Laipelí
ʻIuniti 3, ʻAho 4: Mātiu 13:1–23


ʻIuniti 3: ʻAho 4

Mātiu 13:1–23

Talateú

ʻI he taimi naʻe ʻi Kāleli ai ʻa e Fakamoʻuí, naʻe haʻu kiate Ia ha fuʻu kakai tokolahi. Naʻá ne akoʻi ʻa e kakaí ʻo ngāueʻaki ha ngaahi talanoa fakatātā, ʻo kamataʻaki ʻa e talanoa fakatātā ʻo e tangata tūtuuʻí.

Mātiu 13:1–17

ʻOku akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e talanoa fakatātā ʻo e tangata tūtuuʻí

Fakakaukau ki ha ngoue pe kapa ʻakau. Ko e hā ha ngaahi natula ʻo e kelekele leleí? Ko e hā ha ngaahi natula ʻo e kelekele ʻikai leleí?

ʻOku tau lau ʻi he Mātiu 13:1–23, naʻe fakafehoanaki ʻe he Fakamoʻuí ʻa e faʻahinga kehekehe ʻo e kelekelé ki he ngaahi loto ʻo e kakaí. ʻI hoʻo ako ʻa e ngaahi veesi ko ʻení he ʻahó ni, fakakaukau ki he faʻahinga kelekele ʻoku faitatau mo e tuʻunga ho lotó.

Lau ʻa e Mātiu 13:1–3, ʻo kumi ʻa e founga naʻe akoʻi ʻaki ʻe Sīsū ʻa e kakai ʻi Kālelí.

Naʻe akoʻi fēfē ʻe Sīsū ʻa e kakaí?

Ko e hā ʻa e talanoa fakatātā? (Vakai, Fakahinohino ki he Folofolá, “Talanoa Fakatātaá.”)

Ko e talanoa fakatātaá “ko ha talanoa mahinongofua ʻoku ngāue ʻaki ke fakatātaaʻi mo akoʻi ha foʻi moʻoni pe tefitoʻi moʻoni fakalaumālie. ʻOku makatuʻunga e talanoa fakatātaá ʻi hono fakafehoanaki ha meʻa pe ko ha meʻa ne maheni pē ki ha foʻi moʻoni” (Fakahinohino ki he Folofolá, “Talanoa Fakatātaá,” scriptures.lds.org).

Fakatatau ki he Mātiu 13:3, ko e hā ʻa e meʻa naʻe talanoa ki ai ʻa e talanoa fakatātā ʻa e Fakamoʻuí?

Ko e tūtuuʻí ʻoku ʻuhinga ia ki he afuhi pe tō ha tenga. Lau ʻa e Mātiu 13:4–9, ʻo kumi ʻa e faʻahinga ʻe fā ʻo e kelekele naʻe ngangana ai ʻa e ngaahi tenga ʻa e tangata tūtuuʻí.

ʻĪmisi
bird with seed, seedling among rocks, plant among weeds, plant

Ko e hā ʻa e faʻahinga ʻo e kelekele naʻe ngangana ai ʻa e ngaahi tenga ʻa e tangata tūtuuʻí?

  1. Tā ʻi ho tohinoa ako folofolá ha ʻū fakatātā ʻo fakafofongaʻi ʻa e faʻahinga ʻe fā ʻo e kelekelé. ʻI hoʻo ako fekauʻaki mo hono fakaʻuhingaʻi ʻo e talanoa fakatātaá, tānaki atu ha ngaahi hingoa ki hoʻo ʻū fakatātaá.

  • Ko e veʻehalá ko ha ʻaluʻanga ʻoku ofi ki he ngoué, pea ʻoku ʻalu pē ʻo fefeka he lahi ʻa e lue ai ʻa e kakaí. ʻOku hoko ʻa e fefeka ʻa e veʻehalá ke ʻikai lava ʻo aka hifo ʻa e tengá ki he kelekelé.

  • Ko e potu makamaká naʻe manifi pē e kiʻi kelekele lelei ʻi he funga makamaká. Neongo ʻe lava ke tupu ha aka nounou pē meí he tengá, ʻoku taʻofi ʻe he maka ʻi laló ha ʻalu hifo ʻa e aká ke loloto.

  • Ko e kelekele ʻoku ʻi ai ʻa e ʻakau talatalá ko e kelekele lelei, ka ʻoku malumalu ʻa e ʻakaú ia he ʻakau talatalá ʻo ʻikai maʻu ha laʻā, vai, mo e ngaahi ivi ʻoku fie maʻu ke tupu aí.

  • Ko e kelekele leleí ko e kelekele molū pea ʻoku lava ʻa e aká ʻo lau hifo ʻo loloto.

ʻOku lēkooti ʻi he Mātiu 13:10–11 ʻa e fehuʻi ʻa e kau ākonga ʻa e Fakamoʻuí kiate Ia ʻa e ʻuhinga ʻoku akonaki ai ʻo fakafou ʻi he ngaahi talanoa fakatātaá. Naʻá Ne fakamatalaʻi ange ko e ngaahi talanoa fakatātaá ʻoku fakahaaʻi mai ai ʻa e ngaahi misiteli pe moʻoni ʻo e puleʻanga ʻo e langí kiate kinautolu ʻoku nau mateuteu ke maʻu iá, ka ʻi he taimi tatau ʻoku fūfuuʻi ʻa e ʻuhingá meiate kinautolu ʻoku ʻikai ke nau mateuteu fakalaumālié (vakai New Testament Student Manual [Church Educational System manual, 2014], 45).

Lau ʻa e Mātiu 13:14–15, ʻo kumi ʻa e meʻa ʻokú ne taʻofi ʻa e kakaí mei hono maʻu ʻa e mahino ʻo e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí.

Ko e hā ʻa e meʻa naʻe pehē ʻe Sīsū ʻokú ne taʻofi ʻa e kakai mei heʻenau sio, fanongo, mo maʻu ʻa e mahino ʻo e ngaahi moʻoni kuó Ne akoʻi maí?

ʻĪmisi
Prophet Joseph Smith

Naʻe pehē ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá, “Ko e malaʻia ko ia naʻe nofo ʻi he kakai naʻe ʻikai ke nau maʻu ʻa ʻEne folofolá, naʻe tuʻunga ia ʻi he ʻikai ke nau fie mamata ʻaki honau matá, mo fanongo ʻaki honau telingá; ʻo ʻikai koeʻuhí he naʻe ʻikai ke nau taʻemalava ʻo fanongo pe taʻe maʻu ha faingamālie ke mamata mo fanongo, ka koeʻuhí he naʻe fonu honau lotó ʻi he angahalá mo e ngaahi meʻa fakalieliá.” Naʻá ne toe akoʻi foki, “Ko ʻenau taʻetuí ʻa e tefitoʻi ʻuhinga naʻe ʻikai ke maʻu ai ʻe he kakaí, pe ʻe māmani, ʻo hangē ko hono fakamahinoʻi ʻe he Fakamoʻuí, ha fakamatala ki Heʻene ngaahi talafakatātaá” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007], 341, 344).

ʻOku ʻuhinga e kupuʻi lea “kuo fakaongonoa ʻa e loto ʻo e kakaí ni” ʻi he veesi 15 ki he ngaahi loto ʻo e kakaí kuo fefeka mo ongonoá. Fakatatau ki he veesi 15, ko e hā ʻa e ngaahi tāpuaki ʻe lava ke mole meiate kitautolu ʻo kapau te tau fakafefeka hotau ngaahi lotó?

ʻOku tau ako mei he ngaahi veesi ko ʻení kapau te tau fakafefeka hotau lotó, he ʻikai leva ke mahino kiate kitautolu e folofola ʻa e ʻOtuá pe ului ki he Fakamoʻuí pea fakamoʻui. Tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻo ofi ki hoʻo fakatātā ʻo e kelekele he veʻehalá ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá.

Fakakaukau ki he ʻuhinga ʻo e ului ki he Fakamoʻuí pea fakamoʻui meí he mahakí.

ʻI he taimi ʻokú ke ului aí ʻokú ke liliu pea fakamaʻa koe ʻo fakafou ʻi Heʻene Fakaleleí pea ʻe faaitaha leva ai ho ngaahi tuí, lotó, mo hoʻo moʻuí mo e finangalo ʻo e Tamai Hēvaní pea fakatauʻatāinaʻi koe meí he mafasia ʻo e angahalá.

Naʻe fakahā ʻe Sīsū ki Heʻene kau ākongá ʻi he Mātiu 13:16–17, ʻoku nau monūʻia he ʻoku mamata honau matá pea ongo honau telingá.

Mātiu 13:18–23

ʻOku ʻomai ʻe he Fakamoʻuí ʻa e ʻuhinga ʻo e talanoa fakatātā ʻo e tangata tūtuuʻí

Toe sio ki hoʻo tā fakatātā ʻo e kelekele he veʻehalá. Lau ʻa e Mātiu 13:18–19, ʻo kumi ʻa e meʻa naʻe fakafehoanaki ʻe he Fakamoʻuí ki he tengaʻi ʻakaú, veʻehalá, mo e fanga manupuna naʻe fakamatalaʻi ʻi he Mātiu 13:4. Hili iá peá ke fakahingoa hoʻo fakatātaá ʻo fakatatau ki he fakaʻuhinga ʻa e Fakamoʻuí. ʻI he veesi 19, ko e kupuʻi lea ko e “ʻoku ʻikai tokanga ki ai” ʻoku lava pē ke ʻuhinga ia ki he meʻa ʻe hoko ʻi ha fakafefeka ʻo e lotó; pea ko e “toko taha angakoví”, ʻoku fakataipe ia kia Sētane mo ʻene kau sēvanití.

Fakalaulauloto ki he founga ʻe ala tokoniʻi ai koe ʻe he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí fekauʻaki mo e veʻehalá ke toe mahino ange kiate koe ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻoku pehē, kapau te tau fakafefeka hotau ngaahi lotó, ʻe ʻikai leva ke mahino kiate kitautolu ʻa e lea ʻa e ʻOtuá pe te tau ului ki he Fakamoʻuí pea fakamoʻui kitautolu.

Sio ki hoʻo fakatātā ʻo e kelekele he veʻehalá ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá. Lau ʻa e Mātiu 13:20–21 mo e Luke 8:13, ʻo kumi ʻa e fakaʻuhinga ʻa e Fakamoʻuí ki he ngaahi potu makamaká. Ko e foʻi lea ko e leva ʻi he veesi 20 ʻoku ʻuhinga ia ki he taimi pē ko iá pe kahaʻu vave maí.

Naʻe akoʻi mai ʻe Sīsū ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ko e ʻakau naʻe tupu ʻi he ngaahi potu makamaká ʻoku fakataipe ia kiate kinautolu ʻoku ʻi ai ʻenau fakamoʻoni ka ʻoku ʻikai loloto hono aká. Fakahingoa hoʻo tā fakatātaaʻi e ngaahi fuʻu ʻakau ʻi he ngaahi potu makamaká ko e Fakamoʻoni ʻoku ʻikai loloto hono aká.

Fakatatau ki he Mātiu 13:20–21 mo e Luke 8:13, ko e hā ʻa e meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe he māfana ʻo e laʻaá? Tohi ʻi ʻolunga ʻi hoʻo fakatātā ʻo e ngaahi fuʻu ʻakau ʻoku nonou hono aká ʻa e meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe he māfana ʻo e laʻaá.

Tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he tafaʻaki hoʻo fakatātā ʻo e kelekele ʻi he potu makamaká: Ka ʻikai ke tau feinga ke toe loloto ange ʻetau ngaahi fakamoʻoní, ʻe ʻikai ke tau maʻu ʻa e mālohi ʻoku fie maʻu ke tau kātekina ʻaki e ngaahi faingataʻá, fakatangá, mo e ʻahiʻahí.

Sio ki hoʻo tā fakatātā ʻo e kelekele he ʻakau talatalá. Lau ʻa e Mātiu 13:22, ʻo kumi ki he meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ʻakau talatalá. Fakahingoa hoʻo fakatātaá ʻaki ʻa e meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ngaahi ʻakau talatalá.

Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo e tokanga ki māmaní ʻe lava ke ne “fakakāsiaʻi ʻa e folofolá”?

Ko e fakamāmaní, manumanú, mo e ngaahi meʻa fakamatelie ʻokú ne ʻave ʻetau tokangá ko ha ngaahi sīpinga pē ia ʻe niʻihi ʻo e ngaahi meʻa ʻoku tau tokanga ki ai te ne lava ʻo “fakakāsiaʻi ʻa e folofolá” pea toʻo meiate kitautolu ʻa e ʻOtuá. Tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he tafaʻaki hoʻo fakatātā ʻo e kelekele he ʻakau talatalá: ʻE lava ʻe he tokanga ki he māmaní ʻo fakakāsiaʻi ʻetau tui mo ʻetau fakamoʻoni ki he fekau ʻa e ʻOtuá.

Sio ki hoʻo tā fakatātā ʻo e kelekele leleí. Lau ʻa e Mātiu 13:23.

ʻOku tokoni ʻa e Liliu ʻa Siosefa Sāmita ʻo e Mātiu 13:23 ke mahino ai kiate kitautolu ko e ngaahi fuʻu ʻakau ʻi he kelekele leleí naʻe kātakí. Toe fakatokangaʻi ange foki ko e ngaahi fuʻu ʻakau ʻi he kelekele leleí naʻa nau maʻu ʻa e māfana tatau mei he laʻaá (ʻo fakafofongaʻi ʻa e ngaahi faingataʻá, fakaangá, mo e ʻahiʻahí) mo e ngaahi fuʻu ʻakau mae ʻi he kelekelé ʻi he potu makamaká. Fakakaukau pe te ke fakamatalaʻi fakanounou fēfē ʻa e meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe he kelekele leleí, pea fakahingoa hoʻo tā fakatātaá.

ʻĪmisi
many apples on tree

Fakatefito ʻi he meʻa naʻá ke ako ʻi he Mātiu 13:15, ko e hā te ne lava ʻo fakafofongaʻi ʻa e fuaʻi ʻakau ʻi he veesi 23?

ʻOku tau ako mei he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí fekauʻaki mo e kelekele leleí ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻoku pehē, ʻi heʻetau maʻu ʻa e folofola ʻa e ʻOtuá, mahino ia kiate kitautolu, mo kātākiʻi ʻa e ngaahi faingataʻá, fakaangá, mo e ʻahiʻahí, te tau ului ai ki he Fakamoʻuí. Tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he tafaʻaki hoʻo fakatātā ʻo e kelekele leleí.

Lau ʻa e ngaahi tūkunga ko ʻení: Tā ha laine mei he faʻahinga takitaha ʻo e kelekelé ki he fakatātā ʻokú ne fakahaaʻi lelei taha mai ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻoku akoʻi mo fakafofongaʻi ʻe he kelekele ko iá ʻi he talanoa fakatātā ʻo e tangata tūtuuʻí.

  1. Veʻehalá

Naʻe ʻi ai ha finemui naʻe faʻa manako maʻu pē ke maʻu lotu he Sāpate kotoa. Neongo iá, ʻi he ʻalu ke toe matuʻotuʻa angé, naʻe kamata ke manukiʻi ia ʻe ha niʻihi hono ngaahi kaungāmeʻá koeʻuhí ko hono ngaahi tuʻunga ʻulungāngá. Naʻe kamata ke ne maumauʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi fekaú. Naʻe ʻikai toe ongoʻi fiemālie ia ʻi he lotú pea mole mo e fie ʻalu ki he lotú.

  1. Kelekele ʻi he potu makamaká

ʻOku ʻalu ha kiʻi finemui ki he lotú pea ʻokú ne lotu fakalongolongo ke lava ke ne ongoʻi ʻa e ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻI he taimi ʻokú ne maʻu ai ʻa e ngaahi ueʻí, ʻokú ne fai ʻa e ngaahi meʻa ko iá. ʻOkú ne ongoʻi ofi ki he ʻEikí mo houngaʻia ʻi he ngaahi founga kuo ueʻi ai ia ke ne ikunaʻi ʻa e ʻahiʻahí.

  1. Kelekele ʻi he ʻakau talatalá

ʻOku ʻalu maʻu pē ha talavou ki he lotú, ka ʻoku tātaaitaha haʻane kau pea ʻikai fakaava hono lotó ki he ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. Kuó ne faʻa lau ha ngaahi fakamatala ʻi he ngaahi uepisaití ʻoku fakafepaki ki he ngaahi tokāteline mahuʻinga ʻa e Siasí, pea ʻokú ne fehuʻia pe ʻokú ne kei tui ki he moʻoni ʻo e ongoongoleleí.

  1. Kelekele leleí

ʻOku ʻi ai ha talavou ʻokú ne fakamoleki ʻa e konga lahi hono taimí ke ako koeʻuhí ke lava ʻo tali ia ke hū ki ha ʻunivēsiti ongoongoa. Kapau ʻoku ʻikai ke ako, ʻoku moʻua pē he ngāué. ʻOkú ne pehē kiate ia pē ʻoku ʻikai hano taimi ke lau ʻa e folofolá, lotu, pe ʻalu ki he lotú.

ʻOku mahuʻinga ke manatuʻi ko e lotó, ʻo hangē pe ko e kelekelé, ʻe lava pe ke liliu pea fakaleleiʻi.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā ʻa e meʻa ʻe lava ʻo fai ke ngaohi pe tauhi ʻa e faʻahinga takitaha ʻo e kelekelé ke hoko ko ha feituʻu lelei ke tupu ai ha ngaahi fuʻu ʻakau ʻoku moʻui lelei mo fua?

    2. ʻE lava fēfē ke tau fakatatau ʻa e fakalakalaka ʻa e faʻahinga kelekele takitaha mo e meʻa ʻoku lava ke tau fai ke liliu hotau ngaahi lotó ke toe fakaongoongo ange ki he folofola ʻa e ʻOtuá?

    3. Kuo tokoniʻi fēfē koe ʻi haʻo fekumi ke maʻu mo mahino ʻa e lea ʻa e ʻOtuá ke toe loloto ange ai hoʻo ului ki he Fakamoʻuí?

Fakalaulauloto ki he kelekele lelei taha ʻokú ne fakafofongaʻi ʻa e tuʻunga ʻoku ʻi ai ho lotó he taimi ní.

  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ha taumuʻa fekauʻaki mo e meʻa te ke fai ke toe lelei ange ai hoʻo maʻu mo e mahino kiate koe ʻa e lea ʻa e ʻOtuá pea ke kātakiʻi ʻa e ngaahi faingataʻá, fakaangá, mo e ngaahi ʻahiʻahí.

  2. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ni ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Mātiu 13:1–23 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau mo e ʻilo makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki