Laipelí
ʻIuniti 4, ʻAho 1: Mātiu 13:24–58


ʻIuniti 4: ʻAho 1

Mātiu 1:24–58

Talateú

Naʻe ngāue ʻaki ʻe he Fakamoʻuí ʻa e ngaahi talanoa fakatātaá ke akonaki fekauʻaki mo e puleʻanga ʻo e langí, hono toe fakafoki mai mo e tupulaki ʻa Hono Siasí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní, ko hono tānaki ʻo e kau māʻoniʻoní, pea mo e fakaʻauha ʻo e kau angahalá ʻi Heʻene Hāʻele ʻAnga Ua Maí.

Mātiu 13:24–30, 36–43

Ko e akoʻi ʻe Sīsū ʻa e talanoa fakatātā ʻo e uité mo e teá

Fakakaukau ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení, pea tohi ha tali ki he fehuʻi fakamuimuí:

  • Kuó ke ongoʻi foʻi nai pe loto mamahi koeʻuhí ko e lahi fau ʻa e faikoví ʻi he māmaní?

  • Ko e hā ʻoku ʻikai ke toʻo ai ʻe he ʻEikí ʻa e kovi ʻokú ne ʻātakaiʻi kitautolú?

  • Ko e hā ʻoku totonu ke ke fili ai ke angatonu ʻi he taimi ʻoku hangē ʻoku aʻusia ʻe he kakai ʻoku mou feohí ha ngaahi nunuʻa kovi mei heʻenau ngaahi fili taʻeangatonú?

ʻI hoʻo ako e Mātiu 13:24–30, 36–43, ʻo kumi ha moʻoni ʻe lava ʻo tokoni ke fakafiemālieʻi koe lolotonga hoʻo feinga ke moʻui angatonu ʻi ha māmani faiangahalá. Hili hono ako ʻa e fakamatala ʻia Mātiú, fakakaukau ke ke lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 86:1–7, ʻa ia naʻe ʻomai ai ʻe he ʻEikí ha toe mahino makehe ki he talanoa fakatātā ʻo e uité mo e teá.

Naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻi he Mātiu 13:24–30 ʻa e talanoa fakatātā ʻo e uité mo e teá.

ʻĪmisi
wheat, tares

Ko e teá ko ha faʻahinga ʻakau vao ʻoku kona. ʻOku meimei faitatau pē ʻa e uité mo e teá ʻi heʻena tā huli haké, ka ʻe lava pē ke ke fakafaikehekeheʻi ʻi heʻena motuʻá.

Lau ʻa e Mātiu 13:24–30 mo e konga ʻo e Liliu ʻa Siosefa Sāmitá ʻa ia ʻoku pehē: “ʻuluakí ko e uité ki hoku fale tānakiʻanga uité; pea ʻoku haʻi ʻa e teá ʻi ha haʻinga pea tutu.”

Ko e hā naʻe hoko ki he uité mo e teá?

ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe fekau ai ʻe he tokotaha naʻá ne tō ʻa e tenga leleí ki heʻene kau tamaioʻeikí ke tukuange ʻa e uité mo e teá ke “tupu fakataha ʻo aʻu ki he ututaʻú” (Mātiu 13:30)?

Fakatatau ki he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, ko e hā ʻa e meʻa ʻe ʻuluaki tānaki maí—ko e uité pe ko e teá?

Hili ʻa e talanoa ʻa e Fakamoʻuí ki he talanoa fakatātā ʻo e uité mo e teá, naʻe kole ange ʻe Heʻene kau ākongá ke ne fakamatalaʻi ange hono ʻuhingá. Lau ʻa e Mātiu 1:36–43, ʻo kumi ʻa e fakamatala ʻa e Fakamoʻuí ki he talanoa fakatātaá. (ʻE lava ke ke tohi ʻa e ngaahi tali ki he ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo folofolá.)

  • Ko hai naʻá ne tūtuuʻi pe tō ʻa e tenga leleí?

  • Ko hai naʻá ne tūtuuʻi pe tō ʻa e teá?

  • Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he uité mo e teá? (ʻI hoʻo tali ʻa e fehuʻi ko ʻení, manatuʻi ko e kau faiangahalá ʻa kinautolu ʻoku nau fili ke ʻoua te nau fakatomalá [vakai Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:17].)

ʻOku fakamahino mai ʻi he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá ko e kupuʻi lea “ngataʻanga ʻo e māmaní” ʻi he veesi 39 ʻoku ʻuhinga ia ki hono fakaʻauha ʻo e kau angahalá ʻi he Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa e Fakamoʻuí. ʻOku toe tokoni ʻa e Liliu ʻa Siosefa Sāmitá ke mahino kiate kitautolu ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí, ʻe ʻomai ʻe he ʻEikí ʻa e kau ʻāngelo mo e kau talafekau ke tokoni ki hono fakamavahevaheʻi ʻa e kau māʻoniʻoní mei he kau angahalá (vakai, Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Mātiu 13:39–44 [ʻi he fakamatala fakalahi ʻi he Tohi Tapú ʻi he tatau ʻo e Siasí ʻi he lea faka-Pilitāniá]).

Ko e moʻoni ʻe taha ʻoku akoʻi mai ʻe he talanoa fakatātā ko ʻení, ʻe tānaki ʻe he ʻEikí ʻa e kau māʻoniʻoní lolotonga e ngaahi ʻaho fakaʻosí pea fakaʻauha leva e kau angahalá ʻi Heʻene Hāʻele ʻAnga Ua Maí.

Fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ke ʻomi ai ʻe he moʻoni ko ʻení kiate koe ha nonga lolotonga hoʻo nofo ʻi he māmani kovi ko ʻení. ʻE tokoni fēfē ia kiate koe ke mahino ʻa e ʻuhinga ʻoku totonu ke ke fili ai ke ke māʻoniʻoní neongo ʻoku ʻi ai ʻa e kakai ʻoku nau ofi atu kiate koe ʻoku hangē ʻoku ʻikai ke hoko ha ngaahi nunuʻa kovi ia kiate kinautolu koeʻuhí ko ʻenau ngaahi fili taʻemāʻoniʻoní?

Koeʻuhí ko ʻetau tauʻatāina ke filí, ʻoku tau puleʻi ʻaki ʻetau filí pe ʻe tānaki kitautolu fakataha mo e kau māʻoniʻoní pe te tau mamahi fakataha mo e kau angahalá. Manatuʻi koʻeuhí ʻoku tau fehālaaki kotoa pē, ʻoku fakaafeʻi kitautolu ʻe he Fakamoʻuí ke tau fakatomala kae lava ke tānaki fakataha kitautolu mo e kau māʻoniʻoní.

Lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻo kumi ʻa e meʻa naʻá ne pehē kuo pau ke tau fai ka tau kau ʻi hono tānaki ʻe he ʻEikí:

ʻĪmisi
Elder David A. Bednar

“ʻOku tānaki ʻe he ʻEikí Hono kakaí ʻi he taimi ʻoku nau tali ai Ia mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú. …

“… ʻOku tānaki ʻe he ʻEikí Hono kakaí ke nau lotu, ke langa hake ʻa e Siasí, ke maluʻi, pea ke maʻu ha faleʻi mo ha fakahinohino. …

“Naʻe fakahā ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi he toʻu tangata kotoa pē ko e taumuʻa fakalangi hono tānaki fakataha ʻo e kakaí ke langa ʻa e ngaahi temipalé ke lava ʻe he fānau ʻa e ʻEikí ʻo maʻu ʻa e ngaahi ouaú pea ke nau maʻu ai ʻa e moʻui taʻengatá [vakai Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita (2007), 483–84]” (“The Spirit and Purpose of Gathering” [Brigham Young University–Idaho devotional, Oct. 31, 2006], byui.edu/devotionals).

Fakatatau kia ʻEletā Petinā, ko e hā ʻoku fie maʻu ke tau fai ke tānaki ai kitautolu ʻe he ʻEikí?

Fakalaulauloto ki he ngaahi tāpuaki kuó ke maʻu ʻi hoʻo moʻuí ʻi hoʻo kau atu ki hono tānaki ʻe he ʻEikí.

Sio ki he ngaahi fakatātā ko ʻení:

ʻĪmisi
sister missionaries teaching family, elders teaching man, Salt Lake Temple spires

Fakakaukau ki he founga ʻoku fakahaaʻi ai ʻe he ngaahi fakatātā ko ʻení ʻa e meʻa ʻoku lava ke tau fai ke tokoni ki he Fakamoʻuí ʻi hono tānaki ʻa e fānau ʻa e Tamai Hēvaní.

Lau e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
Elder Russell M. Nelson

“Ko e tokāteline ko ʻeni ʻo e tānakí ko e taha ia ʻo e ngaahi akonaki mahuʻinga ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní. … ʻOku ʻikai ke ngata pē ʻi heʻetau akoʻi ʻa e tokāteline ko ʻení, ka ʻoku tau toe ngāueʻi foki. ʻOku tau fai ia ʻi heʻetau tokoni ke tānaki ʻa e kakai fili ʻa e ʻEikí ʻi he tafaʻaki fakatouʻosi ʻo e veilí. …

“… ʻOku tau tānaki ʻa e ngaahi saati fakafāmili, faʻu ha ngaahi laʻipepa fakakulupu ʻo e fāmilí, mo fai ʻa e ngāue fakatemipalé maʻá e niʻihi kehé ke tānaki mai ʻa e kakaí ki he ʻEikí pea ki honau ngaahi fāmilí.

“ ʻOku mahuʻinga ʻa e ngāue fakafaifekaú ʻi he māmani ko ʻení ki hono tānaki fakataha ʻo ʻIsilelí” (“The Gathering of Scattered Israel,” Ensign pe Liahona, Nov. 2006, 80–81).

Fakalaulauloto ki he ngaahi tāpuaki kuó ke maʻu ʻi hoʻo tokoni ki he ʻEikí ke tānaki ʻa e kau māʻoniʻoní ʻo fakafou ʻi he ngāue fakafaifekaú mo e ngāue fakatemipalé.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ʻE tokoni fēfē kiate koe ʻa hoʻo kau ʻi he ngāue ki hono tānaki ʻa e kakaí ke ke moʻui angatonu ai neongo hoʻo moʻui ʻi ha māmani ʻoku fonu ʻi he ʻahiʻahí mo e angahalá?

    2. Ko e hā ha meʻa te ke fai ke tānaki koe, ho fāmilí, mo e niʻihi kehé ki he Fakamoʻuí mo Hono Siasí?

Mātiu 13:31–35, 44–52

ʻOku ngāueʻaki ʻe Sīsū ʻa e ngaahi talanoa fakatātaá ke akonaki fekauʻaki mo e puleʻanga ʻo e langí

ʻĪmisi
mustard seed, yeast, treasure, pearl, fishing net

ʻI ha ngaahi talanoa fakatātā kehekehe, naʻe fakataipe ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa e puleʻanga ʻo e langí (pe ko Hono Siasí mo e ongoongoleleí) ki ha tengaʻi mūsita, lēvani (lēvani, pe ʻīsite, ʻa ia ʻoku ngāueʻaki ki he feimeʻatokoní pea ʻoku tānaki ki he mahoaʻa ʻo e maá ke tokoni ke tupu kimuʻa pea toki taʻó), koloa naʻe fūfuuʻí, mataʻitofe mahuʻingá, mo e kupengá.

  1. Lau ʻa e ngaahi potufolofola ko ʻení, ʻo kumi ʻa e meʻa naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ki Heʻene kau ākongá ʻi he talanoa fakatātā takitaha. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e ngaahi moʻoni ʻokú ke fakakaukau naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí.

    1. Mātiu 13:31–32

    2. Mātiu 13:33

    3. Mātiu 13:44

    4. Mātiu 13:45–46

    5. Mātiu 13:47–50

Ko e moʻoni ʻe taha ʻoku akoʻi mai ʻi he talanoa fakatātā ʻo e tengaʻi mūsitá mo e lēvaní ko e tupu ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi kuo toe fakafoki maí meí ha kiʻi kamataʻanga siʻisiʻi ke fakafonu ai ʻa e māmaní kotoa. Fakakaukau ke tohi e moʻoni ko ʻení ʻi he tafaʻaki hoʻo folofolá ʻo ofi ki he Mātiu 13:31–33.

ʻĪmisi
President Joseph F. Smith

Naʻe akoʻi mai ʻe Palesiteni Siosefa F. Sāmita ʻa e founga ʻe lava ke fakafehoanaki ai ʻa e kau muimui kia Sīsū Kalaisí ki he lēvaní: “Neongo naʻe pehē, pea ʻoku ʻi ai pē hono moʻoni, ko kitautolu ʻoku tau tokosiʻi pē ʻo fakafehoanaki ki he toenga ʻo e kakai ʻi he māmaní, ka ʻoku lava ke fakafehoanaki kitautolu ki he lēvaní, ʻa ia naʻe leaʻaki ʻe he Fakamoʻuí ʻe iku ʻo fakalēvani ʻaki ʻa e māmaní kotoa” (Gospel Doctrine, Paaki Hono 5 [1939], 74).

ʻĪmisi
Elder Dallin H. Oaks

Naʻe toe akonaki foki ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá fekauʻaki mo e talanoa fakatātā ko ʻení: “ʻOku fie maʻu ke tau nofo ʻi he māmaní kae ʻikai ʻo e māmaní. Kuo pau ke tau nofo ʻi he māmaní he naʻe akonaki ʻa Sīsū ʻi ha talanoa fakatātā, ko Hono puleʻangá ‘ʻoku tatau ia moe meʻa fakatupú,’ ʻa ia ko hono fatongiá ke fakatupulaki e kakaí (vakai Luke 13:21; Mātiu 13:33; vakai foki 1 Kolinitō 5:6–8). He ʻikai lava ʻe hono kau muimuí ʻo fakahoko ia kapau ʻoku nau feohi pē mo e niʻihi ʻoku nau tui mo fakahoko ʻa e meʻa tataú” (“Ko e ʻOfa mo Feohi mo e Niʻihi Kehé Neongo e Faikehekehé,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2014, 25).

Fakalaulauloto ki he meʻa ʻe lava ke ke fai ko ha Māʻoniʻoni ʻo e Ngaahi ʻAho Kimui ní ke tokoni ki he fakatupulaki ʻo e Siasi ʻa e Fakamoʻuí.

Ko ha tefitoʻi moʻoni ʻe taha naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻi he talanoa fakatātā ʻo e koloa kuo fufū ʻi he ngoué mo e mataʻitofe mahuʻinga lahí, koeʻuhí ko e ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongoleleí ʻoku ʻi ai hono mahuʻinga taʻengata, ʻoku mahuʻinga ia ke fai ai ha faʻahinga feilaulau pē. Fakakaukau ke tohi e moʻoni ko ʻení ʻi he tafaʻaki hoʻo folofolá ʻo ofi ki he Mātiu 13:44–46.

  1. Ke tokoni atu ke ke maʻu ha mahino lelei ange ki he tefitoʻi moʻoni ko ʻení, tā ha saati ʻoku ʻi ai ha kōlomu ʻe ua ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá. Fakahingoa ʻa e kōlomu ʻe taha ko e Ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongoleleí, pea fakahingoa ʻa e kōlomu ʻe tahá ko e Ngaahi feilaulau ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuakí.

    ʻI he kōlomu “Ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongoleleí”, lisi ha niʻihi ʻo e ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongoleleí (ʻe lava ke kau he ngaahi sīpingá ʻa e ʻilo meí he folofolá, fakahinohino meí he kau palōfita moʻuí, ngaahi ouau fakahaofí, mo e mali taʻengatá). Tohi ki he feilaulau takitaha ʻoku lisi ʻi he kōlomu “Ngaahi feilaulau ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuakí” ʻa e feilaulau ʻe fie maʻu ke ke fai ke maʻu ʻa e tāpuaki ko iá. Hangē ko ʻení, ke maʻu ʻa e tāpuaki ʻo e ʻIlo meí he folofolá, ʻoku fie maʻu ke tau Fekumi fakaʻaho ʻi he folofolá.

Fakakaukau ki he ngaahi tāpuaki naʻá ke lisí, peá ke fakalaulauloto ki he ʻuhinga ʻoku feʻunga ʻa e ngaahi tāpuaki ko iá mo e feilaulau ʻe fie maʻú.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā ʻa e tāpuaki ʻo e ongoongoleleí ʻokú ke fakaʻamu ke ke maʻu?

    2. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻokú ke fie maʻu ai ʻa e tāpuaki ko iá?

    3. Ko e hā nai ha feilaulau ʻe fie maʻu ke ke fai kae lava ke ke maʻu ʻa e tāpuaki ko iá?

Mātiu 13:53–58

ʻOku akonaki ʻa Sīsū ʻo Nāsaletí pea ʻoku fakasītuʻaʻi Ia ʻe Hono kakaí

Hangē ko hono lēkooti ʻi he Mātiu 13:53–58, naʻe fakasītuʻaʻi ʻe he kakai ʻo Nāsaletí ʻa e Fakamoʻuí mo ʻEne ngaahi akonakí. Koeʻuhí ko ʻenau taʻetuí, naʻe ʻikai lava ʻe he Fakamoʻuí ʻo fakahoko ʻa e ngaahi mana lahi ʻi honau haʻohaʻongá.

ʻĪmisi
Christ teaching in synagogue
  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ni ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Mātiu 13:24–58 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau mo e ʻilo makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki