Laipelí
‘Iuniti 28, ‘Aho 4: Hepelū 12–Semisi 1


‘Iuniti 28: ‘Aho 4

Hepelū 12Sēmisi 1

Talateú

Naʻe faleʻi ʻe he ʻAposetolo ko Paulá e kāingalotu Siu ʻo e Siasí ke nau moʻui ʻaki e tuʻunga fakaākongá ʻi he muimui ki he sīpinga ʻa Sīsū Kalaisí. Naʻá ne toe fakamatalaʻi foki e ngaahi tāpuaki ʻo hono maʻu e fakatonutonu ʻa e ʻEikí. Naʻe fakalotolahi ʻa Sēmisi, ko ha ʻAposetolo foki ʻo Sīsū Kalaisi, ki he fale ʻo ʻIsileli ne fakamoveteveteʻí ke nau faʻa kātaki ʻi honau ngaahi faingataʻaʻiá pea ke kumi ha poto mei he Tamai Hēvaní. Naʻe akoʻi foki kinautolu ʻe Sēmisi ke tekeʻi e ʻahiʻahí, ke fai ki he folofolá, ke tokoniʻi e niʻihi kehé, pea ke maʻa fakalaumālie.

Hepelū 12

Ko e faleʻi ʻe Paula e Kāingalotú ke moʻui ʻi he tui mo e faʻa kātaki

Fakamatalaʻi ʻi he ʻatā ʻoku ʻoatú, ha ngaahi faingataʻa ʻe ala fehangahangai mo ha tokotaha lova ʻi heʻene lova ʻi ha lele lōloa:

ʻĪmisi
young man running

Ko e hā te ne lava ʻo fakaʻaiʻai ha tokotaha lele ke kei lele pē neongo e ngaahi faingataʻa ʻokú ne fehangahangai mo iá?

Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku hangē ai e moʻui ko e ākonga ʻa Sīsū Kalaisí ko hano kātekina ha lová? Ko e hā ha ngaahi faingataʻa te tau ala fehangahangai mo ia ʻi heʻetau hoko ko e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí? Ko e hā ha ngaahi faingataʻa kuó ke fehangahangai mo ia ʻi hoʻo hoko ko ha tokotaha muimui ʻa Sīsū Kalaisí?

ʻI hoʻo ako e Hepelū 12, kumi e ngaahi moʻoni te ne tokoniʻi koe ke hokohoko atu hoʻo muimui ʻia Sīsū Kalaisí neongo ʻene fakaʻau ke faingataʻá.

Lau e Hepelū 12:1, ʻo kumi e meʻa naʻe fakahā ʻe Paula ki he Kāingalotú naʻe fie maʻu ke nau fai ke lavaʻi lelei ai e pue ʻo e tuʻunga fakaākongá.

Fakakaukauloto ʻokú ke lolotonga lele ʻi ha lova ʻo tui ha kato āfei kuo fonu ʻi he maká. ʻE uesia fēfē hoʻo lelé ʻi hono tui ʻa e kato āfeí ni?

Ko e hā nai ha founga ʻoku hangē ai hoʻo ngaahi angahalá ko e ngaahi foʻi maka ʻi he kato āfeí? Fakakaukauloto pe ʻe fēfē haʻo ongoʻi hono toʻo e kato āfeí hili haʻo lele mo ia ʻi ha vahaʻataimi siʻi.

Fakakaukau pe ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e lele ʻi he pue ʻo e tuʻunga fakaākongá ʻi he faʻa kātaki.

Lau e Hepelū 12:2–4, ʻo kumi e meʻa naʻe fakahā ʻe Paula ki he Kāingalotú ke fai ʻa ia te ne tokoniʻi kinautolu ke siʻaki ʻenau ngaahi angahalá pea kātekina ʻa e fakafepakí ʻi he faʻa kātaki. ʻOku ʻuhinga e foʻi lea angatuʻu ʻi he veesi 3 ki he fakafepakí.

Ko ha tefitoʻi moʻoni ʻe taha te tau lava ʻo ako mei he meʻa naʻe akoʻi ʻe Paula ki he Kāingalotú te tau lava ʻo maʻu e mālohi ke siʻaki ʻetau ngaahi angahalá mo kātekina e fakafepakí ʻi he faʻa kātaki, ʻi heʻetau vakai ki he sīpinga ʻa Sīsū Kalaisí.

ʻĪmisi
Crucifixion of Christ

Toe lau e Hepelū 12:2–4 ʻo kumi e fatongia ʻo e Fakamoʻuí ʻi heʻetau moʻuí.

ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻa Paulá ʻi heʻene fakamatalaʻi ko Sīsū Kalaisí “ko e kamataʻanga mo e ngataʻanga ʻo [ʻetau] tuí” ʻi he veesi 2. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi e faʻahinga fakafepaki naʻe kātekina ʻe he Fakamoʻuí ʻi he moʻui fakamatelié.

Naʻe fakahā ʻe Paula ki he Kāingalotú naʻe loto fiemālie ʻa Sīsū Kalaisi ke mate ʻi he kolosí pea kātakiʻi e manuki ʻa māmaní koeʻuhí naʻá Ne ʻiloʻi ʻa e fiefia te Ne maʻu ʻo kapau naʻá Ne faivelenga ai pē ki he Tamai Hēvaní.

ʻĪmisi
Elder Neal A. Maxwell

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Niila A. Mekisuele ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá “ʻoku ʻuhinga e ako ke tukunoaʻi e manuki ʻa māmaní ke ʻoua ʻe fakakaukau ki he manuki ʻa māmaní, ʻo hangē pē ko e ʻikai fakavaivai ki he ʻahiʻahí (vakai, T&F 20:22)” (Lord, Increase Our Faith [1994], 99).

Naʻe lea ‘aki ʻe ‘Eletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ‘o e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá e meʻá ni ‘o kau ki he kātaki ‘a e Fakamoʻuí: “Naʻe kei ʻūkuma pē ʻa Sīsū. Naʻá Ne kei vilitaki atu pē. Naʻe tupu mei Heʻene angaleleí ʻa e lava ke ikuna ʻa e tuí neongo ʻene hoko ʻi ha fuʻu mamahi kakató. Neongo e ngaahi meʻa ko ia naʻá Ne ongoʻí, ka naʻe fakahā kiate Ia ʻe he falala naʻá Ne moʻui ʻakí, ʻe ʻikai ʻaupito mavahe meiate Ia ʻa e tokoni mei he langí, ʻoku faitotonu maʻu pē ʻa e ʻOtuá, he ʻikai ke Ne teitei hola pe liʻaki kitautolu” (“Naʻe ʻIkai ʻIate Ia ha Taha,” Ensign pe Liahona, Mē 2009, 88).

Fakakaukau ki he founga ʻe lava ke tokoni atu ai hoʻo vakai ki he sīpinga ʻa Sīsū Kalaisí ʻi he taimi ʻokú ke fehangahangai ai mo e mamahí mo e ngaahi faingataʻá. Fakakaukau ki he founga ʻe ala ueʻi fakalaumālie ai koe ʻi he vakai ki he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí ke siʻaki ho ngaahi angahalá pea faʻa kātaki lahi ange ʻiate koe pea mo e niʻihi kehé.

ʻĪmisi
boy being corrected

ʻOkú ke tali fēfē ki he fakatonutonú?

Fakakaukau ki ha taimi naʻe fakatonutonuʻi ai koe ʻe ha taha. Naʻá ke tali fēfē ki he fakatonutonu ko iá? Ko e hā ʻoku faʻa faingataʻa ai ke tali e fakatonutonú mei ha taha?

Ko e hā ha ngaahi ʻuhinga ʻe niʻihi ʻokú ke pehē ʻe ala feinga ai e kakaí ke fakatonutonuʻi kitautolu, tautautefito ki he taimi ʻoku nau ʻiloʻi ai mahalo he ʻikai ke tau saiʻia ʻi heʻenau fakatonutonú?

ʻI heʻetau lova ʻi he pue ʻo e tuʻunga fakaākongá, te tau lava ʻo ʻamanaki atu ke valokiʻi, pe fakatonutonuʻi kitautolu.

Lau e Hepelū 12:6–9, ʻo kumi pe ko hai te ne fakatonutonuʻi kitautolú pea mo hono ʻuhingá. ʻOku ʻuhinga e lea tupu feʻauaki ʻi he veesi 8 kiate kinautolu ʻoku fāʻeleʻi tuʻutāmakí, ʻa ia naʻe ʻikai ke lau ko ha kau ʻea-hoko fakalao. (Ko ha veesi fakataukei folofola ʻa e Hepelū 12:9. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ia ʻi ha founga makehe koeʻuhí ke faingofua ange haʻo maʻu ia he kahaʻú.)

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku hoko ai e valoki ʻa e Tamai Hēvaní ko ha fakaʻilonga ʻo ʻEne ʻofa ki Heʻene fānaú?

    2. Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi founga ʻe lava ke fakatonutonuʻi ai kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní?

Neongo ʻe lava ke hoko mai e valoki ʻa e Tamai Hēvaní ʻi ha ngaahi founga lahi, ka ʻoku totonu ke tau tokanga ke ʻoua naʻa tau pehē ʻoku haʻu e faingataʻa pe mamahi kotoa pē ʻoku tau aʻusiá mei he ʻOtuá.

Naʻe fakahaaʻi ʻe Paula ʻi he Hepelū 12:10, neongo mahalo ʻe valokiʻi kitautolu ʻe heʻetau ngaahi tamai fakaemāmani ʻoku ʻofa ʻiate kitautolú ʻi ha founga ʻoku ʻikai haohaoa, ka ʻoku haohaoa e valoki ʻa e Tamai Hēvaní pea ʻoku fakataumuʻa ia ke tau lelei ai.

Lau e Hepelū 12:10–11, ʻo kumi e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu ʻi he fakavaivai ʻi he loto fakatōkilalo ki he valoki ʻa e ʻOtuá. ʻOku ʻuhinga e kupuʻi lea “ke tau kau ai ʻi heʻene māʻoniʻoní” ʻi he veesi 10 ke hoko ʻo hangē ko e ʻOtuá.

Fakatokangaʻi ange e meʻa naʻe akoʻi ʻe Paula ʻi he veesi 11 ʻo kau ki he meʻa te tau ala ongoʻi ʻi hano fuofua valokiʻi kitautolu. ʻE lava ke tokoni hono manatuʻi ʻoku ʻafioʻi ʻe he Tamai Hēvaní e meʻa ʻoku lelei taha maʻatautolú ke tau fakavaivai ai ʻi he hoko mai ʻa e valokí. Ko ha tefitoʻi moʻoni ʻe taha te tau lava ʻo ako mei he ngaahi veesi ko ʻení kapau te tau fakavaivai ki he valoki mei he Tamai Hēvaní, te tau hoko ange ai ʻo hangē ko Iá mo maʻu e melino ʻoku maʻu mei he anga māʻoniʻoní.

Kapau ʻokú ke maʻu e ʻInitanetí, sio ʻi he vitiō Mormon Messages ko e “The Will of God” (3:02), ʻa ia ʻoku maʻu ʻi he LDS.org. ʻOku fakaʻaliʻali ʻe he vitiō ko ʻení ʻa e ʻofa mo e poto ʻoku maʻu mei he fakatonutonu ʻa e Tamai Hēvaní ʻi heʻetau moʻuí.

Fakakaukau ki ha taimi naʻá ke ongoʻi ai ne valokiʻi koe ʻe he Tamai Hēvaní. Naʻe fēfē hoʻo talí? Mahalo te ke fie tā ʻi ha laʻipepa kehe, ha fakaʻilonga ʻo fakamanatu atu kiate koe ke fakavaivai ki he valoki ʻa e Tamai Hēvaní ʻi he kahaʻú. Tuku ʻa e fakaʻilongá ʻi ha feituʻu te ne fakamanatu atu ai kiate koe e ngaahi akonaki ʻa Paula ʻi he Hepeluú.

Naʻe fakahā ʻe Paula ʻi he Hepelū 12:12–29, ki he Kāingalotú ke tokoniʻi e kau mēmipa kehe ʻo e Siasí ke nau faivelenga maʻu ai pē ke ʻoua naʻa mole meiate kinautolu e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻOtuá. Naʻá ne toe fakamatalaʻi foki ʻe maʻu ʻe he Kāingalotu ʻoku kei faivelenga mo tauhi ki he ʻOtuá ha nāunau taʻefakatataua mo ha potu ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

ʻĪmisi
scripture mastery icon
Fakataukei Folofola—Hepelū 12:9

  1. Toe lau e Hepelū 12:9, ʻo kumi mo ha ngaahi tokāteline te tau lava ʻo ako fekauʻaki mo ʻetau Tamai Hēvaní. Hiki e meʻa ʻokú ke maʻú ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá. Tali foki mo e fehuʻi ko ʻení: Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tui ko e fānau kitautolu ʻa e ʻOtuá?

Hepelū 13

ʻOku fai ʻe Paula ha ngaahi faleʻi kehekehe ki he Kāingalotú

Naʻe fakaʻosi ʻe Paula ʻene tohi ki he Kāingalotu ʻi Hepeluú ʻaki hono fai ange ha faleʻi ʻi ha ngaahi kaveinga kehekehe. Lau e Hepelū 13:1–9, 17, ʻo kumi e faleʻi naʻe fai ʻe Paula ki he Kāingalotú.

ʻOkú ke pehē ko fē e faleʻi ʻoku fie maʻu lahi taha ʻi hotau kuongá mei he meʻa naʻá ke laú? Ko e hā hono ʻuhingá?

Fakakaukau pe ko e fē ngaahi konga ʻi he faleʻi ʻa Paulá te ke lava ʻo fakahoko lelei ange ʻi hoʻo moʻuí.

Naʻe akoʻi ʻe Paula ʻi he Hepelū 13:10–25, naʻe ʻikai toe fie maʻu e feilaulau ʻaki e fanga monumanú, hili hono fakakakato ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e Fakaleleí (vakai, 3 Nīfai 9:18–20). Ka ʻe lava ke fakafetaʻi ʻa e Kāingalotú mo fai ha ngaahi ngāue lelei ki he ʻOtuá.

Sēmisi 1

Ko e poupouʻi ʻe Sēmisi ʻa ʻIsileli kuo fakamoveteveteʻí ke kumi ki he poto mei he ʻOtuá pea ke nau fai ki he folofolá

Kuó ke fakaʻamu nai naʻá ke poto ange pe naʻe mahino lelei ange kiate koe e finangalo ʻo e Tamai Hēvaní kiate koé? Fakalaulauloto ki he ngaahi tūkunga ʻi hoʻo moʻuí te ke fie maʻu ai ha ʻilo ʻoku lahi angé.

ʻĪmisi
Joseph Smith Seeks Wisdom from the Bible

Lau e Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:9–10, ʻo kumi e ngaahi fehuʻi naʻe maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi heʻene kei siʻí.

Naʻe lau ʻe Siosefa e Tohi ʻa Sēmisí ʻi heʻene ʻiloʻi e founga ke maʻu ai ha ngaahi tali ki heʻene ngaahi fehuʻí. Ko Sēmisí ko ha ʻAposetolo ia ʻa Sīsū Kalaisi pea mo ha pīsope ʻi Selūsalema. ʻOku pehē foki ʻe he tukufakaholo faka-Kalisitiané ko Sēmisí ko e foha ia ʻo Mele mo Siosefa pea ko ia ai, naʻá ne faʻē taha mo Sīsū Kalaisi.

Lau e Sēmisi 1:1–4, ʻo kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe Sēmisi ki he fale ʻo ʻIsilelí fekauʻaki mo honau ngaahi faingataʻá mo e ʻahiʻahí. ʻOku liliu ʻe he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Sēmisi 1:2 (ʻi he Fakahinohino ki he Folofolá, scriptures.lds.org ) ʻa e kupuʻi lea “ngaahi ʻahiʻahi kehekehe” ki he “ngaahi faingataʻa lahi.”

Fakatokangaʻi ange ʻa e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ki he faʻa kātakí ʻi he Sēmisi 1:3–4. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke maʻu e faʻa kātakí lolotonga e ngaahi faingataʻá mo e ngaahi ʻahiʻahí?

Lau e Sēmisi 1:5–6, ʻo kumi e meʻa naʻe ʻilo ʻe Siosefa Sāmita naʻá ne tokoniʻi ia ke maʻu e ngaahi tali ki heʻene ngaahi fehuʻí. Mahalo ʻe tokoni ke ʻiloʻi ʻoku ʻuhinga e foʻi lea ʻi he veesi 5 ko e lahi ki he tauʻatāina mo e angaʻofa, pea ʻoku ʻuhinga e valokiʻi ki hono tafuluʻi pe fakaangaʻi. (Ko ha veesi fakataukei folofola ʻa e Sēmisi 1:5–6. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ia ʻi ha founga makehe koeʻuhí ke faingofua hoʻo maʻu ia ʻi he kahaʻú.

  1. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ha tefitoʻi moʻoni ʻe taha pe ua te ke lava ʻo ako mei he Sēmisi 1:5–6.

ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke “kole ʻi he tui, ʻo taʻefakataʻetaʻetui” (Sēmisi 1:6)?

Lau e Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:12, ʻa ia ʻoku lekooti ai e tali ʻa Siosefa ki he Sēmisi 1:5. Ko e hā e ola ʻo e ngāue ʻa Siosefa Sāmitá ʻo fakatatau mo e meʻa naʻe akoʻi ʻi he Sēmisi 1:5–6?

ʻĪmisi
First Vision

Fakakaukau ki he ngaahi taimi kuo tali atu ai ʻe he Tamai Hēvaní hoʻo ngaahi lotú ʻi he angaʻofa hili haʻo lotu kiate Ia ʻi he tuí. Fakakaukau ki he founga te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ai e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻá ke ʻiloʻi ʻi he Sēmisi 1:5–6 kae lava ke ke maʻu e potó mo e ngaahi tali ki hoʻo ngaahi fehuʻí.

Hangē ko ia ʻoku lekooti ʻi he Sēmisi 1:7–11, naʻe fakatokanga ʻa Sēmisi ki he fakaʻalongauá, pe veiveiua ʻi heʻene moʻui mateaki mo e tukupā ki he ʻEikí. Naʻá ne fakatokanga foki kiate kinautolu naʻe koloaʻiá fekauʻaki mo e ngaahi palopalema ʻe lava ke ʻomi ʻe he koloá.

Naʻe akoʻi ʻe Sēmisi ʻi he Sēmisi 1:12–21, ʻoku tau fakahaaʻi ʻetau ʻofa ki he ʻEikí ʻi hono tekeʻi e ʻahiʻahí, ʻa ia ko e taha ia ʻo e ngaahi fie maʻu ki hono maʻu e kalauni ʻo e moʻui taʻengatá. Naʻá ne akoʻi foki ʻoku maʻu e ngaahi meʻa-foaki lelei kotoa pē mei he ʻOtuá pea ʻoku totonu ke tukuange ʻe he Kāingalotú ʻa e “ʻuli kotoa pē” pea tali e folofola ʻa e ʻEikí “ʻi he angavaivai” (Sēmisi 1:21).

Lau e Sēmisi 1:22, ʻo kumi e meʻa naʻe poupouʻi ʻe Sēmisi e Kāingalotú ke nau fai ʻaki e folofola ʻa e ʻOtuá.

Fakakaukau ki he founga naʻe muimui ai ʻa Siosefa Sāmita ki he faleʻi ko ʻení. Fakalaulauloto ki he founga te ke ngāueʻi ai e meʻa kuó ke akó ʻi hoʻo ako ʻa e lēsoni ko ʻení.

Lau e Sēmisi 1:27, ʻo kumi e ngaahi founga te ke lava ai ʻo hoko ko ha tokotaha ʻoku fai ki he lau ʻa e folofolá. ʻOku ʻuhinga ʻa e fakaʻaongaʻi ʻe Sēmisi e lea ko e tui fakalotú ʻi he tūkunga ko ʻení ki hono fakahaaʻi ʻetau līʻoa ki he ʻOtuá.

ʻĪmisi
scripture mastery icon
Fakataukei Folofola—Sēmisi 1:5–6

ʻI hoʻo ako maʻuloto ʻa e Sēmisi 1:5–6 ʻe tokoniʻi ai koe ʻi he toenga hoʻo moʻuí ʻi he taimi ʻokú ke maʻu ai ha ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e ongoongoleleí, ʻi hoʻo fekumi ki he tokoni ʻa e ʻEikí ʻi haʻo fai ha fili, pea ʻi hoʻo akoʻi e ongoongoleleí ki he niʻihi kehé.

Tuku ha ngaahi miniti siʻi ke feinga ke ako maʻuloto e Sēmisi 1:5–6. Manatuʻi ke toutou fakamanatu e ngaahi veesi fakataukei folofola ne maʻulotó ke lava ke ke kei manatuʻi e meʻa kuó ke akó.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi hoʻo tohinoá ʻi he ngaahi ngāue ke fai he ʻaho ní:

    Kuó u ako ʻa e Hepelū 12Sēmisi 1 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau mo e ʻilo makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki