Laipelí
ʻIuniti 2, ʻAho 3: Mātiu 4


ʻIuniti 2: ʻAho 3

Mātiu 4

Talateú

Hili hono papitaisó, naʻe ʻaukai mo hū ʻa Sīsū ki he Tamai Hēvaní ʻi ha ʻaho ʻe 40 ʻi he toafá. Hili iá, naʻe ʻahiʻahiʻi ʻe he tēvoló ʻa Sīsū. ʻI hono fakaʻaongaʻi e folofolá, naʻe fakafisingaʻi ʻe Sīsū ʻa e ʻahiʻahi takitaha. Naʻe ʻalu ʻa e Fakamoʻuí ki Kāleli, ʻa ia naʻá Ne ui ai ʻa Pita mo ha niʻihi kehe ke muimui kiate Ia pea ʻalu atu ʻo akonaki, malanga mo fakamoʻui mahaki.

Mātiu 4:1–11

ʻOku tekeʻi ʻe Sīsū ʻa e ngaahi ʻahiʻahi ʻa e tēvoló

ʻAlu ki ha matapā sioʻata ʻoku ofi atú, peá ke siofi fakamamaʻu ʻi ha sekoni ʻe 30 ha meʻa ʻi tuʻa pea ʻoua naʻá ke toe sio kehe mei ai.ʻ (Kapau ʻoku ʻikai lava ke ke sio kituʻa ʻi ha matapā sioʻata, siofi fakamamaʻu ha meʻa pē ʻi fale.)

Naʻe ʻi ai ha meʻa naʻe toʻo ai hoʻo tokangá mei he meʻa naʻá ke sio fakamamaʻu ki aí? Ko e hā ʻa e meʻa naʻá ke fakakaukau ki ai lolotonga ʻa e sekoni ʻe 30?

ʻI he taimi ʻoku tau feinga ai ke tau tokanga taha ki heʻetau talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e Tamai Hēvaní, ʻoku ʻi ai ha ngaahi meʻa ʻoku toe ʻave ai Fakakaukau ki he ngaahi founga ʻoku ʻahiʻahiʻi ai koe ʻe Sētane ke ke fai angahalá. ʻI hoʻo ako ʻa e Mātiu 4, kumi ha tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke ke fakaʻaongaʻi ke tokoniʻi koe ke ke tekeʻi ʻa e ʻahiʻahí

Hili hono papitaiso Iá, naʻe ʻi ai ʻa e meʻa naʻe hoko ki he Fakamoʻuí naʻe tokoni ki hono teuteuʻi Ia ki Heʻene ngāue fakafaifekau he māmaní. Lau ʻa e Mātiu 4:1–2, ʻo ngāueʻaki ʻa e ngaahi fakatonutonu mei he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá ʻi he ngaahi futinouti ʻo e ongo vēsí ʻI he taimi te ke lau aí, kumi ki he meʻa naʻe hoko kia Sīsū ʻi he toafá. (Fakatokangaʻi ange ʻi he talanoa ko ʻení, ʻoku ʻuhinga ʻa e fefolofolaí ki ha fetuʻutaki vāofi fakalaumālie.)

Naʻe tokoni fēfē kia Sīsū ʻEne ʻaukai mo fakataufolofola ki he Tamai Hēvaní ke teuteuʻi Ia ki Heʻene ngāue fakafaifekau he māmaní?

ʻĪmisi
The Temptation of Jesus

Naʻe tekeʻi ʻe Sīsū ʻa e ngaahi ʻahiʻahi ʻa Sētané.

Ko hono ʻAhiʻahiʻi ʻo Kalaisí, tā ʻe Carl Heinrich Bloch. ʻI he angalelei ʻa e Mesiume Hisitōlia Fakafonua ʻi he Palasi Feletilikisipōkí Hanitasitoní ʻi Hilelotí, Tenimaʻake. ʻOua naʻa hiki hano tatau.

ʻE lava ke tokoni atu ʻa e saati ko ʻení ʻi hoʻo ako fekauʻaki mo e meʻa naʻe hoko kia Sīsū ʻi he taimi naʻe ʻahiʻahiʻi ai Ia ʻe he tēvoló. Ako ʻa e ngaahi potufolofola ʻi he kōlomu toʻohema ʻo e saati ko ʻení. Hili iá pea tohiʻi ʻa e meʻa naʻe ʻahiʻahiʻi ʻa Sīsū ke Ne faí pea mo e founga naʻe tali ʻaki ʻe Sīsū ʻa e ʻahiʻahí. ʻI he taimi te ke ako aí, fakatokangaʻi ange ʻoku fakatonutonu ʻe he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá ʻa e ngaahi fakamatala ʻi he Mātiu 4:5, 8 ke fakahaaʻi naʻe ʻave ʻe he Laumālié, kae ʻikai ko e tēvoló, ʻa e Fakamoʻuí ki he feituʻu kehekehe naʻe ʻi aí (vakai foki Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Luke 4:5).

Ko e meʻa naʻe ʻahiʻahiʻi ʻe Sētane ʻa Sīsū ke Ne faí

Ko e founga naʻe tali ʻaki ʻe Sīsū ʻa e ʻahiʻahí

Mātiu 4:3–4

Mātiu 4:5–7

Mātiu 4:8–11

  1. Tali ‘a e fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá: Ko e hā ʻoku fakahaaʻi mai ʻe he fakamatala ko ʻení fekauʻaki mo e ngaahi founga ʻa e tēvoló ke ʻahiʻahiʻi kitautolu ke tau faiangahalá?

Fakatokangaʻi ʻa e faaitatau ʻi he tali ʻa e Fakamoʻuí ki he ʻahiʻahi takitaha. ʻOku fakapapauʻi mai ʻi he ngaahi folofola naʻe lea ʻaki ʻe he Fakamoʻuí ʻa e meʻa totonu ke fai ʻi he ʻahiʻahi takitaha, pea naʻá Ne fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he ngaahi folofola ko iá. Ko e tefitoʻi moʻoni ʻeni ʻe taha te tau lava ʻo ako mei he sīpinga ʻa e Fakamouí: ʻI heʻetau manatuʻi mo moʻui ʻaki e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he folofolá, te tau lava ʻo tekeʻi ʻa e ngaahi ʻahiʻahi ʻa e tēvoló. ʻE lava ke ke hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he tafaʻakí ʻi hoʻo folofolá ʻo ofi ki he Mātiu 4:3–11.

ʻI hoʻo fakakaukau ki he tefitoʻi moʻoni ko ʻení, ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ako maʻu pē ʻa e folofolá?

ʻĪmisi
Elder Richard G. Scott

Naʻe fai ‘a e faleʻi ko ‘ení ‘e ʻEletā Lisiate G. Sikoti ‘o e Kōlomu ‘o e Kau ʻAposetolo ‘e Toko Hongofulu Mā Uá ‘o kau ki hono ako mo hono maʻuloto ‘o e folofolá: “Fakapotopoto ʻi hoʻo fakaʻaongaʻi e tekinolosiá. Fakaʻilongaʻi e ngaahi potufolofola mahuʻingá ʻi hoʻo meʻangāué peá ke toutou lau ia. Kapau ʻe hanga ʻe kimoutolu kei talavoú ʻo toutou lau ha potufolofola ʻo hangē ko e tuʻo lahi hoʻomou toutou text telefoní, ʻe vavé ni pē haʻamou maʻuloto ha ngaahi potufolofola ʻe laungeau. ʻE hoko e ngaahi potufolofola ko iá ko ha maʻuʻanga ueʻi fakalaumālie mo fakahinohino meí he Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he taimi te mou fie maʻu aí” (“Ke Melino ʻa ʻApi,” Ensign pe Liahona, Mē 2013, 30).

  1. Fakakakato ʻa e ʻekitivitī ko ení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Tā ha kōlomu ʻe tolu ʻi ha peesi pē ʻe taha. Tohi ʻi he kōlomu ʻuluakí ha angahala ʻe tolu ʻoku faʻa tō ai ʻa e tamaiki kei talavou ʻo e ʻahó ni ʻi hano ʻahiʻahiʻi ʻaki ia kinautolu. Tohi ʻi he kōlomu hono uá ʻa e founga ʻa Sētane ʻokú ne feinga ai ke fakataueleʻi ha taha ke ne fai ʻa e angahala takitaha ʻi he lisi naʻá ke hiki ʻi he kōlomu ʻuluakí. Peá ke kumi leva ha potufolofola pau ʻoku akoʻi mai ai ha ngaahi moʻoni ʻe lava ke manatuʻi ʻe ha taha peá ne fakaʻaongaʻi ʻi he taimi ʻoku fetaulaki ai mo e ʻahiʻahi ke fai ʻa e angahala takitaha naʻá ke lisí, pea tohi ʻa e potufolofola ko iá ʻi he kōlomu hono tolú. (Fakakaukau ke fakamatala ki he ngaahi potufolofola mahino, hangē ko e Sēnesi 39:9 pe Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 10:5.)

    2. Tohi ʻi ha laʻipepa makehe, ha potufolofola te ke manatuʻi mo fakaʻaongaʻi ʻi he taimi hoko ʻe ʻahiʻahiʻi ai koe ke faiangahalá. Fakakaukau ke ke ako maʻuloto ʻa e potufolofola naʻá ke filí.

Mātiu 4:12–17

Ko e nofo ʻa Sīsū ʻi Kālelí

Naʻe lahi ʻa e ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he vahaʻa taimi naʻe ngata ai ʻa e nofo ʻaho ʻe 40 ʻa e Fakamoʻuí he toafá (Mātiu 4:11) mo hono tuku pilīsone ʻo Sione Papitaisó (Mātiu 4:12; vakai “Harmony of Gospels”).

ʻOku tau ako ʻi he Mātiu 4:12–15, naʻe fononga ʻa Sīsū ki Kāleli pea nofo ʻi he kolo ko Kāpaneumé, hili ʻEne aʻusia ʻi he toafá. Naʻe fakahā ʻe Mātiu ko e ngāue fakafaifekau ʻa e Fakamoʻuí ʻi Kālelí ko e fakamoʻoni ia ki he kikite naʻe fai ʻe ʻĪsaiá (vakai ʻĪsaia 9:1–2). Lau ʻa e Mātiu 4:16, peá ke fakakaukau ke fakaʻilongaʻi naʻe kikiteʻi ʻe ʻĪsaia ʻe hokó.

ʻOku tau ako mei he kikite ko ʻení ʻoku ʻomai ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e māmá ki he moʻui ʻa kinautolu ʻoku ʻi he fakapoʻulí. ʻI he hoko atu hoʻo ako kia Mātiu mo e ngaahi Kosipeli kehé, kumi e founga naʻe fakahoko ai ʻeni ʻe he Fakamoʻuí ʻi he kotoa ʻo ʻEne ngāue fakafaifekaú.

Hangē ko ia ʻoku lēkooti ʻi he Mātiu 4:17, naʻe kamata ke malanga ʻa e Fakamoʻuí kau ki he fakatomalá ʻi he teuteu ki hono fokotuʻu e puleʻanga ʻo e langí (Hono Siasí) ʻi he haʻohaʻonga hono kakaí.

Mātiu 4:18–22

Ko e ui ʻe Sīsū ʻa Pita mo e niʻihi kehé ke muimui kiate Iá

Sio ki he fakatātā ʻo hono ui ʻe he Fakamoʻuí ʻa Pita mo ʻAniteluú, pea fakatokangaʻi ʻa e meʻa ʻoku fai ʻe Pita mo ʻAnitelū ʻaki ʻa e kupengá.

ʻĪmisi
Calling of the Fishermen

Neongo mahalo naʻe sio pē ʻa e kakai kehé kia Pita mo ʻAnitelū ko ha ongo tangata toutai angamaheni, ka naʻe sio ʻa Sīsū Kalaisi ki he meʻa lahi te na ala lavá mo ʻilo ʻa e meʻa ʻe lava ke na aʻusiá. Fakakaukau ki he ngaahi founga ʻoku tau faitatau ai mo Pita mo ʻAniteluú.

ʻI he taimi ʻe hoko atu ai hoʻo ako ʻa e Mātiu 4, kumi ki he meʻa kuo pau ke tau fai ke tau maʻu kotoa ai ʻa e meʻa ʻoku fie maʻu ʻe he ʻEikí ke tau aʻusiá.

Lau ʻa e Mātiu 4:18–22, ʻo kumi ʻa e ngaahi fakafeangai ʻi he vā ʻo e Fakamoʻuí mo e niʻihi ʻo e kau tangata toutaí.

Fakakaukau ʻokú ke ʻi he tuʻunga ʻo e taha ʻo e kau tangata ko ʻení. Fakakaukau ki he meʻa te ke feilaulauʻi ke ke muimui ai ki he Fakamoʻuí mo tokoni taimi kakato ki Heʻene ngāué. Ko e hā ʻe ngali faingataʻa ai ʻení?

Fakatokangaʻi ʻa e founga naʻe hanga ai ʻe he kau tangata toutai ko ʻení—Pita, ʻAnitelū, Sēmisi, mo Sione—ʻo tali ʻa e fakaafe ʻa e Fakamoʻuí. Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku fakahaaʻi mai ʻi heʻenau tali naʻa nau ʻoatu ʻi he taimi pē ko iá fekauʻaki mo honau ʻulungāngá?

Ko e hā ʻa e “toutai tangata” (Mātiu 4:19)?

Fakalaulauloto ki he ʻuhinga ʻa lahi ange ai ʻa e lelei ʻe lava ʻo fai ʻe he kau tangata ko ʻení ʻi haʻanau hoko ko ha kau “toutai tangata” ʻo fakafehoanaki ki heʻenau hoko ko e kau tangata toutai.

ʻOku tau ako ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení mei he sīpinga ʻa e kau tangata ko ʻení: Kapau te tau tali ʻi he taimi pē ko iá ʻa e ngaahi fakaafe ʻa e Fakamoʻuí ke muimui kiate Iá, ʻe lava ke Ne ngaohi ha meʻa lahi ange mei heʻetau moʻuí ʻi he meʻa te tau lava ʻiate kitautolú.

Naʻe fai ʻe ʻEletā Siosefa B. Uefilini ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ha fehuʻi kau ki he “ngaahi kupenga” ʻi heʻetau moʻuí:

ʻĪmisi
Elder Joseph B. Wirthlin

“ʻKapau ʻe ui koe ʻe he Fakamoʻuí he ʻahó ni, te ke loto fiemālie nai ke liʻaki ho ngaahi kupengá pea muimui ʻiate Ia?’ …

“ʻOku maʻu ʻa e kupengá ʻi he lahi mo e fōtunga kehekehe. Ko e ngaahi kupenga naʻe liʻaki ʻe Pita, ʻAnitelū, Sēmisi, mo Sioné, ko e ngaahi meʻa ngāue pē—meʻa ngāue naʻe tokoni kiate kinautolu ʻi hono ngāueʻi ʻenau maʻuʻanga moʻuí. …

”ʻOku fakaʻuhingaʻi ʻa e kupengá, ko e meʻa ke [puke] ʻaki ha meʻa. Te tau lava ʻo fakaʻuhingaʻi ia ʻi ha ʻuhinga ʻoku fāsiʻi ka ʻoku mahuʻinga ange, ʻo pehē ko e kupengá ko e meʻa ia ʻokú ne fakataueleʻi pe taʻofi kitautolu ke ʻoua te tau tali ʻa e ui ʻa Sīsū Kalaisi ko e ʻAlo ʻo e ʻOtua moʻuí.

“ʻE lava ke hoko ʻa e kupengá ko ʻetau ngāué, ngaahi meʻa ʻoku tau manako aí, ʻetau fiefiá pea hiliō ai hotau ngaahi ʻahiʻahí mo e angahalá. Ko hono fakanounoú, ʻe lava ke hoko e kupengá ko ha faʻahinga meʻa pē te ne fusi kitautolu ke mamaʻo mei hotau vā fetuʻutaki mo ʻetau Tamai Hēvaní pe mei Hono Siasi kuo fakafoki maí” (“Follow Me,” Ensign, May 2002, 15).

  1. Fakatefito ʻi he fakaʻuhinga ʻa ʻEletā Uefilini ki he “ngaahi kupengá,” fakamatalaʻi ʻi ho tohinoa ako folofolá ha sīpinga ʻe 3–4 ʻo e founga ʻoku hanga ai ʻe he ngaahi kupenga ʻo onopōní ʻo taʻofi ha taha ʻi hotau kuongá ni mei hono tali ʻi he taimi pē ko iá ʻa e ngaahi fakaafe ʻa e Fakamoʻuí ke muimui ʻiate Iá.

ʻĪmisi
President Ezra Taft Benson

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni kau ki he ngaahi tāpuaki ʻe lava ke haʻu ʻi he taimi ʻoku tau muimui ai ki he Fakamoʻuí: “ʻE ʻilo ʻe he kakai tangata mo e kakai fefine ʻoku tukulolo ʻenau moʻuí ki he ʻOtuá te Ne lava ʻo ngaohi ʻenau moʻuí ke toe lelei ange ʻi he meʻa te nau lavá. Te Ne fakalahi ʻenau fiefiá, fakaʻatā ʻenau vīsoné, fakavaveʻi ʻenau fakakaukaú, fakamālohia honau ngaahi uouá, hiki hake honau laumālié, tā liunga honau ngaahi tāpuakí, fakalahi honau ngaahi faingamālié, fakanonga honau ngaahi lotó, tānaki mai ha ngaahi kaungāmeʻa, pea huhua mai ʻa e nongá. Ko ia ʻe mole ʻene moʻuí ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá te ne maʻu ʻa e moʻui taʻengatá” (“Jesus Christ—Gifts and Expectations,” Ensign, Dec. 1988, 4).

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko fē ha taimi kuó ke aʻusia ai pe ko ha taha ʻokú ke ʻilo, ha ngaahi tāpuaki tatau ʻi hono siʻaki e ngaahi tokanga fakamāmaní kae lava ke muimui ki he Fakamoʻuí?

    2. ʻI hoʻo fakakaukau ki he ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻu ʻi he muimui ki he Fakamoʻuí, ʻokú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tali ʻi he taimi pē ko iá ki Heʻene ngaahi fakaafe ke muimui kiate Iá?

Fakakaukau ke fokotuʻu ha taumuʻa ki ha founga ʻe taha te ke lava ʻo tali lelei ange ai ki he ngaahi fakaafe ʻa e Fakamoʻuí ke muimui kiate Iá.

Mātiu 4:23–25

ʻOku fononga holo ʻa Sīsū ʻi Kāleli ʻo akonaki, malanga mo fakamoʻui mahaki

Lau ʻa e Mātiu 4:23–25, peá ke fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi ngāue ʻa e Fakamoʻuí.

ʻI hoʻo ako ko ia ʻa e ngaahi Kosipelí, te ke ako ai kau ki ha sīpinga pau ʻo e ngaahi akonaki, malanga, mo e fakamoʻui mahaki ʻa e Fakamoʻuí lolotonga ʻEne ngāue fakafaifekau ʻi he māmaní.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ni ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Mātiu 4 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau mo e ʻilo makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki