Laipelí
ʻIuniti 15, ʻAho 2: Sione 12


ʻIuniti 15: ʻAho 2

Sione 12

Talateú

Naʻe tākai ʻe Mele ʻo Pētaní, ko e tokoua ʻo Māʻata pea ko e tuofefine ʻo Lāsalosí, ʻa e toʻukupukelekele ʻo Sīsuú ko ha fakaʻilonga ʻo e ʻamanaki ke Ne pekia pea telió. Naʻe hāʻele ikuna ʻa Sīsū ki Selusalema ʻi he ʻaho hokó ʻo tomuʻa fakahā ʻa e ʻamanaki ke Ne pekiá. Neongo ʻEne ngaahi maná, naʻe ʻikai tui ʻa e kakai ʻe niʻihi ko e Fakamoʻuí Ia, ʻa e Mīsaia kuo talaʻofa maí. Naʻá Ne akoʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻe hoko ʻo makatuʻunga ʻi he tui mo e ʻikai tui kiate Iá.

Sione 12:1–19

ʻOku tākai ʻe Mele ʻa e toʻukupukelekele ʻo Sīsuú, pea ʻoku hāʻele ikuna atu ʻa Sīsū ki Selusalema

  1. Tā ha fakatātā pe tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá fekauʻaki mo ha taha ʻo e ngaahi mana ʻa e Fakamoʻuí kuo lekooti ʻi he Fuakava Foʻoú. Fakalaulauloto pe ʻe tokoni fēfē ki hoʻo tui ki he Fakamoʻuí haʻo mamata tonu ʻi ha mana pehē.

ʻI hoʻo ako ʻa e Sione 12, kumi ki he ngaahi meʻa kehekehe naʻe fai ʻe he kakaí koeʻuhí ko e ngaahi mana ʻa e Fakamoʻuí, kae pehē foki ki ha ngaahi moʻoni ʻe lava ʻo tokoni mai ke mahino kiate kitautolu ʻa e ngaahi meʻa ko ia naʻa nau faí.

ʻOku tau lau ʻi he Sione 12:1–9, naʻe maʻu meʻatokoni ʻa Sīsū mo Hano ngaahi kaungāmeʻa ʻe niʻihi ʻi Pētani, ko ha kiʻi kolo siʻisiʻi ʻi he tuʻakolo ʻo Selusalemá, ʻi ha ʻaho ʻe ono kimuʻa pea fai ʻa e Lakaatú. Naʻe tākai ʻe Mele, ko e tokoua ʻo Māʻata pea ko e tuofefine ʻo Lāsalosí, ʻa e toʻukupukelekele ʻo Sīsuú ʻaki ha lolo mahuʻinga. Naʻe fehuʻia ʻe Siutasi ʻIsikaliote hono fakaʻaongaʻi ʻo e lolo mahuʻingá ni, ʻo ne pehē naʻe mei foaki ʻa e paʻangá ki he masivá (vakai Sione 12:4–5). Ka ko ʻene taumuʻa totonú “naʻe ʻikai ko ʻene tokanga ki he masiva; ka koeʻuhi ko e kaihaʻa ia, pea naʻe ʻiate ia ʻa e kató” (Sione 12:6). ʻOku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “ʻiate ia ʻa e kató” ki he fatongia ʻo Siutasi ko e pule paʻanga maʻanautolu naʻe fononga fakataha mo e Fakamoʻuí.

Naʻe fanongo ʻa e kakai tokolahi naʻe ʻi Pētani ʻa Sīsū, pea naʻa nau haʻu ke mamata kiate Ia mo Lāsalosi, ʻa ia naʻe fokotuʻu ʻe Sīsū mei he maté. Manatuʻi koeʻuhí naʻe fokotuʻu ʻe Sīsū ʻa Lāsalosi mei he maté, naʻe kamata ʻa e palani ʻe he kau taki ʻo e kau Siú ʻa e founga te nau tāmateʻi ai ʻa Sīsuú.

Lau ʻa e Sione 12:10–11, ʻo kumi ki he meʻa naʻe fie maʻu ʻe he kau taulaʻeiki lahí ke fai kia Lāsalosí.

Ko e hā naʻe fie maʻu ai ʻe he kau taulaʻeiki lahí ke fakapoongi ʻa Lāsalosí?

Naʻe fie maʻu ʻe he kau taulaʻeiki lahí ke tāmateʻi ʻa Lāsalosi ke fakaʻauha ai ʻa e fakamoʻoni ki he mana ʻa e Fakamoʻuí. Te ke fakamatalaʻi fēfē ʻa e meʻa kehekehe naʻe fai ʻe he kakai naʻa nau mamata pe ʻilo ki hono fokotuʻu ʻe Sīsū ʻa Lāsalosi mei he maté?

ʻOku tau ako ʻi he Sione 12:12–16, naʻe hāʻele ikuna atu ʻa Sīsū ki Selusalema ʻi he ʻaho hoko hili hono tākai ʻe Mele Hono toʻukupukelekelé. Lau ʻa e Sione 12:17–19, ʻo kumi ki he meʻa naʻe fai ʻe he kakai naʻa nau fanongo naʻe fokotuʻu ʻe Sīsū ʻa Lāsalosi mei he maté lolotonga ʻa e hāʻele ikuna ʻa e Fakamoʻuí ki Selusalemá.

Fakatokangaʻi ʻi he veesi 19 ʻa e meʻa naʻe fai ʻe he kau Fālesí koeʻuhí ko e meʻa naʻe lolotonga hokó. Naʻa nau ongoʻi naʻe ʻikai ola ʻenau feinga ke taʻofi ʻa e kakaí mei heʻenau muimui kia Sīsuú. Ko e hā ʻokú ke pehē naʻe tui pea muimui ai kia Sīsū Kalaisi ha niʻihi ʻo e kakai naʻa nau fanongo ʻi Heʻene ngaahi maná, kae fili ha niʻihi ia ke ʻoua ʻe tali Ia?

Sione 12:20–36

ʻOku tomuʻa fakahā ʻe Sīsū ʻa e ʻamanaki ke Ne pekiá

ʻOku tau ako ʻi he Sione 12:20–22 naʻe kole ʻe ha “kau Kaliki [ʻe] niʻihi” (Sione 12:20), mahalo ko ha kau ului ki he tui faka-Siutá naʻa nau haʻu ki Selusalema ke kau ki he Lakaatú, ke nau ʻaʻahi kia Sīsū. ʻI he taimi naʻe ʻilo ai ʻe Sīsū ʻenau kolé, naʻá Ne akonaki fekauʻaki mo e mamahi, pekia, mo e Toetuʻu naʻe hanganaki mai ki Aí.

Lau ʻa e Sione 12:23–24, ʻo kumi ki he meʻa naʻe akoʻi ʻe Sīsū fekauʻaki mo ʻene pekiá. ʻE lava ke ke fakaʻilongaʻi e meʻa ʻokú ke maʻú.

Ko e lave ʻa e Fakamoʻuí ki he “tengaʻi uite” ʻoku fie maʻu ke “mokulu, ki he kelekelé pea mate” (Sione 12:24) kae lava ke fua lahí, ko ha talanoa fakatātā ia ki Heʻene ikunaʻi ʻa e maté mo e angahalá. ʻE lava ke toetuʻu ʻa e kakaí kotoa pē koeʻuhí ko ʻEne Fakaleleí, pea ʻe ʻomi ai ʻa e moʻui taʻengatá maʻanautolu kotoa pē ʻoku nau tui kiate Iá, fakatomala, pea talangofua ki Heʻene ngaahi fekaú. ʻOku tau lau ʻi he Sione 12:25–26, naʻe fakalotolahi ʻa e ʻEikí ki he kakaí kotoa pē ke tuku ke liʻaki ʻenau moʻuí ʻi heʻenau ngāue kiate Iá.

ʻOku tau ako mei he Sione 12:27–31, naʻe ngaʻunu ʻa Sīsū kimuʻa ke aʻusia ʻEne taumuʻá ʻi he taimi naʻá Ne ongoʻi ai ʻa e mamafa ʻo e mamahi ʻoku hanganaki mai ki Aí. Naʻá Ne lotu ke fakaongoongoleleiʻi ʻa e huafa ʻo e Tamaí, pea naʻe ongoʻi ʻe kinautolu naʻa nau fanongó ha leʻo ʻoku fakamoʻoni ʻe fakaongoongoleleiʻi ia. Naʻe hā mai mei he folofola ʻa e Tamaí ʻa ʻEne falala kakato ki Hono ʻAló ke fakakakato ʻa e Fakaleleí.

Lau ʻa e Sione 12:32–33, ʻo kumi ki he mate naʻe pehē ʻe he Fakamoʻuí ʻe mamahi aí, pea mo e meʻa ʻe hoko ki he faʻahinga ʻo e tangatá koeʻuhí ko ia.

Hili ʻa e fanongo ʻa e kakaí ki he ngaahi akonaki ʻa Sīsuú, naʻa nau fehuʻi pe ko hai ʻa e “Foha ʻo e tangatá” ʻe “hiki haké” (Sione 12:34). ʻOku tau ako ʻi he Sione 12:35–36 naʻe tali ki ai ʻa Sīsū ʻaki ʻEne pehē ko Ia “ʻa e māmá.” Naʻe fakalotolahi ʻa Sīsū ki he kakaí ke nau ʻaʻeva ʻi he māmá lolotonga ʻEne ʻiate kinautolú.

Sione 12:37–50

ʻOku akoʻi ʻe Sīsū ʻa e ngaahi meʻa ʻe hoko ʻo makatuʻunga ʻi he tui mo e ʻikai tui kiate Iá

ʻOkú ke manatuʻi hoʻo lau ʻi he Sione 12:9–11 ʻa e founga naʻe taliʻaki ʻe he kakaí ʻa e ngaahi mana ʻa e Fakamoʻuí? Lau ʻa e Sione 12:37, ʻo kumi ki ha tali ʻa ha toe kakai kehe ki he ngaahi mana ʻa Sīsuú.

ʻOku hā mai ʻi he ngaahi tali kehekehe ki he ngaahi mana naʻe fai ʻe Sīsuú heʻikai ke tau maʻu ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí ʻo makatuʻunga ʻi he ngaahi maná ʻataʻatā pē.

Neongo ʻoku ʻikai hoko ʻa e ngaahi maná ʻataʻatā pē ke tau tui ai kia Sīsū Kalaisi, fakakaukau ki he founga ʻe lava ke tokoni ai ʻa e ngaahi maná ki he tuʻunga ʻo ʻetau tui kiate Iá.

ʻOku tau ako ʻi he Sione 12:38–41 naʻe fakamoʻoniʻi ʻa e ngaahi kikite naʻe fai ʻe he palōfita ko ʻĪsaiá (vakai ʻĪsaia 6:9–10; 53:1–3), ʻo fakafou ʻiate kinautolu naʻa nau fili ke ʻoua te nau tui kia Sīsuú. Neongo ʻa e ngaahi ngāue māʻongoʻonga ʻa e Fakamoʻuí, naʻe kei fili pē ha kakai ʻe niʻihi ke fakakuihi honau matá pea fakafefeka honau lotó meiate Ia.

Naʻe fakamoʻoni ʻa ʻEletā Gerrit W. Gong ʻo e Fitungofulú ki he ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu ʻi he fili ke tui pea muimui kia Sīsū Kalaisí.

ʻĪmisi
Elder Gerrit W. Gong

“Ko e tuí ko ha fili [vakai Mōsaia 4:9]. …

“Ko e taimi ʻoku tau fili ai ke tau tuí, ʻoku kehe leva ʻa e mahino ʻoku tau maʻú mo e anga ʻetau sió. ʻI he taimi ʻoku tau sio ai pea moʻui ʻi he founga ko iá, ʻoku tau fiefia mo vēkeveke ʻi he founga ʻe toki lava pē ʻo maʻu ʻi he ongoongoleleí” (“Choose Goodness and Joy,” New Era, ʻAkosi 2011, 44).

  1. Fakakaukau ki he lea ʻa ʻEletā Gong ʻo pehē, “ko e tuí ko ha fili.” Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e ʻuhinga kiate koe ʻo e lea ko ʻení.

Lau ʻa e Sione 12:42–43, ʻo kumi ki he ʻuhinga naʻe ʻikai fakahā ai kituʻa ʻe he kau pule ʻo e kakai Siú ʻenau tui kia Sīsū Kalaisí.

Fakamatalaʻi ʻi hoʻo ngaahi lea pē ʻaʻaú ʻa e meʻa ʻokú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e manako “ki he fakamālō ʻa e tangatá ʻi he fakamālō ʻa e ʻOtuá” (Sione 12:43):

ʻOku lava ke tau ako mei he ngaahi veesi ko ʻení, ʻe lava ke hoko ʻetau tokanga ange ke hā lelei ki he niʻihi kehé kae ʻikai ki he ʻOtuá ke taʻofi ai kitautolu mei heʻetau fakahā kituʻa ʻetau tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí. Fakakaukau ke hiki ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi hoʻo folofolá.

  1. Tali ha taha pe lahi ange ‘o e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻi he ʻahó ni ʻa e founga ʻoku hoko ai ʻetau tokanga ki he fakakaukau ʻa e niʻihi kehé ke taʻofi kitautolu mei hono fakahāhā ʻetau tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí?

    2. Ko e hā ha ngaahi founga ʻe lava ke tau fakahaaʻi ai ʻoku tau tokanga ange ki he meʻa ʻoku lelei ki he ʻOtuá ʻi he meʻa ʻoku lelei ki he kakai ʻoku tau feohí?

    3. Ko e hā ha ngaahi meʻa lelei ʻe lava ke hoko mei hono fakahaaʻi ʻoku tau tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí?

Fakakaukau ki ha taimi naʻá ke ʻi ha feituʻu fakapoʻuli tuʻu ai. Fakakaukau ki he ongo naʻá ke maʻú. Naʻá ke ongoʻi ʻoku tuʻunuku mai ha fili kiate koe? Naʻe mei tokoni fēfē kiate koe ha ʻi ai ha maama ʻi he taimi ko iá?

ʻOku tatau fēfē haʻate ʻi he fakapoʻuli fakatuʻasinó mo ʻete ʻi he fakapoʻuli fakalaumālié?

Ko e hā ha ngaahi fili ʻe lava ke hoko mai koeʻuhí ko ʻetau nofo ʻi he fakapoʻuli fakalaumālié?

Lau ʻa e Sione 12:44–46, ʻo kumi ki he founga ʻe lava ke faitāpuekina ai ʻa kinautolu ʻoku tui kia Sīsū Kalaisí.

Ko e tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻe lava ke tau ako mei he veesi 46, kapau te tau tui kia Sīsū Kalaisi, ʻe ʻikai leva ke tau nofo ʻi he fakapoʻuli fakalaumālié.

Fakakaukau ki he founga ʻoku hoko ai ʻa Sīsū Kalaisi ko ha maama pea mo e founga ʻe hoko ai ʻa e tui kiate Iá ke toʻo atu ʻa e fakapoʻuli fakalaumālié mei he moʻui ʻa ha taha.

  1. Fili ha taha ʻo e ngaahi kaveinga ko ʻení, pea tali leva ʻa e fehuʻi ʻe ua ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: ko e taumuʻa hotau ngaahi sino fakatuʻasinó, fakafiefiá mo e mītiá, maʻu ʻa e nongá mo e fiefiá, nofomalí mo e fāmilí, moʻui hili ʻa e maté. Kapau ʻoku ʻataʻatā ha taha kehe, ʻe lava ke ke aleaʻi ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení mo e tokotaha ko iá pea tohi ʻa e meʻa naʻá mo fealēleaʻaki ki aí.

    1. Ko hā ʻe lava ke tui ki ai ʻa e kakai ʻoku ʻi he fakapoʻuli fakalaumālié fekauʻaki mo e kaveinga ko ʻení?

    2. Ko e hā ʻa e maama, pe fakahinohino mo e mahino, ʻoku ʻoatu ʻe Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí fekauʻaki mo e kaveinga ko ʻení?

Fakakaukau ki he founga ʻe lava ke tokoni mai ai ʻa e tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he Sione 12:46, ke mahino kiate kitautolu ʻa e ʻuhinga ʻe lava ke kehekehe ai ʻetau sio ki he ngaahi kaveinga mo ha ngaahi fakakaukau ʻe niʻihi mei he niʻihi kehé. Manatuʻi ʻe lava ke toe tatau pē ʻa e anga ʻetau sio ki he ngaahi kaveinga mo e ngaahi fakakaukau ʻe niʻihi mo e kakai ʻoku nau kau ki he ngaahi tui kehé. ʻOku ʻi ai ha niʻihi ʻoku ʻikai ke nau maʻu ʻa e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ka ʻoku nau kei tui mālohi pē kia Sīsū Kalaisi pea ʻoku fakamaama ʻenau ngaahi filí ʻe he maama ʻa Kalaisí (vakai Molonai 7:16–19; T&F 88:7, 11) pea ʻe Heʻene ngaahi akonakí.

Hangē ko hono lekooti ʻi he Sione 12:47–50, naʻe fakamatala ʻa Sīsū ko kinautolu ʻoku ʻikai ke nau tui ki Heʻene ngaahi leá pea ʻikai tali Iá, ʻe fakamaauʻi ʻaki ʻa e ngaahi lea kuó Ne leaʻakí, ʻa ia ko e ngaahi lea naʻe ʻoange ʻe he Tamai Hēvaní ke ne leaʻakí.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai he ʻahó ni ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Sione 12 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó ).

    Ko ha ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ʻilo makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki