Laipelí
Talateu kia 2 Kolinitō


Talateu kia 1 Kolinitō

Ko e hā ‘Oku Ako ai e Tohí Ni?

ʻOku hā makehe ʻa e tohi ko ʻeni ʻa e ʻAposetolo ko Paulá ki he kāingalotu ʻo e Siasí ʻi Kolinitoó, koeʻuhí ko hono ngaahi kaveinga fakafiemālie ʻi he lotolotonga ʻo e mamahí, mālohi ʻi he lotolotonga ʻo e vaivaí (hangē pē ko e sīpinga tonu ʻa Paulá), mo ʻilo ʻa e faikehekehe ʻo e kau akonaki moʻoní mo e kau akonaki loí. ʻOku lava ke ueʻi fakalaumālie koe ʻe he sīpinga mo e ngaahi akonaki ʻa Paula kuo lekooti ʻi he 2 Kolinitoó ke ke tauhi moʻoni mo tui mateaki ki he ngaahi fuakava taʻengata kuó ke fai mo e ʻOtuá, ko e Tamai Hēvaní, neongo pe ko e hā ʻa e ngaahi tūkungá pe ngaahi nunuʻá.

Ko Hai Naʻá Ne Hiki e Tohí Ni?

Naʻe hiki ʻe Paula ʻa e tohí ni ki he Kau Māʻoniʻoni ʻi Kolinitoó (vakai 2 Kolinitō 1:1).

Ko e Fē ʻa e Taimi mo e Feituʻu ne Hiki Aí?

ʻI ha taimi nounou hili hono hiki ʻe Paula ʻa e 1 Kolinitoó, naʻe hoko ha maveuveu ʻi ʻEfesō ko e fakafepaki ki heʻene ngaahi akonakí (vakai Ngāue 19:23–41), peá ne mavahe ki Masitōnia (vakai Ngāue 20:1; 2 Kolinitō 2:13; 7:5). ʻOku hangē naʻá ne hiki ʻa e 2 Kolinitoó he lolotonga ʻene ʻi Masitōniá, fakafuofua ki he A.D. 55–57 (vakai, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Ngaahi Tohi ʻa Paulá”; scriptures.lds.org).

Ko Hai Naʻe Fakataumuʻa Ki Ai Hono Hikí Pea Ko e Hā Hono ʻUhingá?

Naʻe hiki ʻa e tohi ʻoku tau maʻu ko e 2 Kolinitoó ki he kāingalotu ʻo e Siasí ʻi Kolinitoó. Lolotonga ʻa e ʻi Masitōnia ʻa Paula ʻi heʻene fononga fakafaifekau hono tolú, naʻe ʻomi ʻe Taitusi ha pōpōaki mei Kolinitō kuo tali lelei ʻe he Kau Māʻoniʻoní ha tohi naʻe tomuʻa ʻave ki ai (vakai 2 Kolinitō 7:6–13). Naʻe tupulaki ʻa e kolo ʻo e Siasí ʻi Kolinitoó, ka naʻe ʻilo ʻe Paula ʻoku ʻi ai ha kau akonaki loi ai, ʻa ia naʻa nau fakakoviʻi ʻa e ngaahi tokāteline haohaoa ʻa Kalaisí. ʻI ha taimi hili ʻa e fuofua ʻaʻahi ʻa Paula ki Kolinitoó ngalingali ko haʻane ʻaʻahi hono uá ia (vakai 2 Kolinitō 1:15–16), ʻi ha taimi naʻe hangē ʻokú ne fakatonutonuʻi ha niʻihi ʻo e Kau Māʻoniʻoní (vakai 2 Kolinitō 2:1; 12:21), naʻe haʻu ha kau malanga mei he feituʻu Selusalemá ki Kolinitō pea kamata ke akoʻi ʻa e Kau Māʻoniʻoní kuo pau ke nau ohi ʻa e ngaahi angafai ʻa e kakai Siú, ʻo kehekehe ia mo e akonaki ʻa Paulá. ʻOku lave ʻa e konga lahi ʻo e 2 Kolinitoó ki he ngaahi palopalema naʻe fakatupu ʻe he kau akonaki loi ko ʻení.

Naʻe fakataumuʻa ʻa e tohi ʻa Paulá kiate kinautolu naʻa nau fie fanongo lahi ange ki heʻene ngaahi leá (vakai 2 Kolinitō 1–9) pea mo kinautolu naʻe ʻikai ke nau fie tali ʻene ngaahi akonakí (vakai 2 Kolinitō 10–13). ʻI hono fakakātoá, ʻoku fakahaaʻi mai ʻi he tohi 2 Kolinitoó ha ngaahi taumuʻa ʻe niʻihi ʻo e tohí ni:

  • Ke fakahaaʻi ʻa e houngaʻia mo fakamālohia ʻa e Kau Māʻoniʻoní naʻa nau tali lelei ʻene tohi naʻe ʻosi ʻoatú

  • Ke fakatokanga ki he kau akonaki loi naʻa nau fakakoviʻi ʻa e ngaahi tokāteline haohaoa ʻa Kalaisí

  • Ke taukapoʻi hono ʻulungaanga fakafoʻituitui ko e ʻAposetolo ʻa Sīsū Kalaisi (vakai 2 Kolinitō 10–13)

  • Ke poupouʻi ʻa e Kau Māʻoniʻoni ʻi Kolinitoó ke nau foaki ke lahi ha paʻanga ke tokoni ki he Kau Māʻoniʻoni masivesiva ʻi Selusalemá (vakai 2 Kolinitō 8–9)

Ko e Hā ha Ngaahi Meʻa ʻoku Makehe ai ʻa e Tohí Ni?

Neongo naʻe nofotaha ʻa e konga lahi ʻo e ngaahi tohi ʻa Paulá ʻi he tokāteliné, ʻoku fakamamafaʻi ʻe he tohi ko ʻení hono vā mo e Kau Māʻoniʻoni ʻi Kolinitoó pea mo ʻene ʻofa mo tokanga kiate kinautolú. Neongo naʻe tuʻumaʻu ʻa Paula ʻi heʻene fakafepaki ki he kau fakaangá, ʻoku tau ʻiloʻi ʻi he kotoa ʻo e tohi 2 Kolinitoó ko ha taki lakanga fakataulaʻeiki angavaivai ia ʻokú ne tokangaekina e fiefia mo e meʻa ʻe kau lelei ki he Kau Māʻoniʻoní. Naʻá ne vahevahe foki ʻa e ngaahi fakaikiiki ʻe niʻihi fekauʻaki mo ʻene moʻuí pea tohi ʻo kau ki heʻene “tolounua ʻi he kakanó” (2 Kolinitō 12:7).

ʻI ha meʻa toputapu naʻe hoko pea lekooti ʻi he 2 Kolinitō 12:2–4, naʻe fakamatalaʻi ʻe Paula ia ko “ha tangata naʻe ʻia Kalaisi” “naʻe ʻohake ia ki hono tolu ʻo e langí,” peá ne sio mo fanongo ai ki ha ngaahi meʻa ʻoku ʻikai lava-ke-mafakamatalaʻi. ʻI he vakai ki he mata meʻa-hā-mai ko ʻení, fakataha mo ʻene lea fakatokāteline ki muʻa fekauʻaki mo e kehekehe ʻi he ngaahi nāunau ʻo e ngaahi sino kuo toetuʻú (vakai 1 Kolinitō 15:35–44), ʻe lava ke lau ia ko e meʻa ia ʻi he tohi tapú ʻoku tatau mo e mata meʻa-hā-mai ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 76.

Toʻo Kongokonga Lalahí

2 Kolinitō 1–5. ʻOku fakamoʻoni ʻa Paula ʻoku fakafiemālieʻi ʻe he ʻOtuá ʻEne fānaú lolotonga honau ngaahi faingataʻaʻiá kotoa. ʻOkú ne poleʻi ʻa e Kau Māʻoniʻoní ke nau feʻofaʻaki mo fefakamolemoleʻaki. ʻOku nāunauʻia ange ʻa e ongoongoleleí mo e ngaahi ngāue ʻa e Laumālie ʻo e ʻEikí ʻi he tohi ʻo e fono ʻa Mōsesé. ʻOku fakalotolahi ʻa Paula ki heʻene kau laukongá ʻi he momeniti ʻo e faingataʻá mo fakamanatu kiate kinautolu ʻa e natula taʻengata ʻo e ʻofa mo e nāunau ʻa e ʻOtuá. ʻOkú ne tokoniʻi ʻa e kau laukongá ke mahino kiate kinautolu ʻa e fie maʻu ke nau fakalelei ki he ʻOtuá ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.

2 Kolinitō 6–13. Lolotonga ʻa e fehangahangai ʻa Paula mo e fakaanga mo e fakafepaki mei he kau akonaki loí, ʻokú ne taukapoʻi ia ko e tamaioʻeiki totonu ʻa e ʻEikí pea fakaafeʻi ʻene kau laukongá ke nau fakamavaheʻi kinautolu mei māmani. ʻOkú ne akonaki kau ki he “mamahi ʻoku tāu mo e ʻOtuá” (vakai 2 Kolinitō 7:10). ʻOku fakamālō ʻa Paula ki he Kau Māʻoniʻoni ʻi Kolinitoó mo ʻenau ngaahi tokoni ki he masiva ʻi Selusalemá, pea poupouʻi kinautolu ke hokohoko atu ʻenau foaki lahí. ʻOkú ne lea mālohi ʻo fakafepaki ki he “kau ʻaposetolo loí” (2 Kolinitoó 11:13). ʻOkú ne vīkiviki ʻi he ʻEikí mo vahevahe ʻa e ngaahi fakaikiiki fekauʻaki mo e ngaahi faingataʻa ʻi heʻene moʻuí pea mo ʻene tui kia Sīsū Kalaisí. ʻOkú ne tohi kau ki heʻene mata meʻa-hā-mai ki he langi hono tolú, peá ne fakaafeʻi ʻa e Kau Māʻoniʻoní ke nau vakaiʻi kinautolu mo fakamoʻoniʻi ko e kakai tui kinautolu.

Paaki