Laipelí
ʻIuniti 10, ʻAho 1: Luke 5


ʻIuniti 10: ʻAho 1

Luke 5

Talateú

Ko e kau tangata toutai ʻa Pita, Sēmisi mo Sione, ka ʻi he hili ʻenau maʻu ha ika lahi moʻoni koeʻuhí ko e tokoni ʻa e Fakamoʻuí, naʻa nau siʻaki ʻa e meʻa kotoa ʻo nau muimui ki he Fakamoʻuí mo hoko ko ha kau toutai tangata. Naʻe fakamoʻui ʻe Sīsū ha tokotaha mahaki kilia mo ha tangata mahaki tete. Naʻá Ne ui ʻa Mātiu ke hoko ko ha ākonga peá ne akonaki ʻo pehē naʻá Ne haʻú ke ui ʻa e kau angahalá ke nau fakatomala. ʻOku akoʻi ‘e Sīsū ‘a e talanoa fakatātā ‘o e ʻutu ʻo e uaine foʻoú ‘i he ngaahi hina ʻoku motuʻá.

Luke 5:1–11

Naʻe ui ʻe he ʻEikí ʻa Pita, Sēmisi mo Sione ke nau hoko ko e kau toutai tangata.

Fakalaulauloto ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení: Ko fē ha taimi naʻe fekau atu ai ke ke fai ha meʻa ka ʻoku ʻikai ke ke ʻilo ʻa e ngaahi ʻuhinga kotoa ʻoku makatuʻunga ai hono fakahoko iá? Ko e hā ka faingataʻa ai ke muimui ki he ngaahi fakahinohinó taʻe ʻilo e ngaahi ʻuhinga kiate kinautolú?

Ko e hā ha ngaahi faleʻi mei he kau taki ʻo e Siasí pe ngaahi fekau ʻa e ʻEikí ʻe lava ke faingataʻa ha talangofua ki ai ʻa e niʻihi ʻo e kau talavoú, ʻo kapau ʻe ʻikai ke mahino lelei kiate kinautolu ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻoku makatuʻunga ai ʻa e fie maʻu ke fai ʻa e ngaahi meʻa ko iá?

ʻĪmisi
Jesus calling fishermen

ʻI hoʻo ako ʻa e Luke 5:1–11, kumi ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke tokoni atu kiate koe ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke mahino lelei ai ʻa e ʻuhinga ʻoku fie maʻu ai ke ke muimui ki ha faleʻi mei ha kau taki ʻo e Siasí pe ha fekau ʻa e ʻEikí.

Lau ʻa e Luke 5:1–5, ʻo kumi ki he meʻa naʻe fekau ʻe he Fakamoʻuí kia Pita (ʻa ia ʻoku ui heni ko Saimone; vakai ki he Luke 5:8) ke ne fai ʻi he ʻosi ʻEne malangá. Ko e “matātahi ʻo Kenesaletí” (Luke 5:1) ko e Tahi Kālelí ia, pea ko e kupuʻi lea “ʻaʻau homou ngaahi kupengá koeʻuhí kae fusi hake” ʻi he veesi 4 ʻoku ʻuhinga ia ki hono laku ʻa e kupengá ke toutaiʻi ʻa e iká. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻi he veesi 5 ʻa e founga naʻe tali ʻaki ʻe Pita ʻa e fekau mei he Fakamoʻuí.

Ko e hā nai ʻa e fakakaukau ʻa Pita, makatuʻunga ʻi heʻene taukei ko e tangata toutai, ʻi hono fekau ia ʻe he Fakamoʻuí ke toe tukuhifo ʻa e ngaahi kupengá?

Lau ʻa e Luke 5:6–9, ʻo kumi ki he meʻa naʻe hoko ʻi he taimi naʻe fai ai ʻe Pita ʻa e meʻa naʻe fekau ʻe he ʻEikí ke ne faí. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku mahino mai ai ʻa e ʻuhinga ʻoku totonu ai ke tau fai ʻa e meʻa ʻoku fekau mai ʻe he Fakamoʻuí, neongo ʻoku ʻikai ke tau ʻilo ʻa e ʻuhingá ʻi he taimi ʻe niʻihi.

Ko e tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻe lava ke tau ako mei he talanoa ko ʻení ʻoku pehē, kapau te tau fai ʻa e meʻa ʻoku fekau mai ʻe he ʻEikí neongo ʻe ʻikai ke mahino kiate kitautolu hono ʻuhingá ʻi he taimi ʻe niʻihi, te Ne ʻomi ha ngaahi tāpuaki ʻoku lahi ange he meʻa naʻa tau ʻamanaki ki aí. Fakakaukau ke tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi hoʻo folofolá ʻo ofi ki he Luke 5:3–9.

Ko e hā ʻa e ngaahi founga ʻe fie maʻu ai ke tau falala kia Sīsū Kalaisi ʻo kapau ʻoku tau fie moʻuiʻaki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení?

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Lisiate G. Sikoti ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
Elder Richard G. Scott

“Ko e moʻuí ni ko ha aʻusia ia ʻi he falala lahi—falala kia Sīsū Kalaisi, falala ki Heʻene ngaahi akonakí, ki he meʻa te tau lava ʻi hono tataki ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ke tau talangofua ki he ngaahi akonakí ke maʻu ʻa e fiefiá he taimí ni pea mo ha moʻui mahuʻinga, mo fiefia taʻengata lahi ange. ʻOku ʻuhinga ʻa e falalá ke talangofua loto fiemālie ʻo ʻikai ʻilo ʻa e ikuʻangá mei he kamataʻangá (vakai, Lea Fakatātā). 3:5–7). Koeʻuhí ke maʻu ha fua, kuo pau ke mālohi ange hoʻo falala ki he ʻEikí mo tuʻuloa ʻi hoʻo falala ki hoʻo ngaahi ongó mo hoʻo taukei pē ʻaʻaú.

“Ko e moʻuiʻaki ʻa e tuí ko e falala ia ʻoku ʻilo ʻe he ʻEikí ʻa e meʻa ʻokú Ne fai ʻi hoʻo moʻuí pea ʻe lava ke Ne aʻusia ia ke lelei taʻengata maʻau, neongo ʻoku ʻikai lava ke mahino kiate koe ʻa e founga ʻe lava ke Ne fakahoko ai iá” (“Trust in the Lord,” Ensign, Nōvema 1995, 17).

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ʻE lava fēfē ke ke maʻu ʻa e faʻahinga falala kia Sīsū Kalaisi ʻoku fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Sikotí?

    2. Ko e hā ha founga kuó ke maʻu ai mo ho fāmilí ha tāpuaki lahi ange ʻi he meʻa naʻá ke ʻamanaki ki aí koeʻuhí ko hoʻo muimui ki he ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí, neongo ʻoku ʻikai mahino kiate koe ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻoku fie maʻu ai ke ke fai iá?

Tohi ʻi ha laʻi pepa ʻa e faleʻi pe ngaahi fekau mei he ʻEikí ʻe lava ke toe lelei ange hoʻo tui ʻo muimui ki aí, neongo ʻoku ʻikai ke mahino lelei kiate koe ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻoku fie maʻu ai ke ke fai iá? (Kapau ʻokú ke maʻu ʻa e Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú [tohi tufa, 2011], ʻe lava ke ke kumi ki ha ngaahi fakakaukau ʻi ai.) Tuku ʻa e laʻi pepá ki ha feituʻu ʻe lava ke tokoni kiate koe ke ke manatuʻi ʻa hoʻo taumuʻa ke ke fai ʻa e meʻa ʻoku fie maʻu ʻe he ʻEikí.

ʻOku tau lau ʻi he Luke 5:10–11 naʻe liʻaki ʻe Pita, Sēmisi pea mo Sione ʻa ʻenau ngaahi vaka toutaí ka nau muimui kia Sīsū.

Luke 5:12–26

ʻOku fakamoʻui ʻe Sīsū ha tangata ʻoku mahaki kilia pea mo ha tangata naʻe mahaki tete

ʻĪmisi
bandages, hand washing with soap, hands holding syringe

Ko e hā ha ngaahi meʻa ngāue ʻe lava ke ngāueʻaki ke tokoni pe faitoʻo ʻaki ha taha ʻoku puke pe lavea.

Tuku kehe ange ʻa e mahaki pe lavea fakaesinó, ko e hā ha toe meʻa kehe ʻe faʻa fie maʻu ke fakamoʻui ha taha mei ai?

ʻI hoʻo ako ʻa e Luke 5:12–25, kumi ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku akoʻi mai ai ʻa e meʻa ʻe lava ke ke fai ke tokoni kia koe mo e niʻihi kehé ke maʻu ʻa e fakamoʻui ʻoku fie maʻú.

  1. ʻOku tau lau ʻi he Luke 5:12–25 kau ki hono fakamoʻui ʻe he Fakamoʻuí ʻa e ongo tangatá. Ko e tangata ʻe taha naʻe mahaki kilia, pea ko e tangata ʻe taha naʻe mahaki tete, ʻa ia naʻe mamatea. Lau ʻi he Luke 5:12–15 mo e Luke 5:17–25, pea fakafehoanaki ʻa e ongo talanoá. Tā ha saati ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻo hangē ko ia ʻoku hā atu ʻi laló, pea lēkooti ʻa e founga ʻoku faitatau mo faikehekehe ai ʻa e ongo faifakamoʻui ko ʻení.

Ngaahi meʻa ʻokú na Faitatau aí

Ngaahi meʻa ʻokú na Faikehekehe aí

Fakalaulauloto ki he fatongia mahuʻinga ʻo e tuí ʻi he talanoa takitaha. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e kupuʻi lea “kuo mamata ʻe ia ki heʻenau tuí” ʻi he Luke 5:20. Naʻe fakatokangaʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e tui ʻa kinautolu naʻa nau ʻomai ʻa e tangata mahaki teté kiate Iá.

ʻOku tokoni ʻa e Liliu ʻa Siosefa Sāmitá ke toe mahino ange kiate kitautolu ʻa e fehuʻi naʻe ʻeke ʻe Sīsū ʻi he Luke 5:23: “ʻOku fie maʻu ha mālohi ʻoku lahi angé ke fakamolemoleʻi ʻa e ngaahi angahalá ʻi ai ʻoku fie maʻu ki hono fokotuʻu ʻo e mahakí ke lué?” (Joseph Smith Translation, Luke 5:23 ). Naʻe akoʻi mai ai ʻe Sīsū Kalaisi ʻaki ʻEne ʻeke ʻa e fehuʻi ko ʻení ʻokú ne maʻu ʻa e mālohi ke fai ha fakamoʻui fakaesino mo fakalaumālie fakatouʻosi.

Ko e hā ʻa e meʻa ʻe lava ke ke ako mei he ngaahi talanoa ko ʻení kau ki he founga ʻoku lava ke fakamoʻui ai kitautolú pea mo e meʻa ʻe lava ke tau fai ke tokoni ki he niʻihi kehé ke fakamoʻui kinautolu?

ʻOku lava ke tau ako mei he ngaahi talanoa ko ʻení, ʻi he taimi ʻoku tau moʻuiʻaki ai ʻa e tuí pea haʻu ki he Fakamoʻuí, ʻe lava ke Ne fakamoʻui kitautolu pea ʻe lava ke tau tokoni ki he niʻihi kehé ke nau haʻu ki he Fakamoʻuí kae lava ke fakamoʻui kinautolu. Fakakaukau ke tohi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi hoʻo folofolá ʻo ofi ki he Luke 5:12–25.

ʻOku ʻikai ʻuhinga ʻa e fakamoʻuí kuo pau ke toʻo ʻe he Fakamoʻuí ʻa e ngaahi vaivaí meiate kitautolu. ʻOku lava foki ke toe ʻuhinga ʻa e fakamoʻuí ki Heʻene ʻomi kiate kitautolu ʻa e loto lahi, tui, fakafiemālie, pea mo e nonga ʻoku tau fie maʻu ke tau lavaʻi pe ikunaʻi ai hotau ngaahi vaivaí.

Fakakaukau ki he faleʻi ko ʻeni ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá.

ʻĪmisi
Elder David A. Bednar

“ʻOku mahuʻinga ʻa e moʻui angatonú mo e tuí ke hiki ʻaki ʻa e ngaahi moʻungá—ʻo kapau ʻoku hanga ʻe hono hiki ʻo e ngaahi moʻungá ʻo fakahoko e ngaahi taumuʻa ʻa e ʻOtuá pea fakatatau mo Hono finangaló. ʻOku tokoni moʻoni ʻa e moʻui angatonú mo e tuí ki hono fakamoʻui ʻo e mahakí, tulí pe ko e heké—ʻo kapau ʻe hanga ʻe he fakamoʻui ko iá ʻo fakahoko e ngaahi taumuʻa ʻa e ʻOtuá pea fakatatau mo Hono finangaló. Ko ia, he ʻikai hiki ha ngaahi moʻunga lahi neongo e tui mālohí. Pea he ʻikai ke fakamoʻui ʻa e niʻihi kotoa ʻoku mahamahaki mo vaivaí. Kapau ʻe taʻofi e fakafepaki kotoa pē, toʻo atu mo e mahaki kotoa pē, ʻe taʻofi leva ʻa e tefitoʻi taumuʻa ʻo e palani ʻa e Tamaí.

“Ko e konga lahi ʻo e ngaahi lēsoni ʻoku tau ako ʻi he moʻui matelié, ʻoku toki lava ke maʻu pē ia ʻo fakafou ʻi he ngaahi meʻa ʻoku tau aʻusia mo faingataʻaʻia aí. Pea ʻoku ʻamanaki mo falala mai ʻa e ʻOtuá ke tau fehangahangai mo e mo e fili fakamatelié ʻaki ʻEne tokoní ke tau lava ʻo ako mo aʻusia ʻa e tuʻunga te tau aʻusia ʻi he taʻengatá” (“Ke ‘ʻOua Naʻa Tau … Holomui’ [T&F 19:18]” [Fakatahalotu ʻa e CES maʻá e kakai lalahi kei talavoú, Māʻasi 3, 2013],lds.org/broadcasts).

  1. Fakakaukau ki he ngaahi vaivai ʻo e kakaí ʻe lava ke fie maʻu ke fakamoʻui kinautolu mei aí. Tali ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá ha fehuʻi ‘e taha pe lahi ange ‘i he ngaahi fehuʻi ko ‘ení:

    1. Ko e hā ha meʻa te ke lava ʻo fai ke tokoni ki he kakaí ke nau haʻu ki he Fakamoʻui ke maʻu ʻa Hono mālohi faifakamoʻuí?

    2. Ko fē ha taimi naʻe fakamoʻui ai koe, pe ha taha ʻokú ke ʻilo, ʻo fakafou ʻi he moʻuiʻaki ʻa e tui ki he Fakamoʻuí?

    3. Ko fē ha taimi naʻá ke sio ai hano ʻomi ʻe ha taha ha toe tokotaha kehe ki he ʻEikí ke maʻu ʻa e mālohi faifakamoʻui ʻa e Fakamoʻuí?

Fakalaulauloto ki he meʻa ʻe lava ke ke fai ke toe lahi ange hoʻo moʻuiʻaki ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí mo hoko ʻo fakamoʻui, fakamolemoleʻi, pe fakafiemālieʻi ai koe? Toe fakakaukau ki he ngaahi founga ʻe lava ke ʻomi ai hao kaungāmeʻa pe ha taha kehe ki he Fakamoʻuí?

Luke 5:27–35

Naʻe fehuʻia ʻe he kau tangata tohí mo e kau Fālesí ʻa e ʻuhinga naʻe maʻu meʻatokoni fakataha ai ʻa Sīsū mo e kau tānaki tukuhaú mo e kau angahalá

Lau ʻa e Luke 5:27–28, mo kumi ki he fakaafe naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí kia Mātiú (ʻa ia naʻe ui ʻi heni ko Līvaí; vakai ki he Mātiu 9:9).

Ko e hā ha meʻa ‘okú ke mahuʻingaʻia makehe ai ‘i he tali ‘a Mātiu ki he fakaafe ʻa e Fakamoʻuí?

Ko Mātiú ko ha tangata tānaki tukuhau, ʻa ia naʻá ne tānaki ʻa e tukuhaú mei hono kakaí ʻa e kau Siú ʻo ʻave ki he puleʻanga Lomá. Naʻe fehiʻanekinaʻi ʻe he kau Siú ʻa e kau tānaki tukuhaú pea naʻa nau lau pe ʻoku ʻikai ko haʻanau kakai pea ko e kau angahala. ʻOku tau lau ʻi he Luke 5:29–35 naʻe lolotonga ʻa e maʻu meʻatokoni ʻa Sīsū mo Mātiu mo e niʻihi kehé, naʻe valokiʻi Ia ʻe he kau tangata tohí mo e kau Fālesí ʻi heʻene maʻu meʻatokoni fakataha mo e kau angahalá. Naʻe akoʻi ʻe Sīsū naʻá Ne haʻú ke ui ʻa e kau angahalá ke nau fakatomala.

Fakakaukau ki he founga ʻe talitali ʻaki ʻe Sīsū ʻa kinautolu ʻi homou ʻapiakó he ʻaho ni ʻa ia ʻoku nau tuenoa mo ongoʻi hono teketekeʻi holo kinautolú. Fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ke ke fai ʻa e meʻa naʻe fai ʻe Sīsuú, ke fakakau mai ʻa kinautolu ʻoku tuenoa mo teketekeʻí pe ʻoku ʻikai manakoá, ka ke kei lava pē ʻo tauhi pau ki ho ngaahi tuʻunga ʻulungaangá.

Luke 5:36–39

ʻOku fai ‘e Sīsū ‘a e talanoa fakatātā ‘o e uaine foʻou ‘i he ngaahi hina motuʻá.

Naʻe ngāueʻaki ʻe Sīsū ha talanoa fakatātā ke akoʻi ʻa e kau tangata tohí mo e kau Fālesí. Lau ʻa e Luke 5:36–39, ʻo kumi ki he ngaahi meʻa naʻe ngāueʻaki ʻe he Fakamoʻuí ke akoʻi ʻEne talanoa fakatātaá. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi meʻá ni ʻi hoʻo folofolá.

Fakakaukauloto ki ha foʻi ava pe mahae ʻi ha kofu motuʻa ʻoku monomono ʻaki ha konga kofu foʻou. ʻE lava ke ʻikai hoa ʻa e sīpinga ʻo e konga kofu foʻoú mo e sīpinga ʻo e kofu motuʻá, pe ko e mingi ʻa e konga kofu foʻoú ʻi he taimi ʻe fō aí pea toe kovi ange ai ʻa e foʻi avá pe mahaé ʻi he tuʻunga naʻe ʻuluaki ʻi aí. ʻOku natula pehē pē ʻa e ongoongolelei ʻa Sīsū Kalaisí, ʻa ia ʻoku ʻikai ko hano monomono pē ʻo e ngaahi tui mo e ngaahi fatunga motuʻá, ka ko hono fakafoki kakato mai ʻo e moʻoní.

Ko e kupuʻi lea ʻi heLuke 5:37 ko e ngaahi hina ʻoku motuʻá, ʻoku ʻuhinga ia ki he ngaahi hina leta pe hina kiliʻi manu..” Ko e leta foʻoú ʻoku molū mo ueʻi ngofua, ka ko e leta motuʻá ʻoku fefeka mo pakaka.

ʻĪmisi
wineskin

Hina kiliʻi manu

ʻI he taimi ʻoku haka ai ʻa e uaine foʻoú, ʻoku tukuange mai ha kasa ai pea ʻi heʻene lahi ʻa e kasá ʻe mafao ʻa e hina letá. ʻE lava ke hoko ʻa e mafao ʻa e letá ke mafaʻa ai ʻa e hina kiliʻi manu ʻoku motuʻa mo pakaká. ʻI he talanoa fakatātaá, ʻoku fakafofongaʻi ʻe he uaine foʻoú ʻa e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí mo e ongoongoleleí, pea fakafofongaʻi ʻe he uaine motuʻá ʻa e ngaahi talatupuʻa, tui mo e fatunga motuʻa ʻa e kau Fālesí ʻi he fono ʻa Mōsesé.

ʻOku fakafofongaʻi fēfē ʻe he “ngaahi hina ʻoku motuʻá” ʻa e kau tangata tohi mo e kau Fālesi naʻe akoʻi ʻe Sīsuú?

Fakakaukau pē ʻoku fakafofongaʻi fēfē ʻe he “ngaahi hina foʻoú” ʻa e kakai ʻoku nau anga-fakatōkilalo mo loto ke nau liliu ke tali ʻa e Fakamoʻuí mo ʻEne ngaahi akonakí. Ko e tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻoku lava ke tau ako mei he talanoa fakatātā ʻa e Fakamoʻuí, kuo pau ke tau loto-fakatōkilalo mo loto ke tau liliu kae lava ke tau tali ʻa e Fakamoʻuí mo ʻEne ongoongoleleí.

  1. Toe lau ʻa e Luke 5 ke tokoni kiate koe ke toe mahino ange ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Kumi ha ngaahi sīpinga ʻo e faʻahinga kakai ko ʻení, pea tohi ʻa e meʻa ʻokú ke maʻú ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Niʻihi naʻa nau fakafefeka mo ʻikai ueʻia honau ʻulungaanga ki he Fakamoʻuí mo ʻEne ngaahi akonakí.

    2. Niʻihi naʻa nau loto-fakatōkilalo mo loto ke nau liliu mo tupulaki ʻi heʻenau muimui ki he Fakamoʻuí.

  2. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ni ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Luke 5 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó ).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ʻilo makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki