Laipelí
ʻIuniti 10, ʻAho 3: Luke 7:18–50


ʻIuniti 10: ʻAho 3

Luke 7:18–50

Talateú

Naʻe fakahikihikiʻi ʻe Sīsū ʻa Sione Papitaisó mo fakamoʻoni ki hono teuteuʻi ʻe Sione ʻa e hala ki Heʻene ngāue fakafaifekaú. Lolotonga ʻa e maʻu meʻatokoni ʻa Sīsū mo ha Fālesi, naʻe fakahaaʻi ʻe ha fefine kuo fakatomala ʻa ʻene tui mo ʻene ʻofa kia Sīsuú.

Luke 7:18–35

ʻOku fakahikihikiʻi ʻe Sīsū ʻa Sione Papitaisó mo fakamoʻoni ki he misiona ʻa Sioné.

Ko e hā ʻokú ke manatuʻi fekauʻaki mo Sione Papitaisó?

  1. Lisi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e lahi taha ʻo e ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻokú ke manatuʻi fekauʻaki mo Sione Papitaisó.

Fakakaukauloto ki ha saafa (laʻi musie māʻolunga) mo ha taha ʻokú ne tui ha vala molū mo totongi mamafa pea nofo ʻi ha palasi. ʻI hoʻo fakakaukau ki he ngaahi meʻá ni, lau ʻa e Luke 7:24–26, ʻo kumi ki he meʻa naʻe akoʻi mai ʻe Sīsū kau kia Sione Papitaisó.

ʻOkú ke pehē ʻoku kehekehe fēfē ʻa Sione Papitaisó mei ha saafa mo ha taha ʻoku nofo tuʻumālie?

Naʻe tuʻu maʻu ʻa Sione Papitaisó mo ʻikai ueʻia ʻene fakamoʻoní mo hono fakahoko ʻene misioná, ʻo ʻikai hangē ha saafá ke lava ʻo luluʻi pe puhi ʻe he havilí. Naʻá ne nofo ʻi he toafá peá ne tui ha ngaahi vala naʻe fefeka, ʻa ia naʻe ngaohi mei he fulufuluʻi kāmelí. Naʻe kumi ʻa Sione ki he finangalo ʻo e ʻOtuá kae ʻikai ko e ngaahi fakafiemālie fakaesinó.

ʻĪmisi
John the Baptist teaching

Naʻe pehē ʻe Sīsū ko Sione Papitaisó “ʻoku lahi hake ia ʻi he palōfitá” (Luke 7:26). Lau ʻa e Luke 7:27–28, ʻo kumi ki he ʻuhinga naʻe makehe ai ʻa Sione Papitaisó mei he kau palōfita kehé.

Ko e taimi naʻe pehē ai ʻa Sīsū, “ʻoku ou fekau atu hoku fakamelomeló ke muʻomuʻa ʻi ho ʻaó, ke teuteu ʻe ia ho hala kiate koé” (Luke 7:27), ko ʻEne lea ʻaki ia ʻa e kikite naʻe tohi ʻi ha ngaahi taʻu ʻe lau ngeau kimuʻa ai, ʻa ia naʻe lea fekauʻaki mo ha “fakamelomelo” te ne “teuteu ʻa e hala [ʻo e Mīsaiá]” (Malakai 3:1). ʻOku tau ako mei he ngaahi veesi ko ʻení ko Sione Papitaisó ko ha palōfita naʻe tomuʻa fakanofo ke ne teuteu ʻa e halá mo papitaiso ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtuá.

Naʻe teuteuʻi fēfē ʻe Sione Papitaisó ʻa e halá ki he hoko mai ʻa Sīsū Kalaisí?

ʻĪmisi
Prophet Joseph Smith

Ko e lea eni ʻa Siosefa Sāmita fekauʻaki mo e Luke 7:28: “Naʻe lau ko Sīsū ko e siʻi taha Ia ke ʻi ai haʻane totonu ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá, pea ʻoku [ngalingali] ko e siʻi taha ia ke nau tui ko ha palōfita; ʻo hangē ko ʻEne folofolá—‘Ko ia ʻoku lau ko e siʻi taha ʻiate kimoutolú ʻoku lahi ia ʻia Sione—ʻa ia ko Au ia’” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007], 94).

ʻOku tau lau ʻi he Luke 7:29–35 naʻe tui ʻa e tokolahi ki he ngaahi akonaki ʻa Sīsuú, ka ko e kau Fālesí mo e kau loea naʻe ʻi aí naʻe ʻikai ke nau tali ʻEne ngaahi akonakí. Naʻe fakamatala ʻa Sīsū ʻo pehē naʻe ʻikai ke nau tali ʻa e moʻoní ʻo tatau ai pē pe ko Ia pe ko Sione Papitaisó naʻá ne akoʻí.

Luke 7:36–50

Lolotonga ʻa e maʻu meʻatokoni ʻa Sīsū mo e tangata Fālesi ko Saimoné, naʻe fufulu ʻe ha fefine ʻa e vaʻe ʻo Sīsuú ʻaki hono loʻimatá.

Kuó ke ʻosi fifili nai pe ʻe lava ke fakamolemoleʻi hoʻo ngaahi angahalá?

ʻI hoʻo ako ʻa e toenga ʻo e Luke 7, kumi ki he ngaahi moʻoni ʻe lava ke tokoni kiate koe ʻi he taimi ʻokú ke fifili ai pē ʻe lava ke fakamolemoleʻi koé.

ʻOku tau lau ʻi he Luke 7:36 naʻe fakaafeʻi ʻe ha tangata Fālesi ko Saimone ʻa Sīsū ki ha kātoanga kai ʻi hono ʻapí. ʻI he ngaahi kātoanga kai pehení, ʻoku faʻa tangutu ʻa e kau fakaafé pe falala ki ha ngaahi fakamolū ʻo haʻohaʻo ʻi ha tēpile maʻulalo, pea lī honau vaʻé mamaʻo mei he tēpilé. Naʻe ngofua ke tānaki ʻe he kau masivá ʻa e toenga meʻakaí mei he ngaahi kātoangá, pea naʻe angamaheni ʻaki pē ke hū mai ha niʻihi taʻe fakaafeʻi ki he ʻapi ʻoku fai ai ʻa e kātoanga kaí (vakai ki he James E. Talmage, Jesus the Christ, 3rd ed. [1916], 261).

Lau ʻa e Luke 7:37–39, ʻo kumi kia kinautolu naʻa nau hū taʻefakaafeʻi mai ki he kātoanga kai ko ʻení.

Fakatokangaʻi ange naʻe fakahaaʻi ʻe he fefiné ʻene ʻofa ki he Fakamoʻuí ʻaki ʻene fufulu, ʻuma mo tākai lolo Hono vaʻé. Ko e “puha ʻalapasita ʻo e loló” (Luke 7:37) ko ha hina ia naʻe fonu ʻi he lolo ʻalaha ʻoku totongi mamafa.

Fakatatau ki he Luke 7:39, ko e hā ʻa e meʻa naʻe fakakaukau ki ai ʻa Saimone ʻi he taimi naʻá ne sio ai ki he meʻa naʻe fai ʻe he fefiné?

Koeʻuhí ko e fakakaukau ko ia ʻa Saimoné, naʻe akoʻi ʻe Sīsū ʻa e talanoa fakatātā ʻo e ongo tangata fakamoʻuá mo e tokotaha tānaki moʻuá. Ko e tokotaha tānaki moʻuá ko e tokotaha ia ʻokú ne ʻoatu ʻa e paʻangá; ko e tokotaha fakamoʻuá ko ha taha ʻoku fakamoʻua paʻanga. ʻOku loto ʻa e tokotaha fakamoʻuá ke totongi fakafoki e tokotaha fakamoʻua mei aí pe ʻe ʻalu ki he fale fakapōpulá.

Lau ʻa e Luke 7:40–43, mo fakakaukau pe ko hai ʻoku fakafofongaʻi ʻe he tokotaha takitaha ʻi he talanoa fakatātaá.

  1. Hiki ha tatau ʻo e saati ko ʻení ki hoʻo tohinoa ako folofolá. Fakafonu ʻa e ngaahi meʻa ʻoku fakaava atú ʻaki ʻa e Saimone ko e Fālesí, ko e fefiné mo e Sīsū, fakatatau ki he tokotaha ʻoku fakafofongaʻi ʻi he talanoa fakatātaá. (Tuku ʻa e ha meʻa ʻoku fakaava ʻi he kōlomu “Tokotaha fakamoʻua” ke tohi ai ha toe fakamatala ʻi he ngāue hokó.)

Tokotaha tānaki paʻangá =

Tokotaha fakamoʻua ko hono moʻua ko e tenali ʻe 50 =

Tokotaha fakamoʻua ko hono moʻua ko e tenali ʻe 500 =

ʻĪmisi
Elder James E. Talmage

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Sēmisi E. Talamesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá fekauʻaki mo e anga fakakaumeʻa ʻoku faʻa fakafeangai ʻaki ʻe ha taha ki haʻane kau fakaafe ʻi he taimi ʻo Sīsuú: “Naʻe angamaheni ʻaki ʻi he taimi ko iá ke tuku ha tokanga makehe ki ha tokotaha fakaafe; ke fakafeʻiloaki ʻo ʻuma ki ai ʻi hono talitalí, ke ʻoatu ha vai ke fufulu ʻaki ʻa e efú mei hono vaʻé, pea mo ha lolo ke pani ʻaki hono louʻulú mo hono kavá” (Jesus the Christ, 261).

Lau ʻa e Luke 7:44–46, ʻo kumi ki he faikehekehe hono talitali ʻe Saimone ʻa Sīsū ki he kātoanga kaí mo e tōʻonga ʻa e fefiné kia Sīsuú.

  1. Lisi ʻi he saati ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ʻi he kōlomu totonú, ha niʻihi ʻo e ngaahi faikehekehe ʻi he founga hono talitali ʻe Saimone ʻa Sīsuú mo e tōʻonga ʻa e fefiné kiate Iá.

ʻI hono fakafehoanaki ʻe Sīsū ʻa Saimone ki he tokotaha fakamoʻua ʻo e tenali ʻe 50, ʻoku hangē ia hano fakaʻali mai ʻa e fie maʻu ke fakamolemoleʻi ia koeʻuhí ko ʻene ngaahi angahalá.

Lau ʻa e Luke 7:47–50, ʻo kumi ki he meʻa naʻe lava ke fakamolemoleʻi ai ʻa e fefiné. ʻE lava ke ke fakaʻilongaʻi ʻa e meʻa ʻokú ke maʻú.

ʻĪmisi
Elder Bruce R. McConkie

Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá fekauʻaki mo e tui ʻa e fefiné ni: “Ko e meʻa eni naʻe leaʻaki ʻe Sīsuú: ‘Naʻe lahi ʻene ngaahi angahalá, ka naʻá ne tui kiate au, ʻosi fakatomala ʻi heʻene ngaahi angahalá, papitaiso heʻeku kau ākongá, pea naʻe fufulu ʻe he ngaahi angahalá ʻi he vai ʻo e papitaisó. Pea ko eni kuó ne kumi mai kiate au ke fakahā ʻene houngaʻia taʻe hano tatau ʻa e tokotaha naʻe ʻulí ka kuó ne hoko ʻo maʻa. ʻOku ʻikai ha ngataʻanga ʻo ʻene houngaʻiá pea ʻikai lava ʻo fua ʻene ʻofá, he naʻe lahi ʻa e meʻa naʻe fakamolemoleʻi ai iá’” (Doctrinal New Testament Commentary, 3 vols. [1965–73], 1:265).

Ko e konga eni ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku lava ke tau ako mei he fakamatala ko ʻení: ʻI he taimi ʻoku tau moʻuiʻaki ai ʻetau tuí ʻo fakahaaʻi ʻetau ʻofa mo e līʻoa ki he ʻEikí, ʻoku tau aʻusia ʻEne fakamolemolé, pea ko e taimi ʻoku tau maʻu ai ʻa e fakamolemole ʻa e ʻEikí, ʻoku tau maʻu ʻa e holi ke ʻofa mo ngāue ke toe lahi ange kiate Ia.

Naʻe fakamoʻoni ʻa ʻEletā Niila L. ʻEnitasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá kau ki he ʻofa mo e fakamolemole ʻoku lava ke tau ʻinasi kotoa aí:

ʻĪmisi
Elder Neil L. Andersen

“ʻOku kehekehe pē ʻa e ngaahi tuʻunga angatonu mo mahuʻinga fakataautahá. Ka ko e fakamolemolé ko ha tāpuaki ia maʻatautolu kotoa. ʻOku fie maʻu ke tau takitaha ongoʻi ʻa e ongo uma faʻa meesi ʻa e Fakamoʻuí ʻo fakafou ʻi he fakamolemole ʻo ʻetau ngaahi angahalá.

“ʻI he ngaahi taʻu kuo maliu atú, naʻe fie maʻu mai ke u fakataha mo ha tangata naʻe ʻosi lahi pē ʻa e ngaahi meʻa naʻe moveuveu ʻi heʻene moʻuí ʻi ha taimi lahi ia kimuʻa peá ma toki fakatahá. Naʻe ʻikai ke ne toe hoko ko ha mēmipa ʻo e Siasí, koeʻuhí ko e ngaahi fili taʻefakapotopoto naʻá ne fakahokó. Kuo fuoloa ʻene foki mai ki he Siasí pea fai mālohi hono tauhi e ngaahi fekaú, ka naʻe moʻua hono lotó ʻi he ngaahi meʻa naʻá ne faí. ʻI heʻeku fakataha mo iá, naʻá ku ongoʻi ʻene mā mo ʻene loto lavea ʻi heʻene maumauʻi ʻene ngaahi fuakavá. Hili ʻema ʻinitaviú, naʻá ku hilifaki hoku ongo nimá ʻi hono ʻulú ʻo u foaki ange ha tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Kimuʻa ke u puʻaki ha foʻi leá, naʻá ku ongoʻi ha ivi mālohi ʻo e ʻofa ʻa e Fakamoʻuí mo hono fakamolemoleʻi iá. Naʻá ma fāʻofua he ʻosi ʻa e tāpuakí pea ʻikai toe fakapulipuliʻi ʻe he tangatá ni ʻene tangí.

“ʻOku ou ofo ʻi he mafao mai ʻa e toʻukupu ʻo e ʻaloʻofá mo e ʻofa ki he tokotaha fakatomalá, tatau ai pē pe ko e hā hono lahi e siokitá ʻi he angahala ne liʻakí. ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku malava pea vēkeveke ʻa e Fakamoʻuí ke fakamolemoleʻi ʻetau ngaahi angahalá. ‘Oku ’ikai ha angahala ʻe taʻe lava ke fakamolemoleʻi, tuku kehe ʻa kinautolu tokosiʻi ʻoku nau fili ke lohiakiʻi e laumālié hili ʻenau ʻiloʻi hono kakató. Ko ha faingamālie fakaofo kiate kitautolu takitaha ke tau tafoki mei heʻetau ngaahi angahalá pea haʻu kia Kalaisi. Ko e fakamolemole fakalangí, ko e taha ia ‘o e ngaahi fua melie taha ‘o e ongoongoleleí, toʻo atu ʻo e halaiá mo e mamahí mei hotau lotó pea fetongi kinautolu ‘aki ‘a e fiefia mo e fiemālie ʻo e konisēnisí” (“Fakatomala … Koeʻuhí Ke u Fakamoʻui ʻa Kimoutolu,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2009, 40–41).

  1. Fakakakato ha taha pe fakatouʻosi ‘o e ongo ngāue ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Fakakaukau ki ha taimi naʻá ke aʻusia ai ʻa e fakamolemole ʻa e ʻEikí. Fakaʻehiʻehi mei hano fakahā ai ha ngaahi meʻa ʻoku fuʻu fakataautaha naʻe fie maʻu ke fakamolemoleʻi ʻe he ʻEikí, ʻi haʻo tohi ha fakamatala fekauʻaki mo hoʻo ngaahi fakakaukau mo e ongo ki he Fakamoʻuí.

    2. Fakaʻaongaʻi ʻa e meʻa naʻá ke ako mei hoʻo ako e Luke 7 ke tohi ʻa e founga te ke tali ʻaki ha fifili hao ngaahi kaungāmeʻa pe ʻe lava ke fakamolemoleʻi ʻenau ngaahi angahalá pe ʻikai.

  2. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ni ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Luke 7:18–50 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó ).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ʻilo makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki