Laipelí
ʻIuniti 2, ʻAho 4: Mātiu 5


ʻIuniti 2: ʻAho 4

Mātiu 5

Talateú

ʻOku lēkooti ʻi he Mātiu 5–7 ʻa e malanga naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí ʻi he kamataʻanga ʻo ʻEne ngāue fakafaifekaú. ʻOku ʻiloʻi ia ko e Malanga ʻi he Moʻungá. Ko e lēsoni eni ʻi he Mātiu 5, ʻa ia ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻe he Fakamouí ʻoku iku ki he fiefiá. Naʻá Ne fekau foki ʻEne kau ākongá ke nau tā ha ngaahi sīpinga angatonu mo akoʻi ʻa e ngaahi fekau mahuʻingá.

Mātiu 5:1–12

Naʻe kamataʻaki ʻe he Fakamoʻuí ʻa e Malanga ʻi he Moʻungá hono akoʻi ʻo e Ngaahi Monūʻiá.

ʻĪmisi
Sermon on the Mount

Ko e akonaki ʻa Sīsū ʻi he Malanga he Moʻungá

ʻE founga fēfē haʻo tali ki he fehuʻi ko ʻení: ʻOkú ke fiefia? Ko e hā hono ʻuhingá?

Fakakaukau ki he meʻa naʻe lea ʻaki ʻe Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻo kau ki he fiefiá:

ʻĪmisi
President Dieter F. Uchtdorf

“ʻOku tau faʻa haʻisia ki he fakakaukau ʻoku ʻi ai ha faʻahinga meʻa tokua ʻoku ʻikai ke tau maʻu ka te ne ʻomi ʻa e fiefiá kiate kitautolu: ha tuʻunga fakafāmili lelei ange, ha tuʻunga fakapaʻanga lelei ange, pe ko e ngataʻanga ʻo e faingataʻá.

“… Ngaahi tuʻunga ʻi tuʻa ʻoku ʻikai fuʻu mahuʻinga pe te nau puleʻi ʻetau fiefiá.

ʻOku tau mahuʻinga. ʻOku tau pule pē ki heʻetau fiefiá” (“ʻA e Ngaahi Fakaʻiseʻisa mo e Tukupā,” EnsignLiahona, Nōvema 2012, 23).

ʻI he taimi te ke ako ai ʻa e Mātiu 5, kumi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke tokoni kiate koe ke mahino ʻa e meʻa ʻe maʻu ai ʻa e fiefiá.

Lau fakavave e Mātiu 5:3–11, ʻo kumi ʻa e ngaahi foʻi lea ʻoku toutou ʻasi ʻi he kamataʻanga ʻo e veesi takitaha. (Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e fakaʻuhinga ʻo e foʻi lea monūʻia ʻi he Mātiu 5:3.)

Koʻeuhí ʻoku liliu e foʻi lea monūʻia mei he foʻi lea faka-Latina ko e beatus, ʻo ʻuhinga ki he monūʻia pe fiefia, ʻoku faʻa ui pē ʻa e ngaahi veesi ko ʻení ko e Ngaahi Monūʻiá.

Naʻe fai ʻe Sīsū ha malanga lolotonga ʻEne ʻaʻahi ki he kau Nīfaí, naʻe faitatau mo e Malanga ʻi he Moʻungá ʻoku hā ʻi he Mātiu 5. Naʻe fakamatalaʻi ʻe he Fakamoʻuí ko ha talateu ki Heʻene malanga ki he kau Nīfaí, ko e founga ke haʻu ai kiate Iá ʻoku fou ʻi he papitaisó mo hono maʻu e Laumālie Māʻoniʻoní (vakai 3 Nīfai 12:1–2). ʻOku ʻomai ʻi he Ngaahi Monūʻia ʻoku hā ʻi he Mātiu 5:1–12 mo e 3 Nīfai 12:1–12 ha hala ke tau ʻilo ai ʻa e founga ke haʻu ai kiate Iá.

Lau ʻa e 3 Nīfai 12:3–6, ʻo kumi ʻa e founga ʻoku ʻomai ai ʻe he pōpoaki ʻa e ʻEikí ʻi he ngaahi veesi ko iá ha toe mahino ʻoku lahi angé ki he ngaahi potufolofola ʻi he Mātiu 5:3–6.

  1. Fili ha taha ʻo e Ngaahi Monūʻia ʻi he Mātiu 5:3–12. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ha kiʻi lea nounou fekauʻaki mo e monūʻia ko iá. (ʻE lava ke ke fakakau ʻa e ngaahi ʻilo meí he 3 Nīfai 12.) Fakakau ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení ko e konga hoʻo leá:

    1. Fakatokangaʻi ʻa e tāpuaki ʻoku palōmesi mai koʻeuhí ko ha moʻui ʻaki ʻa e monūʻia ko iá.

    2. Fokotuʻu mai ha ngaahi founga pau ʻe lava ke tau moʻui ai fakatatau ki he monūʻia ko ʻení.

    3. Fakamatalaʻi ʻa e founga ʻe lava ai ʻe ha moʻui ʻaki ʻa e monūʻia ko ʻení ʻo ʻomi ʻa e fiefia maʻatautolu. ʻE lava ke ke toe vahevahe foki ha aʻusia mei hoʻo moʻuí kuó ne fakahaaʻi ʻa e founga naʻe ʻomi ai ʻe he monūʻia ko ʻení ʻa e fiefiá.

ʻE lava ke ke fakatokangaʻi ʻoku akoʻi mai ʻi he Ngaahi Monūʻiá takitaha ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻo Sīsū Kalaisí. ʻI heʻetau moʻui ʻaki ʻa e ngaahi akonaki ko ʻení, ʻe lava ai ke tau hoko ʻo hangē ko Iá. ʻOku tau ako meí he Mātiu 5 ko e taimi ʻoku tau fakatupulaki ai hotau ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí, te tau maʻu ha fiefia ʻoku toe lahi angé.

Fili ha ʻulungaanga mei he taha ʻo e Ngaahi Monūʻiá, peá ke fokotuʻu ha taumuʻa ʻe tokoni kiate koe ke ke fakatupulaki ʻa e ʻulungaanga ko iá.

Mātiu 5:13–16

‘Oku fekau ‘e Sīsū Kalaisi ‘Ene kau ākongá ke nau tā ha sīpinga angatonu:

Fakakaukau ki ha taha ʻokú ke ʻilo, ʻo hangē ko ha mēmipa homou fāmilí pe kaungāmeʻa, ʻe lava ke faitāpuekina ia ʻi haʻane ofi ange ki he Tamai Hēvaní. ʻI he hoko atu hoʻo ako ʻa e Mātiu 5, kumi ki ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke ne tataki koe ʻi hoʻo feinga ke tokoni ki he tokotaha ko ʻení.

ʻĪmisi
salt and shaker

Lisi ʻa e ngaahi ʻaonga ʻo e māsimá ʻokú ke ala fakakaukau ki ai:

Toe tānaki atu ki hoʻo lisí hili hoʻo lau ʻa e meʻa naʻe leʻaʻaki ʻe ʻEletā Kālosi E. ʻEsei ʻo e Kau Fitungofulú fekauʻaki mo e māsimá:

ʻĪmisi
Elder Carlos E. Asay

“ʻOku mahuʻinga ʻa e [māsimá] ki he moʻuí; kuo pau ke maʻu ʻe he ngaahi konga ʻo e sinó ʻa e māsimá kae lava ke moʻui mo ngāue. ʻOku ʻi ai ha ngaahi ʻelemēniti fakamaʻa ai pē tamate siemu. Ko ha meʻa fakatolonga. Ko ha konga ia ʻo e ngaahi meʻakai mo e ngaahi koloa lahi. Pea ʻoku fakafuofua ko e ngaahi meʻa ʻe lava ʻo fakaʻaongaʻi ki ai ʻa e māsimá ʻoku laka hake ʻi he tahamano fā afé. …

“… [Ko e māsima] ʻoku koná … ʻoku maʻa, haoahaoa, teʻeki ʻuliʻi, pea ʻaonga. ʻI he tuʻunga ko iá, ʻe lava ʻe he māsimá ʻo fakatolonga ʻa e ifo [ʻo e meʻakaí], faitoʻo, mo fakahoko ha ngaahi fatongia kehe ʻoku ʻaonga” (“Salt of the Earth: Savor of Men and Saviors of Men,” Ensign, Mē 1980, 42).

Lau ʻa e Mātiu 5:13, ʻo kumi e tokotaha naʻe fakatatau ki ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa e māsimá.

Fakakaukau ki he founga ʻe lava ai ʻe he kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí ʻo fakahaaʻi mai ha ngaahi natula ʻoku tatau mo e māsima ʻoku leleí.

Fakatatau ki he veesi 13, ko e hā ʻa e meʻa ʻoku hoko ʻi he taimi ʻoku mole ai ʻa e kona ʻo e māsimá?

Ko e foʻi lea ko e kona ʻoku ʻikai ʻuhinga pē ia ki he ifo ʻo e māsimá ka ʻoku kau ai mo e ngaahi natula makehe ʻoku hoko ai ko ha meʻa faitoʻo mo fakatolonga.

ʻOkú ke pehē ko e hā ha meʻa ʻe lava ke ne ʻai ke mole ai ʻa e koná mei he māsimá?

ʻOku mole ʻa e kona ʻo e māsimá ʻi he taimi ʻoku fio ai mo ha ngaahi ʻelemēniti (hangē ko e ʻulí) pea hoko leva ʻo ʻuli.

Kapau ʻoku fakafofongaʻi ʻe he māsimá ʻa e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí, ko e hā ʻa e meʻa ʻoku lava ke fakafofongaʻi ʻe he ʻulí pe ngaahi meʻa fakatupu ʻuli kehé?

ʻOku lava ke tau ako mei he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ko ʻetau hoko ʻo ʻuli koeʻuhí ko e ngaahi angahala ʻo e māmaní, ʻe lava ke taʻofi au kitautolu mei heʻetau hoko ko ha tāpuaki ki ha niʻihi kehe. ʻE lava ke ke tohiʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he tafaʻakí ʻi hoʻo folofolá ʻo ofi ki he Mātiu 5:13.

ʻĪmisi
Elder Carlos E. Asay

Naʻe toe fai foki ʻe ʻEletā ʻEsei ha faleʻi ke tokoni ke tau fakaʻehiʻehi mei hono fakaʻuliʻi kitautolu ʻe he ngaahi angahala ʻo e māmaní: “ʻOku ou fie ʻoatu ʻa e fanga kiʻi fakahinohino mahino ngofua ko ʻení … ke hoko ia ko ha founga ke fakatolonga ʻaki hoʻo koná: Kapau ʻoku ʻikai ke maʻa, ʻoua ʻe inu ia; kapau ʻoku ʻikai ke moʻoni, ʻoua ʻe leaʻaki ia; kapau ʻoku ʻikai ko ha meʻa ʻoku lelei, ʻoua ʻe fai ia” (“Salt of the Earth,” 42–43).

Fakakaukau ki he meʻa ʻe lava ke ke fai ʻi he ʻahó ni ke ke fakamamaʻo ai mei haʻo hoko ʻo ʻuli koeʻuhí ko e ngaahi angahala ʻo e māmaní. Manatuʻi ʻe lava ke fakafou ʻi he tui kia Sīsū Kalaisí mo e fakatomalá, hano fakamaʻa koe meí ha ngaahi angahala kuó ke fakahoko.

Lau ʻa e Mātiu 5:14–16, peá ke fakatokangaʻi ʻa e founga naʻe fakafehoanaki ʻaki ʻe he Fakamoʻuí ʻEne kau ākongá ki ha māmá. (Ko ha veesi fakataukei folofola ʻa e Mātiu 5:14–16. ʻE lava ke ke fakaʻilongaʻi ia ʻi ha founga makehe ke tokoni ki haʻo kumi ia ʻi he kahaʻú.)

ʻĪmisi
scripture mastery icon
Fakataukei Folofola—Mātiu 5:14–16

ʻĪmisi
candle
  1. Tā ha kiʻi maama ʻi ho tohinoa ako folofolá pea tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

    1. ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e tuku ke ulo atu hoʻomou māmá?

    2. ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke muimui ki he fekau ʻa e ʻEikí ʻi he Mātiu 5:14–16 ke tā ha sīpinga angatonú?

Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ʻoku tau ako mei ai ko ʻetau sīpinga angatonú ʻe lava ke tokoni ia ki he niʻihi kehé ke nau ʻunu ai ke toe ofi ange ki he Tamai Hēvaní. Fakakaukau ke hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi hoʻo folofolá.

  1. Tali ‘a e fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá: Ko e fē ha taimi kuo tā ai ʻe ha tokotaha ha sīpinga angatonu ʻo tokoni kiate koe ke ke ʻunu ai ke toe ofi ange ki he Tamai Hēvaní?

Fakalaulauloto ki he meʻa te ke lava ʻo fai ke ke hoko ai ko ha faʻifaʻitakiʻanga lelei ange ki ho fāmilí mo e kaungāmeʻá.

Mātiu 5:17–48

Ko e akoʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻEne kau ākongá ʻi he founga ke hoko ai ʻo haohaoa hangē ko e Tamai Hēvaní

ʻOku lēkooti ʻi he Mātiu 5:17–20 hono akoʻi mai ʻe Sīsū Kalaisi naʻe ʻikai ke haʻu Ia ke fakataʻeʻaongaʻi, pe siʻaki ʻa e ngaahi moʻoni taʻengata ʻi he fono ʻa Mōsesé. Ka naʻá Ne haʻu ke fakafoki mai ʻa e kakato ʻo e ongoongoleleí ʻa ia naʻe mole koeʻuhí ko e angahalá mo e hē mei he moʻoní, ke fakatonutonu ʻa e ngaahi akonaki loí, peá ke fakamoʻoni ki he ngaahi kikite naʻe fai ʻe he kau palōfita ʻi he Fuakava Motuʻá.

Naʻe lea ʻa e Fakamoʻuí ʻi he Mātiu 5:21–48, fekauʻaki mo e ngaahi fono mo e tukufakaholo kehekehe naʻe fakatupulaki pe fakalahi ʻe he kau Siú ʻi he malumalu ʻo e fono ʻa Mōsesé. ʻI he taimi naʻá Ne fakamatalaʻi ai ʻa e ʻuhinga totonu ʻo e ngaahi fonó, naʻá Ne akoʻi mai ai ha tuʻunga māʻolunga ange ʻo e moʻuí. Ko e kakai kotoa ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá kuo pau ke nau moʻui ʻaki ʻa e fono maʻolunga angé. Ke tokoni ke ke lava ʻo ʻiloʻi ʻa e meʻa naʻe akoʻi ʻe Sīsū Kalaisi ki Heʻene kau ākongá fekauʻaki mo e fono maʻolunga angé, fakakakato ʻa e ʻekitivitī fakafehoanaki ko ʻení:

Moʻui ʻaki pē ʻa e fono kuo tohí

Ko e founga ʻoku totonu ke moʻui ʻaki ʻe he kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí

  • “ʻOua naʻá ke fakapō” (vakai Mātiu 5:21–26).

  • “ʻOua naʻá ke tono fefine” (vakai Mātiu 5:27–30).

  • ʻOku lelei pē ke veteʻi ho uaifí ʻo kapau ʻoku ʻi ai haʻo “tohi” māvae (vakai Mātiu 5:31–32).

  • Tauhi pē ʻa e ngaahi fuakava kuó ke fai ʻi he huafa ʻo e ʻEikí (vakai Mātiu 5:33–37).

  • “Ke totongiʻaki ʻa e mata ʻa e mata, mo e nifo ʻa e nifo” (vakai Mātiu 5:38–42).

  • ʻOku fie maʻu ke ke ʻofa pē ki ho kaungāʻapí (vakai Mātiu 5:43–47).

  1. ʻOku ʻikai totonu ke fie maʻu ke ke fakahoko ha ngaahi fuakava; ʻoku totonu ke feʻunga pē hoʻo leá.

  2. ʻOfa ki ho filí.

  3. ʻOua ʻe vete mali tukukehe kapau ʻoku makatuʻunga ʻi he tono mali.

  4. ʻOua ʻe ʻita.

  5. ʻOatu mo e kouʻahe ʻe tahá.

  6. ʻOua te ke tono ʻi ho lotó ʻaki ha ngaahi fakakaukau holi kovi.

  1. Toe vakaiʻi ʻa e ngaahi moʻoni kuó ke ako lolotonga ʻa e lēsoni ko ʻení. Tohi ʻa e ngaahi foʻi lea ko ení ʻi ha ngaahi laine kehekehe ʻi ho tohinoa ako folofolá Kamata, Taʻofi, mo e Hoko atu. Vakavakaiʻi hoʻo moʻuí, pea fili ha meʻa ʻe taha ʻe lava ke ke kamata fai, meʻa ʻe taha ʻe lava ke ke taʻofi, mo ha meʻa ʻe taha ʻe lava ke ke hokohoko atu hono faí ke fakaʻaongaʻi ʻa e meʻa kuó ke ako ʻi he lēsoni ko ʻení. Tohi ʻi he tafaʻaki ʻo e foʻi lea ʻoku fekauʻaki tonu mo ia ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e meʻa kuó ke fili ke ke kamataʻí mo e meʻa kuó ke fili ke ke hokohoko atu hono faí. ʻAi ha fakaʻilonga tonu ʻi he tafaʻaki ʻo e foʻi lea Taʻofi ke fakahaaʻi kuó ke fili ha meʻa ʻe lava ke ke taʻofi hono faí.

  2. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ni ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Mātiu 5 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (ʻaho)

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau mo e ʻilo makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki