakahaofí. ʻI hoʻo ako ʻa e tohi ʻa Kolosé, ʻe toe loloto ange ai hoʻo ului ki he Fakamoʻuí mo malu mei he takihalá mo e angahalá.

Ko Hai Naʻá Ne Hiki e Tohí Ni?

Naʻe hiki ʻa e Tohi ki he kakai Kolosé ʻe Paula mo Tīmote (vakai Kolose 1:1, 23; 4:18). ʻOku pehē naʻe tohi nima pē ʻe Paula ʻene pōpoaki ʻi he fakaʻosinga ʻo e tohí (vakai Kolose 4:18), ʻo fakamahino mai ai naʻe ʻi ai ha tangata tohi, mahalo ko Tīmote, naʻá ne tokoniʻi ia ʻi hono tohi ʻa e kakano ʻo e tohí.

Naʻe Tohi Ia ‘Anefē pea ‘i Fē?

Naʻe hiki ʻe Paula ʻa e Tohi ki he kakai Kolosé he lolotonga ʻene nofo pōpula ʻi Lomá, ʻo fakafuofua ki he T.S. 60–62 (vakai, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Paulá, Ngaahi Tohi ʻA,” scriptures.lds.org). Mahalo naʻá ne hiki eni ʻi he taimi tatau naʻá ne hiki ai ʻa Filipai, ʻEfesō, mo Filimoné.

Ko Hai Naʻe Fakataumuʻa Ki Ai Hono Hikí Pea Ko e Hā Hono ʻUhingá?

Naʻe hiki ʻa e tohi ko ʻení ʻo fakataumuʻa ki he Kāingalotu tui mateaki ʻi Kolosé, ko ha feituʻu ʻoku tuʻu ʻi Toake he taimí ni. Naʻe faleʻi ʻe Paula e Kāingalotu ʻi Kolosé ke nau vahevahe ʻa e tohí ki he kāingalotu ʻo e Siasí ʻi he feituʻu ʻoku ofi mai pē ki ai ko Laotisia (vakai Kolose 4:16).

Naʻe hiki ʻe Paula ʻa ʻene tohí “[hili ha ʻaʻahi ange ʻa ʻEpafasi, ko e ʻevangeliō ʻa e Siasí ʻi Kolose] [vakai Kolose 1:7–8]. Naʻe talaange ʻe ʻEpafasi kia Paula ʻoku hoko ha fehalaaki lahi ʻi he kakai Kolosé—naʻa nau pehē ʻoku nau lelei ange ʻi he niʻihi kehé koeʻuhí ko ʻenau tauhi pau ki he ngaahi ouau ʻe niʻihi mei tuʻa [vakai Kolose 2:16], taʻofi hono fakatōliʻa ʻenau ngaahi fie maʻu fakakakano ʻe niʻihi, mo hū ki he kau ʻāngeló [vakai Kolose 2:18]. Naʻe hoko ʻa e ngaahi angafai ko ʻení ke ongoʻi ʻe he kakai Kolosé kuo fakamaʻa kinautolu. Naʻa nau toe ongoʻi foki ʻoku mahino ange kiate kinautolu ʻa e ngaahi fakapulipuli ʻo e māmaní ʻi he kāingalotu kehe ʻo e Siasí. Naʻe fakatonutonu kinautolu ʻe Paula ʻi he tohi ko ʻení ʻaki ʻene akoʻi kiate kinautolu ʻoku toki maʻu pē ʻa e huhuʻí ʻia Kalaisi, pea ʻoku totonu ke tau poto mo tauhi kiate Ia” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Kolosé, Tohi ki he Kakai” scriptures.lds.org).

Ko e Hā Ha Ngaahi Fōtunga Makehe ʻo e Tohí Ni?

ʻI he Tohi ʻa Paula ki he kakai Kolosé, naʻá ne fakafepakiʻi ai ʻa e ngaahi akonaki loi ʻi Kolosé ʻaki ʻene fakamamafaʻi ʻa e tuʻunga faka-ʻOtua, misiona faifakahaofi, mo e langilangi ʻo Sīsū Kalaisí (vakai Kolose 1:15–23). Naʻá ne akoʻi ko Kalaisi ʻa e ʻīmisi tonu ʻo e ʻOtua ko e Tamaí, ʻa e Tupuʻangá, ʻa e ʻUlu ʻo e Siasí, ko e ʻuluaki ke toetuʻú, pea mo e Huhuʻí. Ko Ia ko e “ʻulu ʻo e pule kotoa pē mo e mālohi” (Kolose 2:10), pea ʻokú Ne fakakakato Hono misiona fakalangí ʻi he fakahinohino ʻa e Tamaí (vakai Kolose 1:19; 3:1).

Naʻe fakatokanga ʻa Paula koeʻuhí ko kinautolu ʻoku nau akoʻi ʻoku maʻu ʻa e tuʻunga fakalaumālie moʻoní ʻo fakafou ʻi ha ngaahi ouau makehe, ngaahi kātoanga, pe tōʻonga maʻu meʻatokoni (vakai Kolose 2:16–18, 20, 23). Ka naʻá ne akoʻi ʻoku hā kituʻa ʻa e matuʻotuʻa fakalaumālié mo e poto ʻo e ʻOtuá ʻi heʻetau “faʻa tokanga ki he ngaahi meʻa ʻi ʻolungá” (Kolose 3:2), siʻaki ʻa e ngaahi tōʻonga ʻa e angahalá (vakai Kolose 3:5–9), mo hono fakatupulaki ʻo e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí (vakai Kolose 3:12–17). Naʻe faleʻi ʻe Paula ʻene kau fanongó ke nau “aka mo tuʻu fakamakatuʻu” ʻi he ongoongoleleí (Kolose 1:23) pea mo “aka mo langa hake ʻia [Sīsū Kalaisi], pea fakatuʻumaʻu ʻi he tuí” (Kolose 2:7).

Fokotuʻutuʻú

Kolose 1:1–23. ʻOku feʻiloaki ʻa Paula mo e Kāingalotu ʻo Kolosé mo fakahā ko e Huhuʻí ʻa Sīsū Kalaisi, ko e ʻUluaki Fānau ʻi he kotoa ʻo e tupuʻangá, ko e Tupuʻangá, pea ko e ʻEiki ʻo e tuʻunga haohaoa fakalangí, pea ko e fakalelei ʻo e māmaní. ʻOku poupouʻi ʻe Paula ʻa e Kāingalotú ke fokotuʻu ʻenau tuí ʻia Sīsū Kalaisi.

Kolose 1:24–2:23. ʻOku naʻinaʻi ʻa Paula ki he tui ki he filōsefa pe talatupuʻa hala ʻa e tangatá, ʻo kau ai ʻa e hū ki he kau ʻāngeló mo e tōtuʻa hono taʻofi ʻo e ngaahi tefitoʻi fie maʻu fakesinó ko ha founga akonekina fakalaumālie.

Kolose 3:1–4:18. ʻOku poupouʻi ʻe Paula ʻa e Kāingalotú ke tuku honau lotó ki he ngaahi meʻa ʻi ʻolungá, ke siʻaki ʻa e ngaahi angahalá heʻenau ngaahi moʻui kimuʻá, pea ke nau faʻa fakamolemole ʻiate kinautolu. ʻOkú ne ʻoatu ha fakahinohino ʻo e founga totonu ke hū ʻaki ʻe he Kāingalotú, peá ne ʻoatu leva ha fakahinohino ki he ngaahi uaifī, husepānití, fānaú, mātuʻá, tamaioʻeikí, mo e ngaahi pulé. ʻOkú ne fakaʻosi ʻa e Tohi ki he kakai Kolosé ʻaki haʻane ngaahi fakamālō, pōpoaki, mo ha fakahinohino kae pehē ki ha talaʻofa fakaʻosi.

Paaki