Laipelí
ʻIuniti 11, ʻAho 2: Luke 13–15


ʻIuniti 11: ʻAho 2

Luke 13–15

Talateú

Naʻe akonaki ʻa Sīsū kau ki he fakatomalá mo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá, peá Ne faifakamoʻui ʻi he ʻaho Sāpaté. Naʻá Ne fakaʻaongaʻi foki e ngaahi talanoa fakatātaá ke akoʻi fekauʻaki mo e loto-fakatōkilaló mo e mahuʻinga ʻo e tuʻunga fakaākongá. Naʻe lāunga ʻa e kau Fālesí mo e kau tangata tohí ʻi he feohi ʻa e Fakamoʻuí mo e kau tānaki tukuhaú mo e kau angahalá. Naʻe tali ʻe he Fakamoʻuí ʻaki hono fai e ngaahi talanoa fakatātā ʻo e sipi heé, paʻanga molé, mo e foha maumau koloá.

Luke 13:1–14:14

Ko e faifakamoʻui ʻa Sīsū ʻi he ʻaho Sāpaté mo akoʻi fekauʻaki mo e loto fakatōkilaló mo hono tokangaʻi ʻo e faingataʻaʻiá

Fakakaukauloto ʻokú ke tangutu ʻo maʻu meʻatokoni hoʻatā mo hao ngaahi kaungāmeʻa, pea ʻoku nau fakatokangaʻi ha tokotaha ako ʻikai vala lelei ʻokú ne tangutu tokotaha pē. ʻOku fai ʻe ha tokotaha ʻi homou kau nofó ha lea taʻefeʻunga fekauʻaki mo e fōtunga ʻa e tokotaha ako ko ʻení pea kakata leva ʻa e tokolahi ho ngaahi kaungāmeʻá.

Ko e hā ha ngaahi tōʻonga te ke lava ʻo fai ʻi he taimi ko ʻení?

ʻI hoʻo ako ʻa e Luke 13–14, kumi ki he meʻa naʻe akoʻi mai ʻe he Fakamoʻuí kau ki heʻetau feohi mo e kakai ʻoku nau siʻi hifo ʻiate kitautolú.

ʻĪmisi
fig tree

Fuʻu ʻakau ko e fikí

© Jose Ramiro Laguna/Shutterstock.com

ʻOku tau lau ʻi he Luke 13 ki he talanoa ʻa e Fakamoʻuí kau ki ha fuʻu fiki ʻe tā hifo ʻo kapau ʻe ʻikai fua. Naʻe fakataumuʻa ʻa e talanoa fakatātā ko ʻení ki he kau Siú, ʻa ia naʻe totonu ke nau ʻomi ha fua lelei, pea ʻoku akoʻi mai ai te tau ʻauha ka ʻikai ke tau fakatomala. Naʻe fakamoʻui ʻe Sīsū ha fefine ʻi he Sāpaté. Naʻá Ne fakafehoanaki ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ki ha tengaʻi mūsita naʻe tupu ʻo hoko ko ha fuʻu ʻakau lahi, pea naʻá Ne akonaki fekauʻaki mo kinautolu ʻe hū ki Hono puleʻangá. Naʻá Ne tengihia foki ʻi he tuʻunuku mai hono fakaʻauha ʻa Selusalemá.

ʻOku tau lau ʻi he Luke 14:1–6 naʻe fakaafeʻi ʻa e Fakamoʻuí ke keinanga ʻi he fale ʻo e taha ʻo e kau pule ʻo e kau Fālesí ʻi he ʻaho Sāpaté. Kimuʻa pea maʻu ʻa e meʻatokoní, naʻe fakamoʻui ʻe he Fakamoʻuí ha tangata naʻe fulavai—ko ha fokoutua naʻe tupunga ʻo e fufula e sinó ʻi he lahi ai ʻa e vaí.

Lau ʻa e Luke 13:15–16 mo e Luke 14:5–6, ʻo kumi ki he tali ʻa e Fakamoʻuí ki hono tukuakiʻi ia ʻe he kau Fālesí ki hono maumauʻi ʻa e Sāpaté ʻi hono fakamoʻui ʻa e fefiné mo e tangatá.

Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí fekauʻaki mo hono fakaʻapaʻapaʻi e ʻaho Sāpaté mo hono tauhi ke māʻoniʻoní? Ko e lēsoni ʻe taha ko hono ʻomi ʻe Sīsū ʻa e sīpinga ʻo e tōʻonga māʻoniʻoni ʻi he Sāpaté ʻi he tokoni ki he ngaahi fie maʻu ʻa e kakaí. ʻOku kehekehe eni mei ha niʻihi ʻo e kau Fālesí naʻa nau fakatonuhiaʻi ʻa e tokoni ki he fanga monumanú kae ʻikai ko e kakaí ʻi he ʻaho Sāpaté. Fakakaukau ki hoʻo ngaahi ngāue ʻi he ʻaho Sāpaté. Ko e hā te ke lava ʻo fai he ʻaho Sāpaté ke ke toe faitatau ange ai mo Sīsū?

ʻOku ʻi he Luke 14:7–10 ha talanoa fakatātā naʻe ngāueʻaki ʻe he Fakamoʻuí ke akoʻi ʻa e moʻoni ʻo e ongoongoleleí kau ki he fekauʻaki ʻa e anga-fakatōkilaló mo e hakeakiʻí. Ko e “ngaahi potu leleí” (Luke 14:7) ko ha ngaahi feituʻu fakalāngilangi ia. Naʻe fakatokangaʻi ʻe Sīsū ʻa e feinga ʻa e niʻihi naʻe fakaafeʻi ki he kātoanga kaí ke nau tangutu ʻi ha ngaahi feituʻu fakalāngilangi ʻo ofi ki he tokotaha ʻokú ne talitali kinautolú.

Lau ʻa e Luke 14:11, ʻo kumi ki he meʻa naʻe ʻakoʻi ʻe he Fakamoʻuí kau ki he loto-fakatōkilaló. Ko e foʻi lea ko e fakavaivai ʻoku ʻuhinga ia ke ʻohifo ki ha tuʻunga maʻulalo.

Lau ʻa e Luke 14:12–14, ʻo kumi ki he meʻa naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ki he Fālesi naʻá ne fakaafeʻi Ia ki he maʻu meʻatokoní. Ko e hā nai ʻa e ʻuhinga ʻe fakaafeʻi ai ʻe he kakaí, ʻo hangē ko e Fālesí, honau ngaahi kaungāmeʻá mo honau kaungāʻapi koloaʻia mo mahuʻingá ki ha maʻu meʻatokoni?

ʻI he taimi ʻo e Fakamoʻuí, ko kinautolu ko ia naʻe lavea (kafo), pipiki, pe kuí ne nau faʻa feinga ke tokonaki maʻanautolu pea naʻa nau masiva koeʻuhí ko honau ngaahi faingataʻaʻia fakaesinó. Naʻe siolalo ha niʻihi ʻo e kau Fālesí ki he kakai pehení. Ko e hā ha ngaahi ʻuhinga ʻe sio lalo ai e kakaí he ʻahó ni ki he niʻihi kehé?

Ko e tefitoʻi moʻoni eni ʻe taha ʻoku lava ke tau ako mei he ngaahi veesi ko ʻení: Kapau te tau feinga ke tokoni ki he kakai ʻoku nau siʻi hifo ʻiate kitautolú, ʻe totongi mai ia ʻe he ʻEikí.

Tuku kehe ange ʻa e totongi te tau maʻu ʻi he Toe Tuʻú, ʻe toe tāpuakiʻi foki kitautolu ʻe he ʻEikí ʻi he moʻuí ni ʻi he taimi ʻoku tau feinga ai ke tokoni ki he kakai ʻoku nau siʻi hifo ʻiate kitautolú (vakai ki he Mātiu 6:4).

  1. Fakakakato ha taha pe fakatouʻosi ʻa e ongo ‘ekitivitī ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Tohi fekauʻaki mo ha taimi naʻe tāpuakiʻi ai koe, pe ko ha taha ʻokú ke ʻilo, ʻi hoʻo feinga ke tokoni ki ha taha naʻe siʻi hifo ʻiate koe. (ʻE lava ke ʻuhinga ʻa e “siʻi hifó” ki he ngaahi meʻa kehe mei he ʻikai maʻu ʻa e ngaahi meʻa fakamāmaní; hangē ko ʻení, ʻe lava ke ʻuhinga ki ha taha ʻoku tuenoa pe ʻikai ke ʻi ai hano ngaahi kaungāmeʻa.)

    2. Fakalaulauloto ki he ngaahi founga ʻe lava ke ke tokoni ai kiate kinautolu ʻoku nau siʻi hifo ʻiate koé, pea fokotuʻu haʻo taumuʻa ke tokoni kiate kinautolu.

Luke 14:15–35

Ko e fai ʻe Sīsū ʻa e talanoa fakatātā ʻo e ʻohomohe lahí mo akoʻi kau ki he mahuʻinga ʻo e tuʻunga fakaākongá

Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa ʻe ala fie maʻu ke tau feilaulauʻi pe siʻaki ʻi heʻetau hoko ko e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisi?

Ko e hā ha ngaahi kumi ʻuhinga ʻe malava ʻahiʻahiʻi ha taha ke ne ngāue ʻaki ke fakaʻehiʻehi mei hono fai e ngaahi feilaulau ko ʻení?

Hili hono faleʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e Fālesí ke ne fakaafeʻi ʻa kinautolu ʻoku siʻi hifó ki he ngaahi houa maʻu meʻatokoní, naʻe pehē ange ʻe ha taha ʻi he lokí kiate Ia, “ʻE monūʻia ʻa ia te ne kai mā ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá” (Luke 14:15). Naʻe tali ʻa e Fakamoʻuí ʻa e lea ko ʻení ʻaki ʻEne fakahoko mai ʻa e talanoa fakatātā ʻo e ʻohomohe lahí.

Lau ʻa e Luke 14:16–24, ʻo kumi ki he fakaafe naʻe maʻu ʻe he kakai ʻi he talanoa fakatātaá, kae pehē foki ki he ngaahi ʻuhinga naʻe ʻomi ʻe kinautolu naʻe ʻikai ke nau tali ʻa e fakaafé.

Ko e lea ʻa Sīsuú ki he kau Siú, ʻa ia naʻe tatau ʻenau tōʻonga mo e kakai ʻi he talanoa fakatātaá ʻa ia naʻe fuofua fakaafeʻi ki he kātoanga kaí. Ko e hā e founga ʻoku hangē ai e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ko ha ʻohomohe lahí? Ko e hā e ngaahi kumi ʻuhinga naʻe fai ʻe he kakai ne ʻikai tali e fakaafe ki he ʻohomohe lahí? Ko e hā ʻoku fakahā ʻe he ngaahi kumi ʻuhingá ni kau ki he meʻa ʻoku fakamuʻomuʻa ʻe he kakai ko ʻení?

Ko e tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻoku tau ako mei he talanoa fakatātā ko ʻení, kapau te tau fakamahuʻingaʻi ʻa e ngaahi meʻa kehé ʻo māʻolunga ange ʻi he ongoongolelei ʻa e ʻEikí, ʻe mole meiate kitautolu ʻa e ngaahi tāpuaki naʻa tau mei maʻú.

Sio ki he lisi naʻá ke tohi ai ʻa e ngaahi meʻa ʻe ala fie maʻu ke ke feilaulauʻi pe liʻaki ʻi hoʻo hoko ko e ākonga ʻa Sīsū Kalaisí. Ko e hā ʻa e ngaahi tāpuaki ʻe lava ke mole meiate koe ʻo kapau ʻe ʻikai ke ke fie fai ʻa e ngaahi feilaulau ko ʻení? Kuo ʻi ai ha taimi naʻá ke fakakaukau ai ʻokú ke feilaulauʻi ha meʻa peá ke toki fakatokangaʻi hake kimui ʻoku lahi ange ʻa e ngaahi tāpuaki kuó ke maʻú ʻi he meʻa naʻá ke fakakaukau naʻá ke feilaulauʻí?

Hili hono akoʻi ʻa e talanoa fakatātā ko ʻení, naʻe lea ʻa e Fakamoʻuí ki he kakaí fekauʻaki mo e meʻa ʻokú Ne fie maʻu mei Heʻene kau ākongá. Lau ʻa e Luke 14:25–27, ʻo kumi ki he meʻa naʻe pehē ʻe he Fakamoʻuí kuo pau ke mateuteu ʻEne kau ākongá ke faí.

“ʻI he tūkunga ʻo e Luke 14:26, ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea faka-Kaliki ko e ‘fehiʻa’ ki he ‘ʻofa ʻo siʻi ange’ pe ‘fakaʻapaʻapa ʻo siʻi ange.’ Naʻe ʻikai ko hano fakataʻeʻaongaʻi eni ʻe he Fakamoʻuí ʻa e fekau ‘fakaʻapaʻapa ki hoʻo tamaí mo hoʻo faʻé’ ( ʻEkesōtosi 20:12); ka ko ʻEne akoʻi mai ʻa e ngaahi meʻa ke fakamahuʻingaʻí. Ki he ākongá, kuo pau ke muʻomuʻa ʻa e tauhi kia Sīsū Kalaisí ʻi he tauhi ki he fāmilí” (New Testament Student Manual [Church Educational System manual, 2014], 165; vakai foki ki he Mātiu 10:37; ).

Ko e foʻi lea ko e ʻakau mafasia ʻi he Luke 14:27 ʻoku ʻuhinga ia ki he Tutukí pea ʻokú ne fakafofongaʻi ʻa e mateuteu ke feilaulaú. ʻOku tokoni mai ʻa e Liliu ʻa Siosefa Sāmitá ke mahino kiate kitautolu ko e “fua ʻene ʻakau mafasiá” (Luke 14:27) ʻoku ʻuhinga ia ki hono “siʻaki ʻa e ngaahi meʻa taʻefaka-ʻOtua kotoa pē, mo e holi fakakakano kotoa ʻo e māmaní, pea tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá” (Joseph Smith Translation, Matthew 16:26 [ʻi he Bible appendix]).

ʻOku akoʻi mai ʻi he ngaahi veesi ko ʻení kiate kitautolu ko e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí kuo pau ke nau mateuteu ke feilaulauʻi ʻa e meʻa kotoa pē ke muimui kiate Ia. ʻE lava ke ke tohi ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi he tafaʻaki hoʻo folofolá ʻo ofi ki he Luke 14:25–27.

Hili hono akoʻi ʻa e meʻa kuo pau ke mateuteu ʻEne kau ākongá ke faí, naʻe pehē ʻe Sīsū, “Pea fakapapauʻi foki ʻa e meʻa ni ki homou ngaahi lotó, ke mou fai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ou akoʻi mo fekau atú” (Joseph Smith Translation, Luke 14:28 ). Ko e lea heni ko e fakapapauʻi ʻoku ʻuhinga ia ke fakamahino pe tuʻutuʻuni pau. Ko e tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻoku lava ke tau ako mei he veesi ko ʻení ko e taimi ʻoku tau fakapapauʻi ai ʻi hotau lotó ke tau fai ʻa e meʻa naʻe akoʻi mo fekau mai ʻe Sīsū Kalaisí, ʻoku tau hoko ai ko ʻEne kau ākonga.

Fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ke tau aʻu ai ki ha tuʻunga ʻo ʻetau moʻui fakaākongá ʻoku tau fakapapauʻi moʻoni ai ʻi hotau lotó ke tau fai ʻa e meʻa ʻoku akoʻi mo fekau mai ʻe Sīsū Kalaisi ke tau faí.

Hili hono akoʻi ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻeni fekauʻaki mo e moʻui fakaākongá, naʻe ʻomi ʻe he Fakamoʻuí ha fakafehoanaki ʻe ua. Lau ʻa e Luke 14:28–30 mo e Luke 14:31–33, ʻo fakakaukau ki he meʻa ʻoku fakahaaʻi mai ʻi he ongo fakafehoanaki ko ʻení.

ʻĪmisi
watchtower

ʻOku ʻi ai ha fale ʻi ha kolo ko Nāsaleti ʻi ʻIsileli ʻo hangē ko e fale ʻoku fakamatalaʻi mai ʻi he Luke 14:28–30

Naʻe fie maʻu ʻe he Fakamoʻuí ke fakakaukau fakalelei ʻEne kau muimuí pe te nau mateuteu ke feilaulauʻi ha meʻa pē ʻe ala fie maʻu meiate kinautolu kae lava ke nau hoko atu ko ʻEne kau ākonga ʻo aʻu ki he ngataʻangá (vakai foki ki he Joseph Smith Translation, Luke 14:31). Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e Luke 14:33, ʻa ia ʻoku ʻomai ai ha fakamatala fakamāʻopoʻopo mahino ngofua ʻo e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻi he vahe ko ʻení.

  1. Fakakaukau ki he feilaulau, pe ko e meʻa ʻe fie maʻu ke ke fai, kae lava ke ke hoko ko e ākonga moʻoni ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. Fakakaukau ki he ngaahi tāpuaki ʻo e moʻuiʻaki ʻa e ongoongoleleí pea mo e tāpuaki ʻo e moʻui taʻengatá. Ko e hā ʻa e ngaahi fili ʻe lava ke ke fai he taimí ni ʻe lava ke tokoni kiate koe ke ke fakamuʻomuʻa e ʻEikí ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku mahuʻinga ʻi hoʻo moʻuí? Tali ʻa e fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, pea fakakau ai ha niʻihi ʻo e ngaahi taumuʻa ʻe lava ke tokoni kiate koe ke ke hoko ko ha ākonga lelei ange ʻa Sīsū Kalaisi.

Luke 15

ʻOku fai ʻe Sīsū ʻa e ngaahi talanoa fakatātā ʻo e sipi naʻe molé, paʻanga siliva naʻe molé, mo e foha maumau koloá.

ʻĪmisi
shepherd with sheep

Ko e sipi molé

ʻĪmisi
woman finding coin

Ko e paʻanga siliva ne molé

ʻĪmisi
man hugging son

Ko e foha maumau koloá

Fakakaukau angé ki ha taimi naʻá ke toe maʻu ai ha meʻa mahuʻinga naʻe ʻosi mole. Ko e hā naʻá ke ongoʻí?

Fakakaukau ki ha taha ʻokú ke ʻilo ʻoku “mole” fakalaumālie. Mahalo ko ha tokotaha eni ʻoku teʻeki ke ne maʻu ʻa e ongoongolelei ʻa Sīsū Kalaisi kuo toe fakafoki maí pea ʻoku ʻikai ke moʻui fakatatau ki he ngaahi akonaki ʻo e ongoongoleleí.

ʻI hoʻo ako ʻa e Luke 15, kumi ki he ngaahi moʻoni kau ki he ongo ʻoku maʻu ʻe he Tamai Hēvaní kiate kinautolu ʻoku nau mole fakalaumālié pea mo hotau fatongia ki he niʻihi ko ʻení.

Lau ʻa e Luke 15:1–2, ʻo kumi ki he meʻa naʻe hanu ai ʻa e kau Fālesí.

Naʻe tali ʻa e Fakamoʻuí ki he hanu ʻa e kau Fālesí mo e kau tangata tohí ʻaki hano ʻomi ha ngaahi talanoa fakatātā ʻe tolu: ko e taha kau ki ha sipi, taha kau ki ha paʻanga siliva, mo e taha kau ki ha foha. Naʻe fakataumuʻa ʻa e ngaahi talanoa fakatātā ko ʻení ke ʻomi ha ʻamanaki lelei ki he kau angahalá mo valokiʻi ʻaki ʻa e kau mālualoí kae pehe ki he fie māʻoniʻoni ʻa e kau tangata tohí mo e kau Fālesí. ʻI hoʻo ako ʻa e ngaahi talanoa fakatātā ko ʻení, tokanga ki he ʻuhinga naʻe mole ai ʻa e ngaahi meʻa ʻi he talanoa fakatātā takitaha pea mo e founga naʻe toe maʻu aí.

Lau ʻa e talanoa fakatātā takitaha ʻo kumi ʻa e ngaahi tali ki he ngaahi fehuʻi ʻi he kōlomu he tafaʻaki toʻohema ʻo e saati ko ʻení. Hiki hoʻo ngaahi talí ʻi he meʻa ʻoku fakaʻatā atuú.

Ngaahi Talanoa Fakatātā ʻo e Sipi, Paʻanga, mo e Foha Molé

Ngaahi Fehuʻí

Luke 15:3–7)

Luke 15:8–10

Luke 15:11–32 (ʻi he veesi 16 ko e foʻi lea feinga ʻoku ʻuhinga ia ki he “fiemālie”)

Ko e hā naʻe molé?

Ko e hā naʻe mole aí?

Naʻe founga fēfē hono maʻú?

Ko e hā ha ngaahi lea pe kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi e tali ki hono maʻú?

ʻĪmisi
The Prodigal Son

“Naʻe mamata ʻene tamaí kiate ia, … mo lele, … ʻo ʻuma kiate ia” (Luke 15:20).

Fakatokangaʻi ange naʻe mole ʻa e sipí neongo naʻe ʻalu pē ʻi he hala anga maheni ʻo e moʻuí, naʻe mole ʻa e paʻanga silivá koeʻuhí ko e taʻetokanga ʻa e taha ʻoʻoná, pea naʻe mole ʻa e foha maumau koloá ʻi heʻene talangataʻa pē ʻaʻaná.

Ko e hā ʻokú ke pehē ko hotau fatongia kiate kinautolu ʻoku mole pe heé, ʻo tatau ai pē pe naʻe founga fēfē ʻenau peheé?

Fakatokangaʻi ʻa e ngaahi kupuʻi lea ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e ngaahi tōʻonga ʻi he taimi naʻe maʻu ai ʻa e monumanú, koloá, mo e fohá. Manatuʻi ko e taumuʻa ʻe taha ʻo e ngaahi talanoa fakatātaá ke valokiʻi ʻa e fie māʻoniʻoni ʻa e kau Fālesí mo e kau tangata tohí, ʻa ia naʻa nau muhuʻi ʻa e kau tānaki tukuhau mo e kau angahala naʻe talanoa ki ai ʻa Sīsuú. ʻI he taimi naʻe pehē ai ʻa Sīsū ʻe lahi ʻa e fiefia ʻi he langí “ʻi he fakatomala ʻa e angahala ʻe toko tahá, ʻi he angatonu ʻe toko hivangofulu mā toko hiva ʻoku ʻikai ʻaonga ke nau fakatomala” (Luke 15:7), ko ʻEne akoʻi mai ia ʻoku lahi ange ʻa e fiefia ʻi he langí ʻi he fakatomala ʻa e angahala ʻe toko tahá ʻi ha kau Fālesi mo ha kau tangata tohi fie māʻoniʻoni ʻoku tokolahi ange he toko hivangofulú, ʻa ia ʻoku nau pehē ʻi heʻenau fie lahí ʻoku ʻikai fie maʻu ke nau fakatomala.

Makatuʻunga ʻi he ngaahi tali ʻa kinautolu naʻa nau toe maʻu ʻa e meʻa naʻe molé, te ke fakakakato fēfē ʻa e lea ko ʻení: ʻI he taimi ʻoku tau tokoni ai ki he niʻihi kehé ke nau fie fakatomalá, ʻoku tau ongoʻi .

  1. Tali ‘a e fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá: Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa ʻe lava ke ke fai ke tokoni ki ha taha ʻoku mole fakalaumālie ke na maʻu ʻa e holi ke fakatomalá pe ʻunu ke toe ofi ange ki he Tamai Hēvaní?

  2. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai he ʻahó ni ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Luke 13–15 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau mo e ʻilo makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki