Laipelí
ʻIuniti 32, ʻAho 4: Fakahā 20–22


‘Iuniti 32: ‘Aho 4

Fakahā 20–22

Talateú

Naʻe mamata ʻa e ʻAposetolo ko Sioné ʻi ha mata meʻa-hā-mai ki he kuonga ʻo e taʻu ʻe afé pea mo e Fakamaau Fakaʻosí. Naʻá ne mamata foki “ki ha langi foʻou mo e fonua foʻou” (Fakahā 21:1) mo e kolo fakasilesitiale ʻo e ʻOtuá, ʻa ia ʻe fokotuʻu ʻi he māmaní. Naʻe fakaʻosi ʻe Sione ʻene fakamoʻoní ʻaki ha kole ke toe hāʻele mai ʻa e ʻEikí ki he māmaní.

Fakahā 20

ʻOku mamata ʻa Sione ki he kuonga ʻo e taʻu ʻe afé pea mo e Fakamaau Fakaʻosí

ʻĪmisi
Ko e Fakamaau Fakaʻosí

Ko e konga ʻo e palani ʻo e fakamoʻui ʻa e Tamai Hēvaní ʻa e tuʻu ʻa e tokotaha kotoa pē kuo moʻui ʻi he māmaní ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ke fakamāuʻi. ʻOkú ke fakakaukau atu ʻe fēfē nai ʻa e Fakamaau Fakaʻosí.

  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e meʻa ʻokú ke ʻamanaki te ke fakakaukau ki ai mo ongoʻi ʻi he taimi ʻokú ke tuʻu ai ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ke fakamāuʻí.

Hangē ko hono lekooti ʻi he Fakahā 20:1–11, naʻe mamata ʻa Sione ʻe haʻi ʻa Sētane lolotonga e Nofo Tuʻí pea ʻe toetuʻu ʻa e kau māʻoniʻoní ko ha konga ʻo e ʻUluaki Toetuʻú. Naʻá ne mamata foki ʻe “veteange [ʻa Sētane] ʻi ha kuonga siʻi” ʻi he fakaʻosinga ʻo e Nofo Tuʻí (Fakahā 20:3). Hili hono tauʻi fakaʻosi ʻe Sētane mo hono kau muimuí ʻa e Kau Māʻoniʻoní, ʻe “lī ia ki he ano ʻo e afí mo e sūlifá … ʻo taʻengata” (Fakahā 20:10). ʻE hoko leva ʻa e Fakamaau Fakaʻosí.

Lau ʻa e Fakahā 20:12, ʻo kumi ki he founga ʻe fakamāuʻi ai kitautolu ʻe he ʻOtuá. (Fakahā 20:12 ko ha potufolofola fakataukei folofola. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ia ʻi ha founga makehe ke faingofua hono ʻilo ia ʻi he kahaʻú.

Fakakakato ʻa e tokāteline ko ʻeni ʻoku tau ako mei he veesí ni: ʻE fakamāuʻi kitautolu ʻe he ʻOtuá ʻo fakatatau ki he .

ʻOku kau ʻi he ngaahi tohi ʻoku hā ʻi he Fakahā 20:12 ʻa e folofolá, ngaahi lekooti ʻa e Siasí ʻoku lekooti ai ʻa e ngaahi ouau fakahaofí, pea mo e tohi ʻo e moʻuí.

Lau ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻo e tohi ʻo e moʻuí: “Ko e ʻuhinga ʻe taha ʻo e tohi ʻo e moʻuí ʻa e ola fakakātoa ʻo e ngaahi fakakaukau mo e ngaahi tōʻonga ʻa ha taha— ko e lekooti ʻo ʻene moʻuí. Neongo ia, ʻoku hā ʻi he folofolá ʻoku tauhi ha lekooti fakalangi ʻo e kakai faivelengá, pea ʻoku hiki honau hingoá fakataha mo e fakamatala ki heʻenau ngaahi ngāue māʻoniʻoní (T&F 88:2; 128:7) “(Bible Dictionary in the LDS version of the Bible, ”Book of life”).

Lau ʻa e Fakahā 20:13, ʻo kumi ki he meʻa ʻe hoko ki muʻa ʻa e Fakamaau Fakaʻosí.

ʻE toetuʻu hake ʻa e kau faiangahalá mo e taʻefakatomalá ʻi he Toetuʻu Fakaʻosí, ʻi he fakaʻosinga ʻo e Nofo Tuʻí, pea te nau tuʻu ke fakamāuʻi ʻo fakatatau ki heʻenau ngaahi ngāué (vakai, T&F 76:85).

  1. Fakakaukau ki he tokāteline naʻá ke toki maʻú (ʻe fakamāuʻi kitautolu mei he ngaahi tohi ko ia kuo tohi ʻo fakatatau ki heʻetau ngaahi ngāué). Hili iá pea tali e fehuʻi ko ení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: ʻE tokoni fēfē ha mahino mo haʻatau tui ki he tokāteline ko ʻení ki heʻetau ngaahi ngāué he ʻahó ni pea ʻi he kotoa ʻo ʻetau moʻuí? Fakakaukauʻi foki ʻa e meʻa ʻe lava ke ke fai ʻo toe lelei ange ʻi hoʻo moʻuí ke teuteu ki he Fakamaau Fakaʻosí mo ʻasi ho hingoá ʻi he tohi ʻo e moʻuí.

ʻĪmisi
scripture mastery icon
Fakataukei Folofola —Fakahā 20:12

  1. Fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoní ʻi he ako ʻo e folofolá, hangē ko e Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá (scriptures.lds.org) ke kumi ʻa e ngaahi potufolofola kehe ʻoku akoʻi ai ʻa e Fakamaau Fakaʻosí. Hiki ha lisi ʻo e ngaahi potufolofolá ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá. ʻE lava ke ke hiki pe fakatokangaʻi e ngaahi potufolofola ko ʻení ʻi hoʻo folofolá ʻo ofi ki he Fakahā 20:12. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ha toe ngaahi moʻoni kehe fekauʻaki mo e Fakamaau Fakaʻosí kuó ke ako mei he ngaahi folofola fekauʻaki ko ʻení.

Fakahā 21

Naʻe mamata ʻa Sione ki ha langi foʻou mo ha fonua foʻou pea mo e kolo fakasilesitiale ʻo e ʻOtuá

ʻĪmisi
young woman with hands gripping her head

Fakakaukau ki ha taimi ʻi hoʻo moʻuí naʻá ke aʻusia ai ha loto-mamahi pe mamahi lahi.

Hiki ha ngaahi meʻa ʻi he moʻuí ni ʻe lava ke fakatupunga ai haʻatau loto-mamahi pe mamahi lahi:

ʻI hoʻo ako ʻa e Fakahā 21, kumi ki ha moʻoni ʻe lava ke ne ʻomi ha fakafiemālie kiate koe lolotonga e ngaahi taimi faingataʻá.

Ko e Fakahā 21 – 22 ko e hoko atu ia ʻa e mata meʻa-hā-mai ʻa e ʻAposetolo ko Sioné ki he ngaahi meʻa ʻe hoko hili e Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa Sīsū Kalaisí.

Lau ʻa e Fakahā 21:1 – 2, ʻo kumi ki he meʻa naʻe mamata ʻa Sione ʻe hokó.

ʻOku lava ke ʻuhinga ʻa e lave ʻa Sione “ki he langi foʻou mo e fonua foʻoú” (Fakahā 21:1) ki he meʻa ʻe hoko ʻi he Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa e ʻEikí, ʻi he taimi ʻe liliu ai ʻa e māmaní ki he tuʻunga fakapalataisi naʻe ʻi ai ki muʻa he Hinga ʻa ʻĀtama mo ʻIví. Naʻe lava foki ke toe ʻuhinga ʻa Sione ki he liliu ʻe hoko ʻi he fakaʻosinga ʻo e Nofo Tuʻí, ʻi he taimi ʻe liliu ai ʻa e māmaní ki ha tuʻunga fakasilesitiale (vakai, T&F 29:22 – 24).

Lau ʻa e Fakahā 21:3 – 4, ʻo kumi ki he meʻa ʻe fai ʻe he ʻOtuá maʻa Hono kakaí.

ʻOku tau ako mei he ngaahi veesí ni ʻe nofo fakataha ʻa e ʻOtuá mo Hono kakaí mo fakafiemālieʻi kinautolu, pea ʻe ʻikai ke nau toe aʻusia ʻa e maté, loto-mamahí, pe mamahí.

ʻĪmisi
Elder Joseph B. Wirthlin

Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Siosefa B. Uefilini ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē ʻe totongi huhuʻi ʻe he ʻOtuá e kau māʻoniʻoní koeʻuhí ko e ngaahi loto-mamahi mo e ngaahi mamahi kotoa pē ʻo e māmaní: “ʻOku totongi huhuʻi ʻe he ʻEikí ki he kau faivelengá ʻa ʻenau mole kotoa pē. Ko e meʻa ko ia ʻoku toʻo meiate kinautolu ʻoku ʻofa ki he ʻEikí, te Ne tānaki ange ia kiate kinautolu ʻi Heʻene founga pē ʻAʻana. Neongo he ʻikai hoko mai ia he taimi ʻoku tau loto ki aí, ka ʻe ʻiloʻi ʻe he kau faivelengá ko e loʻimata kotoa pē ʻoku tō he ʻaho ní, ʻe iku fakafoki ange ia ʻo liunga teau, ʻaki e loʻimata ʻo e fiefiá mo e fakafetaʻí” (Tali Lelei ʻA ia ʻOku Hoko Maí,” Ensign pe Liahona, Nov. 2008, 28).

  1. Tali e fehuʻi ko ení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: ʻE tokoniʻi fēfē kitautolu ʻi he taimi ʻoku tau aʻusia ai ʻa e ngaahi faingataʻá he taimí ni, ʻi heʻetau ʻilo ʻe fakafiemālieʻi mo totongi huhuʻi ʻe he ʻOtuá ʻa Hono kakaí koeʻuhí ko ʻenau ngaahi loto-mamahí mo ʻenau mamahí.

Lau ʻa e Fakahā 21:7, ʻo kumi pe ko e hā naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí maʻanautolu ʻoku ikuna ʻi he faivelengá.

Makatuʻunga ʻi he meʻa kuó ke ako mei he tohi Fakahaá ʻo kau ki he ngaahi pole mo e ngaahi faingataʻa ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosí, ko e hā e ngaahi meʻa ʻe fie maʻu ke tau ikunaʻi kae lava ke tau nofo fakataha mo e ʻOtuá?

ʻOku fakamatalaʻi ʻi he Fakahā 21:8 ʻa e tuʻunga ʻo e kau angatuʻú mo e taʻefakatomalá. Ko e “mate ʻangauá” ko ha mate fakalaumālie, pe ko e mavahe mei he ʻOtuá, ʻa ia ʻe aʻusia ʻe kinautolu ʻoku nau angatuʻu ʻiloʻilopau ki he māmá mo e moʻoní.

Lau ʻa e Fakahā 21:9–21, ʻo kumi ki hono fakamatalaʻi ʻe Sione ʻa e kolo fakasilesitiale ʻo e ʻOtuá.

Lau ʻa e Fakahā 21:22–27, ʻo kumi pe ko e hā ʻe hoko kiate kinautolu te nau nofo ʻi he koló ni ʻi he ʻafio ai ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí.

Fakahā 22

Ko e fakaʻosi ʻe Sione ʻa e fakamoʻoni ʻo ʻene mata meʻa-hā-maí

ʻOku tau laukonga ʻo toe lahi ange ʻi he Fakahā 22 ki hono fakamatalaʻi ʻe he ʻAposetolo ko Sioné ʻa e kolo māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá. Naʻe lave ʻa Sione ʻi ha konga ʻo ʻene fakamatalá ki ha taloni (vakai, Fakahā 22:1).

ʻĪmisi
drawing of throne

Lau ʻa e Fakahā 22:1– 2, pea tā ha fakatātā ʻo e toe meʻa kehe naʻe mamata ki ai ʻa Sione ʻo makehe mei he taloní.

Fakatokangaʻi ange ne ʻilo ʻe Sione naʻe fua lahi ʻa e he fuʻu ʻakaú ʻi he taimi kotoa pē, pea ne lava ʻe hono ngaahi laú ʻo fakamoʻui ʻa e ngaahi puleʻangá. Naʻe lekooti ʻe he Tohi ʻa Molomoná ʻa e mamata fakatouʻosi ʻa Līhai mo Nīfai ki ha meʻa-hā-mai ʻo e ʻakau ʻo e moʻuí. Naʻe ʻilo ʻe Nīfai ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ʻakaú mo e matavai mapunopuna ʻo e ngaahi vai moʻuí ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá (vakai, 1 Nīfai 11:25). Ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ʻa e sīpinga maʻongoʻonga taha ʻo e ʻofa ʻa e ʻOtuá (vakai, Sione 3:16; 1 Sione 4:9). ʻOku malava ke toe fakafofongaʻi foki ʻe he fua ʻo e fuʻu ʻakaú ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakaleleí, ʻo hangē ko e moʻui taʻengatá (vakai, T&F 14:7).

ʻOku tau laukonga ʻi he Fakahā 22:3–12 ne ʻikai ngata pē ʻi he mamata ʻa Sione ki he kolo fakasilesitiale ko ʻení, ka naʻá ne toe maʻu foki ha fakamoʻoni mei he ʻāngelo naʻá ne folofola mai kiate iá naʻe moʻoni ʻa e ngaahi meʻa naʻe fakahā kiate iá. Naʻe mamata foki ʻa Sioné ʻe fakapaleʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e kakai kotoa pē ʻo fakatatau ki heʻenau ngaahi ngāué.

Lau ʻa e Fakahā 22:14, ʻo kumi pe ko e hā kuo pau ke tau fai ke fakangofua kitautolu ke tau hū ki he nāunau fakasilesitialé.

ʻOku ʻuhinga ʻetau “[maʻu] ʻa e ngofua … [ki he] ʻakau ʻo e moʻuí” (Fakahā 22:14) ke tau moʻui taau ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki kotoa pē ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, kau ai ʻa e moʻui taʻengatá.

ʻOku tau ako mei he veesi ko ʻení kapau te tau tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí, ʻe lava ke tau maʻu kotoa e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí mo hū ki he nāunau fakasilesitialé. ʻOku kau ʻi hono tauhi ʻEne ngaahi fekaú hono maʻu kotoa ʻa e ngaahi ouau ʻoku fie maʻu ke lava ʻo hū ki he puleʻanga fakasilesitialé.

Neongo ʻoku foaki taʻetotongi ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakaleleí—hangē ko e meʻafoaki ʻo e toetuʻú—ki he fānau kotoa ʻa e ʻOtuá, ʻoku ʻi ai ha ngaahi tāpuaki kehe—hangē ko e moʻui taʻengatá—ʻoku toki lava ke maʻu ʻe kinautolu pē ʻoku feinga faivelenga ke moʻuiʻaki ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí, fakatomalá, pea muimui ki Heʻene ngaahi fekaú.

ʻOku tau laukonga ʻi he Fakahā 22:15–19, ʻe ʻikai lava ke hū ki he kolo fakasilesitialé ʻa kinautolu ʻoku ʻikai ke nau tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí. Ne fakamoʻoni ʻa Sīsū Kalaisi naʻá Ne foaki ʻa e fakahā ko ʻení kia Sione, pea naʻe fakaafeʻi ʻe Sione ʻa e taha kotoa ke haʻu ki he ngaahi vai ʻo e moʻuí ke nau inu taʻetotongi. Naʻe fakatokanga ʻa Sione ki heʻene kau laukongá ke ʻoua naʻa nau liliu ʻa e pōpoaki ʻo e tohi kuó ne hikí.

Lau ʻa e Fakahā 22:20, ʻo kumi ki he kole ʻa Sione ki he Fakamoʻuí.

Makatuʻunga ʻi he meʻa kuó ke akó ʻi he tohi ʻo e Fakahaá, ko e hā ʻokú ke pehē naʻe loto vēkeveke ai ʻa Sione ke hāʻele mai ʻa e ʻEikí?

  1. Fakamālō atu ʻi hono fakakakato e kalasi semineli ko ʻeni ʻi he Fuakava Foʻoú. Fakakaukauʻi e meʻa kuó ke ako mo ongoʻi ʻi he taʻu ní, pea toʻo ha kiʻi taimi ke hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ha ngaahi akonaki ʻi he Fuakava Foʻoú, ʻa ia kuó ne tokoniʻi lahi taha koe ʻi he taʻú ni. Tohi foki fekauʻaki mo hono fakamālohia hoʻo fakamoʻoní ʻi hoʻo akó ʻi he seminelí. Kumi ha faingamālie ke akoʻi mo fakamoʻoni ki he meʻa kuó ke akó.

  2. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai he ʻahó ni ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Fakahā 20–22 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (ʻaho)

    Ko ha ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo ha mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki