Laipelí
ʻIuniti 13, ʻAho 2: Sione 3


ʻIuniti 13: ʻAho 2

Sione 3

Talateú

ʻI he pō ʻe taha naʻe ʻalu atu ha Fālesi naʻe ui ko Nikotīmasi kia Sīsū ʻo talanoa mo Ia. Naʻe akoʻi ʻe Sīsū kia Nikotīmasi kuo pau ke fanauʻi foʻou ʻa e tangata kotoa pē kae lava ʻo hū ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Naʻe toki kimui ai hono fakamatalaʻi ʻe Sione Papitaisó ki heʻene kau ākongá ko hono fatongiá ke teuteu ʻa e halá maʻa Sīsū Kalaisi.

Sione 3:1–21

ʻOku akoʻi ʻe Sīsū kia Nikotīmasi ha ngaahi moʻoni fakalaumālie

Fakakaukauloto angé ʻoku ʻi ai ha ʻaho ʻe taha lolotonga hoʻo fealeaʻaki mo hao ngaahi kaungāmeʻa, ʻoku pehē mai ha taha ʻo kinautolu, “Teu lava ʻo ʻalu ki hēvani, kae kehe pē keu hoko ko ha tokotaha lelei.” Fakakaukau ki ha founga te ke tali ʻaki ki ho kaungāmeʻá.

ʻI hoʻo ako ʻa e Sione 3, kumi ki he ngaahi meʻa naʻe akoʻi ʻe Sīsū kuo pau ke tau fai kae lava ke tau hū ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

ʻI he taimi naʻe ofi ke kamata ai ʻa e ngāue fakafaifekau ʻa e Fakamoʻuí, naʻá Ne ʻalu ki Selusalema ke kātoangaʻi ʻa e Lakaatú. Naʻe tui ha kakai tokolahi ʻi Selusalema kia Sīsū ʻi he taimi naʻa nau mamata ai ki he ngaahi mana naʻá Ne fakahokó (vakai Sione 2:23–25).

Lau ʻa e Sione 3:1–2, ʻo kumi ki he tokotaha naʻe haʻu ke ʻaʻahi ki he Fakamoʻuí ʻi he taimi naʻá Ne ʻi Selusalema aí.

ʻĪmisi
Jesus and Nicodemus

ʻOku talanoa ʻa Sīsū mo Nikotīmasi

ʻI he heʻene hoko “ko e ʻeiki ia ʻi he kakai Siú” (Sione 3:1), naʻe mēmipa ʻa Nikotīmasi ʻi he Sanitaliné. Ko e Sanitaliné ko ha fakataha alēlea pule naʻe kau ai ha kau Fālesi mo ha kau Sātusi naʻa nau fakahinohino ʻa e konga lahi ʻo e ngaahi meʻa fakapuleʻanga mo fakalotu ʻa e kakai Siú.

Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻokú ke pehē naʻe haʻu ai ʻa Nikotīmasi ke ʻaʻahi kia Sīsū ʻi he poʻulí?

ʻOku ʻi ai ʻa e fakakaukau naʻe fie ako ʻa Nikotīmasi meia Sīsū, ʻi heʻene pehē ko Sīsū “ko e akonaki [koe] kuo haʻu mei he ʻOtua” (Sione 3:2).

Lau ʻa e Sione 3:3–5, ʻo kumi ki he meʻa naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí kia Nikotīmasí. (Sione 3:5 ko ha potu folofola fakataukei folofola. ʻE lava ke ke fakaʻilongaʻi ia ʻi ha founga makehe ke tokoni ki hano maʻu ʻi he kahaʻú.

Naʻe akoʻi ʻe Sīsū kia Nikotīmasi ʻoku fie maʻu ke fanauʻi foʻou ʻa e tokotaha kotoa pē. Ko e hā naʻe pehē ʻe Nikotīmasi naʻe ʻuhinga ki ai ʻa e Fakamoʻuí Heʻene ngāueʻaki ʻa e kupuʻi lea “fanauʻi foʻou” (Sione 3:3)?

Ko e fanauʻi foʻoú ko “hono maʻu ʻo e Laumālie ʻo e ʻEikí ʻo fakatupu ha fuʻu liliu lahi ʻi he loto ʻo ha taha ʻo ʻikai ai te ne toe maʻu ʻa e holi ke faikoví, ka ko e holi pē ke fekumi ki he ngaahi meʻa ʻa e ʻOtuá” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Fanauʻi Foʻou, Fanauʻi ʻI he ʻOtuá” scriptures.lds.org; vakai Mōsaia 5:2; 27:25–26).

ʻĪmisi
Prophet Joseph Smith

Naʻe akoʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá, “Ko e fanauʻi foʻoú, ʻoku hoko mai ia ʻi he Laumālie ʻo e ʻOtuá ʻo fakafou ʻi he ngaahi ouaú” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007], 109).

ʻE lava ke ke fakaʻilongaʻi ʻa e meʻa ʻe ua ʻi he Sione 3:5 naʻe akoʻi ʻe Sīsū ʻoku fie maʻu kae lava ke hū ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

ʻOku ʻuhinga ʻa e fanauʻi ʻi he vaí ki he papitaisó, pea ʻoku ʻuhinga ʻa e fanauʻi ʻi he Laumālié ki hono maʻu ʻo e meʻa-foaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní.

Fakakakato ʻa e moʻoni ko ʻení ʻo fakatatau ki he meʻa ne ke ako mei he Sione 3:5: ʻoku fie maʻu ke lava ʻo fanauʻi foʻou ʻi he laumālié mo maʻu ʻa e hakeakiʻí ʻi he nāunau fakasilesitialé. Fakakaukau ke hiki ‘a e moʻoni ko ‘ení ‘i hoʻo folofolá ‘i he tafaʻaki ‘o e Sione 3:5.

ʻĪmisi
President Boyd K. Packer

Naʻe fakahā ʻe Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: “ ʻE ʻikai lava ʻe he ʻulungāanga lelei taʻe kau ai ʻa e ngaahi ouau ʻo e ongoongoleleí ʻo huhuʻi pe hakeakiʻi ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá; ʻoku fuʻu mahuʻinga ʻa e ngaahi fuakavá mo e ngaahi ouaú” (“The Only True Church,” Ensign, Nov. 1985, 82).

  1. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ha tali te ke fai ki ho kaungāmeʻa naʻá ne pehē ʻoku feʻunga pē ʻete fai leleí ke hū ai ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Manatuʻi ke fakaʻaongaʻi ʻi hoʻo talí ʻa e meʻa naʻe leaʻaki ʻe Sīsū ʻi he Sione 3:5.

ʻOku tau lau ʻi he Sione 3:6–12, hili hono akoʻi ʻe Sīsū kia Nikotīmasi kuo pau ke fanauʻi fakalaumālie ʻa e tokotaha kotoa peé, naʻe fehuʻi ʻe Nikotīmasi kia Sīsū pe ʻe malava fēfē ke fanauʻi foʻou ha taha. Naʻe tali ʻe Sīsū kia Nikotīmasi ʻo pehē pe ʻoku lava fēfē ʻo hoko ko ha taki lotu ki he kakaí kae ʻikai ke mahino ki ai ʻa e meʻa ʻokú Ne akoʻí.

Lau ʻa e Sione 3:13–15, ʻo kumi ki he tali ʻa Sīsū ki he fehuʻi ʻa Nikotīmasi fekauʻaki mo e founga ʻe malava ai ʻa e fanauʻi foʻou ʻi he laumālié. Fakatokangaʻi ʻi he Sione 3:13, naʻe fakamoʻoni ʻa Sīsū ko e ʻAlo Ia ʻo e ʻOtuá naʻe hifo mei he langí.

ʻI he Sione 3:13, naʻe akoʻi ʻe Sīsū kia Nikotīmasi ʻe ʻikai lava ke ʻalu hake ha taha ki he langí ʻo fakafou ʻi he ngāué ʻataʻatā pē. Ko Kalaisi pē ʻa e tokotaha ʻe lava ʻo hāʻele hake ki he langí ʻiate Ia pē.

ʻĪmisi
Moses and the Brass Serpent

Lolotonga ʻa e hē holo ʻa Mōsese mo e fānau ʻa ʻIsilelí ʻi he toafá, naʻe tuku mai ʻe he ʻEikí ha fanga ngata fekai mo kona koeʻuhí ko e lahi ʻa e faiangahala ʻa e kau ʻIsilelí ki he ʻOtuá. Naʻe maʻu ʻe he koná ʻa e kakai ʻIsilelí ʻi he taimi naʻe uʻu ai kinautolu ʻe he fanga ngatá. Naʻe fekau ʻe he ʻEikí ʻa Mōsese ke ngaohi ha ngata mei he palasá ke fōtunga tatau mo e fanga ngata fekaí pea hiki hake ia ʻi ha pou. Naʻá Ne talaʻofa mai ʻe fakamoʻui ha tokotaha ʻIsileli pē ʻe sio ki he ngata ʻi he poú. (Vakai Nōmipa 21:4–9.)

ʻOku faitatau fēfē ʻa e aʻusia ʻa Mōsese ʻi hono hiki hake ʻo e ngata palasá mo e meʻa ʻe fai ʻe Sīsū Kalaisi maʻá e tokotaha kotoa pē?

ʻĪmisi
The Crucifixion

Fakatokangaʻi ʻa e tāpuaki ʻoku hā ʻi he Sione 3:15 ʻe maʻu ʻe kinautolu ʻoku nau sio ki he Fakamoʻuí.

Naʻe akoʻi ʻe Sīsū kia Nikotīmasi ʻe lava ke maʻu ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá kotoa pē ʻa e moʻui taʻengatá ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.

Naʻe toe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí kia Nikotīmasi ha tokāteline mahuʻinga fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní. Lau ʻa e Sione 3:16–17, ʻo kumi ki ha tokāteline ʻoku lava ke tau ako fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní.

ʻOku akoʻi mai ʻi he Sione 3:16–17 ʻoku ʻofa lahi pehē ʻa e Tamai Hēvaní ʻi Heʻene fānaú naʻá Ne ʻomi Hono ʻAlo pē Taha naʻe Fakatupú ke mamahi koeʻuhí ko ʻenau ngaahi angahalá.

Fakalaulauloto pe ʻoku fakahaaʻi fēfē ʻa e ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní ʻiate kitautolu takitaha ʻi Heʻene ʻomi ki māmani ʻa Hono ʻAló ko Sīsū Kalaisí.

ʻĪmisi
Elder Dallin H. Oaks

ʻI hoʻo lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, fakakaukau ki he ongo ʻokú ke maʻu ʻi hoʻo ʻilo ʻa e lahi e ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní ʻiate koé: “ʻOku ʻikai ha fakamoʻoni lelei ange ki he mālohi taʻe fakangatangata pea mo e haohaoa ʻo e ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻi he meʻa ne fakahā ʻe he ʻAposetolo ko Sioné: “He naʻe ʻofa pehē ʻa e ʻOtuá ki māmani, naʻá ne foaki hono ʻAlo pē taha naʻe fakatupú” (Sione 3:16). … ʻOku pau pē naʻe mamahi lahi ʻetau Tamai Hēvaní ke tuku mai Hono ʻAló ke ne kātekina ʻa e mamahi kāfakafa ʻo ʻetau ngaahi angahalá. Ko e fakamoʻoni lelei taha ia ʻo ʻEne ʻofa kiate kitautolú taki tahá!” (“ʻOfá mo e Fonó,” Ensign pe Liahona, Nov. 2009, 26).

  1. Lau ʻa e Sione 3:16 mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 34:3, ʻo kumi ki he meʻa ʻoku lava ke tau ako fekauʻaki mo e ʻofa ʻa e Tamaí pea mo e ʻofa ʻa Sīsū Kalaisí. Hili iá pea tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e ongo ʻokú ke maʻu ʻi hoʻo ʻilo ʻa e lahi fau ʻa e ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní ʻiate koé naʻá Ne tuku mai Hono ʻAlo pē Taha naʻe Fakatupú ke mamahi pea mate maʻau.

Ko ha toe tefitoʻi moʻoni ʻoku lava ke tau ako mei he Sione 3:16–17 ʻoku pehē, kapau te tau tui kia Sīsū Kalaisi, ʻa ia ʻoku kau ai ʻa e fakatomala ʻi heʻetau ngaahi angahalá mo e talangofua ki Heʻene leá, ʻe lava ke tau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá ʻo fakafou ʻi Heʻene Fakaleleí.

  1. Toe vakai ki he ngaahi moʻoni naʻe lisi ʻi he lēsoni ko ʻení naʻe akoʻi ʻe Sīsū kia Nikotīmasí. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e founga ʻoku fekauʻaki ai ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení. Hili iá pea hiki ʻa e kupuʻi lea ko ʻení: Teu fakahaaʻi ʻeku tui kia Sīsū Kalaisí ʻaki ʻeku … Fakaʻosi ʻa e kupuʻi leá ni ʻaki hono tohi ʻa e meʻa te ke fai ke fakahaaʻi hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí.

ʻĪmisi
scripture mastery icon
Fakataukei Folofola —Sione 3:5

  1. ʻOku akoʻi mai ʻe he potu folofola fakataukei folofola ʻi he Sione 3:5 ha tokāteline mahuʻinga ʻoku fie maʻu ʻe he fānau kotoa ʻa e Tamai Hēvaní. ʻE tokoni kiate koe hono ako maʻuloto iá ke vahevahe ia mo e niʻihi kehé ʻi hoʻo moʻuí. Hiki kakato ʻa e veesí ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá. Toutou lau ʻa e veesí, pea tamateʻi ha ngaahi foʻi lea ʻe niʻihi ʻi he taimi kotoa pē ʻokú ke lau aí. Fai pehē kae ʻoua kuó ke lava ʻo lau maʻuloto ia. ʻE lava ke ke lau ia ki ha mēmipa ʻo e fāmilí pe hao kaungāmeʻa ke fakapapauʻi ʻokú ke ʻiloʻi.

Sione 3:22–36

ʻOku akoʻi ʻe Sione Papitaisó ko Sīsū ko e Kalaisí

Kapau ʻe lava, fakafonu ha ipu inu sioʻata pe koniteina ʻaki ha vai pea tānaki ha tulutā fakalanu ʻe taha pe ua ki he vaí. Sio ki he mafola ʻa e lanú ʻi he koniteiná. Fakakaukau ki he founga ʻe lava ke fakafehoanaki ai ʻa e fakalanú ki he meʻa ʻe lava ke tau fakalotoa ʻaki e niʻihi kehé ke nau faí.

Lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Tēvita O. Makeí, ʻo kumi ki he meʻa ʻoku lava ke ke ako fekauʻaki mo e ivi fakalotoa ʻe lava ke ke fai ki he moʻuí ʻa e niʻihi kehé:

ʻĪmisi
President David O. McKay

“Ko e taha kotoa pē ʻoku moʻui he māmaní ʻokú ne ngāueʻaki ha faʻahinga ivi fakalotoa, ʻo tatau ai pē pe ki he leleí pe ki he koví. ʻOku ʻikai ko e meʻa pē ʻokú ne lea ʻakí, pea ʻoku ʻikai ko e meʻa ʻokú ne faí ʻataʻatā pē. Ka ko hono ʻulungāanga totonú” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Tēvita O. Makei [2003], 276).

“Ko e ivi ʻo ʻetau ngaahi leá mo ʻetau ngaahi tōʻongá ʻoku lahi fau ki he māmaní. Ko e momeniti kotoa pē ʻokú ke fakahoko ai ha faʻahinga liliu ki he moʻui ʻa e māmaní kotoa” (Ngaahi Akonaki: Tēvita O. Makei, 277).

Hangē ko hono lekooti ʻi he Sione 3:22–26, naʻe hohaʻa ha niʻihi ʻo e kau ākonga ʻa Sione Papitaisó. Naʻa nau talaange kia Sione ʻoku faipapitaiso ʻa Sīsū pea ʻokú Ne “[tali ʻa e kakai kotoa ʻoku haʻu kiate Iá]” (Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Sione 3:27 ). Naʻa nau hohaʻa he tokolahi ange ʻa e kakai naʻa nau muimui kia Sīsuú kae ʻikai kia Sione Papitaisó.

Lau ʻa e Sione 3:27–30, ʻo kumi ki he founga naʻe fakamatalaʻi ai ʻe Sione Papitaisó, ʻi he anga-fakatōkilalo, ʻa hono fatongiá ʻi heʻene fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí.

ʻI he talanoa fakatātā ʻa Sione Papitaisó, ʻoku fakafofongaʻi ʻe he tangata taʻané ʻa Sīsū, pea ʻoku lava ke fakafofongaʻi ʻe he taʻahiné ʻa kinautolu ʻoku haʻu kia Kalaisí, pea ko e kāinga ʻo e tangata taʻané ko e fakafofonga ia ʻo Sione Papitaisó. Ko e hā naʻe mahino kia Sione Papitaisó kau ki hono fatongia fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí? Ko e hā ha faʻahinga ivi fakalotoa ʻi he ngaahi lea ʻa Sioné ʻokú ke pehē naʻe mei hoko kiate koe kapau naʻá ke hoko ko e taha ʻo e kau ākonga ʻa Sioné?

Ko e moʻoni ʻe taha ʻoku lava ke tau ako mei he sīpinga ʻa Sione Papitaisó ʻe lava ke tau fakalotoa ʻa e niʻihi kehé ke fai lelei ʻaki hono tataki kinautolu kia Sīsū Kalaisi.

Ko e hā ʻoku fuʻu mahuʻinga ai ke tau fakaʻaongaʻi hotau ivi fakalotoá ke tataki ʻa e niʻihi kehé kia Sīsū Kalaisi?

  1. Fakakaukau ki ha taha naʻá ke sio haʻane tataki ʻa e niʻihi kehé kia Sīsū Kalaisi. Fakamatalaʻi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e ngaahi ʻulungāanga ʻo e tokotaha ko ʻení naʻe tokoni ʻi heʻene lava ke fakalotoa ʻa e niʻihi kehé ke ʻofa ki he Fakamoʻuí pea tali Ia.

Fakakaukau ki he ngaahi founga ʻe lava ke ke tataki ai ʻa e niʻihi kehé ki he Fakamoʻuí. ʻE lava ke ke kolea ʻa e tataki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo feinga ke fai iá.

Naʻe fakahā ʻe Sione Papitaisó ʻi he Sione 3:31–36, naʻe haʻu ʻa Sīsū mei he ʻOtuá pea ko ia kotoa pē ʻe tui kiate Iá ʻe lava ke ne maʻu ʻa e moʻui taʻengatá.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai he ʻahó ni ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Sione 3 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó ).

    Ko ha ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ʻilo makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki