Laipelí
ʻIuniti 14, ʻAho 3: Sione 9


ʻIuniti 14: ʻAho 3

Sione 9

Talateú

Naʻe fakamoʻui ʻe Sīsū ha tangata naʻe fāʻeleʻi mai ʻoku kui. Naʻe fakaʻeke ʻe he kau Fālesí ʻa e tangatá ni pea tuli ia kituʻa mei he fale lotú koeʻuhí naʻe ʻikai ke ne fie fakahalaiaʻi ʻa Sīsū ko e angahala ʻi heʻene fai fakamoʻui ʻi he Sāpaté. Naʻe kumi ʻa e Fakamoʻuí ki he tangatá ni pea fakaʻeke ʻa e meʻa ʻoku tui ki aí, pea naʻe hū ʻa e tangatá kia Sīsū ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá.

Sione 9:1–7

ʻOku fakamoʻui ʻe Sīsū ha tangata naʻe fāʻeleʻi mai ʻoku kui

Kumi ke maʻu ha ngaahi sīpinga ʻe niʻihi ʻo e ngaahi faingataʻa ʻoku hoko ki he kakai ʻoku nau ofi atu kiate koé, pe ʻoku hoko ki ha kakai ʻokú ke mamata ai ʻi he ngaahi ongoongo fakalotofonuá:

ʻOku fifili ʻa e kakai ʻe niʻihi pe ko e hā ʻoku tuku ai ʻe he ʻOtuá ke uesia ʻenau moʻuí ʻe he faingataʻá. ʻI hoʻo ako ʻa e Sione 9:1–5, kumi ki ha moʻoni ʻe lava ke tokoni mai ke toe mahino ange kiate kitautolu ha ʻuhinga ʻe taha ʻoku tuku ai ʻe he ʻOtuá e faingataʻá ke ne uesia ʻetau moʻuí.

Lolotonga ʻa e ʻi Selusalema ʻa Sīsuú, naʻá Ne fetaulaki mo ha tangata naʻe tofanga ha faingataʻa talu mei hono fāʻeleʻí. Lau ʻa e Sione 9:1–2, ʻo kumi ki he faingataʻa naʻe fekuki mo e tangatá ni.

Ko e hā naʻe fehuʻi ʻe he kau ākongá fekauʻaki mo e tupuʻanga ʻo e faingataʻaʻia ʻa e tangatá ni?

Naʻe tui ʻa e kakai tokolahi ʻi he taimi ʻo e Fakamoʻuí ko e ngaahi faingataʻa ʻoku fekuki mo e kakaí ko e nunuʻa ia e ngaahi angahala naʻa nau fai pe naʻe fai heʻenau ngaahi mātuʻá. ʻOkú ke pehē naʻe moʻoni ʻa e tui ko ʻení? Ko e hā hono ʻuhinga?

Lau ʻa e Sione 9:3–5, ʻo kumi ki he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ki Heʻene kau ākongá fekauʻaki mo e kui ʻa e tangatá ni.

Ko e hā ʻokú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e “ke fakahā ʻiate ia ʻa e ngaahi ngāue ʻa e ʻOtuá”? (Sione 9:3).

ʻOku tau ako mei he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, ʻoku lava ke ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá ʻetau ngaahi faingataʻaʻiá ke fakahā mai ai ʻEne ngaahi ngāué mo Hono māfimafí. ʻI hono toe fakalea ʻe tahá, neongo ʻe lava ke lahi ʻa e ngaahi faingataʻa ʻi heʻetau moʻuí, ʻe lava ke ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi pole ʻoku tau fetaulaki mo iá ke tokoni ki hono fakahoko ʻEne ngaahi taumuʻa māʻoniʻoní.

Ke toe mahino ange ʻa e moʻoni ko ʻení, lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
Elder Dallin H. Oaks

“Kuo fekau mai kitautolu ki heni ke siviʻi. Kuo pau ke ʻi ai ha fehangahangai ʻi he meʻa kotoa pē. Naʻe fakataumuʻa kitautolu ke tau ako pea mo tupulaki ʻi he ngaahi meʻa ʻoku fehangahangaí, ʻi heʻetau fekuki mo hotau ngaahi faingataʻá pea ʻi heʻetau akoʻi mo e kakai kehé ke nau fai ʻa e meʻa tataú. … He ʻikai ngata pē ʻi hano fakatapui ʻe he ʻEikí ʻa ʻetau ngaahi faingataʻaʻiá ke tau lelei ai, ka te Ne toe ngāueʻaki ia ke tāpuekina ʻaki siʻi moʻui ʻa ha kakai kehe ʻe taʻefaʻalaua.

“Naʻe akoʻi ʻa e meʻá ni ʻe Sīsū ʻi he taimi naʻe fetaulaki ai mo ʻEne kau ākongá mo ha tangata naʻe fanauʻi kui mai. [Naʻe lau leva ʻe ʻEletā ʻOakesi ʻa e Sione 9:2–3.]

“Kapau te tau vakai ki he moʻuí ʻo fakafou ʻi he sioʻata ʻo e tuʻunga fakalaumālié, te tau lava ʻo sio ki ha ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi ngāue ʻa e ʻOtuá paotoloaki ia ʻi he ngaahi meʻa fakamamahi ʻoku hoko ki Heʻene fānaú. …

“Ko e taimi ʻe mahino ai ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení, ʻoku ʻomi ʻe he ʻOtuá ha ngaahi faingamālie ki ha ngaahi tāpuaki mo fai tāpuekina kitautolu ʻo fakafou ʻi hotau ngaahi faingataʻaʻiá mo e faingataʻaʻia ʻa e niʻihi kehé, ʻe lava leva ke mahino kiate kitautolu ʻa e ʻuhinga naʻá Ne toutou fekau ai ke tau ‘fakafetaʻi ki he ʻEiki ko ho ʻOtuá ʻi he meʻa kotoa pē’ (T&F 59:7)” (“Fakafetaʻi ʻi he Meʻa Kotoa pē,” Ensign pe Liahona, Mē 2003, 97–98).

Fakakaukau ki ha faingataʻa naʻá ke fekuki pe lolotonga fekuki mo ia. ʻI he hoko atu hoʻo ako ʻa e Sione 9, fakalaulauloto ki he ngaahi founga ʻe lava ai ʻe he ʻOtuá ʻo fakahā ʻEne ngaahi ngāué mo Hono māfimafí ʻo fakafou ʻia koe koeʻuhí ko e faingataʻa ko iá.

Lau ʻa e Sione 9:6–7, ʻo kumi ki he founga naʻe fakahā ai ʻe he ʻOtuá ʻEne ngaahi ngāue mo Hono māfimafí ʻo fakafou ʻi he meʻa naʻe hoko ki he tangata kuí.

ʻOkú ke fakakaukauloto atu naʻe fēfē nai ʻa e ongo ʻa e tangata ko ʻení ʻi he fuofua taimi naʻe lava ai ʻo sió?

Sione 9:8–41

ʻOku kumi ʻa e Fakamoʻuí ki he tangata naʻá Ne fakamoʻuí, hili hono tuli kituʻa ʻa e tangatá ʻe he kau Fālesí

Hangē ko hono lekooti ʻi he Sione 9:8–15, naʻe fakakikihi ha kakai ʻe niʻihi hili hono fakamoʻui ʻa e tangata kuí pe ko e tangata tonu nai eni naʻe faʻēleʻi mai ʻoku kuí. Naʻe fifili ha niʻihi ia pe naʻe founga fēfē hono fakamoʻuí, pea nau ʻomi ia ki he kau Fālesí ʻo nau kamata fakaʻeke ia.

Kumi ʻi he Sione 9:14 ʻa e ʻaho naʻe fakamoʻui ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa e tangata kuí.

Ko e hā ʻokú ke pehē naʻe fai ʻe he kau Fālesí ʻi hono fakamoʻui ʻe Sīsū ʻa e tangatá ʻi he Sāpaté?

Lau ʻa e Sione 9:16, ʻo kumi pe ko e hā ʻa e ngaahi lau aofangatuku ʻa e kau Fālesí fekauʻaki mo Sīsuú.

Lau ʻa e Sione 9:17, ʻo kumi pe ko e hā ʻa e lau aofangatuku ʻa e tangata kuí fekauʻaki mo Sīsuú.

ʻI he hoko atu hoʻo ako ʻa e Sione 9, fakatokangaʻi ʻa e fakalakalaka ʻa e vakai ʻa e tangata kuí ki he Fakamoʻuí.

Naʻe ʻomi ʻe he kau Fālesí ʻa e ongomātuʻa ʻa e tangata kuí ke fakaʻeke, koeʻuhí ko ʻenau veiveiua pe naʻe kui koā ʻa e tangatá. ʻOku tau ako ʻi he Sione 9:19–23, ʻi he taimi naʻe ʻeke ai ki heʻene ongomātuʻá, naʻá na fakamoʻoni ko hona foha ia pea naʻe fāʻeleʻi mai ʻoku kui, ka naʻá na pehē ʻoku ʻikai ke na ʻilo pe naʻe founga fēfē hono fakamoʻuí. Naʻe ʻikai ke na fie talaange naʻá na tui ko Sīsū ko e Mīsaiá he naʻá na ilifia naʻa kapusi kinaua mei he fale lotú mo e koló, peá na fokotuʻu ange ke tuku ange ke talaatu pē ʻe hona fohá.

Lau ʻa e Sione 9:24–27, 30–33, ʻo kumi ki he tali ʻa e tangatá ki he kau Fālesí. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi lea naʻá ne fakaʻaongaʻi ke taukapoʻi ʻaki ʻa Sīsuú pea mo fakamoʻoni ʻokú Ne “ʻi he ʻOtuá” (Sione 9:33).

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá: Ko e hā ʻoku hā makehe kiate koe ʻi he tali ʻa e tangatá ni?

ʻOku tau ako ʻi he Sione 9:34 naʻe kapusi kituʻa ʻa e tangatá ni (ʻo lau pē ko e kapusi mei he fale lotú [vakai Sione 9:22]) koeʻuhí ko ʻene taukapoʻi taʻe ilifia ʻa e Fakamoʻuí.

“Naʻe lahi ʻa e ngaahi kolo ʻo e kau Siú naʻe hoko ʻa e ngaahi fale lotu aí ko e senitā fakalotu mo fakasōsiale. Naʻe maʻu ʻi he fale lotú ha fakahinohino fakalaumālie kae pehē foki ki he ngaahi faingamālie fakaako mo fakasōsiale, pea naʻe hoko foki ko ha feituʻu ʻo e moihū. Naʻe hoko ʻa e fale lotú ko ha konga mahuʻinga ʻo e sosaieti ʻa e kau Siú pea ko hano kapusi kituʻa ha taha mei he fale lotú, … naʻe ʻikai ngata pē hono tuʻusi mei he siasí ʻo ʻikai toe feohi mo e kāingalotú. Ka naʻe kau ai mo hono kapusi mei he ngaahi meʻa fakamatakali mo fakasōsialé” (New Testament Student Manual [Tohi Lēsoni ʻa e Potungāue Ako ʻa e Siasí, 2014], 230).

Ko e hā ʻokú ke pehē naʻe mateuteu ai ʻa e tangata ko ʻení ke nofo ʻi he moʻoni naʻá ne ʻilo fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí, neongo ʻe hoko ia ke kapusi ai ia kituʻa mei he fale lotú?

Hili hono kapusi kituʻa ʻa e tangatá mei he fale lotú, naʻe ʻilo ia ʻe he Fakamoʻuí pea fehuʻi ange pe ʻokú ne “tui ki he ʻAlo ʻo e ʻOtuá” (Sione 9:35). Lau ʻa e Sione 9:36–38, ʻo kumi ki he tali ʻa e tangatá.

ʻOku hā mai mei heʻene fakahā “ʻEiki, ʻoku ou tui” mo e moʻoni ʻo “[ʻene] hū kiate iá” (Sione 9:38), kuo ʻā ʻa hono ongo mata fakalaumālié, pea naʻá ne ʻilo ʻa Sīsū Kalaisi ʻi Hono tuʻunga totonú, ko e Mīsaia kuo talaʻofa maí mo e ʻAlo ʻo e ʻOtuá.

ʻOku tau ako mei he fakamatala ko ʻení, ʻe fakamālohia ʻetau ngaahi fakamoʻoní ʻi he taimi ʻoku tau tauhi moʻoni ai ki he meʻa ʻoku tau ʻiló neongo ʻa e fakafepakí. ʻE ʻalu pē ʻa e taimí mo toe tupulaki ke mālohi ange ʻetau ngaahi fakamoʻoní.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā ʻokú ke pehē ʻoku fakamālohia ai ʻetau ngaahi fakamoʻoní hili haʻatau matatali ʻa e fakafepakí pe ngaahi ʻahiʻahi ʻo ʻetau tuí?

    2. Kuo fakamālohia fēfē hoʻo fakamoʻoní ʻi haʻo matuʻuaki ʻa e fakafepakí ʻi he tui?

Ke ʻilo ʻa e toe tefitoʻi moʻoni ʻe taha mei he fakamatala ko ʻení, kuikui fakakonga ho ongo matá ke ke kei lava pē ʻo sio ki ha maama siʻisiʻi. Peá ke ʻāʻā hake ke vaeua. Peá ke ʻāʻā kakato ho ongo matá. Fakatokangaʻi ʻa e kehekehe hoʻo sió ʻi he taimi naʻá ke fakahoko ai ʻa e ngaahi meʻá ni.

Manatuʻi naʻe sio lelei fakatuʻasino ʻa e tangata kuí ʻi hono fakamoʻui ia ʻe Sīsuú. Lau ʻa e Sione 9:11, 17, 33, 35–38, ʻo kumi ki he ngaahi kupuʻi lea ʻoku fakamatalaʻi ai ʻa e fakaʻau ke lelei ange ʻa e sio fakalaumāie pe mahino ʻa e tangatá pe ko hai ʻa Sīsū.

Naʻá ne fuofua pehē ko Sīsuú “Ko e tangata ʻoku ui ko Sīsū” (Sione 9:11), pea kimui ai naʻá ne pehē ko “ha palōfita [Ia]” (Sione 9:17) pea taukapoʻi Ia ʻokú Ne “ʻi he ʻOtuá” (Sione 9:33). Naʻe ʻalu pē ʻa e taimí mo e fakaʻau ke lelei ange ʻene sio fakalaumālié, ʻo iku pē ʻo ne sio ko Sīsū Kalaisi ko e Mīsaia kuo talaʻofa maí pea ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá.

Ko e hā ʻokú ke pehē naʻe fakaʻau ke lelei ange ai ʻene sió mo mahino kiate ia ʻa e Fakamoʻuí? Ko e hā ʻa e ngaahi founga naʻá ne moʻuiʻaki ai ʻene tui kia Sīsū Kalaisí ʻi he vahaʻa taimi naʻe hoko ai ʻa e meʻa ko ení?

ʻĪmisi
President Howard W. Hunter

ʻI he lea ʻa Palesiteni Hauati W. Hanitā fekauʻaki mo e meʻa naʻe hoko ki he tangatá ni, naʻá ne akoʻi mai ai: “Ko ʻeni kuo tuʻo ua hono ʻoatu ke ke mamatá—ʻuluakí ke faitoʻo ha mahaki naʻe fāʻeleʻi mo ia [ko ha mahaki fakatuʻasino talu mei hono fāʻeleʻí], pea hokó ke mamata ki he Tuʻi ʻo e Ngaahi Tuʻí kimuʻa peá Ne ʻalu hake ki Hono taloni taʻengatá. Naʻe fakavaveʻi ʻe Sīsū ke mamata fakatuʻasino mo fakalaumālie fakatouʻosi. Naʻá Ne fakaulo atu ʻene māmá ki ha potu fakapoʻuli, pea naʻe tali ʻe he tangatá ni, ʻo hangē ko ha niʻihi tokolahi ʻi he ʻaho ko iá kae pehē foki ki he ʻahó ni, ʻa e māmá pea lava ʻo mamata” (“The God That Doest Wonders,” Ensign, Mē 1989, 16–17).

ʻOku tau ako mei he fakamatala ko ʻení ʻe hoko ʻo lelei ange ʻetau sio mo e mahino fakalaumālié ʻi he taimi ʻoku tau moʻuiʻaki ai ʻetau tui kia Sīsū Kalaisí.

Ko e hā ʻokú ke pehē ʻoku fie maʻu ai ke tau moʻuiʻaki ʻa e tuí, kae lava ke toe lelei ange ʻetau sió mo e mahino kiate kitautolu ʻa e moʻoni fakalaumālié?

Naʻe ʻi ai ha kau Fālesi naʻa nau tuʻu ʻo ofi atu ki he tangatá ʻi he taimi naʻe ʻā ai pea hū kia Sīsū ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá. Lau ʻa e Sione 9:39–41, ʻo kumi ki he meʻa naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí fekauʻaki mo e kuí.

Naʻá Ne tali ʻa e fehuʻi ʻa e kau Fālesí ʻo pehē, “ʻOku kui ʻa kimautolu foki?” (Sione 9:40), “naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he Fakamoʻuí ha talanoa fakatātā, ʻo akoʻi ko e kakai naʻa nau ‘kui’—ʻa kinautolu naʻe ʻikai ke nau ʻilo ko hai Iá—pea ‘ʻe ʻikai [haʻanau] angahala’ (Sione 9:41). Ka ko kinautolu ʻoku ‘ʻaá’—ʻa kinautolu naʻa nau maʻu ha fakamoʻoni feʻunga fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mo ʻEne ngāue fakalangí ʻoku ʻosi totonu ke nau ʻilo kohai Ia—ʻe ʻeke kiate kinautolu ʻenau angahalá. Naʻe kau ʻa e kau Fālesí ʻiate kinautolu naʻe lava ke nau ‘ʻaá,’ pea ko ia ai, ‘ʻoku [ʻiate kinautolu pē ʻenau] angahalá.’ ʻI he lea fakalaumālié, naʻa nau fili pē kenau kui koeʻuhí ko e ʻikai ke nau loto ke tali ʻa Sīsū ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá, neongo naʻe lahi ʻa e ngaahi fakamoʻoni naʻa nau maʻú” (New Testament Student Manual, 231).

  1. Vakai ki he ongo tefitoʻi moʻoni fakamuimui naʻá ke ako ʻi he lēsoni ko ʻení, pea fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ke ke fakaʻaongaʻi ʻi hoʻo moʻuí. Hiki hoʻo ngaahi taumuʻa ke fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá. Lotu ke maʻu ha fakahinohino ke lavaʻi hoʻo ngaahi taumuʻá.

  2. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai he ʻahó ni ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Sione 9 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó ).

    Ko ha ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ʻilo makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki