Laipelí
ʻIuniti 2, ʻAho 2: Mātiu 3


ʻIuniti 2: ʻAho 2

Mātiu 3

Talateú

Naʻe malanga mo fai papitaiso ʻa Sione Papitaiso ʻi Siutea. Naʻe fononga ʻa Sīsū Kalaisi mei Kāleli ki he Vaitafe Soataní, ʻo papitaiso ai Ia ʻe Sione. Naʻe fakamoʻoni ʻa e ʻOtua ko e Tamaí ko Sīsū ko Hono ʻAlo ʻOfaʻangá.

Mātiu 3:1–12

Ko e malanga ʻa Sione Papitaiso ʻi Siuteá

Fakakaukauloto ʻokú ke tangutu ʻi he kalasí pea hanga ʻe haʻo kaungā ako ʻo toʻo haʻo meʻa (hangē ko haʻo peni, pepa, pe sāketi). ʻOkú ne kole fakamolemole atu heʻene toʻo ʻa e meʻa ko ʻení, pea hoko atu pē ia ʻo toʻo mo ha ngaahi meʻa mei he fānau ako kehé. ʻOkú ne kole fakamolemole ʻi he taimi kotoa pē ʻokú ne fai ai iá, kae hoko atu pē ke ne toʻo ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ʻaʻaná. Ko e hā hoʻo fakakaukau ki he ngaahi kole fakamolemole ʻa e tokotaha ako ko ʻení?

Ko e hā ha founga ʻoku tatau ai ʻa e angafai ʻa e tokotaha ako ko ʻení mo ha feinga ke fakatomala ka ʻoku ʻikai ke fai loto fakamātoato ia?

ʻI hoʻo ako ʻa e Mātiu 3, kumi ʻa e ngaahi moʻoni ʻe tokoni ke mahino kiate kitautolu e meʻa kuo pau ke tau fai ke fakatomala moʻoni aí.

Kuo aʻusia ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e taʻu naʻe hokosia ai ʻa e taimi ke kamata ai ʻEne ngāue fakafaifekaú. (Ko e taʻu motuʻa naʻe angamaheni ke hū ai ʻa e kau tangata ʻIsilelí ʻo ngāue fakafaifekú ko e taʻu 30 [vakai Nōmipa 4:3].) Lau ʻa e Mātiu 3:1–4, ʻo kumi ki he meʻa naʻe hoko ʻi he taimi ko iá ʻe tokoni ke teuteuʻi ʻa e kakaí ki he ngāue fakafaifekau ʻa e Fakamoʻuí.

ʻĪmisi
John teaching

Ko Sione Papitaiso ko e “foha ʻo Sakalia mo ʻIlisapeti, ʻa ia ko e hako taulaʻeiki ʻi heʻene ongomātuʻá fakatouʻosi. Naʻe fuʻu fie maʻu ʻa e hohoko ia ko ʻení, koeʻuhí ko Sioné ko e fakafofonga ia ʻo e ngaahi fono ʻa Mōsesé, ʻa ia naʻe faʻu ke teuteuʻi ʻa e hala ʻo e Mīsaiá, pea ke teuteuʻi ke mateuteu ʻa e kakaí ke tali Ia” (Bible Dictionary, “John the Baptist”). Naʻe toe kāinga pē ʻa ʻIlisapeti mo Mele, ʻa e faʻē ʻa Sīsuú. Naʻe maʻu ʻe Sione ʻa e ngaahi kī ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné (vakai, T&F 13; 84:27–28). ʻOku fakahā mai mei hono vala mo e meʻakai, naʻe fakamatalaʻi ʻi he Mātiu 3:4, ʻa ʻene ngaahi tūkunga fakatōkilaló.

Fakatatau ki he meʻa naʻá ke ako ʻi he Mātiu 3:1–4, ko e hā ʻa e meʻa naʻe fai ʻe Sioné?

Naʻe ʻosi tomuʻa fakahā ʻe ʻĪsaia mo e kau palōfita kehé ʻa e misiona ʻa Sioné (vakai ʻĪsaia 40:3; Malakai 3:1; 1 Nīfai 10:7–10). Naʻe tuku kia Sione ke ne teuteuʻi ʻa e hala ʻo e Mīsaiá (Sīsū Kalaisi) ʻaki hono malanga ʻaki ʻa e fakatomalá mo e papitaiso ʻaki ʻa e vaí.

Lau ʻa e Mātiu 3:5–6, ʻo kumi pe naʻe anga fēfē hono tali ʻe he kakaí ʻa e pōpoaki ʻa Sioné.

Naʻe anga fēfē ʻa e tali ʻe he kakaí ʻa e pōpoaki ʻa Sioné?

ʻOku mahuʻinga ki he fakatomalá ʻa e loto ke vete ʻete ngaahi angahalá ki he Tamai Hēvaní pea, ʻo kapau ʻe fie maʻu, ki he kau taki lakanga fakataulaʻeiki kuo vaheʻí (vakai Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: Ko ha Huluhulu ki he Ongoongoleleí [2004], 53).

Lau ʻa e Mātiu 3:7, ʻo kumi ʻa e kakai naʻe lea ʻa Sione fekauʻaki mo kinautolú.

Ko e kau Fālesí ko ha kulupu fakalotu ʻa e kau Siú, ʻa ia ʻoku fakaeʻa mai mei honau hingoá ʻoku nau mavahe pe makehe. Naʻa nau polepole ʻaki ʻenau tauhi pau ʻa e ngaahi fono ʻa Mōsesé pea naʻa nau tui ko e ngaahi meʻa naʻe tānaki atu ki ai ʻe he tangatá, ʻa ia naʻe ʻiloʻi ko e fono naʻe ʻikai tohí, naʻe mahuʻinga tatau pē ia mo e fono ʻa Mōsesé (vakai Fakahinohino ki he Folofolá, “Kau Fālesí”). Ko e kau Sātusí ko ha kulupu siʻisiʻi kae mālohi fakapolitikale ʻa e kau Siú, ʻa ia naʻa nau tui ki he talangofua ki he fono ʻa Mōsese kuo tohí, ka naʻe ʻikai ke nau tui ki he tokāteline ʻo e toetuʻú pe moʻui taʻengatá (vakai Fakahinohino ki he Folofolá, “Kau Sātusí”).

Ko e hā hono ui ʻe Sione ʻa e kau Fālesí mo e kau Sātusí?

Ko e Ngata Fekai Palesitainé ʻa e ngata huhu kona taha naʻe lahi ʻene ʻasi ʻi ʻIsilelí. Ko e fanga ngata fekai ko ʻení ʻoku nau lahi ʻasi he poʻulí pea ʻoku nau faʻa ʻoho ʻaki ʻenau tomuʻa toitoi pea nau toki heke mai ki he meʻa ʻoku nau ʻohofí. ʻI he taimi ʻoku nau ongoʻi ai ʻoku tuʻunuku mai ʻa e filí, ʻoku vilohi ʻe he ngata fekaí honau sinó, sisī, pea toki ʻoho ki honau filí.

ʻĪmisi
Palestinian viper

Ngata Fekai Palesitainé

© taviphoto/Shutterstock.com

ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe ui ai ʻe Sione ʻa e kau Fālesí mo e kau Sātusí ko e fanga ngata fekaí?

ʻOku ʻi he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá ha ngaahi lea ʻoku toe tānaki atu, ʻa ia naʻe lea ʻaki ʻe Sione ki he kau Fālesí mo e kau Sātusí. Hili ʻene lea kiate kinautolu ʻi he Mātiu 3:7, naʻe fakatokanga ʻa Sione ʻo pehē:

“Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻoku ʻikai ke mou tali ai ʻa e malanga ʻa ia naʻe ʻomai meí he ʻOtuá? Kapau ʻe ʻikai ke mou tali eni ʻi homou ngaahi lotó, ʻoku ʻikai ke mou tali au; pea kapau ʻoku ʻikai ke mou tali au, ʻoku ʻikai ke mou tali ʻa ia naʻá ne fekau au keu haʻu ʻo hoko ko e fakamoʻoni; pea ʻe ʻikai hamou kofu koeʻuhí ko hoʻomou ngaahi angahalá.

“Ko ia, mou fakahā ʻa e ngaahi fua ʻoku ngali mo e fakatomalá” (Joseph Smith Translation, Mātiu 3:34–35 [ʻi he Bible appendix]).

Fakatatau kia Sione, kapau ʻe ʻikai tali ʻe he kau Fālesí mo e kau Sātusí ʻene akonakí, ko hai mo ia ʻoku nau taʻetalí?

Te ke fakamāʻopoʻopo fēfē ʻa e fekau ʻa Sione kiate kinautolú?

Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e kupuʻi lea “Koia mou fakahā ʻa e ngaahi fua ʻoku ngali mo e fakatomalá” ʻi he Mātiu 3:8.

ʻĪmisi
fruit on tree

ʻOku faʻa fakataipe ʻa e kakaí ʻi he folofolá ki he ʻakau ʻoku fuá, ko ha fua lelei pe fua kovi. ʻOku fakafofongaʻi ʻe he fuá ʻa ʻetau ngaahi fakaʻamú mo e ngaahi meʻa ʻoku tau faí. Ko e kupuʻi lea ko e “ngali mo e” ʻi he veesi 8 ʻoku ʻuhinga ia ki he “taau mo e” (vakai Mātiu 3:8).

Fakakaukau ki he fakatātā naʻe ʻoatu ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoni ko ʻení—fekauʻaki mo e tokotaha ako naʻá ne toʻo ʻa e ngaahi meʻa meí he fānau ako kehé. Naʻe fakahaaʻi totonu nai ʻe he tokotaha ako ko ʻení ʻa e tefitoʻi moʻoni totonu ʻo e fakatomalá ʻo fakafou ʻi heʻene ngaahi holí mo e ngaahi ngāué? Ko e hā hono ʻuhingá?

ʻOku tokoni ʻa e Mātiu 3:8 ke mahino kiate kitautolu ʻoku tau fakahaaʻi ʻa e fakatomala moʻoní ki he ʻEikí ʻi he taimi ʻoku tau liliu ai ʻetau ngaahi fakaʻamú mo e ngaahi meʻa ʻoku tau faí ke tau muimui ki Heʻene ngaahi akonakí. Fakakaukau ke tohiʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he tafaʻakí ʻo ofi ki he Mātiu 3:8.

Fakalaulauloto ki he founga ʻoku hanga ai ʻe heʻetau ngaahi holí mo e ngaahi ngāué ʻo fakahaaʻi kuo tau fakatomala moʻoni mei heʻetau ngaahi angahalá ʻi hoʻo fakakaukau ki he ngaahi tōʻonga ko ení: kākā ʻi he akó, angakovi ki ho ngaahi tokouá mo e tuongaʻané, lea koví, mo e sio ʻi he ponokālafí.

  1. Fakamatalaʻi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e founga fakakaukau mo e tōʻonga ʻa ha taha kuó ne fakatomala mei he ngaahi angahala ko ʻení.

Lau ʻa e Mātiu 3:10, ʻo kumi e nunuʻa ʻo e ʻikai fakatomala moʻoní.

Fakalaulauloto ki ha ngaahi holi mo ha ngaahi ngāue ʻe fie maʻu ke ke liliu kae lava ke ke fakatomala moʻoni. Fakakaukau ki he founga ʻe lava ke ke fakahaaʻi ai ʻa e fakatomala moʻoní, ʻaki hano liliu ha ngaahi holi mo e ngaahi ngāue ʻoku ʻikai fenāpasi mo e ngaahi akonaki ʻa e ʻOtuá.

Lau ʻa e Mātiu 3:11, ʻo kumi e meʻa naʻe pehē ʻe Sione Papitaiso ʻe fai ʻe he Fakamoʻuí.

ʻE papitaiso ʻaki ʻe Sīsū “ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní mo e afi” (Mātiu 3:11). ʻOku fie maʻu ʻa e papitaiso ko ʻení hili ʻa e papitaiso ʻaki ʻa e vaí pea ʻoku lave ki he maʻu ʻa e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻa ia ʻokú ne fakamaʻa mo fakaleleiʻi hotau laumālié ʻo hangē ha afí (vakai 2 Nīfai 31:13–14, 17).

ʻOku fakamatalaʻi ʻi he Mātiu 3:12 ʻa e fakataipe ʻo e meʻa ʻe hoko ki he kau angatonu ʻoku nau tali ʻa Sīsū Kalaisí pea mo e kau angahala ʻoku ʻikai ke nau tali Iá.

Mātiu 3:13–17

Kuo papitaiso ʻa Sīsū Kalaisi pea kuo fakahā ʻe he Tamaí ko Ia ʻa Hono ʻAlo ʻOfaʻangá.

  1. Tuku ha kiʻi mōmeniti ke ke fakakaukau ai ki he taimi naʻe papitasio ai koé. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e meʻa ʻokú ke manatuʻi fekauʻaki mo e meʻa mahuʻinga ko ʻeni naʻe hoko ʻi hoʻo moʻuí.

Hangē ko hono lēkooti ʻi he Mātiu 3:13–17, naʻe papitaiso ʻa Sīsū Kalaisi. Lolotonga hoʻo ako ʻa e ngaahi veesi ko ʻení, kumi e ngaahi meʻa ʻoku faitatau ai hoʻo papitaisó mo e papitaiso ʻo e Fakamoʻuí.

Lau ʻa e Mātiu 3:13–17, ʻo kumi ʻa e ngaahi tali ki he fehuʻi ʻe tolu ko ʻeni fekauʻaki mo e papitaiso ʻo Sīsuú:

ʻE hai?

ʻO fēfē?

Ko e hā hono ʻuhingá?

Kapau ʻe fie maʻu, liliu hoʻo ngaahi talí ʻo fakatatau ki he fakamatala ko ʻení:

Naʻe fononga ʻa Sīsū mei Kāleli ki he Vaitafe Soataní ke papitaiso ai ʻe Sione koeʻuhí naʻe maʻu ʻe Sione ʻa e ngaahi kī ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné peá ne maʻu mo e mafai ke fakahoko ʻa e ouau ʻo e papitaisó. Tohiʻi ʻa e Sione Papitaisóo mo e Mafai totonu ʻi he laine hoko atu ki he “ʻE hai?”

ʻĪmisi
John the Baptist Baptizing Jesus

Ko e “ʻalu hake leva mei he vaí” ʻa Sīsuú (Mātiu 3:16), ʻokú ne fakahaaʻi mai naʻe papitaiso ia ʻi he fakauku—ʻa ia ʻoku ʻuhinga ia naʻá Ne pulia fakaʻaufuli ki he vaí. Tohiʻi ʻa e ʻI he fakauku ʻi he laine hoko atu ki he “ʻO fēfē?”

Naʻe ʻilo ʻe Sione Papitaiso naʻe māʻolunga ange ʻa e tuʻunga mo e mafai ʻo Sīsuú ʻiate ia. Neongo iá, fakatatau ki he Mātiu 3:15, naʻe pehē ʻe Sīsū naʻe fie maʻu ke papitaiso Ia “ke fai ki he māʻoniʻoni kotoa pē.” Tohiʻi ʻa e kupuʻi lea ko ʻení ʻi he laine hoko atu ki he “Ko e hā hono ʻuhingá?”

ʻOku ʻuhinga ʻa e “ke fai ki he māʻoniʻoni kotoa pē” ke tau fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku fie maʻu ʻe he Tamai Hēvaní ke tau fai kae lava ke tau toe nofo fakataha mo Ia. ʻOku kau heni hono maʻu ʻa e ngaahi ouau ʻo e fakamoʻuí. Koeʻuhí ko hono papitaisó, naʻe tuku mai ai ʻe Sīsū ʻa e sīpinga haohaoa kiate kitautolu ke tau muimui ai. Lau ʻa e 2 Nīfai 31:4–9, pea hiki ia ko ha potufolofola fekauʻaki ʻi he tafaʻakí ʻo hoko atu ki he Mātiu 3:15. Fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku tokoni kiate koe ke mahino ʻa e ʻuhinga ʻo e “ke fai ki he māʻoniʻoni kotoa pē.”

Fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi tali ki he ngaahi fehuʻi ʻe tolu naʻe toki ʻosí ke kumi ʻaki ke ʻilo ʻa e tokāteline fekauʻaki mo e papitaiso totonú meí he Mātiu 3:13–17.

ʻOku fakahoa fēfē hoʻo papitaisó mo e sīpinga naʻe tuku mai ʻe he Fakamoʻuí maʻatautolú?

ʻOku ʻi ai ha tokāteline mahuʻinga ʻe taha ʻi he Mātiu 3:16–17 ʻoku fekauʻaki mo e Toluʻi ʻOtuá. Toe lau ʻa e ngaahi veesí ni, ʻo kumi ʻa e meʻa ʻoku nau akoʻi mai fekauʻaki mo e Tamaí, ʻAló, mo e Laumālie Māʻoniʻoní.

Hiki ʻi he ngaahi laine ko ʻení ʻa e feituʻu naʻe ʻi ai ʻa e mēmipa takitaha ʻo e Toluʻi ʻOtuá lolotonga ʻa e papitaiso ʻo e Fakamoʻuí:

Ko e Tamaí:

Ko e ʻAló:

Ko e Laumālie Māʻoniʻoní:

ʻOku mahuʻinga ke mahino naʻe ʻikai ko e Laumālie Māʻoniʻoní naʻe liliu ʻo hoko ko e lupé. Ka ko e lupé ko e fakaʻilonga ia pe fakataipe ʻa e hifo ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní kia Sīsuú (vakai Fakahinohino ki he Folofolá, “Lupé, Fakaʻilonga ʻo e”).

Ko e hā ʻa e tokāteline ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi veesi ko ʻení kau ki he Toluʻi ʻOtuá? (Vakai foki, T&F 130:22–23.)

ʻOku tokolahi ha kakai ʻoku ʻikai ke nau maʻu ʻa e ʻilo totonu mo kakato fekauʻaki mo e Toluʻi ʻOtuá. Ko e lahi ange ʻa e mahino ʻoku tau maʻu fekauʻaki mo e Toluʻi ʻOtuá, ko e lahi ange ia ʻa e ʻofa ʻoku tau ongoʻi kiate Kinautolú pea toe lelei ange ʻetau mateuteu ke akoʻi mo fakamoʻoni ki he niʻihi kehé fekauʻaki mo Kinautolú.

  1. Kumi ʻa e fakamatala ki he “ʻOtua” ʻi he Bible Dictionary, pe ki he “ʻOtua, Toluʻi ʻOtua” ʻi he Fakahinohino ki he Folofolá (scriptures.lds.org). Lau ʻa e fakamatalá, ʻo kumi ʻa e fakamatala fekauʻaki mo e mēmipa takitaha ʻo e Toluʻi ʻOtuá. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ha sētesi ʻe taha pe ua fekauʻaki mo e mēmipa takitaha ʻo e Toluʻi ʻOtuá ʻo kau ai ha fakamatala ʻokú ke ongoʻi ʻoku mahuʻinga ke ʻiló.

Fakakaukau ke vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki he Tamaí, ʻAló, mo e Laumālie Māʻoniʻoní ki ha tokotaha ʻokú ke ʻilo.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ni ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Mātiu 3 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau mo e ʻilo makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki