Laipelí
Talateu ki he 1 Tesaloniká


Talateu ki he 1 Tesaloniká

Ko e hā ‘Oku Ako ai e Tohí Ni?

ʻOku pehē naʻe kau ʻa e ʻUluaki Tohi ki he Kakai Tesaloniká ʻi hono fuofua hiki ʻi he ngaahi tohi lolotonga ʻa e ʻAposetolo ko Paulá, pea ʻoku lava pē ke pehē ko e tohi motuʻa taha ia ʻi he Fuakava Foʻoú. ʻOku meimei nofotaha ʻa e ngaahi akonaki ʻa Paula ʻi he tohi ko ʻení ki he Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa Sīsū Kalaisí, ʻo kau ai ʻa e ngaahi faingataʻa ʻe fehangahangai mo e kau muimui ʻo Sīsū Kalaisí ki muʻa Heʻene toe hāʻele maí (vakai 1 Tesalonika 3:3), Toetuʻu ʻa e kakai Kalisitiané ʻi he Hāʻele ʻAngaua Maí (vakai 1 Tesalonika 4:13–14), pea mo e taimi ʻo e hāʻele mai ʻa Kalaisí (vakai 1 Tesalonika 5:1–2). Te ke ako ʻi he tohí ni ki he Hāʻele ʻAngaua Maí mo maʻu ha fakalotolahi ke tauhi hoʻo tui mateaki ki he ʻEikí.

Ko Hai Naʻá Ne Hiki e Tohí Ni?

Ko Paula naʻá ne hiki ʻa e 1 Tesaloniká (vakai 1 Tesalonika 1:1; vakai foki 1 Tesalonika 2:18).

Naʻe Tohi Ia ‘Anefē pea ‘i Fē?

“Naʻe fai ʻe Paula ʻa e tohi ki he kau Tesaloniká mei Kolinitō lolotonga ʻene fononga fakafaifekau hono uá,” fakafuofua ki he T.S. 50–51 (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Paulá, Ngaahi Tohi ʻA,” scriptures.lds.org).

Ko Hai Naʻe Fakataumuʻa Ki Ai Hono Hikí Pea Ko e Hā Hono ʻUhingá?

Naʻe hiki ʻe Paula ʻa e 1 Tesalonika ki he kāingalotu ʻo e Siasí ʻi Tesaloniká. Ko Tesalonika ʻa e kolo tokolahi mo tuʻumālie taha ʻi he puleʻanga ko Kiliki ʻi Masitōnia ʻi he kuonga muʻá, ʻo makatuʻunga ʻi ha meʻa mahuʻinga ʻe ua: naʻe langa ʻa e koló ʻi he matāfanga lelei taha ʻi he Tahi ʻAisiení, pea naʻe tuʻu ia ʻi he hala lahi taha ne fehokotaki ai ʻa Loma mo ʻĒsiá.

Naʻe fakahinohino ʻe he Laumālié ʻa Paula mo hono kaungā fonongá—Sailosi, Tīmote, mo Luke—ke nau folau ʻo kolosi ʻi he Tahi ʻAisiení ki Masitōnia (vakai Ngāue 16:6–12). Naʻe kamata heni hono malangaʻi ʻo e ongoongoleleí ʻi ʻIulopé. Hili ʻa e malanga ʻa Paula mo Sailosi ʻi Filipaí (vakai Ngāue 16:12–40), naʻá na fononga leva ki Tesalonika.

Naʻe ngāue ʻa Paula mo Sailosi ʻi Tesalonika, ka naʻe tuli kinaua mei he koló ʻe he kau taki ʻo e kakai Siú (vakai Ngāue 17:1–9). Naʻe toki lipooti kimui ai ʻe Tīmote kia Paula naʻe kei tui mateaki pē ʻa e Kāingalotu ʻi Tesaloniká neongo ʻa e fakatangá, pea naʻe fakalotoa ʻe heʻenau angatonú e niʻihi kehé (vakai Ngāue 18:5; 1 Tesalonika 1:7–8; 3:6–8).

Ne kau e kakai Tesalonika naʻe uluí ko e niʻihi ʻo e fuofua kau ʻIulope ke nau tali ʻa e ongoongoleleí, ʻo hoko ia ko ha meʻa ke nau fekuki ai mo e fakatangá. Naʻe lahi foki mo ʻenau ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e Hāʻele ʻAngaua Maí. Ko ia ai, naʻe hiki ʻe Paula ha ngaahi lea fakalotolahi mo fakamālohia ʻi heʻene tohi ki he kakai Tesaloniká, peá ne tali ai ʻenau ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa Sīsū Kalaisí.

Ko e Hā Ha Ngaahi Fakaʻilonga ʻOku Hā Mahino Mai ʻi he Tohí Ni?

Ko e taha ʻo e ngaahi tefitoʻi kaveinga ʻa Paula ʻi heʻene Tohi ki he Kakai Tesaloniká ko e Hāʻele ʻAngaua Maí. Naʻe nofotaha ʻene tokangá ki he kau atu ʻa e kakai angatonú ki he ngaahi meʻa ʻe hoko ʻi he Hāʻele ʻAngaua Maí, ʻo tautautefito ki he Kāingalotu ne nau ʻosi maté (vakai 1 Tesalonika 2:19; 3:13; 4:13–17; 5:1–10). ʻOku ʻikai tatau ʻa e 1 Tesaloniká mo e ngaahi tohi kehe ʻa Paulá he ʻoku ʻikai ʻi ai ha ngaahi valoki mamafa, ka ʻoku vikia mo fakamālōʻia ai ʻa e Kāingalotu ʻi Tesaloniká.

Fokotuʻutuʻú

1 Tesalonika 1–3. ʻOku fakahā ʻe Paula ʻene houngaʻia koeʻuhí ko e Kāingalotu ʻi Tesaloniká. ʻOkú ne fakamanatu ki heʻene kau laukongá ʻene ngāue ʻi honau lotolotongá pea fakahā ʻene fiefia ʻi heʻenau tui mateakí. ʻOkú ne fakalotolahi ki he Kau Māʻoniʻoní ke nau tupulaki ʻi heʻenau feʻofaʻaki ʻiate kinautolú, pea ki he kakaí kotoa pē.

1 Tesalonika 4–5. ʻOku tala ʻe Paula ki he Kāingalotú ke nau māʻoniʻoni pea ke fakahaohaoʻi kinautolu. ʻOkú ne fakamatala ko e taimi ʻe toe hāʻele mai ai ʻa e ʻEikí, ʻe tuʻu ʻa e Kāingalotu ne nau tui mateaki ʻi heʻenau fakamoʻoni kia Kalaisí ʻo fetaulaki mo e ʻEikí, ʻo tatau pē ʻa kinautolu kuo maté mo kinautolu ʻoku kei moʻuí. ʻOku fakamanatu ʻe he ʻAposetoló ki he kāingalotu ʻo e Siasí ke nau teuteu pea tokanga ki he ʻaho ʻo e hāʻele mai ʻa Kalaisí.

Paaki